Found in Translation του Μάικλ Κάνιγχαμ: Ομοιότητες και διαφορές στο ρόλο του συγγραφέα και του μεταφραστή

[nickel]

Άρθρο που δημοσιεύτηκε πριν από 10 ημέρες (2/10/2010) στην εφημερίδα New York Times, με την υπογραφή του βραβευμένου με Πούλιτζερ Μάικλ Κάνιγχαμ. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν τα βιβλία του Οι ώρες (The Hours) σε μετάφραση του Λύο Καλοβυρνά, και Ιδιαίτερες μέρες (Specimen Days) σε μετάφραση της Ρένας Λέκκου-Δάντου. Φέτος κυκλοφόρησε έξω το βιβλίο του By Nightfall. Αντιλαμβάνομαι ότι το άρθρο του έχει συζητηθεί, είναι ενδιαφέρον και καλογραμμένο, και το αναφέρω επειδή και το απόλαυσα και... διαφωνώ.

AS the author of “Las Horas,” “Die Stunden” and “De Uren” — ostensibly the Spanish, German and Dutch translations of my book “The Hours," but actually unique works in their own right — I’ve come to understand that all literature is a product of translation. That is, translation is not merely a job assigned to a translator expert in a foreign language, but a long, complex and even profound series of transformations that involve the writer and reader as well. “Translation” as a human act is, like so many human acts, a far more complicated proposition than it may initially seem to be.

Συνέχεια εδώ (3 ιστοσελίδες).​

 

[drsiebenmal]

Ίσως άσχετο, ίσως σχετικό, θα ξέρω όταν προλάβω να διαβάσω το πιντιέφι και να ξεκοκαλίσω τον ιστότοπο:

the entrepreneurial linguist, (The Book)

 

[newtonian]

Είμαι νέος στο φόρουμ και από ένα γρήγορο περιδιάβασμα που έκανα στα διάφορα thread κατάλαβα ότι ασχολείστε περισσότερο με τη μετάφραση λέξεων και όρων που δεν μπορεί κανείς να βρει στα αγγλοελληνικά λεξικά (καλό αυτό και χρήσιμο) και πολύ πολύ λιγότερο με ουσιαστικά θέματα που αφορούν στην "οντολογία" ή τη "φιλοσοφία" της μετάφρασης και της μεταφραστικής πράξης. Βρήκα όχι απλώς ενδιαφέρον το άρθρο του Michael Cunningham αλλά εύστοχο και ουσιαστικό και δεν καταλαβαίνω πού διαφωνεί ο Nickel ή μάλλον γιατί δεν κοινοποιεί τις διαφωνίες του. Η συζήτηση για αυτό το άρθρο θα ήταν πολύ πιο ενδιαφέρουσα από την ατέλειωτη συζήτηση για το κάπνισμα, π.χ., που ανακυκλώνει συνεχώς πασίγνωστα σαθρά επιχειρήματα και υποκειμενικές ιδιοτελείς απόψεις, ή την ενθουσιώδη συμμετοχή πολλών μελών του φόρουμ σε ασήμαντα θέματα που δεν ενισχύουν (αν δεν θίγουν) τη σοβαρότητα του μπλογκ.

 

[Palavra]

Επιτέλους, το διάβασα :)
Νομίζω πως σε πολλά πράγματα αναφέρει απλώς τις προσωπικές του προτιμήσεις. Κι εγώ επίσης δε συμφωνώ με κάποια από αυτά που λέει, όπως π.χ. με το παρακάτω:
Most readers, of course, wouldn’t be able to tell you that they respond to those three words because they are soothing and symmetrical, but most readers register the fact unconsciously. You could probably say that meaning is the force we employ, and music is the seduction. It is the translator’s job to reproduce the force as well as the music.

