Τη Γλώσσα μού την έδωσαν με μπόλικα Κεφαλαία;

[drsiebenmal]

Την ώρα που έκλεινε ο υπολογιστής, περασμένα μεσάνυχτα (κακό συνήθειο, πρέπει να το κόψω) μου δημιουργήθηκε ένας βαρύς κι ασήκωτος προβληματισμός. Πώς γράφουμε το άγιο φως/άγιο Φως/Άγιο Φως; Εννοώ, πού πάνε τα κεφαλαία;

Πρώτη μου δουλειά λοιπόν πρωί πρωί να ανοίξω τη σχολική γραμματική στον υπολογιστή (αφού όλα πια τα έχουμε ηλεκτρονικά). Ως γνωστόν, η απάντηση σε όλα βρίσκεται στη σχολική γραμματική. Να ήταν τόσο απλά τα πράγματα....

Πηγαίνω λοιπόν στη Γραμματική νέας ελληνικής γλώσσας, έκδοση ΟΕΔΒ 2009 (και στο εξής ΓΝΕΓ09) και βρίσκω στη σελ. 31 (Κεφ. 2. Τα ουσιαστικά, Ενότ. 2.1 Ορισμός-Λειτουργία-Χρήση-Είδη) --και μάλιστα, εντός πλαισίου:

Το αρχικό γράμμα των κύριων ονομάτων γράφεται με κεφαλαίο. Με κεφαλαίο γράφεται επίσης και το αρχικό γράμμα των εθνικών ονομάτων (π.χ. Σουηδός), των τιμητικών τίτλων (π.χ. Σεβασμιότατος), η λέξη θεός και σχετικές επωνυμίες (Κύριος, Παναγία, Εσταυρωμένος κτλ.), των εκκλησιαστικών θεσμών (π.χ. Ιερά Σύνοδος), των ναών (π.χ. Άγιος Γεώργιος), των εφημερίδων (π.χ. Είδηση), των περιοδικών (π.χ. Αίολος), των πόλεων και των κρατών (π.χ. Τρίπολη, Αλβανία), των οδών (π.χ. οδός Βενιζέλου), των πλατειών (π.χ. πλατεία Συντάγματος), των νομών (π.χ. νομός Ροδόπης), των τοποθεσιών (π.χ. Λιβάδια), των ποταμών (π.χ. Πηνειός), των βουνών (π.χ. Όλυμπος), των λιμνών (π.χ. Μικρή Βόλβη), των ιστορικών όρων (π.χ. Αναγέννηση), των επιστημών ως επίσημων όρων (π.χ. Φιλοσοφία), των επιστημονικών, διοικητικών, εκπαιδευτικών, πολιτικών ιδρυμάτων, οργανισμών και φορέων (π.χ. Ακαδημία Αθηνών, Ευρωπαϊκή Ένωση, Β' Λύκειο Βόλου, Υπουργείο Οικονομικών, θεσμικά κατοχυρωμένων αθλητικών αγώνων (π.χ. Ολυμπιακοί Αγώνες) και των ουράνιων σωμάτων (π.χ. Ήλιος, Γη).

Η χρήση του αρχικού κεφαλαίου ή πεζού γράμματος δεν υπόκειται σε απόλυτους κανόνες. Εξαρτάται και από παράγοντες που σχετίζονται με τα συμφραζόμενα αλλά και τη χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας.​

Ώπα, ώπα! Δεν υπόκειται σε απόλυτους κανόνες; Εξαρτάται και από παράγοντες που σχετίζονται με τα συμφραζόμενα αλλά και τη χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας;

Δηλαδή, ο επόμενος τίτλος και η πρώτη παράγραφος του σημερινού άρθρου στον ιστότοπο των Νέων είναι 100% σωστά;

Με Λατινικά, Χημεία, Ηλεκτρολογία και Ανάπτυξη Εφαρμογών συνεχίζονται οι Πανελλαδικές

Στα Λατινικά Θεωρητικής Κατεύθυνσης, στη Χημεία Θετικής Κατεύθυνσης, στην Ηλεκτρολογία Τεχνολογικής κατεύθυνσης (κύκλος Τεχνολογίας και Παραγωγής) και στην Ανάπτυξη Εφαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον Τεχνολογικής Κατεύθυνσης (κύκλος Πληροφορικής και Υπηρεσιών) εξετάζονται οι υποψήφιοι των Γενικών Λυκείων και των Ημερησίων ΕΠΑΛ, διεκδικώντας μια θέση στα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας. [...]​

Αυτό το κείμενο, που {μόνο εμένα άραγε;} μου θυμίζει γερμανικά με ελληνικές λέξεις, είναι σωστό; Γιατί όχι; Αφού γράφονται με κεφαλαίο τα ονόματα επιστημών ως επίσημων όρων (π.χ. Φιλοσοφία) γιατί όχι και η Ανάπτυξη Εφαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον –και μάλιστα, Τεχνολογικής Κατεύθυνσης (κύκλος Πληροφορικής και Υπηρεσιών); Πόσο πιο επίσημος (με άλλα λόγια, με κεφαλαίο αρχικό) μπορεί να γίνει αυτός ο όρος; (Εντάξει, ένα μικρό παράπονο μπορεί να έχει ο κύκλος, αλλά από τα γεωμετρικά σχήματα, νομίζω ότι μόνο το Πεντάγωνο γράφεται πιο συχνά με αρχικό κεφαλαίο από ό,τι με πεζό).

