Προφανές (;) λάθος του πρωτοτύπου κτλ.

[sarant]

Ως γνωστόν, οι άγγλοι μπερδεύουν το eschatological με το scatological, προφέρνονται και όμοια άλλωστε.

Σε γνωστό έργο γνωστού συγγραφέα, γνωστός μεταφραστής καλείται να μεταφράσει, κάμποσα χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρωτοτύπου, το εξής:

"... Dante's verse at this point spares the reader none of the eschatological detail that so vivid a punishment entails: Mohammed's entrails and his excrement are described with unflinching accuracy. ..."

Από τα συμφραζόμενα και μόνο, υποψιαζόμαστε πως ο γνωστός συγγραφέας έχει μπερδέψει τις δυο λέξεις. Ο γνωστός μεταφραστής μεταφράζει:

"Ο στίχος του Ντάντε σε αυτό το σημείο δεν στερεί τον αναγνώστη από καμία εσχατολογική λεπτομέρεια τις οποίες συνεπάγεται μια τέτοια τιμωρία: τα σπλάχνα και τα περιττώματα του Μωάμεθ περιγράφονται με απτόητη ακρίβεια".

Εσείς τι θα κάνατε;

Να σημειωθεί ότι η γκάφα του γνωστού συγγραφέα (ντπτπ: είναι ο μακαρίτης ο Σαΐντ στον Οριενταλισμό) είναι πολύ γνωστή σήμερα στο Ιντερνέτι -αλλά όταν εκδόθηκε η ελληνική μετάφραση το Ιντερνέτι δεν ήταν πολύ γνωστό (περ. 1995)

Επικουρικές ερωτήσεις:
- σας ξενίζει το "λεπτομέρεια τις οποίες";
- σας ξενίζει το "απτόητη ακρίβεια";
- σας ενοχλεί ότι το vivid δεν μεταφράστηκε;

 

[nickel]

Το Ιντερνέτι δεν ήταν γνωστό αλλά η σύγχυση ήταν γνωστή και ο Σαΐντ ζούσε (το 1995).

Αντέδρασα στο ελληνικό κείμενο με τον ίδιο τρόπο που φαίνεται να αντέδρασες κι εσύ, με εξαίρεση το vivid γιατί δεν κοίταζα το αγγλικό.

 

[Alexandra]

Με ξενίζουν τα ίδια πράγματα ακριβώς που ξενίζουν και τους προλαλήσαντες, όσο για το λάθος, δηλώνω ανερυθρίαστα ότι θα το διόρθωνα, ακόμα και χωρίς συνεννόηση με τον συγγραφέα.

Μήπως η διατύπωση "...στερεί τον αναγνώστη από καμιά λεπτομέρεια..." θα ήταν καλύτερα "...στερεί από τον αναγνώστη καμιά λεπτομέρεια..."; Μπορεί το ΛΚΝ να έχει ένα παράδειγμα ίδιας διατύπωσης, "Mη στερείτε τα άγρια ζώα από το φυσικό τους περιβάλλον", αλλά και σ' αυτό μού φαίνεται ότι καλύτερα θα ήταν διατυπωμένο "Μη στερείτε από τα άγρια ζώα το φυσικό τους περιβάλλον ".

 

[nickel]

Επειδή η ερώτηση του sarant επικεντρώνεται στο «Εσείς τι θα κάνατε;» (γιατί, αν πιάσουμε τα κακομεταφρασμένα των ελληνικών βιβλίων, δεν θα έχουμε τελειωμό): Όταν ο συγγραφέας είναι εν ζωή, επικοινωνούμε μαζί του, όχι μόνο γιατί δεν είναι ένα λαθάκι σ’ ένα μυθιστορηματάκι, αλλά γιατί είναι ο Σαΐντ και η πατάτα χοντρή. Θα σε ευγνωμονούσε, αν δεν του το είχαν ήδη σφυρίξει οι φίλοι του (το πρωτότυπο είναι του 1979). Αν το αντιλήφθηκε ο μεταφραστής (ή ο επιμελητής) —που θα έπρεπε, κάνει μπαμ, ιδίως στον Έλληνα μεταφραστή ή αναγνώστη— και δεν έκανε κάτι γι’ αυτό, κακώς κάκιστα.

Παράδειγμα: στη βιογραφία του Σέξπιρ/Σαίξπηρ που έγραψε ο Πίτερ Ακρόιντ διαβάζω στο κεφ. 9:

For similar reasons the young Shakespeare has been pictured turning the pages of Copland’s Kynge Appolyne of Thyre, Hawes’s Pass Tyme of Pleasure and Bochas’s The Tragedies of all such Princes as fell from theyr Estates.​

Μα ποιος είναι, αναρωτιέμαι, αυτός ο άγνωστός μου Bochas. Με το πρώτο ψάξιμο ηρέμησα: άγνωστος είναι και στην Britannica και στη Wikipedia.

Ανακαλύπτω στη συνέχεια ότι ο πραγματικός τίτλος του βιβλίου είναι The Tragedies gathered by Jhon Bochas, of all such princes as fell from theyr estates, και έχει και συνέχεια, μια και τους άρεσαν εκείνο τον καιρό οι τίτλοι να είναι το μισό βιβλίο: throughe the mutability of Fortune since the creation of Adam, until his time: wherin may be seen what vices bring menne to destruccion, wyth notable warninges howe the like may be avoyded. Translated into Englysh by John Lidgate, Monke of Bury.

Τι έχει συμβεί; Bochas είναι η εξαγγλισμένη από τον Lydgate (σημερινή γραφή) του ονόματος του Βοκάκιου (που Boccaccio τον ξέρουν τώρα οι Εγγλέζοι) και το βιβλίο είναι το Περί τυχών ανδρών επιφανών (De casibus virorum illustrium). Βεβαίως, αφού ο συγγραφέας της βιογραφίας απέσπασε το gathered by Jhon (sic) Bochas από τον τίτλο και έβαλε μπροστά ένα όρθιο Bochas’s, θα έχει κάνει πολλούς Άγγλους αναγνώστες να αναρωτηθούν ποιος είναι αυτός ο Μπόχας. Ωραία τρικλοποδιά θα ήταν και για τον απρόσεκτο Έλληνα μεταφραστή.

Ε, σ’ αυτή την περίπτωση, αν είσαι ο μεταφραστής, επικοινωνείς με τον Ακρόιντ, γιατί καλό θα ήταν να διορθωθεί στην επόμενη αγγλική έκδοση. Κι εσύ γράφεις «του Βοκάκιου» χωρίς να περιμένεις την απάντησή του.

 

[Ambrose]

Δεν νομίζω ότι μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε λάθος. Τουλάχιστον όχι με βεβαιότητα. Κάποιες πηγές στο διαδίκτυο θεωρούν ότι θα έπρεπε να είναι scatological. Βλέπω όμως ότι πρόκειται για μία μόνο πηγή που επαναλαμβάνεται και μάλιστα πρόκειται για αρνητική κριτική του έργου του συγγραφέα.

Νοηματικά όμως eschatological detail σε αυτό το κείμενο στέκει μια χαρά (ίσως καλύτερα από το scatological) και δεν κλωτσάει καθόλου. Το κείμενο αναφέρεται στην Κόλαση του Δάντη και τα διάφορα εσχατολογικά οράματα που πάντα σ' αυτές τις περιπτώσεις βρίθουν από λεπτομέρειες και διαστροφή τύπου Seven. Βλ. για παράδειγμα τα γνωστά έργα του Ιερώνυμου Μπος.

Η λέξη eschatological χρησιμοποιείται εκτενώς για να περιγράψει τέτοια έργα, λογοτεχνικά και μη. Άρα, δεν είμαι καθόλου μα καθόλου βέβαιος ότι πρόκειται για λάθος (εκτός κι αν ο ίδιος ο συγγραφέας το διόρθωσε αργότερα) και στη συγκεκριμένη πρόταση το νόημα στέκει με μεγάλη άνεση. Δεν αποκλείεται το σωστό να είναι όντως το scatological, αλλά μόνο ο συγγραφέας θα μπορούσε να μας το διευκρινίσει. Ή ενδεχομένως είναι εκ προθέσεως αμφίσημο.

Μια αναζήτηση στο Google για συναφείς συνάψεις κομίζει πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα, σε σχέση με τον Δάντη πάντα:

eschatological violence
Dante’s eschatological vision
Mohammedan eschatology and Dante’s other world
the Commedia is an eschatological adventure,κλπ.

 

[tsioutsiou†]

Εσείς τι θα κάνατε;

Escapology lessons

 

[daeman]

Escapology lessons

Να 'σαι καλά, γέλασα!

 

[AoratiMelani]

Ambrose, τα συμφραζόμενα αφήνουν ελάχιστα περιθώρια αμφιβολίας: "Mohammed's entrails and his excrement are described with unflinching accuracy". Οι εικόνες των εντέρων και των περιττωμάτων δύσκολα μπορούν να χαρακτηριστούν "εσχατολογικές".

Τα αποτελέσματα των αναζητήσεων στο google μας δείχνουν απλώς πόσο διαδεδομένο είναι το συγκεκριμένο λάθος, ή ίσως μας δείχνουν ότι το έργο του Δάντη έχει και εσχατολογικές αναφορές, δεν μας δείχνουν όμως ότι η λέξη εσχατολογικός αρμόζει εδώ.

Όσο για το περί αμφισημίας, το eschatological δεν είναι αμφίσημο, σημαίνει εσχατολογικό και μόνον αυτό. Παρεξηγήσιμο μπορεί να είναι, με την έννοια ότι εύκολα μπορεί κάποιος να το περάσει για scatological, αμφίσημο όμως δεν είναι.

Επί του ερωτήματος: εγώ θα το διόρθωνα ούτως ή άλλως, και θα επικοινωνούσα παράλληλα με τον συγγραφέα για να τον ενημερώσω. Αν είχα χρόνο να περιμένω την απάντησή του θα περίμενα, διαφορετικά θα προχωρούσα στην διόρθωση ερήμην του.

 

[Ambrose]

Ambrose, τα συμφραζόμενα αφήνουν ελάχιστα περιθώρια αμφιβολίας: "Mohammed's entrails and his excrement are described with unflinching accuracy". Οι εικόνες των εντέρων και των περιττωμάτων δύσκολα μπορούν να χαρακτηριστούν "εσχατολογικές".

Αυτού του είδους οι περιγραφές είναι κλασικά και κατ' εξοχήν εσχατολογικές. Σκατολογικές δύσκολα, αν και δεν αποκλείεται μια και κάνει αναφορά σε περιττώματα.

Τα αποτελέσματα των αναζητήσεων στο google μας δείχνουν απλώς πόσο διαδεδομένο είναι το συγκεκριμένο λάθος, ή ίσως μας δείχνουν ότι το έργο του Δάντη έχει και εσχατολογικές αναφορές, δεν μας δείχνουν όμως ότι η λέξη εσχατολογικός αρμόζει εδώ.

Οι αναζητήσεις στο Google μάς δείχνουν ότι το συγκεκριμένο απόσπασμα ερμηνεύεται ως λάθος από μία μόνο πηγή (που επαναλαμβάνεται σε διάφορους διαδικτυακούς τόπους), τον Ibn Warraq, σφοδρό επικριτή του Σαίντ για τους δικούς του λόγους και του οποίου η ειρωνία κατά του Σαίντ είναι διάχυτη.

Όσο για το περί αμφισημίας, το eschatological δεν είναι αμφίσημο, σημαίνει εσχατολογικό και μόνον αυτό. Παρεξηγήσιμο μπορεί να είναι, με την έννοια ότι εύκολα μπορεί κάποιος να το περάσει για scatological, αμφίσημο όμως δεν είναι.

Εγώ δεν είπα ότι υπάρχει αμφισημία, αλλά ότι θα μπορούσε να είναι ένα ενδεχόμενο, να το έχει αφήσει έτσι ο συγγραφέας και οι επιμελητές επίτηδες. Απίθανο βέβαια, αλλά ποτέ δεν ξέρεις. Η αμφισημία, αν υπάρχει, δεν θα ήταν στο επίπεδο της λέξης, αλλά του κειμένου. Έχει διαφορά. Για μένα, δεν υπάρχει αμφισημία. Η λέξη είναι eschatological. Όμως μπορώ να καταλάβω γιατί κάποιοι θα μπορούσαν να το δουν ως scatological.

Ας δούμε όμως τι λέει το Κάντο 28:

A cask by losing centre-piece or cant
Was never shattered so, as I saw one
Rent from the chin to where one breaketh wind.

Between his legs were hanging down his entrails;
His heart was visible, and the dismal sack
That maketh excrement of what is eaten.

While I was all absorbed in seeing him,
He looked at me, and opened with his hands
His bosom, saying: "See now how I rend me;

How mutilated, see, is Mahomet;
In front of me doth Ali weeping go,
Cleft in the face from forelock unto chin;

Και μια δεύτερη, πιο σύγχρονη μετάφραση:

"The description of Mohamed begins, "A wine tun when a stave or cant-bar starts/ does not split open as wide as one I saw/ split from his chin to the mouth with which man farts./ Between his legs all of his red guts hung/ with the heart, the lungs, the liver, the gall bladder,/ and the shriveled sac that passes shit to the bung" (22-7). Ali, the one who split the Muslims into Sunni and Shia, walks ahead of him, but instead of his guts spilling out, his head is split open down the center."

 

[nickel]

Λέει ο Σαΐντ: «spares the reader none of the eschatological detail that so vivid a punishment entails» και ακολουθούν τα εντόσθια (entrails) και τα περιττώματα. Θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος καλοπροαίρετος ότι ο Σαΐντ κάνει εδώ κάποιο λογοπαίγνιο, μια και ήδη παίζει παρηχητικά ανάμεσα σε details - entails - entrails. Ωστόσο, αν θέλουμε να δούμε μία μόνο σημασία, η όλη διατύπωση (spares - vivid - excrement) μας πηγαίνει στο «σκατολογικό». Το «σκατό» είναι πιο λογικό. :)

 

[Ambrose]

Μας πώς πηγαίνει στο σκατολογικό όταν το εσχατολογικό στέκει μια χαρά και όταν το συγκεκριμένο απόσπασμα δεν περιγράφει πουθενά περιττώματα με ανελέητη ακρίβεια (παρά μόνο τα εσωτερικά του όργανα); Μήπως η φράση του Σαίντ θα έπρεπε να είναι: Mohammed's entrails, and his excrement are described with unflinching accuracy. ...

 

[nickel]

Άσ' το. Είπε ο καθένας την άποψή του και δεν είναι η ερμηνεία της λέξης το καθαυτό θέμα του νήματος.

 

[Ambrose]

Σωστά, μην βγαίνω κι απ' το θέμα.

 

[sunshine]

Καλημέρα!

Έχω κι εγώ ένα προβληματάκι με ένα λάθος του πρωτοτύπου.
Στο ιταλικό κείμενο που μεταφράζω αναφέρεται κάποια οδός "Halfousn Street" στο Λονδίνο.
Μετά από αναζήτηση ανακάλυψα ότι η συγκεκριμένη οδός δεν υπάρχει, αλλά πρόκειται για την οδό Halfmoon, η οποία σε κάποιο γαλλικό άρθρο μεταγράφηκε λάθος "Halfsoon" και ο Ντ'Ανούντσιο το πήρε και το χόντρυνε. Ολόκληρη η ανάλυση εδώ για όποιον ενδιαφέρεται, αλλά δυστυχώς μόνο στα ιταλικά.

Το θέμα είναι τι κάνουμε σε αυτή την περίπτωση; Δεν είναι κάτι τόσο βαρύ όσο αυτά που εξετάζατε, αλλά δεν είμαι σίγουρη αν πρέπει να το διορθώσω.

Να προσθέσω ότι ο συγγραφέας πολλές φορές μες στο βιβλίο αναφέρει πρόσωπα και τοπωνύμια δικής του επινόησης, οπότε το παραπάνω λάθος δε θα το αντιληφθεί, πιθανότατα, κανείς.

