γναφευτήριο

[ilias]

Έχει κανείς ακούσει ή διαβάσει αυτή τη λέξη;

Διαβάζοντας το βιβλίο του David Nicholas, Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1999, στην σελίδα 436-437 έπεσα πάνω στην παράγραφο αυτή:

Στις όχθες των μεγάλων ποταμών χτίστηκαν μύλοι, που ήταν απαραίτητοι για το άλεσμα των σιτηρών και για την παροχή ενέργειας σε βιοτεχνίες όπως τα γναφευτήρια και τα βυρσοδεψεία.

Στο λεξικό Κριαρά βρίσκω το λήμμα γναφέας (ως συνώνυμο του βυρσοδέψη). Ψάχνοντας σε άλλα λεξικά (Τριανταφυλλίδη, Μπαμπινιώτη, ΧΛΝΓ Ακαδημίας Αθηνών), αλλά και στο lexigram.gr, δεν βρίσκω τίποτα σχετικό. Αντίθετα, στον γκούγκλη βρίσκω αυτή τη λέξη είτε στον πληθυντικό, μόνον όμως σε όσους ιστοτόπους "φιλοξενούν" τον προαναφερόμενο τίτλο, είτε στον ενικό εδώ, ως παράγωγο του γναφέα.

Το πρωτότυπο κείμενο είναι το εξής:

The larger rivers became the sites of mills, which were important for grinding grain and for powering industries, such as fulleries and tanneries.

David Nicholas, The Evolution of the Medieval World, Longman Group UK, London, 1992, p.298.

Πρόκειται άραγε για τυπογραφικό λάθος ή προσπάθεια να δημιουργηθεί το ουσιαστικό του ρήματος γνέθω;

 

[drsiebenmal]

Έμαθα τη λέξη γναφεύς διαβάζοντας για τη Γραμμική Β (όπου αποδίδεται με τα συλλαβογράμματα ka-na-pe-u). Τέτοια λέξη, με τέτοια ιστορία, μετά δεν την ξεχνάς... :)

 

[nickel]

Το ρήμα είναι γνάπτω και γνάφω, «κατεργάζομαι δέρματα». Εδώ:
http://www.greek-language.gr/greekLang/medieval_greek/kriaras/search.html?lq=7672

Η τέχνη του γναφέα είναι η γναφευτική (η λέξη απαντά στον Πλάτωνα).

Θα ήταν καλύτερα τα fulleries να είχαν αποδοθεί σαν γναφεία. Στο λεξικό του Πάπυρου μαθαίνουμε ότι γναφευτήριο είναι ο κόπανος του γναφέα.

 

[ilias]

Ευχαριστώ για την απάντηση.

Το ρήμα είναι γνάπτω και γνάφω, «κατεργάζομαι δέρματα». [...]
Θα ήταν καλύτερα τα fulleries να είχαν αποδοθεί σαν γναφεία.

Μήπως αμφότερες λέξεις θα ήταν ακατάλληλες σε αυτή τη περίπτωση; Ρωτάω διότι, αν έχω καταλάβει ορθώς, τα fulleries μάλλον σχετίζονται είτε με την ύφανση/υφαντουργία κλπ είτε με τον καθαρισμό και την βαφή ρούχων και πανιών στην Αρχαία Ρώμη. Επιπλέον, γνωρίζοντας ότι η κατεργασία δέρματος είναι αντικείμενο του βυρσοδεψείου (που αποτελεί την απόδοση στα Ελληνικά του αγγλικού tannery, αν δεν κάνω λάθος) το γναφείο μου μοιάζει περισσότερο ως συνώνυμο του τελευταίου παρά ως μετάφραση του fullery.

 

[nickel]

Βιαζόμουν και περιορίστηκα στην πρώτη σημασία του «γνάφω». Υπάρχει και δεύτερη, που πήρε ο γναφέας και αντιστοιχεί στο fuller: αυτός που κατεργάζεται μαλλί.