“Chiamami Ismaele.”
Ο Μέλβιλ γράφει «Call me Ishmael», ο Cunningham θεωρεί την πρόταση μελωδική (εγώ, π.χ., όχι), και θεωρεί ότι πρέπει ο μεταφραστής να μεταφέρει και τη μουσικότητα της φράσης. Όταν, ωστόσο, το ρήμα call σε κάθε γλώσσα δεν είναι μουσικό (η προστακτική του στα τουρκικά, π.χ, είναι çağırın, βαρύ και παχύ παχύ, μουσικό ουχί, ωστόσο), τι κάνει ο μεταφραστής; Ψάχνει να βρει ένα άλλο ρήμα; Και αν ναι, ποιο θα είναι αυτό, όταν ο συγγραφέας του πρωτοτύπου έχει επιλέξει ένα κοινό, κοινότατο call; Βάζει ένα πιο βαρύγδουπο, προδίδοντας το ύφος του πρωτοτύπου;

@newtonian: καλώς ορίσατε και καλά διαβάσματα στο φόρουμ, σας εύχομαι :) Ελπίζω να μην κρίνετε ωστόσο τη σοβαρότητα του φόρουμ βάσει των συζητήσεων που γίνονται στο Playground, και όχι, π.χ., στο Workspace γιατί τότε ζήτω που καήκαμε

 

[azimuthios]

Παλάβρα, θα συμφωνήσω διαφωνώντας ή θα διαφωνήσω συμφωνώντας. Δεν ξέρω κι εγώ ο ίδιος... Μπερδεύτηκα!

Μια χαρά τα λες και για τα τούρκικα και για όλες τις πιθανές γλώσσες στις οποίες έχει μεταφραστεί το Μόμπυ Ντικ. Δεν είμαστε φυσικά σε θέση να ξέρουμε γιατί χρησιμοποίησε το call ο Μέλβιλ (αν και θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε τον εγγονό του τον Moby μήπως ξέρει), αλλά η απλότητα της φράσης και της λέξης δεν αναιρεί τη συμμετρία της ή τη μουσικότητά της.

"Call me Ishmael" λέει και εγώ μαυρίζω για να δείξω μια αρμονία που έχει αυτή η τόσο απλή φράση: Call me Ishmael, χώρια τον ήχο του Ι και του sh. Επομένως συμφωνώ με τον Ishmael Michael για τη μουσικότητα και την αρμονία.

Στα ελληνικά αλήθεια πώς έχει μεταφραστεί; Το έχει κανείς;

Το "Λέγε με Ισμαέλ" θα μπορούσε να διατηρήσει κάποιους ήχους... Αν και μάλλον Ισμαήλ θα τον λέγαμε, έτσι;

Βεβαίως, δεν αποτελεί θέμα διαφωνίας αυτό, καθώς κάθε άνθρωπος βρίσκει μουσική σε διαφορετικά πράγματα... Οπότε, περί ορέξεως... :)

 

[newtonian]

Το "Call me Ishmael" είναι ολοφάνερο πως έχει μουσικότητα. Και ο Κάνιγκχαμ μπαίνει και στον κόπο να το δείξει με ολόκληρη φωνολογική ανάλυση. Ναι, περί ορέξεως ουδείς λόγος αλλά όποιος δεν έχει μουσική αυτί δεν κάνει για μεταφραστής λογοτεχνίας.

 

[Costas]

Όποιος θεωρεί μια ήδη υπαρκτή συζήτηση ενδιαφέρουσα, ή ότι θα μπορούσε να υπάρξει μια ενδιαφέρουσα συζήτηση γύρω από ένα θέμα, συμμετέχει σ' αυτήν, αν τον αγγίζει. Δεν δίνει προτροπές τηλεθεατή ποδοσφαιρικού αγώνα. Επίσης, μπορεί κάποιος ν' ανοίξει ο ίδιος ένα νήμα για κάτι που τον ενδιαφέρει και δεν το βρίσκει ήδη στο φόρουμ. Όπου πάλι νιώθει ότι δεν αξίζει τον κόπο, απλά δεν συμμετέχει, χωρίς αρνητικά σχόλια με το καλημέρα. Πόσο μάλλον αν είναι 'νέος'. Αλλιώς, σιωπά, ή δεν μπαίνει καν μέσα, ή μάλλον δεν περνάει ούτε απέξω (αυτό είναι από τα σωστά που είχε πει κάποιος στο παρελθόν...). Η οικοδεσποτική ευγένεια έχει και τα όριά της.

 

[nickel]

Καλωσήρθες, Newtonian, και σ’ ευχαριστώ για το προκλητικό σου σχόλιο. Πρώτα, μια διόρθωση: δεν είμαστε μπλογκ· φόρουμ, μόνο φόρουμ, και μάλιστα με πολυπρόσωπη ιδιοκτησία. Κάποιες πληροφορίες, χρήσιμες ίσως και σε άλλα μέλη, από τη δική μου σκοπιά: Η απόφαση, εξαρχής και με γνώμονα την εμπειρία της παρέας από άλλο φόρουμ όπου είχαμε γνωριστεί, ήταν να επικεντρωνόμαστε σε θέματα γλώσσας και μετάφρασης, αλλά να επιτρέπουμε (όπως σε κάθε δημοκρατική αγορά) τις συζητήσεις και για άλλα θέματα που μας αφορούν. Ακόμα και για πολιτικά θέματα, που μας έχουν προβληματίσει αρκετά, γιατί είναι πολύ δύσκολο να μη γίνει στενάχωρη μια συζήτηση ανάμεσα σε άτομα με πολιτικές διαφορές, εκεί που λίγο πριν συζητούσαν γλωσσικά θέματα σε πλήρη ομοφωνία και σύμπνοια. Το ίδιο με το κάπνισμα: βγάζει έναν φανατισμό που μπορεί να τραυματίσει καλές προσωπικές σχέσεις αλλά και τις πολύ πιο ευάλωτες διαδικτυακές.

Η προσωπική μου τοποθέτηση σ’ αυτά τα θέματα είναι ότι, αν θέλουμε να φτιάξουμε πολιτισμό, πρέπει να μάθουμε να συζητάμε τα πάντα με πολιτισμένο τρόπο. Ακόμα και θέματα για τα οποία είμαστε αδιάβαστοι και που οι τοποθετήσεις μας μπορεί να είναι σαν γραπτά του δημοτικού δίπλα σε άλλα γραπτά μας, εδώ ανάμεσα σε αυτή την παρέα είναι η ευκαιρία μας να μάθουμε κάτι παραπάνω. Δεν έχουμε άλλωστε το χρόνο να σερνόμαστε σε χίλια δυο μέρη και να δημιουργούμε σχέσεις εμπιστοσύνης με διαφορετικά άτομα, για κάθε πλευρά της πολύπλευρης προσωπικότητάς μας. Τα μέσα μπορεί να διευκόλυναν την επικοινωνία, αλλά δεν μεγάλωσαν καθόλου το 24ωρο· αντιθέτως, το έκαναν να φαίνεται πολύ πιο λίγο.

Ενώ, λοιπόν, μια γλωσσική συζήτηση μπορεί να έχει σαν αφετηρία ένα υψηλότερο επίπεδο, μια μη γλωσσική συζήτηση μπορεί να ξεκινά από το άλφα (και να φτάνει στο δέλτα). Είναι ανόμοια αυτά επειδή εμείς οι ίδιοι είμαστε άνισα όντα, και το φόρουμ καθρεφτίζει την πραγματικότητα καλύτερα απ’ ό,τι θα το έκανε ένα εξειδικευμένο φόρουμ όπου όλοι θα μπαίναμε γραβατωμένοι και, εν τέλει, ψεύτικοι. Έτσι κι αλλιώς, μια δημόσια περσόνα καταθέτουμε εδώ, προφανώς δεν ήρθαμε με τις πιτζάμες μας και τις παντόφλες μας, αλλά γνωριζόμαστε πια πολλοί με πολλούς, και εδώ και έξω αποδώ, ώστε να μπορούμε να καταθέτουμε μια δημόσια περσόνα κόντα στον πραγματικό μας εαυτό και μακριά από υποκρισίες.

Είναι και δικό μου παράπονο (άλλο θέμα τώρα) που δεν έχουμε αρκετές συζητήσεις για πιο θεωρητικά πράγματα της γλώσσας και της μετάφρασης, αλλά η γρήγορη απάντηση, βγαλμένη από τον δικό μου προβληματισμό, είναι ότι δεν προλαβαίνουμε. Δεν έχουμε πρόβλημα να προχειρογράψουμε για το τσιγάρο, αλλά επειδή τα άλλα υποτίθεται ότι είναι η ειδικότητά μας, δεν θέλουμε να το κάνουμε τσαπατσούλικα. Και, αφού εχθρός του καλού είναι το καλύτερο, στην αναζήτηση και των δύο δεν γράφουμε τίποτα.