Και αφού γράφεται επίσης με κεφαλαίο το αρχικό γράμμα των επιστημονικών, διοικητικών, εκπαιδευτικών, πολιτικών ιδρυμάτων, οργανισμών και φορέων (π.χ. ... Β' Λύκειο Βόλου), πώς να κακίσεις τον συντάκτη που γράφει με κεφαλαία των Γενικών Λυκείων και των Ημερησίων ΕΠΑΛ;

Πολύ φοβούμαι ότι αυτή η γενικευμένη διατύπωση στο πλαίσιο και τα απλά και εύκολα παραδείγματα που ο καθένας γενικεύει κατά βούληση και κατά το δοκούν απλώς δεν δίνουν την απάντηση που θα περίμενε κανείς από μια σχολική γραμματική. Ή μήπως σχολική Γραμματική; Ή Σχολική Γραμματική;

Όταν λες π.χ. ότι γράφεται με κεφαλαίο το αρχικό των ιστορικών όρων (π.χ. Αναγέννηση), τι ακριβώς θα πρέπει να ισχύει π.χ. για την γαλλική (ή τη βιομηχανική!) επανάσταση και τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (ή τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας); Θα το γράψεις με πεζά (όπως π.χ. το βρίσκεις στα μεγάλα λεξικά μας, που βέβαια ακολουθούν τη γραμματική) ή θα ακολουθήσεις τη χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας και θα γράψεις Επανάσταση της Πληροφορικής (είπαμε, επιστήμη, με κεφαλαία) και Μάχη κατά της Διαφθοράς (είπαμε, επιστήμη...);

Και για να έρθω στο θέμα που με απασχόλησε και ξεκίνησα αυτό το ψάξιμο. Σας δίνω για πιο εύκολη αναφορά και την αρχή από το λήμμα άγιος στο ΛΚΝ:

άγιος -α -ο [ájios] Ε6, θηλ. και αγία & [ájos] Ε4 : στη βιβλική θεολογία, επίθετο που περικλείει την έννοια της απόλυτης ιερότητας και αγνότητας από λατρευτική και ηθική άποψη. 1. που χαρακτηρίζει τη φύση και την υπόσταση του Θεού: Άγιο Πνεύμα. Aγία Tριάδα. ΦΡ κι ~ ο Θεός, για κτ. που υπάρχει σε μεγάλο βαθμό και διαρκεί πολύ: Φτώχεια / δουλειά / πείνα / καθισιό κι ~ ο Θεός. || Aγία Οικογένεια*. 2. για ό,τι σχετίζεται με το Θεό, τους αγίους ή τη λατρεία τους• ιερός: Tο άγιο ευαγγέλιο / δισκοπότηρο / μύρο. Tο άγιο φως, το φως της Aνάστασης. Tο Άγιο Bήμα*. H Aγία Tράπεζα*. H αγία μετάληψη / πρόθεση / προσκομιδή. Tα Άγια Δώρα*. Οι άγιες εικόνες, τα εικονίσματα. Aγία Zώνη, της Θεοτόκου. Tα άγια λείψανα. Άγιοι Tόποι*. || Άγιες μέρες, για μεγάλες γιορτές, ιδίως Xριστούγεννα και Πάσχα. ΦΡ αγία ράβδος*. [....] β2. (εκκλ.) τα άγια, τα Tίμια Δώρα*. || τα άγια των αγίων, ο πιο ιερός χώρος ενός χριστιανικού ναού και μτφ. για κτ. απόλυτα ιερό και σεβαστό. (λόγ.) ΦΡ τα άγια τοις κυσί, για βάρβαρη προσβολή όσων θεωρούνται ιερά και όσια. κλπ κλπ
​

Άρα η Αγία Τράπεζα με κεφαλαία αλλά το άγιο φως, που το υποδεχόμαστε με τιμές αρχηγού κράτους, με πεζά; Τα άγια λείψανα με πεζά αλλά η Αγία Ζώνη με κεφαλαία; Οι άγιες εικόνες με πεζά αλλά τα δυτικόφερτα κατασκευάσματα μισοκεφαλαία; Το άγιο δισκοπότηρο με πεζά αλλά το άγιο Γκράαλ και η αγία Σινδόνη; Ή απλώς εμπίπτουν και αυτά στους παράγοντες που σχετίζονται με τα συμφραζόμενα αλλά και τη χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας;

Ας πάω λοιπόν να φτιάξω τους δικούς μου κανόνες για το τωρινό βιβλίο που με ταλαιπωρεί και να τους διαπραγματευτώ με τον εκδότη μου. Και ας μας φωτίσει και τους δύο το Άγιο Πνεύμα.

Α, και το άρθρο από τα Νέα εγώ θα το έγραφα έτσι:

Με λατινικά, χημεία, ηλεκτρολογία και ανάπτυξη εφαρμογών συνεχίζονται οι πανελλαδικές

Στα λατινικά θεωρητικής κατεύθυνσης, στη χημεία θετικής κατεύθυνσης, στην ηλεκτρολογία τεχνολογικής κατεύθυνσης (κύκλος τεχνολογίας και παραγωγής) και στην ανάπτυξη εφαρμογών σε προγραμματιστικό περιβάλλον τεχνολογικής κατεύθυνσης (κύκλος πληροφορικής και υπηρεσιών) εξετάζονται οι υποψήφιοι των γενικών λυκείων και των ημερησίων ΕΠΑΛ, διεκδικώντας μια θέση στα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας.

Έχω ακόμη ελπίδες, γιατρέ μου;

 

[Palavra]

Αχ, γιατρέ, να 'σαι καλά! Καταθέτουμε απορίες, λοιπόν;
Για το άγιος, εγώ ξέρω ότι είναι με μικρό πάντα, εκτός κι αν είναι περιοχή, π.χ. ο άγιος Νικόλαος (βοήθειά μας) και ο Άγιος Νικόλαος (κάπου προς Λαγονήσι).

Τα κεφαλαία στις επιστήμες που γράφεις παραπάνω είναι, νομίζω, επιρροή από τίτλους αγγλικούς, όπου γράφεται με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα όλων των λέξεων. Μάστιγα.

 

[drsiebenmal]

Αχ, γιατρέ, να 'σαι καλά! Καταθέτουμε απορίες, λοιπόν;

Για να μην πω να φτιάξουμε το δικό μας style sheet...

 

[Earion]

Σπεύδω να καταθέσω τα πρώτα σημεία προς συζήτηση (λίθοι, πλίνθοι ... κλπ., συγχωρήστε με που γίνεται με πολλή βιασύνη, έλλειψη χρόνου γαρ).

Γιατί υπουργείο Δικαιοσύνης και όχι Υπουργείο Δικαιοσύνης;
Πώς γράφονται οι τίτλοι βιβλίων; Ο Φύλακας στη Σίκαλη ή Ο φύλακας στη σίκαλη;
Γιατί οι εφημερίδες συστηματικά γράφουν το αρχικό τονούμενο κεφαλαίο χωρίς τόνο;

Από πότε έγιναν πρότυπο τυπογραφικής ορθότητας τα έντυπα ευρείας μάλιστα κυκλοφορίας; (Εννοεί δηλαδή Espresso, Λοιπόν και τα τοιαύτα; )

Δύο χώροι που τηρούν τις δικές τους συμβάσεις με νοοτροπία (να το πώ; άντε να το πω) σεχταριστική είναι ο Στρατός και η Εκκλησία. Δεν φαντάζομαι να προβάλλονται ως πρότυπα.

Το δικό μας πρότυπο (πώς μεταφράζεται το stylesheet; ) θα είναι βέβαια ζηλευτό. Τι πιθανότητες έχει όμως απέναντι στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας;

Η πρότασή σου Δόκτωρ είναι πολύ δελεαστική και προστίθεται στους ευγενικούς στόχους αυτού του φόρουμ (Είναι και δικό μου αιτούμενο). Μήπως θα έπρεπε να γίνει συζήτηση διεξοδική και συνολική και όχι περιστασιακά για ένα ή δυο ευρήματα; Φοβάμαι μήπως καταλήξουμε να προσθέσουμε άλλο ένα πρότυπο στα ήδη υπάρχοντα (που ποιος μπορεί να με διαβεβαιώσει πως δεν είναι απλώς οι προτιμήσεις του συντάκτη τους; )

 

[Ambrose]

Μια σχετική συζήτηση είχε γίνει εδώ: http://www.lexilogia.gr/forum/showthread.php?t=29&page=168

 

[drsiebenmal]

@Earion: Στα παραδείγματα πάντως της ΓΝΕΓ09 υπάρχει Υπουργείο Οικονομικών.

@Ambrose. Έχεις δίκιο. Και αλλού έχουμε κάνει ανάλογες συζητήσεις (θα προσπαθήσω να τις μαζέψω σε ένα νήμα αναφοράς εδώ), αλλά ποτέ μου δεν είχα βρεθεί στη συνδυασμένη απόγνωση του χαλαρού κανόνα, όπως διατυπώνεται τώρα στην ΓΝΕΓ09 (και της εφαρμογής του στο άρθρο των Νέων), και των ασυμβατοτήτων στο ΛΚΝ.

 

[crystal]

Κι εγώ έτσι θα το έγραφα το άρθρο, δόχτορα. Εκτός από τις Πανελλαδικές.

