Επιμελητές: εχθροί ή φίλοι;

[Ambrose]

Ζήτησα κι έλαβα τις προάλλες τις αλλαγές που έκανε ο επιμελητής σε μια μετάφραση που είχα κάνει. Τράβαγα τα μαλλιά μου, γιατί έχει κάνει την πολύτιμη μετάφρασή μου (που τόσο τη δούλευα για να είναι όσο πιο fluent γίνεται στα Ελληνικά, αλλά και πιστή στο νόημα) μαλλιά-κουβάρια. Κι όταν λέω μαλλιά-κουβάρια, εννοώ παίρνουμε τη φυσική ροή του λόγου και την περνάμε μέσα από το Systran. Κι αυτό είναι κάτι που συμβαίνει και για το οποίο γκρινιάζω εδώ και χρόνια, η προσκόλληση στη λέξη, δηλαδή.

Ανασφάλεια ή σωστή μετάφραση;

Θα ήθελα τη συμβουλή σας για το τι να κάνω. Φυσικά, ο πελάτης δεν μπορεί να κρίνει, διότι δεν ομιλεί την Ελληνική. Δεν θέλω να του βρίσω τον επιμελητή, αλλά μ' εκνευρίζουν οι άκριτες κι αβασάνιστες αλλαγές, ειδικά όταν θα μπορούσα αντί να βγάλω τα μάτια μου για να το κάνω καλύτερο (ένα εξαιρετικά δύστροπο κείμενο), να το περάσω κι εγώ απ΄το Συστράν και να πάρω τα ίδια λεφτά στο μισό χρόνο.

Τι να κάνω...;

 

[Palavra]

Μεγάλη κουβέντα άνοιξες...
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα σου πρότεινα να μιλήσεις στον πελάτη. Συχνά (όχι πάντα), οι επιμελητές κάνουν αλλαγές βάσει των προτιμήσεών τους, πράγμα που δεν είναι σωστό εφόσον αλλαγές πρέπει να γίνονται μόνο σε περίπτωση λάθους.

 

[nickel]

Μεγάλη κουβέντα άνοιξες...

You can say that again.

Μεγάλη κουβέντα άνοιξες...

Για την ακρίβεια, δύο μεγάλες κουβέντες.
Δηλαδή, (1) πόσο φίλοι μπορούν να είναι επιμελητής και μεταφραστής.
(2) Κόντρα ανάμεσα στους οπαδούς της πιστής μετάφρασης και εκείνους που τη θέλουν πιο «φιλική στο χρήστη».

 

[Ambrose]

You can say that again.

(2) Κόντρα ανάμεσα στους οπαδούς της πιστής μετάφρασης και εκείνους που τη θέλουν πιο «φιλική στο χρήστη».

Για να μην παρεξηγηθώ: κι εγώ θέλω την μετάφραση να είναι όσο το δυνατόν πιο πιστή γίνεται στο πρωτότυπο, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι θα βγάζει νόημα.

 

[Lexoplast]

O επιμελητής και ο μεταφραστής δεν είναι εχθροί, δεν είναι φίλοι, δεν είναι καν γνωστοί. Εργάζονται για τον πελάτη και πρέπει, και οι δύο, να είναι φίλοι του πελάτη. Αν λοιπόν ο μεταφραστής μπορεί με ένα σχόλιό του να βελτιώσει το επίπεδο της τελικής μετάφρασης που θα χρησιμοποιήσει ο πελάτης, θα πρέπει να το κάνει, ψύχραιμα και ευγενικά. Αν πρόκειται απλώς να εκφράσει το θυμό του, χωρίς να ωφελήσει τον πελάτη, καλύτερα να τα πει στους πραγματικούς του φίλους.

Εν προκειμένω, συμφωνώ με τον Ambrose ότι το μετάφρασμα πρέπει να έχει τη φυσική ροή που έχει και το πρωτότυπο, και η στενόμυαλη μετάφραση λέξη προς λέξη συχνά χαλάει τη σούπα. (π.χ. μυστική ψηφοφορία > secret voting ή secret ballot αντί για σκέτο ballot)

 

[nickel]

Για να μην παρεξηγηθώ: κι εγώ θέλω την μετάφραση να είναι όσο το δυνατόν πιο πιστή γίνεται στο πρωτότυπο, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι θα βγάζει νόημα.

Αν το πρωτότυπο βγάζει νόημα, η «πιστή» μετάφραση βγάζει κι αυτή νόημα. Απλώς δεν είναι πιστή στις λέξεις, είναι πιστή στο νόημα.
(Για να μην παρεξηγηθώ κι εγώ.)

