Αν η ζήλια ήταν ψώρα, δεν θα πόσταρα στα φόρα

[Zazula]

Ο Κριαράς (Εκδοτική Αθηνών, 1995) επιμένει ότι η ζήλεια ορθογραφείται σε -εια, και επεκτείνει τη συγκεκριμένη ορθογράφηση και στα ζηλειάρης και ζηλειαρόγατα. Τα ΛΝΕΓ και ΛΚΝ διαφωνούν, δίνουν δε ως άμεσο έτυμον της λέξης το μεσν. ζήλια/ζηλία.

Ωστόσο, αν δεν κάνω λάθος, στα μεσαιωνικά το "Επίτομο λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας" (τζα, να τος πάλι ο Κριαράς!) αποτελεί εξόχως αξιόπιστη πηγή - και αναφέρει:

ζήλεια η· ζήλα· ζηλεία· ζηλειά· ζουλεία.1α) Φθόνος, ζήλεια: κακόν θηρίον ο φθόνος και η ζήλα Τρωικά 52619· β) επιθυμία: ενέβην ζήλα εις την καρδίαν τους να πάσιν πέρα Μαχ. 7222· γ) διαμάχη, ανταγωνισμός: Τόσες δεν είν’ ζηλειές ανάμεσά τως (ενν. στους φτωχούς) Ερωφ. Γ΄ 409. 2) (Προκ. για γυναίκα και άνδρα) ζηλοτυπία: Ποτέ δεν λείπει η ζήλεια ’ξ εκείνον που αγαπάει Δεφ., Λόγ. 383. [<ζηλεύω + κατάλ. ‑εια. Ο τ. ζήλα στο Meursius. Ο τ. ‑εία στο LBG (‑ία). Ο τ. ‑ειά στο Βλάχ. και ζουλειά στον Somav. Η λ. και σήμ.]

Με άλλα λόγια (αν κατάλαβα καλά), ο Κριαράς δεν βρήκε πουθενά στη μεσαιωνική γραμματεία τα ζήλια/ζηλία που επικαλούνται ΛΝΕΓ και ΛΚΝ; Και τι 'ναι 'κείνο το (-ία) στο LBG;

Βέβαια, το ΕΛΜΕΔΓ περιέχει άλλη ανακολουθία: Δεν λημματογραφεί ζηλειάρη, αλλά ζηλιάρη!

ζηλιάρης, επίθ.· ζουλιάρης· πληθ. ζηλιάροι· θηλ. ζηλιαρά.1) Ζηλιάρης, φθονερός: η τύχη η ζηλιαρά ποτέ μη βλάψει το κορμί τση Ροδολ. Α΄ 732. 2) Ζηλότυπος: αποθαίνω μετά τούτον τον ζουλιάρη Συναξ. γυν. 995. [<ουσ. ζήλεια + κατάλ. ‑ιάρης. Η λ. στο Meursius και σήμ.]

Εγώ δεν αμφισβητώ την ορθογράφηση ζήλια - κι αυτήν ακριβώς χρησιμοποιώ προσωπικά, αλλά επίσης δέχομαι και επιβάλλω εντός του οίκου μου. Αλλά μπας και γνωρίζει κανείς πώς προέκυψε αυτή η ανακολουθία και διγνωμία στην ετυμολογία της ζήλ(ε)ιας;

 

[nickel]

Για να βγάλουμε από τη μέση το εύκολο (;). Δεν νομίζω ότι υπάρχει ανακολουθία. Έχουμε το επίθημα –ιάρης (όπως το –έικος που θέλεις να ισχύσει σε όλες τις περιπτώσεις). Δεν υπάρχουν λέξεις σε –ειάρης.

 

[Zazula]

Εμ πώς δεν είναι ανακολουθία; Αφού ο Κριαράς δεν βρίσκει στη μεσαιωνική γραμματεία ζηλειάρη παρά μόνο ζηλιάρη, κι έρχεται στη συνέχεια για τη νεοελληνική και προτείνει ορθογράφηση (με -ει-) που δεν δικαιολογείται καθόλου από τη μεσαιωνική γραφή της λέξης!

 

[nickel]

Μα αφού βρίσκει και ζηλειές και ζήλεια. Και στο Χρονικόν του Μορέως:
...ἀπὸ τοῦ φτόνου καὶ ζηλείας κι ἀναγκασίες ἀνθρώπων
ἐβάλθητε εἰς σκάνταλα κ᾿ εἰς τὴν συνερισίαν.

Αλλά, σου λέει, από τη ζήλεια φτιάξανε με το –ιάρης ζηλιάρης.
Βεβαίως, ενώ ο Δημητράκος έχει ζήλεια και ζηλιάρης, το Λεξικό του Πάπυρου έχει ζήλεια και ζηλειάρης!

 

[nickel]

Και με την ευκαιρία, πάρε μια τραγική *ειρωνία. Παρέα με 89.000 άλλες. Πώς το είχε πει ο sarant για τα ία και τους μενεξέδες;

 

[curry]

Φαίνεται αυξάνονται με ταχύτητα αστρονομική, εμένα το google μού έβγαλε 92.200!

 

[Zazula]

Βεβαίως, ενώ ο Δημητράκος έχει ζήλεια και ζηλιάρης, το Λεξικό του Πάπυρου έχει ζήλεια και ζηλειάρης!

Το Πρωίας έχει ζήλεια αλλά και ζούλια (μάλλον εδώ συμμορφούμενο με την ολόφρεσκη, τότε, οδηγία της Ακαδημίας τα δημωδέστερα να απλογραφούνται), και ζηλιάρης (με το λατρευτό υπόδειγμα χρήσης "το ζηλιάρικο αρνί μες στη μάντρα δε χωρεί").

 

[sarant]

Το δυστύχημα είναι ότι τα εις -ία και -εία είναι εξόχως δύστροπα, δεν διδάσκονται εύκολα (ή καθόλου) και δεν επιδέχονται εύκολα κανόνες.
Πολλές φορές το λάθος καθιερώνεται, όπως στην εχεμύθεια (το "σωστό" θα ήταν εχεμυθία).

Σκέφτομαι να γράψω κάτι εν καιρώ, με αφορμή κι ένα θρεντ που είδα σ' ένα άλλο μεταφραστικό φόρουμ που δεν υπάρχει πια (για το *οπισθοπορία), αλλά έχει πολλές ουρές και ποδάρια το θέμα.

 

[Zazula]

Ναι, οι ουρές τους προκύπτουν τόσο συχνά, που θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για συχνο-ουρία!

 

[sarant]

Η ακόμα χειρότερα, για πολλακισουρία ή πολλακιουρία, όπως είναι στα γερμανικά και στα γαλλικά η συχνουρία :)