Σκακιστική ορολογία

[nickel]

Αφιερωμένο στο πρωτάθλημα Α' Εθνικής στο σκάκι που αρχίζει σήμερα. :)

Οι Λεξιλόγοι αλλά και οι περαστικοί που ασχολούνται με το σκάκι ευχαριστούν τον drsiebenmal για το γλωσσάρι. Αν θέλετε να συζητήσετε κάποιους όρους, αν χρειάζεστε κάποια εξήγηση ή, ακόμα καλύτερα, αν έχετε να προσθέσετε όρους, η συζήτηση θα πρέπει να γίνει εδώ, καθώς ο Οβολώνας δεν θα φιλοξενεί συζητήσεις.

 

[drsiebenmal]

battery (chess)= μπαταρία (στο σκάκι)

«Μα είναι σωστό;» με ρώτησε κάποια στιγμή ο Νικ-έλ. «Πού βρέθηκε εκεί η μπαταρία; Τι είναι; Μπαταριά; Ομοβροντία;»
«Σε πολλά σημεία της», του απάντησα, «η ελληνική σκακιστική ορολογία δημιουργήθηκε μάλλον άναρχα, άτυχα, ακόμη και άστοχα, με μεταφορές, μεταγραφές, λάθος μεταφράσεις. Τα περισσότερα όμως, έχουν πια παγιωθεί».

Για τον επίμαχο όρο, η Σκακιστική εγκυκλοπαίδεια του Χρήστου Κεφαλή, ένα καλοδουλεμένο έργο, δίνει:

μπαταρία Η συνεργασία βασίλισσας και αξιωματικού στην ίδια διαγώνιο. Μπορεί να ειναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, εξασφαλίζοντας διείσδυση στο αντίπαλο στρατόπεδο, συνήθως με στόχο το βασιλιά.​

Πρόκειται για έναν μάλλον στενότερο ορισμό της σκακιστικής μπαταρίας. Η αγγλική βίκη παρουσιάζει τρεις εναλλακτικούς ορισμούς:

A battery in chess is a formation that consists of two or more pieces on the same rank, file, or diagonal. It is a tactic involved in planning a series of captures to remove the protection of the opponent's king, or to simply gain in the exchanges. Other chess authors limit battery to "an arrangement of two pieces in line with the enemy king on a rank, file, or diagonal so that if the middle piece moves a discovered check will be delivered." However [...] the term is also used in cases where moving the middle piece will uncover a threat other than a check along the opened line.​

Η μπαταρία είναι δημοφιλής μηχανισμός στο καλλιτεχνικό σκάκι, δηλαδή στις περίτεχνες θέσεις του τύπου «τα λευκά παίζουν και κάνουν ματ σε 3 κινήσεις», όπου τα κομμάτια μοιάζουν να έχουν σκορπιστεί τυχαία στη σκακιέρα. Μια τέτοια ειδική περίπτωση μπαταρίας παρουσιάζει σήμερα στο σκακιστικό ιστολόγιο ο προμπλεμίστας Γιάννης Γαρουφαλλίδης, στο άρθρο με τίτλο η μπαταρία Siers.

Και ναι, κάποια στιγμή θα ανέβει κι ένα γλωσσάρι για το καλλιτεχνικό σκάκι, που είναι πολύ πολύ διαφορετικό από το αγωνιστικό.

 

[nickel]

Πρόκειται λοιπόν για μια πυροβολαρχία.

battery
4.a. A number of pieces of artillery placed in juxtaposition for combined action; in Military use, the smallest division of artillery for tactical purposes (corresponding to a company of infantry). (OED)

Στην Κεφαλονιά: Πυροβολαρχία "Μπαταρία"

Η πυροβολαρχία βρίσκεται στο βορειότερο άκρο του νησιού στο ακρωτήριο Δαφνούδι. Η ονομασία της πυροβολαρχίας προήλθε από την Ιταλική λέξη "μπατερία" (πυροβολαρχία). Οι Ιταλοί είχαν στήσει στο σημείο πυροβολαρχίες με συρόμενα πυροβόλα των 105mm και των 75mm, για να ελέγχουν το πέρασμα μεταξύ Λευκάδας, Κεφαλονιάς και Ιθάκης. [...]
http://www.fortifications.gr/kefallonia.html

 

[buccaneer]

Δόκτωρ, εκείνο το "κερδίζουσα θέση" στο λαιμό μου κάθισε.
Θα μπορούσα να πω μόνο ότι όλος ο σκακιστικός κόσμος λέει "κερδισμένη θέση" - και ποτέ δεν άκουσα κάτι άλλο.
Από γλωσσική άποψη, όμως, το πράγμα μού φαίνεται πιο επικίνδυνο. Νομίζω ότι η προσπάθεια για διάκριση (που δεν είμαι σίγουρος για το τι θα μπορούσε να σημαίνει εδώ) είναι ξενισμός - και μάλιστα τυπικός για το πνεύμα της νεοκαθαρεύουσας.
Νίκελ, συγγνώμη για το "τυπικός".

Επίσης, εκείνοι οι αρεοπόροι-ετεροπόροι αξιωματικοί πολύ εξεζητημένοι μου φαίνονται. Ο κόσμος λέει αντίθετοι αξιωματικοί ή αντίθετα φου και συνεννοείται μια χαρά - παρά τις ενδεχόμενες αντιρρήσεις των λογικών φιλοσόφων.

 

[Costas]

Δόκτορ, δηλώνω ότι είμαι μακριά από το αγωνιστικό σκάκι πάνω από 30 χρόνια, αλλά πάντως ιδού οι παρατηρήσεις μου (μαζί με τα εύσημα για την πρωτοβουλία σου!):

Το advanced pawn όχι ελεύθερο πιόνι αλλά προχωρημένο πιόνι
Η κάθετη είναι και κάθετος
Το back rank δεν το έχω πολυακούσει. Συνήθως λένε eighth/first rank, που το λέμε η ογδόη (ακόμα κι αν είναι η πρώτη, δηλ. η των βαριών κομματιών του λευκού): "ματ στην ογδόη με τον/την πύργο/βασίλισσα"
Στο bishop πρέπει και φου (αρσ), αλλά και τρελός. Τον φου το λένε κατά κόρον οι σκακιστές, και το τρελός το λέει συχνά ο πολύς κόσμος.
Το capture είναι και ρήμα: τρώω, κόβω (π.χ. κόβω τον ίππο), παίρνω (παίρνω με τον φου)
Το diagonal όταν είναι ουσιαστικό είναι όχι διαγώνια αλλά διαγώνιος: "στη μεγάλη διαγώνιο" (πβ. παρακάτω long diagonal)
Το discovered check εμείς τότε το λέγαμε "σαχ εξ αποκαλύψεως", όχι "σαχ με αποκάλυψη", εκτός βέβαια όταν μιλάγαμε ελλειπτικά: "αν πάει στο ε3, έχω αποκάλυψη". Τώρα έχει αλλάξει;
Στο exchange=διαφορά πρέπει να βάλεις ερμήνευμα, έτσι σκέτο είναι ακατανόητο! Το ίδιο και στο minor exchange
Το family/οικογενειακό πιρούνι εμείς δεν το λέμε απλά πιρούνι; άντε να το πούμε πιρούνι με τον ίππο, αλλά οικογενειακό, δεν το 'χω ξανακούσει
Το file=κάθετη, και κάθετος (θηλ.).
Και Φιντέ Μετρ (με κεφαλαίο Φ!) ή μόνο Μετρ Φιντέ;
Το Indian Defence γιατί όχι Ινδική Άμυνα παρά άμυνα φιανκέτου; ποιος ο λόγος;
Ιnterference=διατομή Εγώ από το ερμήνευμα θα το έλεγα Παρεμβολή. Διατομή μου φαίνεται νοηματικά λάθος
Interzonal = (τουλάχιστον και) ιντερζονάλ (στη λήγουσα)
λευκό c4/μαύρο c5 => ...γ4/...γ5
isolani απομονωμένο πιόνι. Με βάση τον ορισμό της Wikipedia: απομονωμένο δ πιόνι.

Σημείωση για τις συντομογραφίες των ανοιγμάτων: πρέπει πρώτα να αναγράφονται ανεπτυγμένες στα αγγλικά και μετά να υπάρχει το μετάφρασμα στα ελληνικά, π.χ. KGA (King's Gambit Accepted) Γκαμπί του Βασιλιά Αποδεκτό, ή και να αντικατασταθεί τελείως η συντομογραφία από την ανεπτυγμένη ονομασία. Είναι παράλογο μια ξένη συντομογραφία να αντιστοιχίζεται απευθείας μ' ένα ανεπτυγμένο ελληνικό μετάφρασμα, συσκοτίζοντας τα πράγματα. Ποιος μέσος μεταφραστής, π.χ., μιας ξένης νουβέλας θα δει KGA στο βιβλίο που θα μεταφράζει; Προφανώς ο/η συγγραφέας θα γράψει King's Gambit Accepted.

KIA όχι Ινδική Άμυνα του Βασιλιά αλλά Ινδική Επίθεση του Βασιλιά
KID όχι Ινδική Άμυνα της Βασίλισσας αλλά Ινδική (Άμυνα) του Βασιλιά [η λέξη Άμυνα συνήθως παραλείπεται, σε αντίθεση με τη λέξη Επίθεση παραπάνω]
Kibitz = μαζέτας θεατής. Αυτό, με βάση τον ίδιο τον ορισμό της λίστας της Wikipedia που χρησιμοποίησες, μου φαίνεται λάθος. Δεν ξέρω βέβαια αν υπάρχει ελληνικός όρος, αλλά από πού προκύπτει ότι ο θεατής που μιλάει απέξω είναι και μαζέτας;
Στο Kt, το "(απαρχαιωμένο)" να πάει δίπλα στο Kt και όχι στο ελληνικό Ι.
loss με άνω τελεία ανάμεσά τους τα ήττα, απώλεια ή με αρίθμηση 1) 2), γιατί το απώλεια παραπέμπει σε απώλεια υλικού και όχι της παρτίδας
outside passed pawn Αν θυμάμαι καλά, όχι εξωτερικό ελεύθερο πιόνι (γιατί πάντως σε παρένθεση το πιόνι;) αλλά απομακρυσμένο ελεύθερο πιόνι
playable κάτι παίζεται, μπορεί να το δοκιμάσει κανείς Επειδή το "κάτι παίζεται" είναι ιδιωματική έκφραση στα ελληνικά, ίσως να διατυπωθεί το νόημα αλλιώς, π.χ. παίζεται, δεν είναι κακή κίνηση/βαριάντα
prepared variation προετοιμασμένη βαριάντα, στημένη βαριάντα Να αντιστραφεί η σειρά των στημένη και προετοιμασμένη. Όλοι στημένη λέμε. Μπορεί να γίνει και: στημένη βαριάντα (προετοιμασμένη "στο σπίτι"). Άλλωστε και στο ποδόσφαιρο "στημένη φάση" λέμε
rank οριζόντια και γραμμή
refute κατάρριψη και ανασκευή/ανασκευάζω
relative pin ψευδοκάρφωμα Προτιμώ σχετικό κάρφωμα. Το να ονομάσω το κάρφωμα μιας βασίλισσας 'ψευδοκάρφωμα' προσβάλλει το πρεστίζ της βασίλισσας!
second δεύτερος, δευτερόλεπτο Εγώ το ξέρω σεκοντάν, αλλά μπορεί να μη λέγεται πια. Ωστόσο το δευτερόλεπτο δεν αντιστοιχεί σε ερμήνευμα της Wikipedia, τουλάχιστον.
Semi-Open Game Όχι ημιανοιχτό παιχνίδι αλλά ημιανοιχτό άνοιγμα το ξέρω εγώ.
Semi-Closed Game ημίκλειστο παιχνίδι Αυτό πάλι "άνοιγμα" κατά πρώτον, αλλά κατά δεύτερον δεν θυμάμαι από τα χρόνια μου στο σκάκι αυτή τη διαφορά ανάμεσα στα ανοίγματα με 1. δ4 δ5 και τα ανοίγματα με 1. δ4 μη δ5 (π.χ. 1...Ιζ6 κλπ.) Όλα αυτά εγώ τα ήξερα αδιακρίτως "κλειστά" και όχι κλειστά και ημίκλειστα· και πάντως, "ανοίγματα" και όχι "παιχνίδια"
smothered mate ματ αποπνιγμού και ματ ετουφέ
stem game πρωτοπαιγμένη παρτίδα, παρτίδα όπου πρωτοπαίχτηκε κάτι Το πρώτο είναι νοηματικά λάθος. Θα μπορούσε: μητρική παρτίδα (βαριάντας)
tactician τακτικός παίκτης, συνδυαστικός Για να μην μπερδεύεται με το regular player, θα άφηνα μόνο το συνδυαστικός παίχτης ή πάντως θα έβαζα το συνδυαστικός πρώτο και το τακτικός δεύτερο.
tempo τέμπο, χρονικό πλεονέκτημα Το δεύτερο με πάει στο time advantage, που είναι άλλο πράμα. Θα έλεγα τέμπο, φυσικά, και ερμηνευτικά, αντί για χρονικό πλεονέκτημα, πλεονέκτημα/μειονέκτημα της κίνησης (ας μην ξεχνάμε ότι μπορεί να είναι και μειονέκτημα!)
transposition εναλλαγή Εγώ το ξέρω τρανσποζισιόν. Το εναλλαγή δεν μου αρέσει (με πάει στο alternating). Θα έλεγα, εκτός από την τρανσποζισιόν, όλο το ξένο ερμήνευμα: το να προκύπτει η ίδια θέση μέσα από διαφορετική σειρά κινήσεων. (αλληλομετάθεση δηλαδή, αλλά είναι πολύ τραβηγμένο)
variant παραλλαγή σκακιού Ίσως και παραλλαγμένο σκάκι

WFM φιντέ μετρ γυναικών
WGM γκρανμέτρ γυναικών
Δεν γνωρίζω την καθιερωμένη ορολογία, αλλά θα προτιμούσα από γλωσσική άποψη Γυναίκα Μετρ Φιντέ, Γυναίκα Γκρανμέτρ. Το ίδιο για τους υπόλοιπους ανάλογους τίτλους.

win/winning position νικηφόρα θέση, κερδίζουσα θέση Συμφωνώ με το κερδισμένη θέση του buccaneer
zugzwang τσουγκτσβάνγκ Πάντα άκουγα και έβαζα τον τόνο στην παραλήγουσα

 

[sarant]

Στο μπριτζ έχουμε τον κίμπιτζερ, που κάθεται λίγο πιο πίσω από τους παίχτες, παρακολουθεί την παρτίδα και σχολιάζει. Ο όρος είναι αμερικάνικος γερμανικής προέλευσης. Στο μπριτζ τουλάχιστο κανείς δεν λέει ότι ο κίμπιτζερ είναι άσχετος, μπορεί να είναι καλύτερος από τους παίχτες. Θεατής είναι, αλλά το χαρακτηριστικό του είναι πως παίρνει ενεργό μέρος στο ποστ-μόρτεμ.

Και βέβαια, κερδισμένη θέση.

 

[drsiebenmal]

Ευχαριστώ σας αμφότερους. Κώστα, η δουλειά που έκανες με τη διόρθωση είναι περισσότερη και από τη δική μου!

Οι περισσότερες παρατηρήσεις σας σωστές και θα τις ενσωματώσω σε νεότερη βαριάντα του γλωσσαριού. Ορισμένες επισημαίνουν ξεκάθαρα λάθη μου (νέτα σκέτα ή τάιπο), κάποιες αφορούν και εξελίξεις από την εποχή που έπαιζε ο Κώστας :) (βασικά τα ημίκλειστα και μια τάση προς αγγλική προφορά), οι αρεοπόροι που έγραψε ο Μπουκαν είναι μια προσπάθειά μου να αναβιώσω έναν παλιό και ξεχασμένο και (κτγμ) σαφέστερο όρο (έχω γράψει σχετικά αλλού και με ξεφώνισε και εκεί :)). Η κερδίζουσα ήταν για τα πανηγύρια.

Θα ξαναγυρίσω με λεπτομέρειες.

 

[drsiebenmal]

Όλες οι διορθώσεις που αναφέρονται εδώ θα γίνουν και στο γλωσσάρι. Περιμένοντας και άλλα σχόλια, στο μεταξύ (κουοτάροντας από του Κώστα):

Το advanced pawn όχι ελεύθερο πιόνι αλλά προχωρημένο πιόνι | προφανώς
Η κάθετη είναι και κάθετος | (ακόμη, αλλά την κυνηγάω όπου την πετύχω...)
Το back rank δεν το έχω πολυακούσει. Συνήθως λένε eighth/first rank, που το λέμε η ογδόη (ακόμα κι αν είναι η πρώτη, δηλ. η των βαριών κομματιών του λευκού): "ματ στην ογδόη με τον/την πύργο/βασίλισσα" | Θα έλεγα ότι σήμερα πια είναι πιο συνηθισμένο το back rank, αλλά θα προσθέσω και το eighth/first rank (που ήταν πιο διαδεδομένο παλιότερα, όταν χρησιμοποιούσαν στα αγγλικά και στα ισπανικά το περιγραφικό σύστημα καταγραφής των κινήσεων)
Στο bishop πρέπει και φου (αρσ), αλλά και τρελός. Τον φου το λένε κατά κόρον οι σκακιστές, και το τρελός το λέει συχνά ο πολύς κόσμος. | οκ
Το capture είναι και ρήμα: τρώω, κόβω (π.χ. κόβω τον ίππο), παίρνω (παίρνω με τον φου) | ναι
Το diagonal όταν είναι ουσιαστικό είναι όχι διαγώνια αλλά διαγώνιος: "στη μεγάλη διαγώνιο" (πβ. παρακάτω long diagonal) | και στη μεγάλη διαγώνια ;)
Το discovered check εμείς τότε το λέγαμε "σαχ εξ αποκαλύψεως", όχι "σαχ με αποκάλυψη", εκτός βέβαια όταν μιλάγαμε ελλειπτικά: "αν πάει στο ε3, έχω αποκάλυψη". Τώρα έχει αλλάξει; | Ε, ναι, γλώσσα και γενικές, κάπως... Όμως θα το προσθέσω.
Στο exchange=διαφορά πρέπει να βάλεις ερμήνευμα, έτσι σκέτο είναι ακατανόητο! Το ίδιο και στο minor exchange | οκ
Το family/οικογενειακό πιρούνι εμείς δεν το λέμε απλά πιρούνι; άντε να το πούμε πιρούνι με τον ίππο, αλλά οικογενειακό, δεν το 'χω ξανακούσει | Το οικογενειακό είναι η πολλαπλή απειλή βασιλιά, βασίλισσας, και κανά-δύο πύργων. Δύσκολο να συμβεί στην πράξη, συχνό σε ασκήσεις αρχαρίων.
Το file=κάθετη, και κάθετος (θηλ.). | θα τα προσθέσω παντού...
Και Φιντέ Μετρ (με κεφαλαίο Φ!) ή μόνο Μετρ Φιντέ; |ναι, και ΦΜ
Το Indian Defence γιατί όχι Ινδική Άμυνα παρά άμυνα φιανκέτου; ποιος ο λόγος; |Ένας μόνο: η Παλιά Ινδική
Ιnterference=διατομή Εγώ από το ερμήνευμα θα το έλεγα Παρεμβολή. Διατομή μου φαίνεται νοηματικά λάθος | Θα έλεγα ότι οι όροι είναι ισοδύναμοι και εναλλάξιμοι, δες π.χ. εδώ στο γλωσσάρι καλλιτεχνικού σκακιού
Interzonal = (τουλάχιστον και ) ιντερζονάλ (στη λήγουσα) | οκ, αλλά έχω χρόνια να το τονίσω αλά γαλλικά στη λήγουσα (όσα χρόνια έχουν να γίνουντέτοια τουρνουά)...
λευκό c4/μαύρο c5 => ...γ4/...γ5 | η τάση είναι να ακολουθούμε για τη γραφή τον επίσημο κανονισμό (που προβλέπει όνομα κομματιών στη γλώσσα του σκακιστή ή με φιγουρίτσες και για τα τετράγωνα τα λατινικά), άσχετο αν τα προφέρουμε στα ελληνικά
isolani = απομονωμένο πιόνι. Με βάση τον ορισμό της Wikipedia: απομονωμένο δ πιόνι. | Ναι (αλλά νομίζω ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί και π.χ. για πιόνι e).