 

[drsiebenmal]

Φιρί φιρί πάω σήμερα, αλλά πιστός στο βιολί μου, θα διατηρούσα την οδό Χάλφουσν και θα έβαζα υποσημείωση :

Έτσι στο πρωτότυπο (Ηalfousn Street), εσφαλμένη αναφορά στην οδό Χάλφμουν (Halfmoon Street).

(Με -λ- στο Χάλφμουν για να μην ξεφεύγει εντελώς από το λάθος).

 

[nickel]

Θα αλλάξει κάτι στη ροή, την πλοκή, τη φιλολογία του κειμένου αν γίνει «οδός Χαρπούν» (τρίτο άσχετο); Θα βαρύνει ανώφελα αν (το αφήσεις «οδός Χαφούσν» και) προσθέσεις υποσημείωση που να εξηγεί το λάθος του Ντ' Ανούντσιο; Επαναλαμβάνεται συχνά το όνομα του δρόμου; Έχει πραγματολογική αξία; Τέτοια ερωτήματα μετράνε προκειμένου να δώσεις απάντηση σε ένα ερώτημα που τελικά δεν έχει μία μόνο απάντηση.

(Η λύση του δόκτορα με βρίσκει σύμφωνο αν και εφόσον...)

 

[drsiebenmal]

(Η λύση του δόκτορα με βρίσκει σύμφωνο αν και εφόσον...)

Ναι, εννοείται αν και εφόσον...

 

[sunshine]

Θα αλλάξει κάτι στη ροή, την πλοκή, τη φιλολογία του κειμένου αν γίνει «οδός Χαρπούν» (τρίτο άσχετο); Θα βαρύνει ανώφελα αν (το αφήσεις «οδός Χαφούσν» και) προσθέσεις υποσημείωση που να εξηγεί το λάθος του Ντ' Ανούντσιο; Επαναλαμβάνεται συχνά το όνομα του δρόμου; Έχει πραγματολογική αξία; Τέτοια ερωτήματα μετράνε προκειμένου να δώσεις απάντηση σε ένα ερώτημα που τελικά δεν έχει μία μόνο απάντηση.

(Η λύση του δόκτορα με βρίσκει σύμφωνο αν και εφόσον...)

Ναι, έχεις δίκιο.
Λοιπόν, το όνομα του δρόμου αναφέρεται μόνο μία φορά.
Στην ουσία δεν αλλάζει τίποτα, εκτός αν ο αναγνώστης βαλθεί να ψάξει την οδό για να βρει αν όντως φιλοξενούνται εκεί οίκοι ανοχής ή αν έχει δει την ταινία και αντιληφθεί το λάθος.
Αν βάλω υποσημείωση δε θα βαρύνει ιδιαίτερα το κείμενο, αλλά δε θα χρησιμεύσει και σε τίποτα. (Βέβαια εγώ θα φανώ πολύ έξυπνη)
Αν κρατήσω το λάθος θα ακολουθήσω την πρόταση του δόκτορα. Αλλά δε θα ήταν πιο εύκολο απλώς να το διορθώσω;

 

[nickel]

Αν κρατήσω το λάθος θα ακολουθήσω την πρόταση του δόκτορα. Αλλά δε θα ήταν πιο εύκολο απλώς να το διορθώσω;

Η απάντησή μου σ' αυτό ήταν η οδός Χαρπούν. Αν το διορθώσεις σε Χάφμουν ή Χάλφμουν, θα σου την πέσουν οι φιλόλογοι. Ίσως και οι μεταφρασεολόγοι. Οπότε, αντί να έχεις να αντιμετωπίσεις τέτοια βασανιστήρια από τους τριχοτομούντες τας τρίχας, είναι καλύτερο να βάλεις ένα τρίτο άσχετο, μια και η δικαιολογία του λάθους είναι πιο εύκολη από το να έχεις άποψη, :)

 

[sunshine]

η δικαιολογία του λάθους είναι πιο εύκολη από το να έχεις άποψη, :)

Μεγάλη κουβέντα αυτή. Να σημειωθεί!