Καλημέρα σε όλες και όλους,
ρώτησα χτες τον Νίκελ για τη χρήση της αντωνυμίας «αυτός» στην παραπάνω σύναψη και είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Σκέφτηκα να τη μεταφέρω εδώ γιατί σίγουρα θα μαζέψουμε και άλλες χρήσιμες απόψεις.
Συνοψίζοντας, μετά το «κατά» χρειάζεται αιτιατική. Επομένως, η γραμματικά σωστή μορφή της σύναψης είναι «αυτός καθαυτόν». Η χρήση αυτή επισημαίνεται στο Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας από την Ιωάννα Παπαζαφείρη με τη σημείωση «παρακινδυνευμένα τα καθαρευουσιάνικα, που δεν τα ξέρουμε καλά και τα γράφουμε με λάθη». Ενώ κανονικά θα συμφωνούσα, εδώ φαίνεται πως η χρήση έχει αρχίσει να δίνει άλλον επικρατέστερο τύπο, στον οποίο υπερισχύει η έλξη της αντωνυμίας που έπεται του «κατά».
Παραδείγματα:
ΜΗΛΝΕΓ:
καθαυτός [kaθaftós], -ή, -ό (αντων. (ΕI1.1) ).
(αποτελεί νεότερη εξέλιξη της λόγιας αντων. καθαυτόν (βλ. λ.), της οποίας η χρήση είναι πιο τυπική και επίσημη στον λόγο) (συνήθως μαζί με την αντων. αυτός [αρσ. αυτός καθαυτός, αυτού καθαυτού, αυτόν καθαυτόν, αυτοί καθαυτοί, αυτών καθαυτών, αυτούς καθαυτούς | θηλ. αυτή καθαυτή, αυτής καθαυτής, αυτή(ν) καθαυτή(ν), ονομ. και αιτ. αυτές καθαυτές, αυτών καθαυτών | ουδ. ονομ. και αιτ. αυτό καθαυτό, αυτού καθαυτού, ονομ. και αιτ. αυτά καθαυτά, αυτών καθαυτών])
Αυτός ο ίδιος, στην κύρια και γνήσια μορφή του, ανεξάρτητος από συνδέσεις με άλλα στοιχεία, άλλους παράγοντες
Λεξικό Γεωργακά (από την πύλη του Λεξικού της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη):
αυτός καθαυτόν, -ή καθαυτή, -ό καθαυτό [aftός kaθaftόn] (L) (& καθαυτός & καθεαυτόν) :
Χρηστικό λεξικό της Νεςοελληνικής Γλώσσας (Ακαδημία Αθηνών):
καθαυτός & καθεαυτός, ή, ό κα-θαυ-τός αντων. (συνήθ. με την αντων. αυτός: αυτόςο ίδιος, ο πραγματικός
Το ΛΚΝ καταγράφει μόνο τη γραμματικά σωστή χρήση:
καθαυτόν -ήν / -ή -ό [kaθaftón] αντων. οριστ. : στην έκφραση αυτός ~, για κτ. που το αντιμετωπίζουμε μεμονωμένα· αυτός ο ίδιος: Ο συλλογισμός αυτός ~ είναι σωστός. H εκδήλωση αυτή καθαυτή / καθαυτήν δεν είχε ενδιαφέρον, όμως συνάντησα σημαντικούς ανθρώπους. H πορεία της συζήτησης αυτής καθαυτήν εξελίχθηκε ομαλά.
Δεν έχω πρόχειρο το λεξικό Μπαμπινιώτη ώστε να σας αναφέρω και τον αντίλογο που σίγουρα θα διατυπώνει, οπότε αν μπορεί κανείς να μας πει θα με υποχρεώσει. Πάντως σημειώνω ότι ακόμα και αποτελέσματα από τον ιστότοπο του ΔΕΕ δείχνουν ότι η έλξη ακούγεται τόσο φυσική που δεν επισύρει διόρθωση: αυτός καθαυτός, αυτής καθαυτής, αυτών καθαυτών.
Το ερώτημά μου είναι λοιπόν το εξής: εφόσον η έλξη φαίνεται να είναι τόσο ισχυρή, θα μπορούσε να συμπεριληφθεί για παράδειγμα σε έναν γλωσσικό οδηγό, ώστε να μην διορθώνεται ο τύπος στον «σωστό» με τη στενή γραμματική έννοια;
ρώτησα χτες τον Νίκελ για τη χρήση της αντωνυμίας «αυτός» στην παραπάνω σύναψη και είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Σκέφτηκα να τη μεταφέρω εδώ γιατί σίγουρα θα μαζέψουμε και άλλες χρήσιμες απόψεις.