Σημείωση για τις συντομογραφίες των ανοιγμάτων: πρέπει πρώτα να αναγράφονται ανεπτυγμένες στα αγγλικά και μετά να υπάρχει το μετάφρασμα στα ελληνικά, π.χ. KGA (King's Gambit Accepted) Γκαμπί του Βασιλιά Αποδεκτό, ή και να αντικατασταθεί τελείως η συντομογραφία από την ανεπτυγμένη ονομασία. Είναι παράλογο μια ξένη συντομογραφία να αντιστοιχίζεται απευθείας μ' ένα ανεπτυγμένο ελληνικό μετάφρασμα, συσκοτίζοντας τα πράγματα. Ποιος μέσος μεταφραστής, π.χ., μιας ξένης νουβέλας θα δει KGA στο βιβλίο που θα μεταφράζει; Προφανώς ο/η συγγραφέας θα γράψει King's Gambit Accepted.

KIA όχι Ινδική Άμυνα του Βασιλιά αλλά Ινδική Επίθεση του Βασιλιά | Φυσικά
KID όχι Ινδική Άμυνα της Βασίλισσας αλλά Ινδική (Άμυνα) του Βασιλιά [η λέξη Άμυνα συνήθως παραλείπεται, σε αντίθεση με τη λέξη Επίθεση παραπάνω] | ditto
Kibitz = μαζέτας θεατής. Αυτό, με βάση τον ίδιο τον ορισμό της λίστας της Wikipedia που χρησιμοποίησες, μου φαίνεται λάθος. Δεν ξέρω βέβαια αν υπάρχει ελληνικός όρος, αλλά από πού προκύπτει ότι ο θεατής που μιλάει απέξω είναι και μαζέτας; | Σωστό, και με βάση την παρατήρηση του σαραντ, δεν ξέρω αν έχουμε καν ανάλογο όρο στα ελληνικά. Αν οι μπριτζέρ λένε κίμπιτζερ, ίσως πρέπει να τον μεταφέρουμε ατόφιο;
Στο Kt, το "(απαρχαιωμένο)" να πάει δίπλα στο Kt και όχι στο ελληνικό Ι. | οκ
loss με άνω τελεία ανάμεσά τους τα ήττα, απώλεια ή με αρίθμηση 1) 2), γιατί το απώλεια παραπέμπει σε απώλεια υλικού και όχι της παρτίδας | οκ
outside passed pawn = Αν θυμάμαι καλά, όχι εξωτερικό ελεύθερο πιόνι (γιατί πάντως σε παρένθεση το πιόνι;) αλλά απομακρυσμένο ελεύθερο πιόνι | και απομακρυσμένο, και μακρινό επίσης, και χωρίς το πιόνι: Έβγαλε το μακρινό ελεύθερο (ενν. πιόνι).
playable = κάτι παίζεται, μπορεί να το δοκιμάσει κανείς Επειδή το "κάτι παίζεται" είναι ιδιωματική έκφραση στα ελληνικά, ίσως να διατυπωθεί το νόημα αλλιώς, π.χ. παίζεται, δεν είναι κακή κίνηση/βαριάντα | Σωστό. Θα βγάλω το κάτι.
prepared variation= προετοιμασμένη βαριάντα, στημένη βαριάντα Να αντιστραφεί η σειρά των στημένη και προετοιμασμένη. Όλοι στημένη λέμε. Μπορεί να γίνει και: στημένη βαριάντα (προετοιμασμένη "στο σπίτι"). Άλλωστε και στο ποδόσφαιρο "στημένη φάση" λέμε | ναι
rank =οριζόντια και γραμμή | ναι
refute = κατάρριψη και ανασκευή/ανασκευάζω | ναι
relative pin = ψευδοκάρφωμα Προτιμώ σχετικό κάρφωμα. Το να ονομάσω το κάρφωμα μιας βασίλισσας 'ψευδοκάρφωμα' προσβάλλει το πρεστίζ της βασίλισσας! | ΟΚ, αν είναι για το πρεστίζ κοτζάμ ντάμας! :)
second = δεύτερος, δευτερόλεπτο Εγώ το ξέρω σεκοντάν, αλλά μπορεί να μη λέγεται πια. Ωστόσο το δευτερόλεπτο δεν αντιστοιχεί σε ερμήνευμα της Wikipedia, τουλάχιστον. | Το σεκοντάν το πρωτοείδα εδώ. Λέγονται επίσης: βοηθός, αναλυτής, τέτοια πράγματα. Το δυτερόλεπτο το πρόσθεσα εγώ (μπορεί να προκύψει π.χ. σε χρόνους σκέψης)
Semi-Open Game = Όχι ημιανοιχτό παιχνίδι αλλά ημιανοιχτό άνοιγμα το ξέρω εγώ. | Σωστό το άνοιγμα, προτιμώ να το κρατήσω για το opening, αλλά έχεις δίκιο, πρέπει να προστεθεί.
Semi-Closed Game = ημίκλειστο παιχνίδι Αυτό πάλι "άνοιγμα" κατά πρώτον, αλλά κατά δεύτερον δεν θυμάμαι από τα χρόνια μου στο σκάκι αυτή τη διαφορά ανάμεσα στα ανοίγματα με 1. δ4 δ5 και τα ανοίγματα με 1. δ4 μη δ5 (π.χ. 1...Ιζ6 κλπ.) Όλα αυτά εγώ τα ήξερα αδιακρίτως "κλειστά" και όχι κλειστά και ημίκλειστα· και πάντως, "ανοίγματα" και όχι "παιχνίδια" | Ε, ναι, κάποιος το πρωτοείπε, καθιερώθηκε.
smothered mate = ματ αποπνιγμού και ματ ετουφέ |ναι (και ετουφέ σκέτο)