Άφησα το τυράκι μου στη φάκα στην αρχή, ότι διαφωνώ με τον Κάνιγχαμ. Αλλά θα πιαστώ εγώ στη φάκα αν δεν βρω τώρα το χρόνο να εξηγήσω γιατί διαφωνώ. Σου υπόσχομαι ότι θα το κάνω, αλλά στο γάντι που ήρθες και μας πέταξες, θα σου πετάξω ένα άλλο: καλή η κριτική σου, περιμένουμε να δούμε τι είσαι διατεθειμένος να κάνεις εσύ σε ένα φόρουμ που είναι πάντα διψασμένο για καλές συνεισφορές. ;)

 

[newtonian]

Ευχαριστώ τον Costas που μου είπε να το βουλώσω, και διότι είμαι "νέος" στο φόρουμ και διότι δεν πρόσφερα με το καλημέρα σας σχοινοτενή και περισπούδαστη εργασία. Προφανώς δεν γνωρίζω τη δεοντολογία. Δεν ήξερα ότι οι νέοι δεν πρέπει να έχουν άποψη, δεν πρέπει να υποβάλλουν ερωτήσεις. Καλύτερα λοιπόν να το βουλώσω ή καλύτερα να μην περνάω καν απέξω, καθώς με συμβουλεύει (συμβουλή που ηχεί σαν απειλή). Ωραία!

 

[nickel]

Ε, μη διαλέγεις την εύκολη λύση. ;)

 

[drsiebenmal]

Ευχαριστώ τον Costas που μου είπε να το βουλώσω, και διότι είμαι "νέος" στο φόρουμ και διότι δεν πρόσφερα με το καλημέρα σας σχοινοτενή και περισπούδαστη εργασία. Προφανώς δεν γνωρίζω τη δεοντολογία. Δεν ήξερα ότι οι νέοι δεν πρέπει να έχουν άποψη, δεν πρέπει να υποβάλλουν ερωτήσεις. Καλύτερα λοιπόν να το βουλώσω ή καλύτερα να μην περνάω καν απέξω, καθώς με συμβουλεύει (συμβουλή που ηχεί σαν απειλή). Ωραία!

Καλώς όρισες κι από μένα (ελπίζω να ξαναπεράσεις και να το δεις αυτό).

Είμαι από αυτούς που έχουν αποπάρει κόσμο, όχι επειδή δεν καταλαβαίνουν τους κώδικες αλλά επειδή ήταν ολοφάνερα κακόπιστοι στην πρώτη τους τοποθέτηση. Εσύ δεν μου φάνηκες κακόπιστος,μόνο έξω από τα νερά σου. :)

Καλά τα λεει ο Κώστας· αυτά που λέει δεν είναι τόσο κανόνες του φόρουμ, όσο η στοιχειώδης ευγενική συμπεριφορά. Εμένα πάλι, το είπα, μου φαίνεται ότι δεν έχεις δουλέψει με τους διαφορετικούς κώδικες ενός μπλογκ και ενός φόρουμ και, μια και τα πιο πολλά τα είπαν οι πιο πάνω κύριοι, θέλω να εντοπίσω σε ένα πράγμα από αυτά:

Στο ιστολόγιο, σερβίρει ο οικοδεσπότης. Μπορείς να κάνεις ένα ξεκάρφωτο σχόλιο, αλλά ποιο το όφελος; Εδώ, μπορείς να σερβίρεις κι εσύ. Είναι μεγάλη, τεράστια διαφορά, που αν κάνεις τον κόπο να μείνεις μαζί μας, να μη διαλέξεις την εύκολη λύση που έγραψε και ο αποπάνω, και προσπαθήσεις να την αξιοποιήσεις και να γράφεις όπως θα ήθελες να σου γράφουν· ψύχραιμα και χωρίς χαρακτηρισμούς για τον άλλον και τη γνώμη του ή τη συνεισφορά του, θα μας ωφελήσεις όλους και ίσως αποκομίσεις κι εσύ κάτι γενικότερα χρήσιμο.

Και μη νομίζεις ότι όλοι εδώ είναι επαγγελματίες σκληροπυρηνικοί γλωσσολόγοι, φιλόλογοι, μεταφραστές. Συμμετέχουν και άνθρωποι που απλώς αγαπάνε τη γλώσσα και την παρέα μας, τους αρέσει να διαβάζουν τα ποικίλα θέματά μας και τους καβγάδες μας, βρίσκουν την ευκαιρία να κάνουν μια ερώτηση ή να συνεισφέρουν κάτι γενικότερο. Ίσως δεν αισθάνονται όμως ότι μπορούν να συμμετέχουν σε διαλόγους όπως αυτός που περιγράφεις --ή απλώς δεν θέλουν.

 

[newtonian]

Η "εύκολη λύση" μου είναι να ακολουθήσω τη συμβουλή επιφανούς μέλους της Λεξιλογίας (2047 posts) και να μην περνάω καν απέξω από το φόρουμ. Δεν έβρισα κανέναν και ακούω απειλές ("Η οικοδεσποτική ευγένεια έχει και τα όριά της" και το όλον ύφος.) Ε λοιπόν, κύριε Nickel, το να λες ότι διαλέγω την εύκολη λύση είναι πιο εύκολη λύση από τη δική μου που αποσκοπεί απλώς στο να σώσω το κεφάλι μου από μπλογκοσφαιρικές κεραμίδες. Αν θέλατε μια κλειστή παρέα που τα μέλη τους αλληλοσυμφωνούν, να μην είχατε ανοιχτή την πόρτα σε νέα μέλη, να την είχατε κλειστή, κι όποιος θά 'θελε να μπει να χτυπάει τακ-τακ και να υποβάλλεται σε ενδελεχή έλεγχο κονφορμιστικού πνεύματος σύμφωνα με τα κριτήρια των παλαιών και παλαιότατων μελών που, όπως φαίνεται, θεωρούν ότι στο φόρουμ αυτοί έχουν το πάνω χέρι. Συγγνώμην αλλά από το μήνυμα που μου στείλατε ("Welcome to Lexilogia Forums") άλλα κατάλαβα.

 

[Costas]

Η "εύκολη λύση" μου είναι να ακολουθήσω τη συμβουλή επιφανούς μέλους της Λεξιλογίας (2047 posts) και να μην περνάω καν απέξω από το φόρουμ.

Η καλή μέρα από το 1ο post φαίνεται.

 

[Palavra]

Το "Call me Ishmael" είναι ολοφάνερο πως έχει μουσικότητα. Και ο Κάνιγκχαμ μπαίνει και στον κόπο να το δείξει με ολόκληρη φωνολογική ανάλυση. Ναι, περί ορέξεως ουδείς λόγος αλλά όποιος δεν έχει μουσική αυτί δεν κάνει για μεταφραστής λογοτεχνίας.

Κοιτάξτε: το κάθε έργο ερμηνεύεται διαφορετικά από τον αποδέκτη του. Προφανώς, εσείς θεωρείτε, π.χ., ότι η συγκεκριμένη φράση έχει μουσικότητα. Εγώ διαφωνώ. Είναι θέμα εντύπωσης που σου αφήνει η κάθε ανάγνωση, προσωπικής άποψης, δηλαδή. Όπως και το να λέτε ότι όποιος δεν έχει μουσικό αφτί δεν κάνει για μεταφραστής λογοτεχνίας. Πώς, δηλαδή, ορίζουμε ότι κάποιος έχει μουσικό αφτί; Εγώ, π.χ., δεν έχω επειδή δεν ακούω μουσική εκεί που ακούει κάποιος άλλος; Κι αν σας πω ότι κάνω μαθήματα φωνητικής, όπου το αφτί παίζει κεντρικό ρόλο, θα έχει μεγαλύτερη βαρύτητα η άποψή μου; Και πώς τη μεταφέρουμε τη μουσικότητα στη μετάφραση; Έθεσα πολλά ερωτήματα στο προηγούμενο ποστ μου. Αν θέλετε, μπορείτε να σχολιάσετε αυτά. Το να απαντάτε ωστόσο με αφορισμούς, όπως ο παραπάνω, αφήνει να φανεί ότι δεν έχετε επιχειρήματα.
Εάν, ωστόσο, έχετε επιχειρήματα, όλοι θα θέλαμε να τα καταθέσετε. Ειδάλλως, γιατί μπήκατε στον κόπο να γραφτείτε και να συμμετάσχετε σε μια συζήτηση; Όταν απαξιώνει κανείς τον άλλο με το καλημέρα σας, φυσικό είναι να δημιουργεί αντιδράσεις, δε νομίζετε;

 

[newtonian]

Προς Palavra. Ο ίδιος ο Κάνιγκχαμ επιχειρηματολογεί για τη μουσικότητα του "Call me Ishmael" με φωνολογική ανάλυση. Δεν έχω να προσθέσω τίποτα περισσότερο. Τα λέει πειστικά, όσο πειστικά μπορούν να είναι τα επιχειρήματα σε τέτοιου είδος θέματα που δεν σηκώνουν μαθηματική επαλήθευση.
Όσον αφορά το γενικότερο θέμα της μουσικότητας της λογοτεχνίας, τι να πω, το θεωρώ αυτονόητο πως και η ποίηση και η πεζογραφία έχουν μουσικότητα. Δεν μπορούμε να επιχειρηματολογούμε επ' άπειρον για πράγματα τόσο βασικά. Τι να κάνω δηλαδή, να βαλθώ να αποδείξω τη μουσικότητα της λογοτεχνίας; Δεν έχω τον καιρό για να επεξεργαστώ τόσο βασικά και μεγάλα θέματα, όπως και σεις δεν τον έχετε. Δουλεύουμε, υποθέτω, όλοι για τον επιούσιο. Τα θέματα αυτά απαιτούν ηρεμία και πολύχρονη απερίσπαστη μελέτη.
Όταν λέω πως ο μεταφραστής της λογοτεχνίας πρέπει να έχει μουσικό αυτί, αυτό δεν είναι αφορισμός, στηρίζεται σε μια "αλήθεια" που είναι πάγκοινη. Αν πω ότι πρέπει να συμπεριφέρεσαι στους άλλους όπως θα θελες να σου συμπεριφέρονται αυτοί, αυτό είναι αφορισμός; Ο Καντ το ανέλυσε μεθοδικά. Δεν θα βαλθούμε να ξανακάνουμε την ίδια δουλειά για να αποδείξουμε κι εμείς το ίδιο. Αυτά τα πολύ βασικά τα αποδεχόμαστε περίπου ως αξιώματα. Όποιος τα αμφισβητεί, είναι δικό του πια χρέος να τα αποδομήσει, όχι δικό μας.

 

[nickel]

Εγώ αλλού διαφωνώ και για το συγκεκριμένο θέμα που πιάσατε έχω μια εξαιρετικά απλοϊκή θέση: όλα τα κείμενα διακρίνονται από κάποιον βαθμό μουσικότητας, από 0 μέχρι (ποιο είναι το ανώτατο σημείο;). Ο μεταφραστής οφείλει να αντιληφθεί σε ποιο επίπεδο μουσικότητας κινείται το πρωτότυπο κείμενο και να το μεταφέρει όσο πιο καλά γίνεται (όχι οπωσδήποτε σε επίπεδο φράσης) στη μετάφρασή του. Αν μεταφράσεις νομικό κείμενο με μουσικότητα που δεν έχει ή λογοτεχνικό με τους ρυθμούς του νομικού κειμένου, κάπου τα 'χεις μπερδέψει. Μέχρι εκεί καταλαβαίνω τα περί μουσικότητας. Όταν αρχίζει ο Σαββόπουλος και μιλάει για διαφορές ανάμεσα σε «ω» και «ο» ή ο μακαρίτης ο Ξενάκης λέει (αν το είπε) «Η μουσικότητα της ελληνικής γλώσσης είναι εφάμιλλος τής συμπαντικής» (πρόχειρα αναμαζώματα από εδώ), αυτά μου πέφτουν βαριά κι αλλάζω παρτιτούρα.

 

[newtonian]

Προς Nickel.
1) Δεν φωτίζουν το θέμα ούτε τα φληναφήματα του Σαββόπουλου ούτε οι νεφελώδεις εξιδανικεύσεις του Ξενάκη (ποιά, αλήθεια, είναι η συμπαντική γλώσσα;) Αντιλαμβάνομαι ότι συμφωνείτε πως η λογοτεχνία έχει μουσικότητα. Αυτή τη μουσικότητα οφείλει να αναπαραγάγει κατά το δυνατόν ο μεταφραστής. Πώς; Δεν υπάρχει λυσάρι για αυτά. Θα κριθεί από το αποτέλεσμα. Καμιά σχολή ή σχολείο μετάφρασης δεν μπορεί να του μάθει το πώς. Το μόνο που μπορεί να του πει είναι ότι οφείλει να μεταφέρει τη μουσικότητα. Ο μεταφραστής θα πρέπει να επιστρατεύσει όλες του τις δυνάμεις (και πρωτίστως το αυτί του) για να τα καταφέρει. Αν φανεί ότι έχει αυτί, θα του πούμε μπράβο. Αν δεν φανεί, θα του πούμε να κάνει κάτι άλλο στη ζωή του.
2) Πάλι δεν μας είπατε πού διαφωνείτε. Διαφωνείτε, λέτε, "αλλού". Πού;
3) Δεν μου απαντήσατε ως προς την "εύκολη λύση" και τη θερμή υποδοχή που μου επιφυλάχτηκε από κορυφαία, καθώς διαπιστώνω, μέλη της Λεξιλογίας με αβάσιμους ισχυρισμούς ότι προβαίνω σε "χαρακτηρισμούς" κλπ.
4) Δεν έχω βρίσει κανέναν. Μπορεί το ύφος μου να είναι κοφτό, αλλά να με συγχωρείτε πολύ που δεν μπορώ να υιοθετήσω μια κυριλέ γλώσσα. (Αφήστε που άλλων μελών η γλώσσα δεν είναι ούτε αβρή ούτε κοφτή. Είναι απλώς και μόνο προπετής και εξ Lexilogiae Cathedra.)