 

[Ambrose]

Απλώς δεν είναι πιστή στις λέξεις, είναι πιστή στο νόημα.

Ακριβώς έτσι. Συμφωνούμε.

 

[sarant]

Σε μια πρόσφατη περίπτωση που γνωρίζω, μεταφράστρια και επιμελητής, φίλοι από χρόνια και μάλιστα με παρόμοιες απόψεις στα γλωσσικά και όχι μόνο, έχουν γίνει από δυο χωριά επειδή ο επιμελητής έκανε ανεπίτρεπτες (λέει εκείνη) επεμβάσεις στη δουλειά της.

 

[Ambrose]

Σε μια πρόσφατη περίπτωση που γνωρίζω, μεταφράστρια και επιμελητής, φίλοι από χρόνια και μάλιστα με παρόμοιες απόψεις στα γλωσσικά και όχι μόνο, έχουν γίνει από δυο χωριά επειδή ο επιμελητής έκανε ανεπίτρεπτες (λέει εκείνη) επεμβάσεις στη δουλειά της.

Άλλη μια κλασσική περίπτωση φίλεχθρων (frenemies).

 

[Zazula]

Μα, δεν είναι μόνον ο επιμελητής εκείνος τού οποίου οι εμμονές έρχονται συχνά στην επιφάνεια κατά την επιεκτέλεση του έργου του, αλλά και ο μεταφραστής. Σύγκρουση εμμονών είναι πολλές φορές αυτό τού οποίου γινόμαστε μάρτυρες.

 

[Palavra]

Ζαζ, καλά τα λες, το θέμα όμως είναι ότι ο μεταφραστής έχει (κανονικά) την ευθύνη της μετάφρασης και ο επιμελητής (κανονικά) την ευθύνη της διόρθωσης ορθογραφικών, λαθών έκφρασης κτλ.

Disclaimer: φυσικά, υπάρχουν μεταφραστές που κάνουν τους επιμελητές να τραβούν τα μαλλιά τους, επομένως έχουν και οι επιμελητές τα δίκια τους, αν και όχι πάντα.

 

[Ambrose]

Ζαζ, καλά τα λες, το θέμα όμως είναι ότι ο μεταφραστής έχει (κανονικά) την ευθύνη της μετάφρασης και ο επιμελητής (κανονικά) την ευθύνη της διόρθωσης ορθογραφικών, λαθών έκφρασης κτλ.

Έτσι.

...

 

[Alexandra]

Θυμίζω στον Nickel ότι έχει υποσχεθεί να αφηγηθεί μια συγκεκριμένη περίπτωση επιμέλειας που μάλλον δικαιώνει την καχυποψία πολλών μεταφραστών ότι η μετάφρασή τους θα δεινοπαθήσει στα χέρια ανεπαρκών επιμελητών.

 

[nickel]

Το «κανονικά» που λέτε για το ρόλο του επιμελητή είναι βγαλμένο από κάποιον παραμυθένιο κόσμο. Ο εκδότης ή ο πελάτης θέλει το καλύτερο δυνατό προϊόν, δεν τον ενδιαφέρει πώς ορίζεται ο ρόλος του επιμελητή. «Κανονικά», ο επιμελητής θα πρέπει να είναι το πιο ψηλό σκαλί της σκάλας (και ο μεταφραστής ένα σκαλί παρακάτω). Τώρα, αν ο μεταφραστής είναι στο κάτω σκαλί της σκάλας και ο επιμελητής στο πιο ψηλό ή αν ο μεταφραστής είναι σε πιο πάνω σκαλί από τον επιμελητή ή, τέλος, είναι σε διαφορετική σκάλα ο καθένας, η δουλειά θα ... σκαλώσει, δεν θα σκαλώσει;

Θυμίζω στον Nickel ότι έχει υποσχεθεί να αφηγηθεί μια συγκεκριμένη περίπτωση επιμέλειας που μάλλον δικαιώνει την καχυποψία πολλών μεταφραστών ότι η μετάφρασή τους θα δεινοπαθήσει στα χέρια ανεπαρκών επιμελητών.

Είπαμε: βιβλίο πρέπει να γράψω, όχι αφήγηση.

