Ένα-δύο πραγματάκια, προς το παρόν:
Για να φύγει αυτό το ζήτημα από τη μέση (εν μέρει για να δω και πού ακριβώς διαφωνούμε): δεν νομίζω πως υπάρχει ένα αυθεντικό «άτομο», με μια δική του, τάχα μοναδική, αυτόνομη και ελεύθερη βούληση: το άτομο είναι μόνο κοινωνικό. Από την άλλη δεν υπάρχει και «κοινωνία» που να μην εκφράζεται, να μην πραγματώνεται από συγκεκριμένα άτομα. Τα δυο αυτά τα βλέπω σε αλληλεπίδραση. Όμως, δεν μπορώ να παραγνωρίσω το γεγονός ότι οι άνθρωποι γεννιούνται μέσα σε συγκεκριμένα κάθε φορά συστήματα τα οποία δεν τα έχουν επιλέξει, ούτε τα έχουν διαμορφώσει αυτοί οι ίδιοι. Σε συστήματα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, μέσα σε οικογένειες ή συγκεκριμένους θεσμούς. Επίσης, ότι ο βαθμός που αλλάζουν, επηρεάζουν ή επηρεάζονται από αυτά τα συστήματα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων και η θέση τους σε αυτά τα συστήματα και η κοινωνική, οικονομική ή άλλη δύναμή τους, όπως φυσικά κι αυτή αλλάζει μέσα στο χρόνο. Αντίστοιχα θεωρώ πως διαβαθμίζεται και η περίφημη ευθύνη τους. Έτσι, στο συγκεκριμένο παράδειγμά σου, drsiebenmal, εγώ δεν θα «αθώωνα» ούτε το 20% που δεν ψήφισε όπως λες τα δύο κόμματα. Γιατί κι αυτό το 20% μπορεί να μην έκανε ό,τι έπρεπε για να αλλάξει αυτό το σύστημα. Επίσης, επειδή αλλού, π.χ. στις ΗΠΑ, ο μισός πληθυσμός απέχει από τις εκλογές, αυτό σημαίνει ότι καθίσταται αυτομάτως ανεύθυνος; Από την άλλη, το γεγονός ότι το 70 ή 80% ψήφιζε τα δύο κόμματα δεν το καθιστά αυτομάτως υπεύθυνο για το «πάρτι» στον ίδιο βαθμό με αυτούς που αντικειμενικά ωφελήθηκαν περισσότερο (επειδή κανένας δεν με προσκάλεσε σ' αυτό το πάρτι ποτέ, θα ήθελα να ήξερα, τι ακριβώς εννοούμε μ' αυτή η λέξη; Τα επιδόματα ανεργίας, αν υποθέσουμε ότι κι αυτά προήλθαν από δανεικά -αντί, όπως πιστεύω εγώ να προέλθουν από δίκαιη φορολόγηση, από δικαιότερο μοίρασμα του πλούτου-, ανήκουν κι αυτά στο πάρτι; Οι μισθοί και οι συντάξεις είναι κι αυτά πάρτι; ). Επίσης, υποθέτω ότι το 70-80% δεν ψήφισε αυτά τα κόμματα επειδή του είπαν ότι θα κάνουν κάποιο πάρτι για το οποίο θα πληρώσει έναν λογαριασμό μετά από 35 χρόνια, επειδή του είπαν πως σε κάθε βήμα του θα πρέπει να πληρώνει, ούτε επειδή του είπαν πως κάποιοι θα κλέβουν από το πρωί μέχρι το βράδυ. Άρα, ναι, σε ένα βαθμό «ξεγελάστηκαν». Σε έναν άλλο βαθμό, ήξεραν ότι δεν υπάρχουν πειστικές εναλλακτικές, άρα «επέλεγαν». Αυτά όμως γίνονται ταυτόχρονα, δεν γίνεται μόνο το ένα ή μόνο το άλλο.
Έτσι, για να απαντήσω πολύ σύντομα και στον Κώστα που αναρωτιόταν πώς βρε παιδί μου τελικά ψήφισε ο κόσμος τη Θάτσερ και τον Ρίγκαν αφού η σοσιαλδημοκρατία ήταν τόσο καλή: Σε ένα βαθμό γιατί βρέθηκε μπροστά σε μια πραγματική, αντικειμενική κρίση, την κρίση του '70 (κρίση υπερσυσσώρευσης την λένε πολλοί μαρξιστές), το κεφάλαιο έχανε κέρδη και άρα άρχισε να κόβει δουλειές και μισθούς, άρχισαν οι απεργίες, ο πληθωρισμός έτρωγε το εισόδημα των εργαζόμενων κλπ. Σε έναν άλλο βαθμό γιατί τον έπεισαν ή επέλεξε να πεισθεί ιδεολογικά (και ξεπείστηκε μερικά χρόνια αργότερα, πάλι σε ένα βαθμό). Τέλος, γιατί η αριστερά (ή κάποιος άλλος πολιτικός φορέας) δεν του πρόσφερε πειστική εναλλακτική λύση. Γιατί, όπως λέει και ο Π. Παπακωνσταντίνου (στο βιβλίο του «Επιστροφή στο μέλλον»), «Αντί η αριστερά να είναι η καινοτόμος δύναμη της ριζοσπαστικής κοινωνικής αλλαγής και η Δεξιά η συντήρηση, η τελευταία, με τη σημαία της νεοφιλελεύθερης 'αλλαγής' φόρεσε επαναστατικό μανδύα, ενώ η Αριστερά χρεώθηκε την υπεράσπιση του στάτους κβο». Και ίσως και για πολλούς άλλους λόγους.