 

[agezerlis]

Στο παρελθόν διάφορα μέλη του φόρουμ αυτού, όπως ο Costas αλλά κι εγώ ο ίδιος, δεν έχουν χειριστεί όλες τις καταστάσεις με τον καλύτερο τρόπο (no hard feelings Costa). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, συμφωνώ πλήρως με το #82736. Γράφεις:

[...] κατάλαβα ότι ασχολείστε περισσότερο με τη μετάφραση λέξεων και όρων που δεν μπορεί κανείς να βρει στα αγγλοελληνικά λεξικά (καλό αυτό και χρήσιμο) και πολύ πολύ λιγότερο με ουσιαστικά θέματα [...]

Συγγνώμη, αλλά το δεύτερο "πολύ" ήταν απαραίτητο; Εμφανίζεσαι και με το καλημέρα λες:

"Γεια σας. Κατάλαβα ότι ασχολείστε κυρίως με μη ουσιαστικά θέματα."

Ε, λοιπόν, ο Costas σου απάντησε πως αν δεν σου αρέσουν τα θέματα της λεξιλογίας, μη συμμετέχεις. Από πού κι ως πού είναι αυτό απειλή;

Η πρώτη σου ανάρτηση μοιάζει κάπως με την περίπτωση ανθρώπου που κάνει αίτηση για θέση καθηγητή σε πανεπιστήμιο (σε κάποια χώρα, κάποτε) και όταν περνάει από συνέντευξη λέει “εγώ είμαι καλύτερος απ' όλους σας”. Ε, λοιπόν, τότε πήγαινε και κάνε παρέα με τους άλλους καλύτερους κι άσε μας ήσυχους.

Υστερόγραφο:

όποιος δεν έχει μουσική αυτί δεν κάνει για μεταφραστής λογοτεχνίας.

Κι όποιος δεν έχει προσεκτικό χέρι καλύτερα να μην πετάει αφορισμούς δεξιά κι αριστερά.

 

[nickel]

(2) Η κύρια διαφωνία μου έχει να κάνει με τον παραλληλισμό που επιχειρεί ο Κάνιγχαμ: του συγγραφέα, του αρχικού δημιουργού, με τον μεταφραστή. Άλλο πράγμα είναι αυτό που θέλει να μεταφράσει ο συγγραφέας και άλλο καλείται να μεταφράσει ο μεταφραστής. Εντελώς διαφορετικές είναι οι δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει ο καθένας, άλλες οι δεξιότητες και άλλα τα ταλέντα που απαιτούνται. Ενδιαφέρον σαν εύρημα, αλλά εντελώς άκυρο. Να η κύρια διαφωνία μου με λίγα λόγια. Αν δεν συμφωνείτε, να την εξηγήσω και με πολλά.

(1) Για τη μουσικότητα: όπως και με τα άλλα ταλέντα, τα συγγραφικά και τα μεταφραστικά και τα μουσικά, μπορείς να διδαχτείς (και δεν κάνει κακό να διδαχτείς) και κάποια πράγματα. Φαντάζομαι ότι στις σχολές μετάφρασης, αν δεν μεταφέρεις ικανοποιητικά το ρυθμό ενός κειμένου, αν δεν αντιληφθείς μια παρήχηση, θα σου το πουν, θα σε μάθουν να το προσέχεις. Όπως κι όταν μαθαίνεις να παίζεις ένα μουσικό όργανο, θα σου πουν ότι έβαλες μόνο τεχνική αλλά καθόλου συναίσθημα. Κ.ο.κ.