Να καταθέσω και τον δικό μου προβληματισμό, που είναι οι άτιμες οι συνάψεις. Για παράδειγμα:

Πολιτική Απορρήτου, Πολιτική απορρήτου ή πολιτική απορρήτου;

Το πρώτο, ούτε με σφαίρες.
Το δεύτερο θα το βάλω στο αναπτυσσόμενο μενού μιας ιστοσελίδας, αλλά μέσα στο κείμενο με ενοχλεί που δεν είναι ευδιάκριτο πού σταματά η σύνοψη (π.χ. Διαβάστε την Πολιτική απορρήτου της εταιρείας, δεν είναι εμφανές αν το αντικείμενο είναι η Πολιτική απορρήτου ή η Πολιτική απορρήτου της εταιρείας). Ψιλά γράμματα;
Έχω καταλήξει στο τρίτο.

Γενικά, επειδή όπως λέει κι η Παλάβρα είναι μάστιγα, πλέον κόβω κεφαλαία απ' όπου μπορώ. Αλλά δεν έχω καταφέρει να βρω έναν ολοκληρωμένο κανόνα.

Επίσης, δεν είναι η ιερά Σινδόνη; Νομίζω πως Ο Ειδικός έτσι το λέει.

 

[azimuthios]

Μαστιζόμενος από την αγγλική γλώσσα (που λέει και η Παλάβρα) θα καταθέσω μερικές εμπειρικές απόψεις:

Οι Άγγλοι λένε: Lord Luxellian και εμείς (εγώ) μεταφράζουμε λόρδος Λαξέλιαν ή Μr. Smith και μεταφράζουμε κύριος Σμιθ.
Οι Άγγλοι λένε: English Language and Literature και μεταφράζουμε Αγγλική γλώσσα και λογοτεχνία (φιλολογία), ΑΛΛΑ όταν πρόκειται για πανεπιστημιακό τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας.
Οι Άγγλοι λένε: The Catcher in the Rye και εγώ θα μετέφραζα 100% Ο Φύλακας στη Σίκαλη γιατί οι τίτλοι βιβλίων, ποιημάτων κλπ μπαίνουν με κάθε λέξη στα κεφαλαία πλην των άρθρων, αντωνυμιών και λοιπά. Αντιθέτως, ένα άρθρο όπως: "Η σημασία του μύθου στον Τζ. Ντ. Σάλιντζερ" θα έμπαινε όπως το γράφω και όχι στα κεφαλαία η κάθε κύρια λέξη.

Το ίδιο και με όλα τα κύρια ονόματα που φανερώνουν υπηρεσίες, υπουργεία, τίτλους βιβλίων κλπ.

Τέλος, οι Άγγλοι λένε: He is American, he knows the American tradition. Αλλά εμείς μεταφράζουμε (ελπίζω): Είναι Αμερικανός, γνωρίζει την αμερικανική παράδοση.

 

[Palavra]

Να πω μόνο ότι σε συμβάσεις θέλει προσοχή, γιατί καμιά φορά άλλο η Σύμβαση (η οποία έχει κάπου στο κείμενο οριστεί και όλοι ξέρουμε για ποια σύμβαση μιλάμε) και άλλο η σύμβαση, που μπορεί να είναι μια οποιαδήποτε πτωχή και καταφρονεμένη σύμβαση.

Τέλος, οι Άγγλοι λένε: He is American, he knows the American tradition. Αλλά εμείς μεταφράζουμε (ελπίζω): Είναι Αμερικανός, γνωρίζει την αμερικανική παράδοση.

Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία Πολλοί γράφουν *Ελληνικό κράτος, ή *Αγγλική γλώσσα κτλ κτλ.
Έχουμε συζητήσει σχετικά και εδώ: ΠεΖά και ΚεΦαΛαΊα Άγγλων, Γάλλων, Πορτογάλων...

 

[Earion]

Λόρδος Τζιμ ή λόρδος Τζιμ;
Δον Χουάν ή δον Χουάν;
Σερ Στήβεν Ράνσιμαν ή σερ Στήβεν Ράνσιμαν;

Οι Αμερικανοί επιχειρηματίες, οι Βρετανοί χρηματιστές ή οι αμερικανοί επιχειρηματίες, οι βρετανοί χρηματιστές;

Η δυτική φιλοσοφία ή η Δυτική φιλοσοφία;
Η κλασική / ελληνιστική Αρχαιότητα ή η κλασική / ελληνιστική αρχαιότητα;

Ο Γαλλο-Πρωσικός Πόλεμος, ο Γαλλο-πρωσικός Πόλεμος ή ο Γαλλο-πρωσικός πόλεμος;

 

[drsiebenmal]

Τέλος, οι Άγγλοι λένε: He is American, he knows the American tradition. Αλλά εμείς μεταφράζουμε (ελπίζω): Είναι Αμερικανός, γνωρίζει την αμερικανική παράδοση.

Η ΓΝΕΓ09 έχεικαι παραδείγματα τέτοια, όπου το επίθετο από το εθνώνυμο γράφεται με αρχικό πεζό. Όως από τη στιγμή που έχει χριστεί ανώτατος κριτής η χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας...

Επίσης, δεν είναι η ιερά Σινδόνη; Νομίζω πως Ο Ειδικός έτσι το λέει.

Έχεις δίκιο, η Ι.Σ./ι.σ. κερδίζει με συντριπτικό σκορ, κάπου 17.000-50. Ψηλά-ψηλά στον γκούγκλη μάλιστα βρήκα και την ιερά σινδόνη του *Τορίνο .

