metafrasi banner

Σκακιστική ορολογία

Α, μάλιστα. Όντως αηδές, αλλά αναγκαίο, απ' ό,τι φαίνεται, τη σήμερον ημέρα. Εγώ πάντως, έξω από τον καθαυτό σκακιστικό χώρο, γράφω Αγ4, δηλ. όλα ελληνικά.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Περί διατομής και παρεμβολής

Πάλι κοντά στα βιβλία μου, μεταφέρω απλώς τα σχετικά λήμματα από τη Σκακιστική εγκυκλοπαίδεια του Χρ. Κεφαλή (θεώρηση ύλης: Ηλ. Κουρκουνάκης):

διατομή (σελ. 137): Τετράγωνο στο οποίο τέμνονται ευθείες γραμμές της σκακιέρας (κάθετες, οριζόντιες, ή διαγώνιες). Για παράδειγμα, το f6 είναι διατομή της καθέτου -f-, της 6ης οριζόντιας, και των διαγωνίων a1-h8 και h4-d8. Ο όρος χρησιμοποιείται περισσότερο στο καλλιτεχνικό σκάκι, για προβλήματα όπου οι γραμμές δράσης δύο κομματιών συναντώνται σε ένα τετράγωνο (τη διατομή) με αποτέλεσμα τα κομμάτια να μπλέκονται μεταξύ τους. Πιο σπάνια αυτό μπορεί να συμβεί και στο πρακτικό παιχνίδι.
Βλ. και διατομής θέματα στο λήμμα προβλημάτων κατηγορίες και θέματα.

προβλημάτων κατηγορίες και θέματα, διατομής θέματα (σελ. 503): Θέματα που επιδεικνύουν μια παρεμβολή σε διατομή. [...]

παρεμβολή (1) (σελ. 459): Η τοποθέτηση πεσσού σε μια γραμμή ώστε να διακόπτει την ακτίνα δράσης ενός αντίπαλου κομματιού. [....] Μια παρεμβολή μπορεί να αφορά και σύμμαχους πεσσούς. [...] Συνηθέστερα πάντως ορίζεται ως τακτικό μοτίβο μεταξύ αντιπαλων πεσσών, με σκοπό να εξουδετερωθεί μια καίρια λειτουργία ενός αντίπαλου κομματιού διακόπτοντας τη δράση του. [....] Εναλλακτικά μπορεί να διακόπτεται μια αμυντική επαφή αντίπαλων κομματιών. [...] Σε προβλήματα χρησιμοποιούνται συχνά παρεμβολές μεταξύ σύμμαχων κομματιών, όπου το ένα εμποδίζει το άλλο.

Με δεδομένο ότι κάθε τετράγωνο της σκακιέρας βρίσκεται πάνω σε μία κάθετη, μία οριζόντια, και δύο διαγώνιες γραμμές, άρα κάθε τετράγωνο είναι και διατομή, ελπίζω τουλάχιστον να έγινε σαφές γιατί υπάρχει/υπήρχε (στο μυαλό μου τουλάχιστον) μια κάποια ασάφεια στους όρους...
 

Zazula

Administrator
Staff member
Με δεδομένο ότι κάθε τετράγωνο της σκακιέρας βρίσκεται πάνω σε μία κάθετη, μία οριζόντια, και δύο διαγώνιες γραμμές...
Εκτός από τις τέσσερις γωνίες (όπου η διαγώνια είναι μία). :)
 
Δόκτορ, αν κατάλαβα καλά συμφωνείς εντέλει με την "παρεμβολή" για το interference. Μένει να μας πεις πώς είναι στα ξένα η "διατομή" του καλλιτεχνικού σκακιού.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Δόκτορ, αν κατάλαβα καλά συμφωνείς εντέλει με την "παρεμβολή" για το interference. Μένει να μας πεις πώς είναι στα ξένα η "διατομή" του καλλιτεχνικού σκακιού.
Μα... interference :), δεν έγινε σαφές το μπέρδεμα; :(

Από το αγγλικό άρθρο της βίκη:

Although interferences are quite rare in actual play, they are a common theme in chess problems. The device in the last example above, in which a sacrifice occurs on the intersection of the defensive lines of two differently moving pieces, is known to problemists as a Novotny. Various other types of interference are given specific names in problem terminology, including the Grimshaw, Plachutta where the two pieces both move orthogonally (see a beautiful example by Tarrasch), Anti-Bristol, Holzhausen and Wurzburg-Plachutta.

και στα ελληνικά του καλλιτεχνικού σκακιού: διατομή Γκρίμσο, Πλαχούτα κλπ

Με άλλα λόγια:
interference = παρεμβολή (στο αγωνιστικό σκάκι), διατομή (στο καλλιτεχνικό σκάκι)
 
Από τα λινκ που δίνεις, καταλαβαίνω πως υπάρχει παρεμβολή όταν ένα κομμάτι τοποθετείται-θυσιάζεται σε τετράγωνο που διακόπτει μία ή περισσότερες γραμμές που συνδέουν δύο ή περισσότερα κομμάτια, και το τετράγωνο αυτό βρίσκεται στη διατομή, δηλ. στη διασταύρωση των γραμμών δράσης αυτών των κομματιών, δηλ. στην intersection τους, όπου εντέλει το "διατομή" αφορά το τετράγωνο όπου πραγματοποιείται η παρεμβολή και όχι την ενέργεια της παρεμβολής. Γι' αυτό στα αγγλικά ο όρος είναι πάντοτε interference.
Από δε το δεύτερο λινκ που δίνεις με τις γουγλιές, βρίσκω φράσεις όπως "Τα λευκά τοποθετούν ένα κομμάτι στην διατομή δυο μαύρων γραμμικών κομματιών", "Διατομή Βίρτσμπουργκ-Πλαχούτα (Wuerzburg-Plachutta) : Αμοιβαία παρεμβολή μεταξύ δυο γραμμικών κομματιών", "Διατομή Πλαχούτα [pla-hu'-ta] : Plachutta intersection", "μια παρεμβολή στη διατομή η7", "Στο πρόβλημα με θέμα διατομής με παρεμβολή αντίπαλου κομματιού"...
Άλλο λοιπόν παρεμβολή, άλλο διατομή, και το μεν ένα αποδίδει την interference το δε άλλο την intersection, το ένα είναι η τοποθέτηση του κομματιού στο επίμαχο τετράγωνο, και το άλλο είναι το ίδιο το τετράγωνο όπου διασταυρώνονται-διατέμνονται οι γραμμές των διαφόρων κομματιών, το ένα είναι η ενέργεια και το άλλο είναι το σημείο όπου γίνεται η ενέργεια. Τώρα, αν στα πλαίσια ενός σχήματος λιτότητας μιλούν για "διατομή τάδε" και ενδεχομένως αναφέρονται στην ενέργεια και όχι στο σημείο όπου ασκείται η ενέργεια, αυτό είναι άλλου παπά βαγγέλιο. Με μια επιπόλαιη, ομολογώ, ματιά στο λήμμα Plachutta, βλέπω πως ενώ οι Έλληνες μιλούν για Διατομή Πλαχούττα, οι Άγγλοι μιλούν για σκέτο The Plachutta, και το επεξηγούν "the Plachutta is a device", ενώ αντιθέτως παραπάνω στις γουγλιές υπάρχει το Plachutta intersection, αλλά από ελληνικό μπλογκ. Γουγλάροντας "Plachutta intersection" μέσα σε εισαγωγικά βρίσκω μόνο 4 αποτελέσματα, 2 από τα οποία είναι τα ελληνικά που είπαμε και άλλα δύο είναι από ένα και το αυτό ξένο σάιτ, ουσιαστικά δηλ. 1 ξένο αποτέλεσμα. Αντιθέτως, γουγλάροντας "Plachutta interference" μέσα σε εισαγωγικά βρίσκω 236 αποτελέσματα. Άρα δικαιούμαι να υποψιαστώ ότι ο σωστός όρος είναι Plachutta interference και όχι Plachutta intersection και άρα ο σωστός ελληνικός όρος θα ήταν Παρεμβολή Plachutta και όχι Διατομή Plachutta, πράγμα που συμφωνεί και με τη λογική.

Όσο για το ρήμα, they interfere with each other, πρέπει να αποδίδεται ως "παρεμποδίζονται αμοιβαία", δηλ. "μπλέκει το ένα στα πόδια του άλλου". Η interference γίνεται από το θυσιαζόμενο κομμάτι, και η συνέπεια είναι ότι τα αντίπαλα κομμάτια interfere with each other, αλληλοπαρεμποδίζονται. Το υποκείμενο δηλ. δεν είναι το ίδιο στην πρώτη και στη δεύτερη περίπτωση.

Στο λινκ της Wikipedia που έδωσες, στο δεύτερο παράδειγμα, η βαριάντα 1. Ιδ5 Π2xδ5 2. α8=Β Πxβ8 3. Bxβ8 Πα5 ματ είναι λάθος, αφού ο Λευκός απαντά 4. Ρβ4, δεν υπάρχει δηλαδή ματ.
 

Mari

New member
Καλησπέρα σε όλους!
Είμαι καινούργια στο forum (και στο άθλημα) Μια ερώτηση: τι διαφορά έχουν τα x-ray και skewer attack (γιατί παρουσιάζονται διαφορετικά ή μάλλον το skewer ως υποκατηγορία του x-ray) και πως θα τα λέγαμε στα ελληνικά; (το skewer -(ίσως) σούβλισμα, αλλά το x-ray?)...
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Καλώς όρισες, Μαρί!

Για το skewer έχουμε δώσει στο σκακιστικό γλωσσάρι μας (εδώ) ήδη την απόδοση σουβλάκι (την ίδια απόδοση προτιμάει και ο Χρ. Κεφαλής στη Σκακιστική Εγκυκλοπαίδειά του). Για το x-ray attack (συνήθως, αν και όπως φαίνεται και από τα παραδείγματα του φόρουμ που δίνεις, μπορεί να υπάρχει και x-ray defence), ο Χρ. Κεφαλής τον αποδίδει μεταφράζοντας με το προφανές: επίθεση ακτίνων χ:


ακτίνων χ επίθεση: Τακτικό μοτίβο, στο οποίο ένας πεσσός μπορεί να εκπληρώσει μια απειλή επειδή προστατεύεται έμμεσα από ένα σύμμαχο πεσσό, παρότι παρεμβάλλεται ανάμεσα ένας αντίπαλος. Η ονομασία προέρχεται από τον αντίστοιχο αγγλικό x-ray attack. (Σκακ. Εγκυκλ. σελ. 20)
 
ο Χρ. Κεφαλής τον αποδίδει μεταφράζοντας με το προφανές: επίθεση ακτίνων χ
Δεν είναι όμως κακόηχος ο όρος για μια τόσο κομψή κίνηση; Πολύ καλύτερο θα ήταν ένα "απειλή με υπερπήδηση" ή κάτι τέτοιο...
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Ο όρος δεν είναι πολύ συνηθισμένος. Έχω ζητήσει κι άλλες γνώμες.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
forcing move vs forced move (chess)

Στο σκάκι υπάρχει ο όρος «κίνηση φορσέ». Σημαίνει την κίνηση που είσαι υποχρεωμένος να παίξεις, είτε από τους κανονισμούς (π.χ. όταν απειλείται ο βασιλιάς σου και δεν μπορείς να διώξεις τον αντίπαλο ή να τοποθετήσεις κάτι για να διακόψεις τα πυρά του, οπότε είναι υποχρεωτικό να κουνήσεις τον βασιλιά αλλιώς χάνεις επιτόπου) είτε από τις συνθήκες (π.χ. όταν απειλείται από ένα πιονάκι η βασίλισσά σου από ένα πιονάκι και δεν έχεις όφελος να την χάσεις με αντάλλαγμα το υποδεκαπλάσιας αξίας πιονάκι, οπότε είναι φορσέ να ασχοληθείς με τη βασίλισσά σου).

