Νομίζω ότι αυτό στο οποίο αναφέρεται ο Θεόδωρος (και ας με διορθώσει αν κάνω λάθος) αφορά κυρίως τις απαρχές της γλώσσας, τα σύμβολα και τα ιδεογράμματα και ότι το Ελληνικό αλφάβητο έχει ρίζες ιδεογραμματικές (αν μπορούμε να το πούμε έτσι). Αν δεν απατώμαι και τα Αραμαϊκά (που σχετίζονται άμεσα με τα αρχαία Εβραϊκά), τα Αιγυπτιακά ιερογλυφικά και ίσως και τα Σανσκριτικά είχαν τέτοιο χαρακτήρα. Ο μόνος χώρος στον οποίο έχουν διασωθεί κάποια τέτοια στοιχεία είναι η θρησκεία (τουλάχιστον όσον αφορά την αρχαία εβραϊκή γλώσσα και τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης).
Σήμερα όμως φοβάμαι ότι μετά από χιλιάδες χρόνια έχουμε φτάσει πραγματικά να μιλάμε για το αυθαίρετο του σημείου, αφού οι αρχικές ιδέες και μορφές έχουν παραφθαρεί. Μια γρήγορη έρευνα που κάνω στο διαδίκτυο όσον αφορά τα ιδεογράμματα και τα διάφορα άπειρα παρακλάδια της λεγόμενης Ινδοευρωπαϊκής οικογένειας, μού βγάζει πράγματα και θάματα.
Φίλε Αμβρόσιε, ο Θεόδωρος άλλο πράγμα εννοεί: ότι το ελληνικό αλφάβητο έχει κάποιου είδους θεϊκό copyright και κάθε γράμμα περιέχει ξεχωριστή σημασία και ότι μια ελληνική λέξη σημαίνει ετυμολογικά αυτό που αθροιστικά σημαίνουν ένα-ένα τα γράμματά της.
Ωστόσο, αυτό που αναφέρεις φέρνει στην επιφάνεια μερικά σημαντικά δεδομένα που πρέπει να τα σκεφτεί σοβαρά ο φίλος Θεόδωρος, καθότι αγαπά τη γλώσσα.
Είναι γνωστό από την αρχαιολογία ότι τα πρώτα είδη γραπτού λόγου συμβόλιζαν ιδέες και όχι φθόγγους.
Το σημιτικό αλφάβητο, αρχαία δείγματα του οποίου έχουμε ήδη από τον 17ο αι. π.Χ., όντως αποτελεί εξέλιξη ιδεογραμμάτων. Αυτό είναι πρόδηλο τόσο από τις ονομασίες των γραμμάτων, όσο και από τα αρχικά σχήματά τους.
Έτσι,
άλεφ σημαίνει "αγελάδα",
μπεθ "σπίτι",
γκίμελ "καμήλα", και για παρακάτω βλέπε την εικόνα.
Φυσικά, η εβραϊκή λέξη
αβ δεν σημαίνει "αγελάδα του σπιτιού", αλλά "πατέρας", και προφανώς είναι ηχομιμητική (και όχι κάποιου είδους ειρωνικό υπονοούμενο για τον πατέρα).
Και δίνω αυτό το παράδειγμα, για να καταλάβει ο φίλος Θεόδωρος ότι, παρ' ότι στο σημιτικό αλφάβητο υπάρχουν όντως σημασίες στις ονομασίες των γραμμάτων, τα σύμβολα του αλφαβήτου, όταν χρησιμοποιούνται για να φτιάξουν λέξεις, δεν φέρουν τις αρχικές σημασίες, αλλά μόνο τον ήχο από τον πρώτο φθόγγο των λέξεων που κάποτε συμβόλιζαν.
Αυτή είναι η προέλευση των συμβόλων του αλφαβήτου, και μιλάμε για προέλευση διότι η αρχαιότερη ελληνική επιγραφή με αυτά τα σύμβολα έπεται κατά χίλια περίπου έτη της αρχαιότερης σημιτικής. Οπότε λύσαμε ακόμα ένα ζήτημα όσον αφορά το ποιος έχει την πατρότητα και την πατέντα, καθώς και τι σημαίνουν τα γραπτά σύμβολα του ελληνικού αλφαβήτου.
Θα τολμήσω τώρα να μπω σε χωράφια γλωσσολογικά, αν και φυσικά οι γνώσεις μου είναι πενιχρότατες σε σχέση με αυτή τη θαυμάσια ανθρωπιστική επιστήμη.
Η σημασία μιας λέξης, φίλε Θεόδωρε, εξαρτάται αρχικά από την ετυμολογία της και τη μορφολογία της αλλά και από τη χρήση της.
Μιλήσαμε για τη λέξη "οίκος". Η ρίζα της λέξης είναι οικ- και έχουμε και την κατάληξη -ος, η οποία είναι κοινή σε ένα σωρό λέξεις.
Το γεγονός ότι ο οίκος, ο άνθρωπος, ο βόμβος, το είδος, η νήσος κ.ο.κ. τελειώνουν σε -ος δεν σημαίνει καμιά σημασιολογική συγγένεια ούτε κάποιο υπονοούμενο ότι τρόπον τινά αυτές περιέχουν ένα κοινό μήνυμα. Πρόκειται απλώς για ένα μορφολογικό χαρακτηριστικό που έχουν πολλά ουσιαστικά της ελληνικής γλώσσας.
Σκέψου επίσης, Θεόδωρε, ότι, αν αντί για "νήσο" πούμε σήμερα "νησί", η αλλαγή της μορφολογίας δεν σημαίνει εν προκειμένω καμία διαφοροποίηση στη σημασία. Το ότι έγιναν αλλαγές μερικών γραμμάτων στην κατάληξη δεν αλλάζει τίποτα στο νόημα εν προκειμένω. Ίσως η μόνη διαφορά είναι ότι η "νήσος" ακούγεται κάπως απαρχαιωμένη.
Μήπως επίσης το γεγονός ότι στις διάφορες πτώσεις έχουμε διαφορετική κατάληξη (νήσου, νησιού) σημαίνει διαφορά στη σημασία; Όχι φυσικά. Απλώς αποτελεί ένα εγγενές μορφολογικό βοήθημα της ελληνικής γλώσσας που βοηθά στον σχηματισμό της δομής της φράσης. (Αντίθετα από άλλες γλώσσες όπου τα ουσιαστικά (και άλλα μέρη του λόγου) δεν διαφοροποιούνται μορφολογικά σε πτώσεις αλλά, για να δημιουργηθεί το νόημα της φράσης, ρόλο παίζει η
θέση τους μέσα στην πρόταση.)
Τέτοιες διαφορές στην προφορά και την ορθογραφία υπήρχαν και στα αρχαία Ελληνικά. Μπορείς να θυμηθείς την Αντιγόνη, λόγου χάρη, που έλεγε "Έρως ανίκατε μάχαν" και όχι "Έρως ανίκητε μάχην", σύμφωνα με το φαινόμενο της δωρικής διαλέκτου.
Μήπως άλλαζε κάτι στη σημασία επειδή αντί για το -η- υπήρχε το -α-; Φυσικά και όχι.
Με αυτό και πολλά άλλα παραδείγματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, και με πολύ πιο εύστοχο τρόπο αν το έκανε ένας ειδικός και όχι εγώ, μπορεί να καταδειχθεί ότι η σημασία των λέξεων δεν εξαρτάται από τους φθόγγους ή τα γράμματα ένα-ένα. Οι σημασιολογικές μονάδες είναι μεγαλύτερες: είναι η ρίζα, το πρόθημα και το επίθημα.
Και πέρα από αυτά, τη σημασία της λέξης την καθορίζει τελικά η χρήση. Η χρήση μπορεί να αλλάξει τη μορφή της αλλά να διατηρήσει τη σημασία της. (νήσος -> νησί)
'Η μπορεί να διατηρήσει τη μορφή της και να αλλάξει τη σημασία της (παιδεύω: εκπαιδεύω -> ταλαιπωρώ).