stem game = πρωτοπαιγμένη παρτίδα, παρτίδα όπου πρωτοπαίχτηκε κάτι Το πρώτο είναι νοηματικά λάθος. Θα μπορούσε: μητρική παρτίδα (βαριάντας) | Μου αρέσει η μητρική παρτίδα μιας βαριάντας
tactician | τακτικός παίκτης, συνδυαστικός Για να μην μπερδεύεται με το regular player, θα άφηνα μόνο το συνδυαστικός παίχτης ή πάντως θα έβαζα το συνδυαστικός πρώτο και το τακτικός δεύτερο. |Πάντως, λέγεται πολύ το «τακτικός».
tempo = τέμπο, χρονικό πλεονέκτημα Το δεύτερο με πάει στο time advantage, που είναι άλλο πράμα. Θα έλεγα τέμπο, φυσικά, και ερμηνευτικά, αντί για χρονικό πλεονέκτημα, πλεονέκτημα/μειονέκτημα της κίνησης (ας μην ξεχνάμε ότι μπορεί να είναι και μειονέκτημα!) | θα αφήσω το τέμπο και κάποιος να θυμηθεί προσεχώς να προσθέσουμε εδώ ένα αρθράκι για το τι είναι αυτό το τέμπο στο σκάκι :)
transposition= εναλλαγή Εγώ το ξέρω τρανσποζισιόν. Το εναλλαγή δεν μου αρέσει (με πάει στο alternating). Θα έλεγα, εκτός από την τρανσποζισιόν, όλο το ξένο ερμήνευμα: το να προκύπτει η ίδια θέση μέσα από διαφορετική σειρά κινήσεων. (αλληλομετάθεση δηλαδή, αλλά είναι πολύ τραβηγμένο) | Και την τρανσποζισιόν την πρωτοβλέπω εδώ. Νομίζω ότι η εναλλαγή είναι παγιωμένη, αλλά επιφυλάσομαι να προσφέρων τεκμηρίωση.
variant = παραλλαγή σκακιού Ίσως και παραλλαγμένο σκάκι | Νομίζω ότι οι παραλλαγές (που χρησιμοποιεί και το άρθρο της βίκις --όπου δεν έχω καμία αναμιξη :)) είναι οκ.
WFM = φιντέ μετρ γυναικών, WGM = γκρανμέτρ γυναικών Δεν γνωρίζω την καθιερωμένη ορολογία, αλλά θα προτιμούσα από γλωσσική άποψη Γυναίκα Μετρ Φιντέ, Γυναίκα Γκρανμέτρ. Το ίδιο για τους υπόλοιπους ανάλογους τίτλους. | Έχει καθιερωθεί το ... μετρ γυναικών.
win/winning position = νικηφόρα θέση, κερδίζουσα θέση Συμφωνώ με το κερδισμένη θέση του buccaneer | ε, χμμμ, κι εγώ συμφωνώ. Ξεφεύγουν και πράγματα...
zugzwang = τσουγκτσβάνγκ Πάντα άκουγα και έβαζα τον τόνο στην παραλήγουσα | Κι εγώ...:)

 

[Costas]

Δόκτορ,

Για το family fork, δεν πρόσεξα ότι το ερμήνευμα έλεγε more than two opposing pieces. Άρα, δικό μου το λάθος.

Δεν κατάλαβα καλά το επιχείρημά σου "Ένας μόνο, η Παλιά Ινδική". Άλλο ινδική άμυνα, άλλο Παλιά Ινδική ή Ινδική του Νίμτσοβιτς ή της Ντάμας κλπ.

Διατομή: Ανεξάρτητα απο το πώς το αποδίδουν και τι ακριβώς εννοούν οι προμπλεμίστες (εδώ έτσι κι αλλιώς μιλάμε για το κανονικό σκάκι) διατομή σημαίνει "κόψιμο πέρα ως πέρα ενός πράγματος α με ένα εργαλείο β", όχι "παρεμβολή ενός πράγματος β σε κάποιο σημείο μιας γραμμής α". Άρα, δεν τα θεωρώ εναλλάξιμα αλλά μάλλον θεωρώ τη διατομή ατυχή απόδοση. Ανάμεσα στο ε1 και στο ε5 παρεμβάλλεται ένα κομμάτι στο ε3. Το κομμάτι που παρεμβάλλεται δεν διατέμνει, κατά την αντίληψή μου, τη συγκεκριμένη στήλη αλλά τη διακόπτει, τη φράζει. Και μεταξύ διατέμνω και διακόπτω υπάρχει διαφορά, oder? Όταν διακόπτεις την παροχή του νερού κλείνεις το σωλήνα αλλά δεν τον διατέμνεις. Όταν πάλι ένα κοπίδι διατέμνει ένα σωλήνα, ένα καλώδιο, ή ένα μαχαίρι διατέμνει μια τούρτα, μετά την ενέργειά του, μετά τη (δια)τομή, το διατέμνον παύει να παρεμβάλλεται ανάμεσα στα δύο τμήματα του σωλήνα, της τούρτας, του διατμηθέντος, τα οποία αντικρίζουν το ένα το άλλο ελεύθερα, απλώς δεν εφάπτονται πια και το εσωτερικό τους είναι χαίνον, σε κοινή ανοιχτή θέα. Ενώ η παρεμβολή είναι το αντίθετο, ένα βούλωμα, ένα φράξιμο πάνω σε μια ανοιχτή γραμμή. Αλλά και στη γενικότερη γλώσσα, εκτός σκακιού, το interference θα το πούμε παρεμβολή ή διατομή;