Να πώς περιγράφει την έννοια και ο Χρήστος Κεφαλής στη Σκακιστική Εγκυκλοπαίδεια:

φορσέ (forcé)...Κίνηση ή συνέχεια στην οποία ο παίκτης δεν έχει ουσιαστικές επιλογές. Με την αυστηρή έννοια, φορσέ είναι μια κίνηση όταν δεν υπάρχει καμιά άλλη νόμιμη εναλλακτική επιλογή. Για παράδειγμα, ο Βασιλιάς ενός παίκτη δέχεται σαχ και μπορεί να αμυνθεί μόνο μετακινώντας τον σε ένα συγκεκριμένο τετράγωνο. Με μια πιο πλατιά έννοια, φορσέ θεωρείται μια κίνηση όταν όλες οι εναλλακτικές επιλογές είναι κακές· φορσέ ματ...είναι ένα αναπόφευκτο ματ, που πραγματοποιείται με φορσέ κινήσεις.

Με άλλα λόγια (αφού είμαστε και μεταφραστικό φόρουμ) φορσέ κίνηση είναι η forced move.

Όπως είναι φανερό, όταν κάποιος έχει στη διάθεσή του μόνο μια φορσέ κίνηση, βρίσκεται μάλλον σε πολύ κακή θέση. Στη σκακιστική ιδιόλεκτο μπορεί λοιπόν να πει κάποιος: «θα παίξω εδώ και θα σε φορσάρω» εννοώντας ότι θα σε φέρω σε θέση όπου θα έχεις μόνο κίνηση φορσέ. Και πώς λέγεται αυτή η κίνηση, με την οποία θα σε «φορσάρω» (με άλλα λόγια, η forcing move);

Τυπικά, δεν υπάρχει συγκεκριμένη ορολογία. Μπορεί κανείς να μιλήσει για εξαιρετική κίνηση (στα «σκακιστικά»: κίνηση-θαυμαστικό ή κίνηση-διπλό θαυμαστικό ·με ένα ή με δύο θαυμαστικά σχολιάζονται στη βιβλιογραφία οι καλές και οι εξαιρετικές κινήσεις, αντίστοιχα -- οι κακές είναι, αντίστοιχα, το μονό και το διπλό αγγλικό ερωτηματικό) ή να γράψει για εξαναγκαστική κίνηση κ.λπ. Καθόλου απίθανο δεν μου φαίνεται, λοιπόν, κάποιοι να λένε (αδόκιμα μεν, αλλά...) φορσέ και την κίνηση που οδηγεί τον αντίπαλο σε φορσέ κίνηση.

Συνεπώς, καλά κάνει ο Αντώνης Πανούτσος που εξηγεί στο άρθρο του της 6/2/15 με ποιον τρόπο χρησιμοποιεί τον όρο --δυστυχώς, όμως, τον χρησιμοποιεί με τον αδόκιμο τρόπο:

Στο σκάκι το φορσέ είναι η κίνηση του παίκτη, που υποχρεώνει τον αντίπαλο σε μία και μόνη κίνηση αν δεν θέλει να χάσει αυτόματα το παιχνίδι.

Σε όλη την προεκλογική περίοδο ο ΣΥΡΙΖΑ άφηνε να εννοηθεί ότι έχει κίνηση φορσέ. Αμέσως μετά τις εκλογές αποδείχθηκε όχι μόνο ότι δεν υπήρχε τέτοιο πράγμα, αλλά [...]
 
Tώρα που το ξαναβλέπω μου φαίνεται ότι σκακιστικά καθόλου δεν στέκει. Δεν μπορείς να έχεις από πριν μια καλή κίνηση στο σκάκι, διότι ο άλλος μπορεί να σου παίξει γ4 αντί ε4 και να δρομολογήσει άλλες βαριάντες. Μάλλον ο άσος στο μανίκι ταιριάζει περισσότερο στα συμφραζόμενα.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Ε, ναι, κάτι ανάλογο, αλλά δεν χρησιμοποιούνται καθόλου.

Αν ήθελα να μείνω στο σκακιστικό ιδιόλεκτο, θα έλεγα ότι ο Α πίστευε ότι διέθετε μια συνέχεια με κινήσεις όλες διπλά θαυμαστικά, που θα ανάγκαζαν τον Β να παίζει συνεχώς τα φορσέ, αλλά...
 
Top