 

[Rogerios]

Να πω μόνο ότι σε συμβάσεις θέλει προσοχή, γιατί καμιά φορά άλλο η Σύμβαση (η οποία έχει κάπου στο κείμενο οριστεί και όλοι ξέρουμε για ποια σύμβαση μιλάμε) και άλλο η σύμβαση, που μπορεί να είναι μια οποιαδήποτε πτωχή και καταφρονεμένη σύμβαση.

Δράττομαι της ευκαιρίας από όσα επισήμανε η Παλάβρα για να προσθέσω και το εξής. Η χρήση κεφαλαίου για τη λέξη Σύμβαση μας βοηθά στις νομικές μεταφράσεις και σε μια ακόμη περίπτωση, πέρα από τη διάκριση μεταξύ της "παρούσας συμβάσεως" και οποιασδήποτε άλλης. Δεδομένου ότι στα ελληνικά αποδίδουμε ως "σύμβαση" τόσο τις συμβάσεις μεταξύ κρατών ή μεταξύ κρατών και διεθνών οργανισμών (convention) όσο και τις συμβάσεις μεταξύ ιδιωτών (contrat/ contract), η χρήση κεφαλαίου στην περίπτωση των πρώτων βοηθά τον αναγνώστη να καταλάβει περί τίνος πρόκειται (εννοείται ότι στην πρώτη αναφορά παρατίθεται η πλήρης ονομασία μιας Συμβάσεως): π.χ. σύμφωνα με τις διατάξεις της Συμβάσεως (π.χ. της Συμβάσεως της Ρώμης για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές), τα μέρη μπορούν να υπαγάγουν τη μεταξύ τους σύμβαση στο δίκαιο της επιλογής του.

Ας επισημανθεί ακόμη, σε άλλο πλαίσιο, ότι οι ονομασίες πολέμων είθισται να γράφονται με κεφαλαίο αρχικό γράμμα (ο Πελοποννησιακός Πόλεμος/ ο Δ΄ Συριακός Πόλεμος κ.ο.κ.).

Επίσης, "ο Υπουργός Οικονομικών", αλλά "ο υπουργός δήλωσε"/ "η Ελληνική Κυβέρνηση", αλλά "η κυβέρνηση αυτή υποστηρίζει...".

 

[drsiebenmal]

Ας επισημανθεί ακόμη, σε άλλο πλαίσιο, ότι οι ονομασίες πολέμων είθισται να γράφονται με κεφαλαίο αρχικό γράμμα (ο Πελοποννησιακός Πόλεμος/ ο Δ΄ Συριακός Πόλεμος κ.ο.κ.).

Το ξέρω ότι θα σε στενοχωρήσω, αλλά στο ΛΚΝ όλοι οι πόλεμοι και οι επαναστάσεις αρχίζουν με πεζά: Ο πρώτος (α') παγκόσμιος πόλεμος (λήμμα πρώτος), η γαλλική επανάσταση (π.χ. λήμμα αστός).

Από την άλλη, καλυμμένος είσαι αφού, όπως είπαμε, η χρήση του αρχικού κεφαλαίου ή πεζού γράμματος δεν υπόκειται σε απόλυτους κανόνες. Εξαρτάται και από παράγοντες που σχετίζονται με τα συμφραζόμενα αλλά και τη χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας.

 

[Rogerios]

Το ξέρω ότι θα σε στενοχωρήσω, αλλά στο ΛΚΝ όλοι οι πόλεμοι και οι επαναστάσεις αρχίζουν με πεζά: Ο πρώτος (α') παγκόσμιος πόλεμος (λήμμα πρώτος), η γαλλική επανάσταση (π.χ. λήμμα αστός).

Από την άλλη, καλυμμένος είσαι αφού, όπως είπαμε, η χρήση του αρχικού κεφαλαίου ή πεζού γράμματος δεν υπόκειται σε απόλυτους κανόνες. Εξαρτάται και από παράγοντες που σχετίζονται με τα συμφραζόμενα αλλά και τη χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας.

Για αυτό χρησιμοποίησα και το ρήμα "είθισται". Είναι πάντως προφανές ότι παρά τα καταρχήν λεγόμενα στο ΛΚΝ, αυτά που προβάλλονται ως κανόνες δεν είναι δυνατόν να χαρακτηριστούν ως τέτοιοι. Ειδικά για τις ονομασίες πολέμων, πιστεύω ότι η χρήση κεφαλαίων αρχικών εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες, οπότε ένα λόγο ύπαρξης τον έχει.

 

[pidyo]

Γιατί οι εφημερίδες συστηματικά γράφουν το αρχικό τονούμενο κεφαλαίο χωρίς τόνο;

Αυτό μ' εκνευρίζει κι εμένα πολύ. Ξεκίνησε πριν κάμποσα χρόνια, νομίζω από την Καθημερινή. Υποθέτω πως οφείλεται σε τεχνική τεμπελιά. Το Unicode προβλέπει κανονικοποίηση που λύνει τα προβλήματα στην εύρεση και στον ευρετηριασμό που έχουν γλώσσες με ποικιλία τονισμού όπως η ελληνική, αλλά προφανώς οι τεχνικοί τους δεν μπήκαν στον κόπο να φτιάξουν τις κατάλληλες εφαρμογές.

 

[Earion]

Pidyo, όχι μόνο η Καθημερινή αλλά και η Ελευθεροτυπία και όλα τα έντυπα του ΔΟΛ.

 

[pidyo]

Pidyo, όχι μόνο η Καθημερινή αλλά και η Ελευθεροτυπία και όλα τα έντυπα του ΔΟΛ.

Το ξέρω, νομίζω όμως πως το ξεκίνησε η Καθημερινή. Μπορεί να κάνω λάθος.

 

[nickel]

Γράφει στη ΓΝΕΓ09: «Η χρήση του αρχικού κεφαλαίου ή πεζού γράμματος δεν υπόκειται σε απόλυτους κανόνες. Εξαρτάται και από παράγοντες που σχετίζονται με τα συμφραζόμενα αλλά και τη χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας».

Η συνοπτική παρουσίαση που κάνει η σχολική γραμματική αναγκάζει τους συντάκτες να κρατήσουν την απαραίτητη «πισινή». Ωστόσο, οι διορθωτές και οι επιμελητές θα ήθελαν έναν σαφέστερο μπούσουλα, για να μην πελαγοδρομούν.

Μαζεύω λοιπόν υλικό, με κύριο κορμό το σχετικό κεφάλαιο («Κεφαλαία γράμματα: Αρκτικό κεφαλαίο γράμμα») από την αξιολογότατη μελέτη Νεοελληνική ορθογραφία του Γιώργου Παπαναστασίου, που θα το εμπλουτίσω με πληροφορίες και προβληματισμό από άλλες πηγές (π.χ. από το κεφάλαιο «Αρχικά κεφαλαία» του Οδηγού της νεοελληνικής γλώσσας της Άννας Ιορδανίδου, αν και το έχει λάβει υπόψη του ο Παπαναστασίου) αλλά και από τις συζητήσεις του φόρουμ. Υπομονή όμως.

 

[nickel]

Και ενώ μάζευα υλικό με τους γνωστούς αργούς ρυθμούς, ήρθε ο νέος Οδηγός της ΕΕ, ο οποίος προβλέπω ότι θα εμπλουτίσει και θα ανανεώσει αρκετές συζητήσεις / νήματα του φόρουμ. Το κεφάλαιο του Οδηγού για τα κεφαλαία αρχικά έχει επίσης αξιοποιήσει την εργασία του Γ. Παπαναστασίου. Το αντιγράφω ολόκληρο ως έχει για να σχολιάσουμε και να κάνουμε προσθήκες:

 

[nickel]

ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑ ΑΡΧΙΚΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διάκριση μικρών/κεφαλαίων αρχικών είναι από τα πιο συμβατικά ζητήματα της γλώσσας. Συγχρόνως, είναι και από τα πιο ακανθώδη, πράγμα που, άλλωστε, αποδεικνύεται από τις διαφωνίες που υπάρχουν ακόμη και μεταξύ των ειδικών επιστημόνων για επιμέρους πτυχές του ζητήματος αυτού. Το πρόβλημα επιτείνεται από το γεγονός ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, υπεισέρχονται στο ζήτημα αυτό ακόμη και ιδεολογικές παράμετροι.

Η πραγμάτευση του εν λόγω θέματος στο παρόν κεφάλαιο γίνεται με κύριο άξονα τη βασική γραμματική διάκριση μεταξύ κύριων και κοινών ονομάτων. Έτσι, ακολουθούνται οι ακόλουθοι βασικοί κανόνες:
— Τα αρχικά των κύριων ονομάτων γράφονται πάντοτε με κεφαλαίο.
— Τα αρχικά των κοινών ονομάτων γράφονται κατά κανόνα με μικρό.

Ειδικότερα:

Α. Τα κοινά ονόματα που δηλώνουν ιδιότητες, αξιώματα ή τίτλους προσώπων (π.χ., πρόεδρος, πρωθυπουργός, υπουργός, βουλευτής, επίτροπος, γενικός διευθυντής, διευθυντής, προϊστάμενος, καθηγητής, σύμβουλος κ.ο.κ.) γράφονται κατά κανόνα με μικρό αρχικό, εκτός αν λέξεις αυτού του είδους αποτελούν τμήμα λεκτικού συνόλου όλες οι λέξεις του οποίου πρέπει, για άλλους λόγους, να γράφονται με κεφαλαία αρχικά (π.χ.: Συμβούλιο Υπουργών: ονομασία οργάνου διεθνούς οργανισμού, άρα η λέξη υπουργός με κεφαλαίο αρχικό). Η κεφαλαιογράφηση του αρχικού γράμματος των λέξεων αυτού του είδους δεν έχει γλωσσικό έρεισμα. Τα διάφορα εξωγλωσσικά —ιδεολογικά— κριτήρια που προβάλλονται σχετικά (π.χ. ένδειξη σεβασμού ή πρόσδοση κύρους στον φορέα του αξιώματος) δεν θα πρέπει να καθορίζουν τις αποφάσεις μας σε ζητήματα καθαρά γλωσσικού χαρακτήρα. Τέλος, η πρακτική της μη κεφαλαιογράφησης του αρχικού γράμματος αυτών των λέξεων κερδίζει έδαφος και στην Ελλάδα, αφού εφαρμόζεται ήδη ευρέως στον Τύπο, πράγμα που συμβάλλει στη διαμόρφωση ισχυρής σχετικής τάσης από το σύνολο των χρηστών της γλώσσας. Ωστόσο, κατ’ εξαίρεση και για ιστορικούς λόγους (συνέχιση πολυετούς πάγιας πρακτικής), τα κοινά ονόματα αυτού του είδους γράφονται με κεφαλαίο αρχικό στα σημεία των υπογραφών (νομοθετικών πράξεων, επιστολών κ.λπ.), καθώς και στις επικεφαλίδες, στο σημείο στο οποίο προσδιορίζεται ο συντάκτης/αποστολέας του εγγράφου, της επιστολής κ.λπ.