(3) Εύκολη λύση ονόμασα τη φυγομαχία. Αν υπάρχει έστω και ένα μέλος του φόρουμ που για τους δικούς του λόγους σάς πήρε με κακό μάτι και σας αποπήρε, η πρόκληση είναι να του δείξετε ότι έχει άδικο. Η φυγομαχία αφήνει πίσω της μόνο ερωτηματικά, αν όχι αποκλειστικά κακές εντυπώσεις.

(4) Δεν είναι απαραίτητο να υιοθετήσετε κυριλέ γλώσσα. (Για κάποιους, ίσως είναι. Βοηθά.) Κάντε όμως μια προσπάθεια να καταλάβετε τι ενόχλησε τον Κώστα. Δεν κάνει κακό να μπαίνουμε στη θέση ακόμα κι εκείνου που θεωρούμε ότι μας αδίκησε. Μια διαφορετική οπτική δεν βλάπτει. Και, οπωσδήποτε, ας βάζουμε κάπου τελεία.

(2) Πάμε πάλι στην ουσία της συζήτησης…

 

[daeman]

[...]Αν πω ότι πρέπει να συμπεριφέρεσαι στους άλλους όπως θα θελες να σου συμπεριφέρονται αυτοί, αυτό είναι αφορισμός; [...]

Επομένως, όπως συμπεριφέρεστε εσείς - και μάλιστα στην πρώτη σας εμφάνιση - με τον ίδιο τρόπο θα θέλατε να σας συμπεριφέρονται;

Είμαι νέος στο φόρουμ και από ένα γρήγορο περιδιάβασμα που έκανα στα διάφορα thread κατάλαβα ότι ασχολείστε περισσότερο με τη μετάφραση λέξεων και όρων που δεν μπορεί κανείς να βρει στα αγγλοελληνικά λεξικά (καλό αυτό και χρήσιμο) και πολύ πολύ λιγότερο με ουσιαστικά θέματα που αφορούν στην "οντολογία" ή τη "φιλοσοφία" της μετάφρασης και της μεταφραστικής πράξης. Βρήκα όχι απλώς ενδιαφέρον το άρθρο του Michael Cunningham αλλά εύστοχο και ουσιαστικό και δεν καταλαβαίνω πού διαφωνεί ο Nickel ή μάλλον γιατί δεν κοινοποιεί τις διαφωνίες του. Η συζήτηση για αυτό το άρθρο θα ήταν πολύ πιο ενδιαφέρουσα από την ατέλειωτη συζήτηση για το κάπνισμα, π.χ., που ανακυκλώνει συνεχώς πασίγνωστα σαθρά επιχειρήματα και υποκειμενικές ιδιοτελείς απόψεις, ή την ενθουσιώδη συμμετοχή πολλών μελών του φόρουμ σε ασήμαντα θέματα που δεν ενισχύουν (αν δεν θίγουν) τη σοβαρότητα του μπλογκ.

Μπαίνω σε μια αίθουσα όπου γίνεται μια εκδήλωση, ένα πάρτι, με είσοδο ελεύθερη για τον καθένα.
Αντί να πω ένα καλησπέρα, αρχίζω:
"Α, μάλιστα, μόλις τώρα μπήκα μέσα και απ' ό,τι ακούω έχετε εδώ μουσική από διάφορα είδη (καλό αυτό και χρήσιμο), αλλά διαπιστώνω ότι δεν βάζετε και πολλή κλασική (π.χ.) που είναι ουσιαστική μουσική. Εμένα το τελευταίο κομμάτι μού άρεσε και δεν καταλαβαίνω γιατί εκείνος ο κύριος απέναντι έκανε μορφασμούς (ούτε γιατί δεν μας το εξηγεί). Τέτοια κομμάτια ν' ακούτε· είναι πολύ ωραιότερα από κείνα τα ανούσια που άκουσα περνώντας απέξω ή εκείνα τα σαχλά που είδα πολλούς να χορεύουν πριν από λίγο. Δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά."

Πώς θα σας φαινόταν αν ήσασταν εσείς ο οργανωτής της εκδήλωσης και βλέπατε τέτοια συμπεριφορά από κάποιον, νεοφερμένο ή παλιό; Πώς θα τον αντιμετωπίζατε;