c4/γ4 Σίγουρα, αλλά αν μετέφραζα μια "Σκακιστική νουβέλα", π.χ., και έγραφε στο c4, εγώ θα έβαζα γ4. Μπαίνει εδώ το ζήτημα σε ποιους μεταφραστές απευθύνεται το γλωσσάρι: σε μεταφραστές σκακιστικών βιβλίων ή σε μεταφραστές λογοτεχνίας; Και στους δύο, προφανώς, οπότε ίσως να μπουν και τα δύο; Ή ίσως να προστεθεί ένα λήμμα, ότι a...h = α...θ;

Κλειστά και ημίκλειστα ανοίγματα. Αφού ο όρος λέγεται, εννοείται ότι πάω πάσο. Ωστόσο κλειστό παιχνίδι μπορεί να προκύψει από ανοιχτό άνοιγμα (ισπανική) και ανοιχτό παιχνίδι από κλειστό άνοιγμα (βαριάντες σλαβικής). Γι' αυτό θεωρώ το παιχνίδι παραπλανητικό. Άλλωστε, και το ξένο ερμήνευμα μιλάει ρητά για openings.

isolani. Ίσως και της ε στήλης, όπως λες, αν και πολύ συνηθέστερα προκύπτει στη δ, από κλειστά (και ημίκλειστα...) ανοίγματα. Έτσι λέει και το ξένο ερμήνευμα. Αλλά, αν θες να καλύψεις και το ε πιόνι, τότε απομονωμένο κεντρικό πιόνι.

μακρινό ελεύθερο: πράγματι, πιο συνηθισμένο (είπαμε, τα χρόνια πέρασαν και η μνήμη φεύγει)

σχετικό κάρφωμα: Χαίρομαι που σε μαλάκωσα επικαλούμενος το ωραίο φύλο, αν και εκφράστηκα λάθος: Όχι Το να ονομάσω το κάρφωμα μιας βασίλισσας 'ψευδοκάρφωμα' προσβάλλει το πρεστίζ της βασίλισσας! αλλά Το να ονομάσω "ψευδοκάρφωμα" το κάρφωμα ενός κομματιού που προστατεύει μια βασίλισσα προσβάλλει το πρεστίζ της βασίλισσας! :)

Σεκοντάν: μπορεί να είναι ιδιόλεκτο εμένα και του καλού μου φίλου ΝΣ, και να μην το ξέραμε...τι να σου πω.

Στο tactician αντί για την απάντησή σου έβαλες το δικό μου σχόλιο.

Τρανσποζισιόν. Κοινόχρηστο, τουλάχιστον τότε. Για το εναλλαγή, εξακολουθώ να ενίσταμαι, αλλά ξα σου. Αλλιώς, "με διαφορετική σειρά κινήσεων": "Και καταλήγουμε με τρανσποζισιόν / με διαφορετική σειρά κινήσεων σε γνωστή θέση της βαριάντας τάδε της Γαλλικής".

 

[drsiebenmal]

Για την ινδική άμυνα, ένα έχω να πω: Ου γαρ έρχεται μόνο. Φυσικά και έχεις δίκιο και δεν μπορώ να καταλάβω τι σκεφτόμουν.
Για τη διατομή/παρεμβολή, γλωσσολογικά και πραγματολογικά έχεις δίκιο. Θέλω όμως να δω και το λήμμα στη Σκακιστική εγκυκλοπαίδεια και επίσης, δυσκολεύομαι να καταδικάσω έναν όρο που χρησιμοποιείται έστω στο καλλιτεχνικό σκάκι. Ίσως χρειάζεται σαφέστερη διατύπωση της εμβέλειας της χρήσης του όρου.
c4/γ4 κλπ: Σωστό. Ίσως καλύτερη μια ρύθμιση με διασαφήνιση του στόχου. Συνειδητοποιώ ότι κι εγώ μετέφραζα με το μυαλό μου πιο πολύ στο σκακιστικό κοινό.
Σεκοντάν: Το άκουσες πρόσφατα από τον Νίκο; Είναι γεγονός πάντως ότι οι λιγότερο γνωστοί γαλλικοί όροι υποσκελίζονται από αγγλικούς ή μεταφρασμένους.
Στο tactician ήθελα απλώς να αναφέρω ότι το ακούω αρκετά συχνά: Ο Ταλ ήταν τακτικός παίκτης. Μπορεί να είναι απλώς η επίδραση του αγγλικού.
Τρανσποζισιόν: Ναι και στο "με διαφορετική σειρά κινήσεων"

Δυστυχώς είμαι μακριά από τα βιβλία και τα περιοδικά μου και δεν μπορώ να επικαλεστώ πηγές. Όμως θα γίνει κι αυτό, κάποια στιγμή.:)

Και πάλι ευχαριστώ.

 

[Costas]

Σεκοντάν: όχι το άκουσα πρόσφατα, αλλά το λέγαμε τότε συχνά. Αλλά μπορείς να τον ρωτήσεις, άμα τον πετύχεις.

Τι λες για το "να προστεθεί ένα λήμμα, ότι a...h = α...θ";

Για το τακτικός δεν θα διαφωνήσω, άλλωστε πρόκειται για ευρύτερο πρόβλημα με αυτή τη λέξη, και όχι στο σκάκι μόνο. Απλώς σκέφτηκα μήπως να έμπαινε δεύτερο στη σειρά, αυτό είν' όλο.

Εμείς ευχαριστούμε!

 

[drsiebenmal]

Σεκοντάν: όχι το άκουσα πρόσφατα, αλλά το λέγαμε τότε συχνά. Αλλά μπορείς να τον ρωτήσεις, άμα τον πετύχεις.