Β. Σχετικά με ορισμένους όρους που απαντούν με ιδιαίτερα μεγάλη συχνότητα στα κοινοτικά κείμενα, επισημαίνεται ότι τα κατά το πρωτόκολλο ονόματα κρατών (π.χ.: Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας), οι επίσημες ονομασίες κρατικών θεσμικών φορέων και υπηρεσιών της εκτελεστικής, νομοθετικής ή δικαστικής εξουσίας (π.χ.: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Γενική Γραμματεία Δημόσιας Διοίκησης, Διεύθυνση Κτηνιατρικής, Βουλή των Ελλήνων, Άρειος Πάγος, Εισαγγελία Εφετών Αθηνών), οι επίσημες ονομασίες διεθνών οργανισμών ή οργανώσεων (π.χ.: Ευρωπαϊκή Ένωση, Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), οι επίσημες ονομασίες οργάνων και υπηρεσιών διεθνών οργανισμών ή οργανώσεων (π.χ.: Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, Επιτροπή των Περιφερειών, Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού, Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων) γράφονται με κεφαλαία τα αρχικά όλων των λέξεων που αποτελούν την ονομασία, με εξαίρεση τα άρθρα, τις προθέσεις και τους συνδέσμους, που γράφονται με μικρό αρχικό. Όταν όμως δεν γίνεται ειδική και εξατομικευμένη αναφορά σε κάποιον συγκεκριμένο φορέα αυτού του είδους, αλλά η δήλωση είναι γενική και αόριστη, οι σχετικές λέξεις γράφονται με μικρό αρχικό (π.χ.: Το Υπουργείο Εξωτερικών προέβη σε έντονο διάβημα για το θέμα αυτό, αλλά: Ο πρωθυπουργός αποφάσισε να μειώσει τον αριθμό των υπουργείων• Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών εδρεύει στη Νέα Υόρκη, αλλά: Στις Βρυξέλλες εδρεύουν πολλοί διεθνείς οργανισμοί).

Γ. Γράφονται με κεφαλαίο αρχικό ορισμένες (ελάχιστες) λέξεις, όταν επιδιώκεται να περιοριστεί το σημασιολογικό τους εύρος, είτε για να τονιστεί ο μοναδικός τους χαρακτήρας είτε για να αντιδιασταλούν από άλλες ευρύτερες σημασίες που θα μπορούσαν να έχουν [π.χ.: Ενιαία Πράξη (η συγκεκριμένη κοινοτική συνθήκη, σε αντιδιαστολή με πράξεις άλλου είδους)• ο Τύπος, για ειδική αναφορά στα μέσα μαζικής επικοινωνίας/ενημέρωσης (αλλά ο μαθηματικός τύπος, ο χημικός τύπος κ.λπ.)]. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται ελάχιστα κοινά ονόματα για τα οποία υπάρχει λόγος να γράφονται άλλοτε με μικρό και άλλοτε με κεφαλαίο αρχικό. Για παράδειγμα, οι λέξεις γραμματική και συντακτικό γράφονται με κεφαλαίο αρχικό όταν —και μόνο όταν— δηλώνουν συγκεκριμένα βιβλία ή εγχειρίδια, δηλαδή έργα συγκεκριμένων συγγραφέων (π.χ., Γραμματική Κλαίρη–Μπαμπινιώτη) ή συγκεκριμένων οργανισμών (σχολική Γραμματική του ΟΕΔΒ). Αυτό γίνεται για να τονιστεί, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι δηλώνουν τα συγκεκριμένα έργα και για να αποφευχθεί η — έστω και οριακή— σύγχυση με τις γενικότερες έννοιές τους. Αντίθετα, για τη λέξη λεξικό δεν υπάρχει κίνδυνος να προκύψει τέτοια σύγχυση και γι’ αυτό γράφεται πάντοτε με μικρό αρχικό, είτε πρόκειται για γενική και αόριστη είτε για ειδική και συγκεκριμένη αναφορά (π.χ.: Τα λεξικά είναι απαραίτητο εργαλείο των μεταφραστών• αλλά και: Το λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη και το λεξικό Μπαμπινιώτη χρησιμοποιούνται πολύ συχνά από τους μεταφραστές).