 

[Ambrose]

Το «κανονικά» που λέτε για το ρόλο του επιμελητή είναι βγαλμένο από κάποιον παραμυθένιο κόσμο. Ο εκδότης ή ο πελάτης θέλει το καλύτερο δυνατό προϊόν, δεν τον ενδιαφέρει πώς ορίζεται ο ρόλος του επιμελητή. «Κανονικά», ο επιμελητής θα πρέπει να είναι το πιο ψηλό σκαλί της σκάλας (και ο μεταφραστής ένα σκαλί παρακάτω). Τώρα, αν ο μεταφραστής είναι στο κάτω σκαλί της σκάλας και ο επιμελητής στο πιο ψηλό ή αν ο μεταφραστής είναι σε πιο πάνω σκαλί από τον επιμελητή ή, τέλος, είναι σε διαφορετική σκάλα ο καθένας, η δουλειά θα ... σκαλώσει, δεν θα σκαλώσει;

Μα ακριβώς γι' αυτό το λόγο, πρέπει ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του καθενός να είναι ξεκάθαρες. Όσο ενδιαφέρεται ο πελάτης για το καλύτερο δυνατό προϊόν, άλλο τόσο ενδιαφέρεται κι ο μεταφραστής (και ο επιμελητής, φαντάζομαι).

 

[Palavra]

Το «κανονικά» που λέτε για το ρόλο του επιμελητή είναι βγαλμένο από κάποιον παραμυθένιο κόσμο. [...] Τώρα, αν ο μεταφραστής είναι στο κάτω σκαλί της σκάλας και ο επιμελητής στο πιο ψηλό ή αν ο μεταφραστής είναι σε πιο πάνω σκαλί από τον επιμελητή ή, τέλος, είναι σε διαφορετική σκάλα ο καθένας, η δουλειά θα ... σκαλώσει, δεν θα σκαλώσει;

Θα σκαλώσει, θα σκαλώσει, εξού και το disclaimer :)

Προσωπικά, δεν έχω αντίρρηση να παρεμβαίνει κάποιος στη μετάφρασή μου, μου τη δίνει όμως όταν η παρέμβαση αυτή εκφράζει απλώς την άποψη του επιμελητή, δηλαδή δεν προσφέρει κάτι, απλώς μου λέει πώς θα το έκανε εκείνος αν ήταν μεταφραστής.

Μου τη βιδώνει ακόμα περισσότερο όταν ο επιμελητής διορθώνει τάχα μου τάχα μου τα λάθη για να γράψει κοτσάνες (έχω πολλά παραδείγματα που μου είχαν βγει τα ματάκια )

Ξαναματαdisclaimer: φυσικά, αρκετές φορές οι επιμελητές έχουν δει λάθη που μου είχαν ξεφύγει, πράγμα άκρως ευχάριστο και παραγωγικό, καθώς το τελικό αποτέλεσμα γίνεται καλύτερο και αποφεύγονται τα μαλλιοτραβήγματα.

 

[anef]

Θα ήθελα τη συμβουλή σας για το τι να κάνω. Φυσικά, ο πελάτης δεν μπορεί να κρίνει, διότι δεν ομιλεί την Ελληνική. Δεν θέλω να του βρίσω τον επιμελητή, αλλά μ' εκνευρίζουν οι άκριτες κι αβασάνιστες αλλαγές, ειδικά όταν θα μπορούσα αντί να βγάλω τα μάτια μου για να το κάνω καλύτερο (ένα εξαιρετικά δύστροπο κείμενο), να το περάσω κι εγώ απ΄το Συστράν και να πάρω τα ίδια λεφτά στο μισό χρόνο.
Τι να κάνω...;

Ίσως μια καλή ιδέα είναι, αφού μιλήσεις στον πελάτη, να του προτείνεις να στείλει για αξιολόγηση ένα χαρακτηριστικό δείγμα του κειμένου και σε δεύτερο επιμελητή και στη συγκεκριμένη περίπτωση όχι απαραίτητα μαζί με το πρωτότυπο αφού οι διορθώσεις αφορούν τη ροή του κειμένου.
Σε μια αντίστοιχη περίπτωση εμένα μου είχε ζητηθεί να κρίνω εκ νέου μία μετάφραση γιατί υπήρχαν παράπονα για την επιμέλεια. Με τη βοήθεια back translation (πώς το λέμε αυτό στα ελληνικά;) μπόρεσε και ο πελάτης που δεν μιλούσε ελληνικά να έχει μια ιδέα. Βέβαια στην περίπτωση αυτή που το πρόβλημα είναι η ροή του κειμένου το back translation δεν ξέρω πόσο μπορεί να βοηθήσει.

 

[Ambrose]

Σε μια αντίστοιχη περίπτωση εμένα μου είχε ζητηθεί να κρίνω εκ νέου μία μετάφραση γιατί υπήρχαν παράπονα για την επιμέλεια. Με τη βοήθεια back translation (πώς το λέμε αυτό στα ελληνικά;) μπόρεσε και ο πελάτης που δεν μιλούσε ελληνικά να έχει μια ιδέα. Βέβαια στην περίπτωση αυτή που το πρόβλημα είναι η ροή του κειμένου το back translation δεν ξέρω πόσο μπορεί να βοηθήσει.