Συνοψίζοντας, μετά το «κατά» χρειάζεται αιτιατική. Επομένως, η γραμματικά σωστή μορφή της σύναψης είναι «αυτός καθαυτόν». Η χρήση αυτή επισημαίνεται στο Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας από την Ιωάννα Παπαζαφείρη με τη σημείωση «παρακινδυνευμένα τα καθαρευουσιάνικα, που δεν τα ξέρουμε καλά και τα γράφουμε με λάθη». Ενώ κανονικά θα συμφωνούσα, εδώ φαίνεται πως η χρήση έχει αρχίσει να δίνει άλλον επικρατέστερο τύπο, στον οποίο υπερισχύει η έλξη της αντωνυμίας που έπεται του «κατά».
Παραδείγματα:
ΜΗΛΝΕΓ:
καθαυτός [kaθaftós], -ή, -ό (αντων. (ΕI1.1) ).
(αποτελεί νεότερη εξέλιξη της λόγιας αντων. καθαυτόν (βλ. λ.), της οποίας η χρήση είναι πιο τυπική και επίσημη στον λόγο) (συνήθως μαζί με την αντων. αυτός [αρσ. αυτός καθαυτός, αυτού καθαυτού, αυτόν καθαυτόν, αυτοί καθαυτοί, αυτών καθαυτών, αυτούς καθαυτούς | θηλ. αυτή καθαυτή, αυτής καθαυτής, αυτή(ν) καθαυτή(ν), ονομ. και αιτ. αυτές καθαυτές, αυτών καθαυτών | ουδ. ονομ. και αιτ. αυτό καθαυτό, αυτού καθαυτού, ονομ. και αιτ. αυτά καθαυτά, αυτών καθαυτών])
Αυτός ο ίδιος, στην κύρια και γνήσια μορφή του, ανεξάρτητος από συνδέσεις με άλλα στοιχεία, άλλους παράγοντες
Λεξικό Γεωργακά (από την πύλη του Λεξικού της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη):
αυτός καθαυτόν, -ή καθαυτή, -ό καθαυτό [aftός kaθaftόn] (L) (& καθαυτός & καθεαυτόν) :
- αυτή καθαυτήν η αγάπη έχει μια πολύ μεγάλη παιδευτικήν αξία (Papanoutsos) |
- δεν είναι αυτός καθαυτός ο έρωτας, μα η εσωτερική κρίση την οποία δημιουργεί, που επενεργεί επάνω στη φαντασία του καλλιτέχνη (Mourelos) |
- η τιμή .. θεωρείται πάντα ως αγαθό αυτό καθαυτό (Lambridi) |
- ενδιαφέρον .. παρουσιάζουν .. οι σάτιρές του όχι αυτές καθεαυτές σαν τέχνη .., αλλά σαν τεκμήρια ιστορικά (Melas)
- ① this same, precisely (this), (this) itself (syn phr ακριβώς αυτός, αυτός ο ίδιος, αυτός τούτος):
- οι κατηγορίες .. ρυθμίζουν και αυτή καθαυτή την πραγματικότητα (Papanoutsos) |
- τοποθετεί την αρετή και την ευτυχία σ' αυτή καθαυτή την πράξη της ζωής (Athanasiadis-N) |
- ο λόγος δεν έχει τη δύναμη να δείξει το δρόμο, .. γιατί είναι αυτός καθαυτός ασαφής (Geros)
Χρηστικό λεξικό της Νεςοελληνικής Γλώσσας (Ακαδημία Αθηνών):
καθαυτός & καθεαυτός, ή, ό κα-θαυ-τός αντων. (συνήθ. με την αντων. αυτός: αυτόςο ίδιος, ο πραγματικός
Το ΛΚΝ καταγράφει μόνο τη γραμματικά σωστή χρήση:
καθαυτόν -ήν / -ή -ό [kaθaftón] αντων. οριστ. : στην έκφραση αυτός ~, για κτ. που το αντιμετωπίζουμε μεμονωμένα· αυτός ο ίδιος: Ο συλλογισμός αυτός ~ είναι σωστός. H εκδήλωση αυτή καθαυτή / καθαυτήν δεν είχε ενδιαφέρον, όμως συνάντησα σημαντικούς ανθρώπους. H πορεία της συζήτησης αυτής καθαυτήν εξελίχθηκε ομαλά.
Δεν έχω πρόχειρο το λεξικό Μπαμπινιώτη ώστε να σας αναφέρω και τον αντίλογο που σίγουρα θα διατυπώνει, οπότε αν μπορεί κανείς να μας πει θα με υποχρεώσει. Πάντως σημειώνω ότι ακόμα και αποτελέσματα από τον ιστότοπο του ΔΕΕ δείχνουν ότι η έλξη ακούγεται τόσο φυσική που δεν επισύρει διόρθωση: αυτός καθαυτός, αυτής καθαυτής, αυτών καθαυτών.
Το ερώτημά μου είναι λοιπόν το εξής: εφόσον η έλξη φαίνεται να είναι τόσο ισχυρή, θα μπορούσε να συμπεριληφθεί για παράδειγμα σε έναν γλωσσικό οδηγό, ώστε να μην διορθώνεται ο τύπος στον «σωστό» με τη στενή γραμματική έννοια;
Last edited: