Αριθμοί υποσημειώσεων και σημεία στίξης

[nickel]

Ήξερα ότι κάποιος θα μιλούσε για το πρόβλημα με τριψήφια και τετραψήφια νούμερα. Καμιά αντίρρηση, κεφάλαιο κεφάλαιο, αν ο φιλότιμος επιμελητής έχει φροντίσει για τη λύση που λες. Αλλιώς, σε ένα βιβλίο με τόσες σημειώσεις η αισθητική είναι το μικρότερο πρόβλημα.

 

[Hellegennes]

Αν ένα βιβλίο έχει τριψήφιο αριθμό σημειώσεων, κάτι δεν πάει ιδιαίτερα καλά με το βιβλίο. Όπως κι αν το δει κανείς.

 

[Themis†]

Εαρίωνα, δεν έχω ιδιαίτερη αντίρρηση για την προτίμησή σου, αλλά τολμώ να παρατηρήσω ότι η άποψη του Νίκελ είναι απλούστερη και γενικότερης χρήσης.

 

[pidyo]

Στο τέλος του βιβλίου όμως μια χαρά μου φαίνονται και εξυπηρετούν το σκοπό τους.

Εξαρτάται από το είδος των σημειώσεων. Αν πρόκειται απλώς για βιβλιογραφικές παραπομπές και παραθέματα, κι εγώ δεν έχω πρόβλημα με τις σημειώσεις τέλους. Αν πρόκειται για το άλλο είδος των σημειώσεων που περιέγραψα, οι οποίες επεξηγούν, συμπληρώνουν ή συνδιαλέγονται με άλλο τρόπο με το κυρίως κείμενο, έχω.

Το δε ζήτημα των μεγάλων αριθμών στους δείκτες των σημειώσεων συνδέεται και αυτό με την επιλογή υποσελίδιες σημειώσεις ή σημειώσεις τέλους. Όταν έχεις υποσημειώσεις, δεν έχεις κανέναν λόγο να μην έχεις επανέναρξη των σημειώσεων ανά σελίδα, οπότε έχεις (ή θα έπρεπε να έχεις, βλ. παρακάτω) πάντοτε μονοψήφιο δείκτη. Κι εμένα με ενοχλούν οι μεγάλοι αριθμοί αισθητικά: έχω δει διατριβές με υποσελίδιες σημειώσεις σε συνεχή αρίθμηση· αν σας ενοχλούν οι τριψήφιοι, πού να δείτε τους τετραψήφιους... Επειδή μ' ενοχλούν δε ακόμη και οι διψήφιοι δείκτες, δεν προτιμώ μόνο την επανέναρξη της αρίθμησης ανά σελίδα αλλά και την ομαδοποίηση των παραπομπών. Σε μια φράση του τύπου «το φαινόμενο μαρτυρείται στην Αθήνα, τη Σπάρτη, τη Θήβα και την Αμβρακία», δεν βλέπω κανέναν λόγο να βάλει κανείς πέντε παραπομπές· μία, του τύπου «Αθήνα: xxx· Σπάρτη: xxx· Θήβα: xxx· Αμβρακία: xxx.» είναι υπεραρκετή.

 

[Earion]

Ναι, συμφωνώ μαζί σου ότι οι σημειώσεις με «ψαχνό» λειτουργούν καλύτερα ως υποσελίδιες, σε άμεση οπτική συνάρτηση με το κείμενο. Απ' την άλλη, η απ' την αρχή αρίθμηση ανά σελίδα είναι μεγάλος μπελάς, πρώτα για το ατελιέ της σελιδοποίησης κι έπειτα για τον εκδότη που δεν συμμερίζεται τα έξοδα και την καθυστέρηση.

Επίσης θεωρώ κι εγώ πολύ λογική την ομαδοποίηση παραπομπών, όπου αυτό είναι λογικό και δυνατό. Μάλιστα θαυμάζω μια πρακτική που βλέπω σε (παλαιότερα;) βιβλία των πανεπιστημιακών εκδόσεων του Καίμπριτζ και της Οξφόρδης, όπου διαμορφώνουν το χώρο των υποσημειώσεων σε στήλες, για εξοικονόμηση χώρου. Με τον τρόπο αυτό γεμίζουν ωραία τα κενά της σελίδας, κι έτσι υπάρχει και αισθητικά καλό αποτέλεσμα. Τέτοιο πράγμα σε ελληνικό βιβλίο δεν έχω δει.

 

[pidyo]

Ναι, συμφωνώ μαζί σου ότι οι σημειώσεις με «ψαχνό» λειτουργούν καλύτερα ως υποσελίδιες, σε άμεση οπτική συνάρτηση με το κείμενο. Απ' την άλλη, η απ' την αρχή αρίθμηση ανά σελίδα είναι μεγάλος μπελάς, πρώτα για το ατελιέ της σελιδοποίησης κι έπειτα για τον εκδότη που δεν συμμερίζεται τα έξοδα και την καθυστέρηση.

Στην εποχή μας δεν είναι πια μπελάς, μια εντολή είναι. Κι αν ξέρει κανείς καλά τις ρυθμίσεις του κειμενογράφου ή / και του προγράμματος σελιδοποίησης, γλιτώνει εύκολα και όλες τις πιθανές παγίδες (π.χ. δείκτης σε μια σελίδα, κείμενο υποσημείωσης σε άλλη).

Μάλιστα θαυμάζω μια πρακτική που βλέπω σε (παλαιότερα; ) βιβλία των πανεπιστημιακών εκδόσεων του Καίμπριτζ και της Οξφόρδης, όπου διαμορφώνουν το χώρο των υποσημειώσεων σε στήλες, για εξοικονόμηση χώρου. Με τον τρόπο αυτό γεμίζουν ωραία τα κενά της σελίδας, κι έτσι υπάρχει και αισθητικά καλό αποτέλεσμα. Τέτοιο πράγμα σε ελληνικό βιβλίο δεν έχω δει.

Δεν είναι άσχημη η διαμόρφωση σε στήλες. Ωραίο και πρακτικό είναι και το άλλο που κάνουν στις υποσελίδιες σημειώσεις οι Αγγλοσάξονες, να γλιτώνουν χώρο (και αντιαισθητικά κενά) τοποθετώντας στην ίδια αράδα πολύ σύντομες σημειώσεις, τη μία αριστερά την άλλη δεξιά.

 

[nickel]

Καλημέρα. Προφανώς όλη η συζήτηση βασίζεται στη λογική ότι τα πάντα γίνονται ηλεκτρονικά, με σελιδοποίηση σε έξυπνα προγράμματα, τα οποία γνωρίζουν καλά οι χρήστες. Οτιδήποτε διαφορετικό είναι επιστροφή στο μεσαίωνα και σκέτος μαζοχισμός.

 

[Hellegennes]

Μ' αυτό, λοιπόν, ως δεδομένο, δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος να θεωρεί κανείς ότι κάτι τέτοιο είναι είτε μπελάς είτε κοστοβόρο και χρονοβόρο.

 

[unique]

Αλλοίμονο! το QuarkXPress, ένα πρόγραμμα που χρησιμοποιείται ευρύτατα, έχει zip zero nada αυτοματισμούς. Είναι πραγματικός εφιάλτης.

 

[nickel]

Μπορεί να χρησιμοποιείται ευρύτατα, αλλά προφανώς για άλλες δουλειές. Αν κάποιος σελιδοποιεί βιβλία ακαδημαϊκής κατεύθυνσης, δεν ασχολείται με αυτό το πρόγραμμα.

 

[unique]

Ασχολείται, ασχολείται...

 

[pidyo]

Ασχολείται, ασχολείται...

Ditto.

Εκ πείρας πάντως μπορώ να πω ότι, προκειμένου για βιβλίο χωρίς πολύπλοκα γραφιστικά κόλπα, μια χαρά μπορεί να στήσει κανείς ακόμη και σε κειμενογράφο τη σελιδοποίηση, ιδίως όταν πρόκειται για κείμενο όπου απαιτείται σταυροβελονιά (συνεχείς χειροκίνητες επεμβάσεις στον συλλαβισμό πέραν του kerning, μικροπυκνώσεις και μικροαραιώσεις για να έρθει το κείμενο μιας συγκεκριμένης σελίδας εκεί που το θες, και ούτω καθεξής.

Όποιος έχει δοκιμάσει να προσθέσει μια παράγραφο σε μια γεμάτη τελευταία σελίδα ενός ήδη σελιδοποιημένου κειμένου στο οποίο έχουν ήδη περαστεί όλες οι εσωτερικές παραπομπές (οπότε δεν μπορείς να επέμβεις σε μεγάλο μέρος του βιβλίου), ξέρει τι εννοώ με τον όρο σταυροβελονιά.

 

[SBE]

Διαβάζω αυτή την εποχή ένα κιντλοβιβλίο (στο Κίντλ) το οποίο έχει σημειώσεις. Για κακή μου τυχη οι σημειώσεις δεν είναι στο κάτω μέρος της σελίδας αλλά στο τέλος του βιβλίου χωρίς δυνατότητα να πας μπρός- πίσω (το έψαξα, δεν γίνεται). Για αυτό το λόγο ενώ ήμουν υπέρ των σημειώσεων στο τέλος τώρα δεν είμαι.

 

[Hellegennes]

Όταν όλοι θα υιοθετήσουν ένα μοντέλο με clickable σημειώσεις, δεν θα έχει και πολύ σημασία πού βρίσκονται.

 

[Earion]

Θα έχει σημασία, και μάλιστα πολύ μεγάλη, καθώς η ενόχληση από τη στιγμιαία αλλαγή εστίασης του ματιού (από το σώμα του κειμένου στη σημείωση και πάλι πίσω), ενόχληση που ήδη υπάρχει και την οποία προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν οι διάφορες λύσεις που αναφέρουμε, θα αυξηθεί, γιατί πλέον θα πρέπει να συμμετέχει και το χέρι, που θα χρειάζεται να κανει το κλικ για μπρος και πίσω.

 

[Hellegennes]

Αυτό είναι θέμα συνήθειας, αν κι εγώ είχα στο μυαλό μου το θέμα με το αν θα είναι στο τέλος του κεφαλαίου ή του βιβλίου. Όταν η συσκευή ή το αρχείο δίνει την δυνατότητα να τοποθετείς δείκτες τότε η απόσπαση ελαχιστοποιείται γιατί θα σε γυρνάει στο ακριβές σημείο που ήσουν, χωρίς να χρειάζεται να ψάχνεις πάλι την γραμμή. Εξάλλου η σημείωση μπορεί να είναι και πτυσσόμενη, τοποθετημένη δηλαδή επιτόπου. Το χέρι έτσι κι αλλιώς συμμετέχει στο διάβασμα.

 

[nickel]

Οι μελλοντικές εφαρμογές ανάγνωσης ηλεβιβλίων θα έχουν δυνατότητες για οτιδήποτε ζητά ο απαιτητικός αναγνώστης, π.χ. (πολύ εύκολο στα συστήματα επαφής/touch) με χτυπηματάκι στην υποσημείωση (ή με φωνητική εντολή — βλέπε τι ετοιμάζει η Google) θα ανοίγει το παραθυράκι με την υποσημείωση. Άλλωστε στα προγράμματα ανάγνωσης ηλεβιβλίων θα έπρεπε να υπάρχει ήδη η δυνατότητα να ορίζεις εσύ πού θέλεις να εμφανίζονται οι σημειώσεις (1- Ναι, θέλω να τις βλέπω στο υποσέλιδο 2- Όχι, ευχαριστώ, δεν θέλω να βλέπω υποσημειώσεις).

 

[SBE]

Θα περίμενα το βιβλίο που διαβαζω να έχει τις υποσημειώσεις όπως έχει το λεξικό το Κιντλ, δηλαδή με επιλογή της υποσημείωσης να σου την εμφανίζει σε ένθετο και να την εξαφανίζεις μετά. Προφανώς το βιβλίο που διαβάζω δεν έχει αυτό το σύστημα και με ενοχλεί γιατί βλέπω την παραπομπή στη σημείωση, δεν έχω ιδέα τι μπορεί να είναι και μου κινεί την περιέργεια, η οποία μένει ανικανοποίητη.

 

[unique]

Τελικά (από όσο κατάλαβα) η τοποθέτηση των εν λόγω αριθμών είτε πριν είτε μετά τα κόμματα και τις τελείες έχει σκοπό να πληροφορήσει τον αναγνώστη ότι η υποσημείωση αφορά, στην μεν πρώτη περίπτωση την αμέσως προηγούμενη λέξη από το σημείο στίξης, στη δε δεύτερη μια νοηματική ενότητα.