Χμμφ! Τον πετυχα την προγούμενη βδμάδα, τώρα ποιος ξέρει πότε πάλι... :)

Τι λες για το "να προστεθεί ένα λήμμα, ότι a...h = α...θ";

Ναι, καλή ιδέα. Και κάποια λήμματα χρειάζονται πραγματικά επεξήγηση (ή παραπομπή σε ποστ εδωμέσα :)).
Και πρέπει να αποφασίσω τι θα κάνω με τη σταθεροποίηση, με την οποία επιμένει ο πολυγραφότατος γκρανμέτρ Στράτος Γρίβας να αποδίδει το blockade, παρά τις ομηρικές διαφωνίες μας (μέχρι που δεν έβαλα το όνομά μου σε βιβλίο του που επιμελήθηκα επειδή επέμενε για τον όρο).

 

[Costas]

Και πρέπει να αποφασίσω τι θα κάνω με τη σταθεροποίηση, με την οποία επιμένει ο πολυγραφότατος γκρανμέτρ Στράτος Γρίβας να αποδίδει το blockade

Εκ πρώτης όψεως, μαζί σου! Consolidation δεν είναι Blockade, έτσι δεν είναι;

 

[drsiebenmal]

Εκ πρώτης όψεως, μαζί σου! Consolidation δεν είναι Blockade, έτσι δεν είναι;

Ακριβώς!

 

[Costas]

Consolidation σταθεροποίηση εγώ το καταλαβαίνω ότι π.χ. απομακρύνω τις πιο άμεσες απειλές, προστατεύω ή απομακρύνω κομμάτια μου που κρέμονταν, γενικά λύνω τις πιο άμεσες εκκρεμότητες και κλείνω τα πιο έκθετα, ανοιχτά μέτωπά μου.

Blockade μπλοκάρισμα (παρά μπλόκο, που έγραψες εσύ, γιατί μπλόκο είναι το roundup, και δεν το επισήμανα πρωτύτερα γιατί δεν ήμουν σίγουρος, αλλά τώρα μπορούμε να το συζητήσουμε με την άνεσή μας) το καταλαβαίνω ότι προβαίνω σε ενέργειες που μπλοκάρουν την κινητικότητα του αντιπάλου, π.χ. ενός ελεύθερου πιονιού κυρίως, ή και μιας ολόκληρης αλυσίδας πιονιών, πράγμα που --το τελευταίο αυτό-- μπορεί να οδηγήσει σε πλήρες ή σχεδόν πλήρες μπλοκάρισμα της θέσης γενικότερα.
Το αγγλικό λέει A strategic placement of a minor piece directly in front of an enemy pawn, where it restrains the pawn's advance and gains shelter from attack, που είναι το πρώτο από αυτά που είπα πιο πάνω, ενώ το δεύτερο αυτοί το λένε stonewall (ξερολιθιά, μάντρα). Βαριάντα Μάντρας της Ολλανδικής.

Οπότε προτείνω μπλοκάρισμα. Διάβασα το άρθρο σου. Δε νομίζω ότι υπάρχει λόγος να δυσκολεύουμε τη ζωή μας με διαφορετικές λέξεις για την ενέργεια και για την κατάσταση/αποτέλεσμα της ενέργειας. Π.χ. λέμε οργάνωση και εννοούμε τόσο την ενέργεια και το αποτέλεσμα, το "οργάνωμα". Όσο για τα ουσιαστικά, ενεργητικά και παθητικά, πόσο συχνά χρησιμοποιούνται ώστε να αξίζουν λεξικογραφικό λήμμα; Υπάρχουν και οι περιφράσεις ή οι μετοχές (τουλάχιστον η παθητική: ο μπλοκαρισμένος) και ο "μπλοκαριστής", ή ο "μπλοκαδόρος" που λες εσύ, αλλά και απλά το "αυτός που μπλοκάρει", "η πλευρά που μπλοκάρει", "το κομμάτι που μπλοκάρει", εκφράσεις που σπάνια, νομίζω, θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσει κανείς επανειλημμένα. Το "ακινητοποίηση" του Χρυσανθόπουλου είναι καλό, και η αντίρρηση ότι το πιόνι δεν είναι πάντοτε πράγματι ακινητοποιημένο δεν είναι ισχυρή. Καταρχήν, συχνά είναι πράγματι, και κατά δεύτερον, και όταν ακόμα δεν είναι, είναι σχετικά ακινητοποιημένο εξίσου όσο και σχετικά μπλοκαρισμένο. Δε βλέπω δηλαδή καμία διαφορά. Αλλά παρ' όλα αυτά νομίζω είναι πιο εύκολο το μπλοκάρισμα από την ακινητοποίηση, για τον απλούστατο λόγο ότι είναι αδερφάκι του blockade. Το "αποκλεισμός", συμφωνώ που το απορρίπτεις. Ίσως ο Νίμτσοβιτς να έπρεπε να έχει πει Blockierung ή καλύτερα Immobilisierung (όπως σωστά ειρωνεύτηκε ο Χρυσανθόπουλος) και όχι το σπουδαιοφανές και αμετροεπές Blockade. Αλλά Νίμτσοβιτς ήταν αυτός, φανταζόταν ηπειρωτικούς αποκλεισμούς...

 

[drsiebenmal]

Πρόσθεσα τα συμπεράσματα από την ως τώρα συζήτηση (και μερικά ακόμη) στο γλωσσάρι. Αν κάτι ξέφυγε, δεν έγινε σωστά κλπ, εδώ είμαστε. :)

Edit: Χρωστάω ένα για τη μετάφραση των τετραγώνων: Ποιο είναι το σωστό, f3 ή ζ3 (ή μήπως «o τρίτος οίκος μπροστά από τον αξιωματικό του βασιλιά»; :)) -βλ. The white king commands his owne knight into the third house before his owne bishop (σε Arthur Saul's 'Famous Game Of Chesse Play', 1614).

