πώχει

[sarant]

Σε παλιότερα λογοτεχνικά κείμενα και σε δημοτικά τραγούδια θα έχετε ίσως συναντήσει τον τύπο "πώχει" (ή ανάλογα), αντί για το σύγχρονο "που 'χει". Με το πολυτονικό, αυτό γραφόταν μια λέξη και στο ωμέγα έβαζαν ψιλή οξεία. Τώρα με το μονοτονικό, κανονικά πρέπει να γραφτεί "πω 'χει" αλλά κάτι με ενοχλεί. Επίσης το έχω δει "πο 'χει" αλλά δεν είναι καλύτερο.

Έχω να μεταγράψω κείμενο με αυτούς τους τύπους, τι θα με συμβουλεύατε; Μπορώ να το βάλω "που 'χει", δεν είναι σε στίχο, αλλά δεν ξέρω αν αξίζει τον κόπο να αυθαιρετήσω.

Θα μπορούσα επισης να το κρατήσω σε μια λέξη, αλλά θα ήταν ασυνέπεια αφού τα άλλα ανάλογα (του 'δωσε κτλ.) τα γράφω χωρισμένα.

 

[Costas]

Να μην αυθαιρετήσεις αλλάζοντάς το, να μην το κόψεις στη μέση γιατί εδώ δεν έχουμε έκθλιψη ή αποκοπή αλλά κράση, και να το βάλεις μία λέξη, για τον ίδιο λόγο.

 

[nickel]

Πώχει ή πόχει; Εμένα το δεύτερο μού φαίνεται πιο λογικό. Και από τα πο 'χει που βρίσκω (π.χ. εδώ), προτιμώ τα πο' 'χει.

 

[sarant]

Συνονόματε, αισθάνομαι μια ελαφρά αποστροφή για τις δυο απόστροφες, αλλά κυρίως αδράχνω την ευκαιρία, μια και τώρα πρόσεξα την καινούργια υπογραφή σου, να σου πω "κουράγιο" -κι εγώ Αύγουστο το είχα κόψει πριν από εφτά χρόνια!

 

[nickel]

Στον Κόντογλου έχεις κάνει το πονηρό: κείνο το μεγαλείο πο’χει η ορθοδοξία.


(Το κακό είναι που το κάπνισμα δεν κόβεται με πονηριές. Είναι και θέμα κράσης...)

 

[Costas]

Μπα, θα τα καταφέρεις. Κι αν όχι με την πρώτη, με τη δεύτερη (το μεγαλύτερο ποσοστό, απ' ό,τι λένε, το κόβουν μετά από πάνω από μια προσπάθεια).

Πόχει ή πώχει, ναι, καλύτερο το πρώτο. Τι πάει να πει ωμέγα; Πάντως, μία λέξη.

 

[nickel]

Μπα, θα τα καταφέρεις. Κι αν όχι με την πρώτη, με τη δεύτερη (το μεγαλύτερο ποσοστό, απ' ό,τι λένε, το κόβουν μετά από πάνω από μια προσπάθεια).

Είναι η δεύτερη (ή μάλλον η τρίτη) φορά. Οπότε, το ’χω. :)

 

[Costas]

Ε, τότε σίγουρα θα το κόψεις! :)

 

[Dr Moshe]

Η περίπτωση που απασχόλησε εδώ τους αγαπητούς μεταφραστές είναι αρκετά σύνθετη και ίσως δεν περιττεύουν μερικά σχόλια.

Εν πρώτοις, αξίζει να διευκρινιστεί ότι το φαινόμενο + [e] > [o], που έχει ήδη μεσαιωνική αρχή, δεν είναι συναίρεση, διότι δεν πρόκειται για συγχώνευση των αρθρωτικών χαρακτηριστικών με προϊόν μακρό φωνήεν, ούτε έκκρουση, διότι δεν πρόκειται για αποβολή τού ασθενεστέρου από το ισχυρότερο φωνήεν. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για κράση, κατά την οποία οι δύο γειτνιάζοντες φθόγγοι συγκλίνουν σε φωνήεν με ενδιάμεσα χαρακτηριστικά. Εν προκειμένω, τα αφιστάμενα και [e] έτειναν στο παρελθόν να συγκεράννυνται δίνοντας ως προϊόν το ενδιάμεσο [o]: μεσν. ὁπόχει, ὁπόκαμες, ν.ελλ. μο 'δωκε, σο 'χει (απαντούν είτε με ενωμένη είτε με διακριτή γραφή). Η τάση αυτή έχει πλέον οριστικά υποχωρήσει.

Η σύγχρονη Νέα Ελληνική, που διακρίνει καθαρότερα τα φωνήεντα βασιζόμενη στα νότια ιδιώματα, δεν ευνοεί πλέον την κράση, αλλά την έκκρουση. Έτσι, στις ίδιες περιπτώσεις υπερισχύει πάντοτε το και λέγεται πλέον: που 'χει, μου 'δωσε, που 'κανες, σου 'χει.

Γιατί, όμως, στο παρελθόν ορισμένοι έτειναν να γράφουν το προϊόν τής κράσεως με -ω-: πὤχει; Ο λόγος είναι ότι πολλές φορές αυτό συνέβαινε στις κράσεις τής Αρχαίας Ελληνικής: τὰ ὅπλα > θὦπλα, καὶ ὅσοι > χὦσοι, καὶ ὅτι > χὦτι κτλ. Φυσικά, οι παράμετροι της αρχαίας κράσης ήταν εντελώς διαφορετικές, διότι η αρθρωτική ποικιλία των φωνηέντων ήταν πολύ ευρύτερη. Φαίνεται επίσης ότι ορισμένοι δεν αναγνώριζαν σωστά τον φθόγγο [ο] και νόμιζαν ότι είναι αρκτικός τού ρήματος, πράγμα που τους έκανε να τον θεωρούν χρονική αύξηση: π.χ. συχνά συναντούμε γραφές όπως πώφερα (που έφερα), πώκαμε (που έκαμε) κτλ. Εν πάση περιπτώσει, η κράση πρέπει να γράφεται με τον απλούστερο φωνητικό τρόπο: με [ο].

Ελπίζω κάποια από τα σημεία αυτά να αποδείχθηκαν χρήσιμα και κατανοητά. Ευχαριστώ.

 

[Costas]

Γουάου! έπεσα μέσα! αλλά έχω την εξής απορία, Δόκτορ: αφού είναι κράση, δεν πρέπει να γράφεται φορσέ με μια λέξη; Γιατί εγώ δεν ξέρω περίπτωση κράσης που να γράφεται με απόστροφο. Μου φαίνεται μάλιστα πως η απόστροφος ακυρώνει την ίδια τη σημασία της λέξης 'κράση'. Δηλαδή, αφού με την κράση τα δύο γίνονται ένα, το οποίο αυτό ένα είναι διαφορετικό από τα δύο που το γέννησαν, στη συνέχεια εμείς με την απόστροφο κάνουμε πάλι το ένα δύο. Ευχαριστώ.

 

[tsioutsiou†]

Κι εγώ έτσι ακριβώς το καταλαβαίνω, πώχει ή πόχει, αλλά μάλλον αναγκαστική προσαρμογή στα σημερινά για να μην ψάχνει κανείς για ρήμα πώχω/πόχω