Σχετικά με τον όρο με τον οποίο αποδίδεται στα ελληνικά το internet και ο οποίος εμφανίζεται στα ελληνικά ποικιλοτρόπως (διαδίκτυο, Διαδίκτυο, ίντερνετ, Ίντερνετ, Internet), υιοθετήθηκε στον παρόντα Οδηγό η απόδοση διαδίκτυο με το παρακάτω σκεπτικό:
Έχει υποστηριχθεί με βάσιμα και πειστικά επιχειρήματα [ιδίως από την Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ)] ότι διαδίκτυα υπάρχουν πολλά, Ίντερνετ όμως ένα. Επομένως, ο όρος διαδίκτυο πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο ως γενικός όρος για τα διαδίκτυα κάθε είδους, ενώ για το γνωστό, συγκεκριμένο παγκόσμιο διαδίκτυο πρέπει να χρησιμοποιείται ο όρος Internet είτε έτσι, δηλαδή στην ξενόγλωσση γραφή του, είτε μεταγεγραμμένος στα ελληνικά ως Ίντερνετ, πάντοτε όμως με κεφαλαίο αρχικό, αφού πρόκειται για κύριο όνομα. Και προστίθεται ότι η υιοθέτηση για το «Ίντερνετ» της απόδοσης «διαδίκτυο» θα δημιουργούσε ουσιαστικό πρόβλημα στους τομείς των Τηλεπικοινωνιών και της Πληροφορικής, εφόσον υπάρχει πλειάδα όρων που δεν έχουν πάντα σχέση με το Ίντερνετ και οι οποίοι θα καταστούν διφορούμενοι.
Οι ανησυχίες αυτές είναι απόλυτα εύλογες και, ασφαλώς, οι ειδικοί των τομέων των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής νομιμοποιούνται να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και λεπτολόγοι και να κάνουν στα κείμενά τους και στη μεταξύ τους επικοινωνία αυτή τη διάκριση. Ωστόσο, είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι: πρώτον, ο μεταφρασμένος όρος διαδίκτυο έχει πλέον διαδοθεί ευρέως στη γλώσσα μας, ιδίως σε λόγια γραπτή χρήση• και, δεύτερον, ότι στη συνείδηση του μέσου χρήστη της ελληνικής ο όρος αυτός χρησιμοποιείται ως κοινό ουσιαστικό με τη γενική έννοια ενός μέσου επικοινωνίας, διάδοσης πληροφοριών κ.λπ., όπως είναι η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, το τηλέφωνο κ.ο.κ. Άλλωστε, όσοι χρησιμοποιούν τον εν λόγω όρο ούτε καν φαντάζονται ότι στην ιδιόλεκτο των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής μπορεί να προκληθεί η προαναφερθείσα σύγχυση. Ειδικότερα, στα κοινοτικά κείμενα ο όρος χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά μ’ αυτή τη γενική και ουδέτερη έννοια ως κοινό ουσιαστικό και όχι ως κύριο όνομα και, επομένως, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος να προκληθεί η οποιαδήποτε σύγχυση. Γι’ αυτό επιλέχθηκε στον παρόντα Οδηγό η απόδοση διαδίκτυο. Υπογραμμίζεται, πάντως, ότι σε πολλά κοινοτικά έγγραφα εμφανίζονται και οι άλλες αποδόσεις, και ιδίως η απόδοση Ίντερνετ.

Σχετικά με το θέμα αυτό επισημαίνεται ότι ζήτημα —και μάλιστα έντονο— ως προς την κεφαλαιογράφηση ή μη του αρχικού γράμματος της λέξης internet υπάρχει και σε άλλες γλώσσες, όπου το θέμα δεν έχει επιλυθεί οριστικά. Άλλοι (π.χ. New York Times, Associated Press, Time) επιμένουν στην κεφαλαιογράμματη γραφή του αρχικού γράμματος, άλλοι όμως [π.χ. Economist, Financial Times, Times (του Λονδίνου), Guardian, Observer] έχουν υιοθετήσει τη μικρογράμματη. Παρατηρείται πάντως ότι γενικά στον αγγλόφωνο κόσμο ο τύπος «internet» χρησιμοποιείται πολύ συχνότερα από τον τύπο «Internet» σε ανεπίσημες πηγές όπως τα ιστολόγια (blog), οι προσωπικοί ιστότοποι κ.λπ. Σημειωτέον ότι η μικρογράμματη γραφή «internet» ακολουθείται και στον επίσημο ιστότοπο της Μεταφραστικής Υπηρεσίας της Επιτροπής (DGTnet).

Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι συχνά στη γραφή των λέξεων αυτού του είδους υπεισέρχονται προσωπικά, υποκειμενικά κριτήρια, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αρκετές αμφισβητήσεις και διαφωνίες. Ας δούμε πώς εξειδικεύονται αυτοί οι βασικοί κανόνες στην πράξη.​