Τέλος, για την άνθιση της μαρξιστικής σκέψης, μίλησα σαφώς για το 2010, όχι για την περίοδο μέχρι το 1920 στην Αγγλία, ούτε για την Αμερική ειδικά. Μίλησα για μαρξική ανάλυση γιατί παρατηρείται μια επιστροφή στα ίδια τα κείμενα του Μαρξ και όχι στην ανάλυση με τα εργαλεία του παραδοσιακού μαρξισμού. Αυτή η άνθιση φαίνεται από τα απανωτά συνέδρια που διοργανώνονται, από τις ομάδες εργασίας και τα μπλογκ, από την παραγωγή βιβλίων, από τις νέες μεταφράσεις των έργων του Μαρξ. Ε, και δεν την παρατηρώ μόνο εγώ. :)
Πάντως, δεν κάλεσα κανέναν να απαρνηθεί όλα τα «εμείς» του κόσμου. Μίλησα για το συγκεκριμένο, κίβδηλο κτγμ, «εμείς», που τσουβαλιάζει στο ίδιο υποκείμενο τους τραπεζίτες με τους συνταξιούχους των 500 ευρώ, που κάνει επίκληση στο «έθνος» που πρέπει να «σωθεί», που λέει πως όλοι πρέπει να κάνουμε θυσίες. Και που όμως με βάση αυτήν ακριβώς την ιδεολογική επίκληση τελικά ευνοεί μόνο τη μια πλευρά, όχι την άλλη.
Επειδή αυτό επανέρχεται και στον αντίλογο του Κώστα, προφανώς κάνω κάποιο λάθος στον τρόπο που παρουσιάζω την άποψή μου. Δεν θεωρώ πως υπάρχει κάποιος εγγενώς αθώος, μονίμως παρασυρμένος ή παραστρατημένος λαός, ούτε φυσικά και κάποιοι εγγενώς κακοί και πανούργοι πολιτικοί ή τραπεζίτες. Ο λόγος που πολλές φορές δίνω έμφαση στο σύστημα και όχι στη συμβολή των ατόμων δεν είναι ότι παραγνωρίζω αυτή τη συμβολή. Είναι γιατί πιστεύω ότι ο κυρίαρχος λόγος δεν αναφέρεται καθόλου στο σύστημα, ρίχνοντας όλη την ευθύνη στα μεμονωμένα άτομα, και μάλιστα σε ιδεολογικό επίπεδο συχνά ισομερώς, ενώ σε πρακτικό επίπεδο ανισομερώς, σε βάρος αυτών που στην πραγματικότητα φταίνε λιγότερο. Και σε κάποιο βαθμό, βλέπω (μπορεί να κάνω λάθος) αυτόν το λόγο να αναπαράγεται και σε κάποιες συζητήσεις εδώ (χωρίς να σημαίνει ότι υιοθετεί αναγκαστικά τους στόχους της εξουσίας).