Γειά σου anef,

σ' ευχαριστώ πολύ για την απάντησή σου.

Ακριβώς αυτό είναι το πρόβλημα με το backtranslation. Ότι στην προκειμένη περίπτωση επιμέλεια και backtranslation θα είναι ένα και το αυτό.

Μίλησα ήδη με τον πελάτη μου και του εξήγησα την κατάσταση. Ίδωμεν...

Πάντως, μιλώντας για επιμελητές, ως μεταφραστής αισθάνομαι μεγαλύτερη ασφάλεια όταν ξέρω ότι το κείμενο θα το δει κι ένα δεύτερο μάτι. Αρκεί το μάτι αυτό να βλέπει καθαρά...

THX

 

[Ambrose]

Θα σκαλώσει, θα σκαλώσει, εξού και το disclaimer :)

Προσωπικά, δεν έχω αντίρρηση να παρεμβαίνει κάποιος στη μετάφρασή μου,

Μια και το αναφέρεις palavra, εγώ όχι απλά δεν έχω αντίρρηση, αλλά το έχω ανάγκη (την επιμέλεια της δουλειάς μου), γιατί έτσι εξασφαλίζεται κανονικά ότι έχει γίνει καλή δουλειά. Όπως και να το κάνεις, όσο καλός μεταφραστής κι αν είσαι, χρειάζεσαι κάποιον να δει τη δουλειά σου με καθαρό και ανεπηρέαστο μάτι για πράγματα που ίσως να σου έχουν ξεφύγει. Εκτός κι αν έχεις την τεράστια πολυτέλεια του χρόνου και μπορείς να το βάλεις στην άκρη για κανά μήνα και να επανέρθεις μετά.

Τέλος, μια και μιλάμε για σκαλωσιές και για να ξεκαθαρίσω τη θέση μου για άλλη μια φορά, προσωπικά δεν έχω κάτι να χάσω από αυτή την ιστορία, γιατί οι παρεμβάσεις του επιμελητή δεν επηρεάζουν ουσιαστικά τη σχέση μου με τον πελάτη μου, ο οποίος με ξέρει και τον ξέρω εδώ και ουκ ολίγα χρόνια. Αυτό όμως που επηρεάζεται είναι σαφέστατα το φιλότιμό μου, γιατί όταν ένα project στο οποίο έχεις δουλέψει κι εσύ, καταλήγει να είναι "λιγότερο" απ' αυτό που θα μπορούσε ή που θα έπρεπε να είναι, ε, όσο νά 'ναι, κάπως σου φαίνεται...

 

[danae]

Προσωπικά, δεν έχω αντίρρηση να παρεμβαίνει κάποιος στη μετάφρασή μου, μου τη δίνει όμως όταν η παρέμβαση αυτή εκφράζει απλώς την άποψη του επιμελητή, δηλαδή δεν προσφέρει κάτι, απλώς μου λέει πώς θα το έκανε εκείνος αν ήταν μεταφραστής.

Μου τη βιδώνει ακόμα περισσότερο όταν ο επιμελητής διορθώνει τάχα μου τάχα μου τα λάθη για να γράψει κοτσάνες (έχω πολλά παραδείγματα που μου είχαν βγει τα ματάκια )

Ξαναματαdisclaimer: φυσικά, αρκετές φορές οι επιμελητές έχουν δει λάθη που μου είχαν ξεφύγει, πράγμα άκρως ευχάριστο και παραγωγικό, καθώς το τελικό αποτέλεσμα γίνεται καλύτερο και αποφεύγονται τα μαλλιοτραβήγματα.

Ακριβώς, Palavra, συμφωνώ απολύτως με όλα όσα είπες!

Να συμπληρώσω ότι, κατά την κρίση μου, η στάση του επιμελητή -όπως και η δεκτικότητα του μεταφραστή- έχει μεγάλη σχέση με τον χαρακτήρα του. Και, όπως ο μεταφραστής -στην περίπτωση της λογοτεχνίας- καλό είναι να επικοινωνεί με τον συγγραφέα, έτσι και ο επιμελητής καλό είναι να επικοινωνεί με τον μεταφραστή και να μην αυθαιρετεί. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτός που αφιέρωσε περισσότερο χρόνο στο κείμενο είναι ο συγγραφέας, έπειτα ο μεταφραστής και λιγότερο ο επιμελητής. Γι' αυτό, το καλύτερο είναι να θυμόμαστε ότι είμαστε συνεργάτες, κι όχι ανταγωνιστές, που υπηρετούμε το κείμενο.