 

[Costas]

Δόκτορ,

στο exchange λες αιχμαλωσία πύργου... Ποτέ δε μου άρεσε αυτή η λέξη για το σκάκι, και προτιμώ το πάρσιμο, όχι μόνο για το λαϊκότερο του πράγματος αλλά και πραγματικά, και παρά το ότι το αγγλικό είναι όντως capture (αλλά λαϊκά, βεβαίως, και εδώ, take-taking)· και εξηγούμαι:
όταν αιχμαλωτίζεις κάποιον, τον διατηρείς ζωντανό και μπορείς να τον χρησιμοποιήσεις είτε ως όμηρο προς ανταλλαγή είτε ως σκλάβο κλπ. Αντιθέτως, το σκάκι έχει μόνο νεκρούς, δεν έχει αιχμαλώτους: ό,τι τρώγεται εξαφανίζεται απ' το παιχνίδι, δεν μπορεί να επανέλθει ποτέ στη σκακιέρα. Ακόμα δε και η προαγωγή ενός πιονιού σε κομμάτι δεν αποτελεί επάνοδο ενός αιχμαλωτισμένου κομματιού αλλά γέννηση ενός άλλου, τελείως ανεξάρτητου από το/τα φαγωμένο/-α. Άρα, ο όρος αιχμαλωτίζω κττ. είναι άκυρος. Τα πάρσιμο, φάγωμα είναι πολύ πιο ακριβή (στον Άδη τον αχόρταγο, που λένε). Γι' αυτό θα συνιστούσα "πάρσιμο/φάγωμα πύργου" αντί για "αιχμαλωσία πύργου" κλπ.

Στο discovered check φτιάξε τα blue color.

Επιμένω ότι το μέτρ Φιντέ πρέπει να γράφεται με κεφαλαίο Φ.

απομονωμένο πιόνι της βασίλισσας = ναι, αλλά και απομονωμένο δ πιόνι

isolani Έτσι που το 'χεις γράψει, είναι συνώνυμο του isolated pawn και προσθέτεις "συνήθως της βασίλισσας", ενώ, εάν συμφωνούμε βέβαια στον ορισμό, είναι "απομονωμένο δ (ή καμιά φορά ε) πιόνι" ή "απομονωμένο κεντρικό πιόνι (συνήθως της βασίλισσας)". Δεν είναι δηλ. ποτέ ένα απομονωμένο α-γ ούτε ζ-θ πιόνι, παρά μόνο δ, άντε και ε. Δεν μπορεί δηλ. το υπώνυμο (isolani) να καλύπτει το υπερώνυμο (isolated) [καλά τα είπα;], αλλά μόνο το αντίστροφο. Προσωπικά, πάντως, θα έβαζα μόνο "απομονωμένο δ πιόνι", χωρίς καν τη μνεία του ε πιονιού, όπως δηλ. ακριβώς κάνει η Wikipedia.

kibitzer Το "μετά την παρτίδα" που γράφεις δεν υπάρχει στον ορισμό της Wikipedia, όπου αντιθέτως γίνεται αυστηρή επισήμανση της απαξίας της παρέμβασης την ώρα της παρτίδας ως υποπερίπτωση του kibitz.

knight και άλογο, αλογάκι (ο πολύς κόσμος) [όχι όμως στο knight pawn, που είναι όρος των σκακιστών]

minor exchange Νομίζω μπορείς να το κάνεις πιο λιτό, δηλ. να σταματήσεις στο "π.χ. Α εναντίον Ι", και ν' αφήσεις τα ζεύγη, είτε ως ευκόλως εννοούμενα (Α+Α έναντι Α+Ι) είτε ως ανακριβή και εντέλει μπερδευτικά χωρίς λόγο (Α+Α έναντι Ι+Ι είναι δύο μικρές διαφορές!) Ακόμα καλύτερα, να κόψεις και την αρχή, όπου αφήνεις να εννοηθεί ότι υπάρχουν και άλλες "μικρές διαφορές", των οποίων η Α έναντι Ι αποτελεί ένα μόνο παράδειγμα. Η Wikipedia όμως ορίζει λιτά: The exchange of a bishop for a knight, και τίποτε άλλο. Και μάλιστα, θα έλεγα ότι τεχνηέντως δεν παίρνει θέση ποιο είναι το πιο ισχυρό κομμάτι (αφού ως γνωστόν μπορεί να είναι και ο ίππος). Οπότε νομίζω ότι εδώ less is best. Άρα "minor exchange η διαφορά αξιωματικού προς ίππο (και αντιστρόφως)". Το "και αντιστρόφως" είναι η δική μου προσθήκη. Και όποιος θέλει να δει τι εστί "διαφορά", πάει στο οικείο λήμμα.

Ξέχασες το outside passed pawn μακρινό ελεύθερο πιόνι

Το pawn and move είναι είτε άχρηστο λήμμα (εγώ θα το εξαφάνιζα) είτε πρέπει να γίνει "παλιό είδος παρτίδας χάντικαπ", όπου βέβαια πρέπει να γράψεις κάτι για το χάντικαπ. Σημειωτέον ότι αυτό που γράφεις τώρα στο λήμμα χάντικαπ δεν αντιστοιχεί στο Γλωσσ. της Wikipedia ούτε στη σκακιστική σημασία της λέξης.

Spanish bishop Αυτό το περί β4 για το Μαύρο δεν μπορώ να το φανταστώ, εκτός κι αν δεχτώ την εξής παρτίδα: 1. ε3 ε5 2. ε4 Ιζ6 3. Ιγ3 Αβ4 :). Πάντως η Wikipedia δε γνωρίζει Μαύρο Ισπανικό αξιωματικό. Απροπό, αφού Ισπανικός, βάλε και Ιταλικός στο Italian bishop.

stem game Πιο σίγουρο για τον αμύητο το "μιας βαριάντας" από το "μιας συνέχειας", που έχεις βάλει. Θα πάει στο λήμμα βαριάντα και ο κύκλος κλείνει, ενώ το συνέχεια είναι λέξη με πολλές σημασίες και μπορεί να γεννήσει απορίες (παρά το ότι έχεις λήμμα main line).

tempo μπορείκαι --> μπορεί και

 

[drsiebenmal]

Μερσί για το προυφρίντινγκ (θα τα διορθώσω). Για το Φιντέ κεφαλαίο, οκ (έτσι κι αλλιώς, κανείς δεν το πολυγράφει).
Δεν είναι ισπανικοί και οι δύο αξιωματικοί στο 1.e4 e5 2. If3 Ic6 3. Ic3 If6 4. Ab5 Ab4; (και δεν είναι εκνευριστικό να γράφω «επίσημα» σκακιστικά; :))

 

[Costas]

Αβ4: αν το δεις έτσι (Ισπανική 4 Ίππων), είναι. Ό,τι νομίζεις. Το άλλο για το "επίσημα", δεν το 'πιασα.

 

[drsiebenmal]

Το άλλο για το "επίσημα", δεν το 'πιασα.

Εννοούσα ελληνικά το κομμάτι, διεθνές το τετράγωνο: Ιf3, Ρg1, Πff2 κττ.