Για να φύγει αυτό το ζήτημα από τη μέση (εν μέρει για να δω και πού ακριβώς διαφωνούμε): δεν νομίζω πως υπάρχει ένα αυθεντικό «άτομο», με μια δική του, τάχα μοναδική, αυτόνομη και ελεύθερη βούληση: το άτομο είναι μόνο κοινωνικό. Από την άλλη δεν υπάρχει και «κοινωνία» που να μην εκφράζεται, να μην πραγματώνεται από συγκεκριμένα άτομα. Τα δυο αυτά τα βλέπω σε αλληλεπίδραση. Όμως, δεν μπορώ να παραγνωρίσω το γεγονός ότι οι άνθρωποι γεννιούνται μέσα σε συγκεκριμένα κάθε φορά συστήματα τα οποία δεν τα έχουν επιλέξει, ούτε τα έχουν διαμορφώσει αυτοί οι ίδιοι. Σε συστήματα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, μέσα σε οικογένειες ή συγκεκριμένους θεσμούς. Επίσης, ότι ο βαθμός που αλλάζουν, επηρεάζουν ή επηρεάζονται από αυτά τα συστήματα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων και η θέση τους σε αυτά τα συστήματα και η κοινωνική, οικονομική ή άλλη δύναμή τους, όπως φυσικά κι αυτή αλλάζει μέσα στο χρόνο. Αντίστοιχα θεωρώ πως διαβαθμίζεται και η περίφημη ευθύνη τους. Έτσι, στο συγκεκριμένο παράδειγμά σου, drsiebenmal, εγώ δεν θα «αθώωνα» ούτε το 20% που δεν ψήφισε όπως λες τα δύο κόμματα. Γιατί κι αυτό το 20% μπορεί να μην έκανε ό,τι έπρεπε για να αλλάξει αυτό το σύστημα. Επίσης, επειδή αλλού, π.χ. στις ΗΠΑ, ο μισός πληθυσμός απέχει από τις εκλογές, αυτό σημαίνει ότι καθίσταται αυτομάτως ανεύθυνος; Από την άλλη, το γεγονός ότι το 70 ή 80% ψήφιζε τα δύο κόμματα δεν το καθιστά αυτομάτως υπεύθυνο για το «πάρτι» στον ίδιο βαθμό με αυτούς που αντικειμενικά ωφελήθηκαν περισσότερο (επειδή κανένας δεν με προσκάλεσε σ' αυτό το πάρτι ποτέ, θα ήθελα να ήξερα, τι ακριβώς εννοούμε μ' αυτή η λέξη; Τα επιδόματα ανεργίας, αν υποθέσουμε ότι κι αυτά προήλθαν από δανεικά -αντί, όπως πιστεύω εγώ να προέλθουν από δίκαιη φορολόγηση, από δικαιότερο μοίρασμα του πλούτου-, ανήκουν κι αυτά στο πάρτι; Οι μισθοί και οι συντάξεις είναι κι αυτά πάρτι; ). Επίσης, υποθέτω ότι το 70-80% δεν ψήφισε αυτά τα κόμματα επειδή του είπαν ότι θα κάνουν κάποιο πάρτι για το οποίο θα πληρώσει έναν λογαριασμό μετά από 35 χρόνια, επειδή του είπαν πως σε κάθε βήμα του θα πρέπει να πληρώνει, ούτε επειδή του είπαν πως κάποιοι θα κλέβουν από το πρωί μέχρι το βράδυ. Άρα, ναι, σε ένα βαθμό «ξεγελάστηκαν». Σε έναν άλλο βαθμό, ήξεραν ότι δεν υπάρχουν πειστικές εναλλακτικές, άρα «επέλεγαν». Αυτά όμως γίνονται ταυτόχρονα, δεν γίνεται μόνο το ένα ή μόνο το άλλο.
Έτσι, για να απαντήσω πολύ σύντομα και στον Κώστα που αναρωτιόταν πώς βρε παιδί μου τελικά ψήφισε ο κόσμος τη Θάτσερ και τον Ρίγκαν αφού η σοσιαλδημοκρατία ήταν τόσο καλή: Σε ένα βαθμό γιατί βρέθηκε μπροστά σε μια πραγματική, αντικειμενική κρίση, την κρίση του '70 (κρίση υπερσυσσώρευσης την λένε πολλοί μαρξιστές), το κεφάλαιο έχανε κέρδη και άρα άρχισε να κόβει δουλειές και μισθούς, άρχισαν οι απεργίες, ο πληθωρισμός έτρωγε το εισόδημα των εργαζόμενων κλπ. Σε έναν άλλο βαθμό γιατί τον έπεισαν ή επέλεξε να πεισθεί ιδεολογικά (και ξεπείστηκε μερικά χρόνια αργότερα, πάλι σε ένα βαθμό). Τέλος, γιατί η αριστερά (ή κάποιος άλλος πολιτικός φορέας) δεν του πρόσφερε πειστική εναλλακτική λύση. Γιατί, όπως λέει και ο Π. Παπακωνσταντίνου (στο βιβλίο του «Επιστροφή στο μέλλον»), «Αντί η αριστερά να είναι η καινοτόμος δύναμη της ριζοσπαστικής κοινωνικής αλλαγής και η Δεξιά η συντήρηση, η τελευταία, με τη σημαία της νεοφιλελεύθερης 'αλλαγής' φόρεσε επαναστατικό μανδύα, ενώ η Αριστερά χρεώθηκε την υπεράσπιση του στάτους κβο». Και ίσως και για πολλούς άλλους λόγους.
Τέλος, για την άνθιση της μαρξιστικής σκέψης, μίλησα σαφώς για το 2010, όχι για την περίοδο μέχρι το 1920 στην Αγγλία, ούτε για την Αμερική ειδικά. Μίλησα για μαρξική ανάλυση γιατί παρατηρείται μια επιστροφή στα ίδια τα κείμενα του Μαρξ και όχι στην ανάλυση με τα εργαλεία του παραδοσιακού μαρξισμού. Αυτή η άνθιση φαίνεται από τα απανωτά συνέδρια που διοργανώνονται, από τις ομάδες εργασίας και τα μπλογκ, από την παραγωγή βιβλίων, από τις νέες μεταφράσεις των έργων του Μαρξ. Ε, και δεν την παρατηρώ μόνο εγώ. :)
Γι' αυτό ακριβώς δεν σταμάτησαν να μας δανείζουν;