Δες τη σημ. 2 εδώ:

2) fullo, πληθ. fullones και η εγκατάσταση γνωστή ως fullonica, πληθ. fullonicae στα λατινικά= ο γναφέας, αυτός που κατεργαζόταν τα υφάσματα για να τα καθαρίσει από τις λιπαρές ουσίες του μαλλιού (λανολίνη) και να τα λευκάνει. Fullonica ήταν το γναφείο των ρωμαϊκών χρόνων, κάτι σαν τα σημερινά στεγνοκαθαριστήρια. Η κατεργασία του μαλλιού ήταν διαδεδομένη στην Πομπηία λόγω της ανεπτυγμένης κτηνοτροφίας αιγοπροβάτων. Αυτά τα υφάσματα, αλλά και τα υπόλοιπα καθαρίζονταν στις fullonicae. Στα γναφεία έπλεναν χρησιμοποιημένα ρούχα, καθώς επίσης κατεργάζονταν καινούρια υφάσματα, υποβάλλοντάς τα σε λεύκανση, συρρίκνωση και αφαίρεση των λιπαρών ουσιών, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τη βαφή. Στην εβραϊκή ο όρος προέρχεται προφανώς από μια ρίζα που σημαίνει «ποδοπατώ», δηλαδή πλένω κάτι πατώντας το με τα πόδια, ώστε να μαλακώσει η βρωμιά. Η λέξη γναφεύς, που αποδίδεται ως «καθαριστής ρούχων», είναι συγγενική με τη λέξη γνάφος (το φυτό δίψακος ο γναφευτικός [Dipsacus fullonum] ή αγκαθόχτενο· χτένι για το ξάσιμο του μαλλιού) και αναφέρεται σε κάποιον, ο οποίος κατεργάζεται καινούρια υφάσματα ή πλένει και τρίβει λερωμένα ενδύματα. Στα μεσαιωνικά χρόνια η λέξη γναφεύς (κναφεύς στα αρχαία ελληνικά) σχετιζόταν με την κατεργασία δερμάτων και σήμαινε το βυρσοδέψη.

 

[daeman]

...
Fulling και το χρήμα που δεν έχει μυρωδιά

...
Fullo (στον πληθυντικό fullones) ήταν στα λατινικά ο γναφέας, αυτός που κατεργαζόταν τα υφάσματα για να τα καθαρίσει από τις λιπαρές ουσίες του μαλλιού (λανολίνη) και να τα λευκάνει. Fullonica ήταν το γναφείο.

Διαβάζω στους Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου:
τὸ δὲ ἀφ’ ἡμῶν διηθούμενον οὖρόν ἐστιν δριμύ. τὰ γοῦν ἱμάτια τούτῳ χρώμενοι ῥύμματι πλύνουσιν οἱ γναφεῖς. (11:67:13).

Αλλά και ο Μάρκος γράφει στο Ευαγγέλιό του (9:3) περιγράφοντας τη μεταμόρφωση του Σωτήρα: «καὶ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο στίλβοντα λευκὰ λίαν οἷα γναφεὺς ἐπὶ τῆς γῆς οὐ δύναται οὕτως λευκᾶναι».

Ο γναφέας (ή και κναφεύς στα αρχαία) έχει χαθεί από τα σημερινά λεξικά μας, ενώ, αν κρίνω από το λεξικό του Κριαρά, στα μεσαιωνικά χρόνια είχε διατηρήσει μόνο τη σχέση με τη κατεργασία δερμάτων, του βυρσοδέψη.

Fuller στα αγγλικά ο γναφέας και fulling η τέχνη του, η γναφευτική. Κάποια στιγμή στα χρόνια του μεσαίωνα ανακάλυψαν ότι η λεύκανση μπορεί να γίνει και με τη λευκαντική άργιλο (bleaching clay), που ονομάστηκε fuller’s earth (την είδαμε εδώ). Αυτό τον «πηλό του γναφέα», που οι δικοί μας τον έλεγαν «σμηκτρίς γη», δεν τον χρησιμοποιούμε πια για λεύκανση υφασμάτων, αλλά, πού να το ήξεραν οι fullones, κυκλοφορεί ακόμα με το ίδιο όνομα και κάνει άλλες δουλειές (σχετικά: http://en.wikipedia.org/wiki/Fuller's_earth και http://books.google.co.uk/books?id=...resnum=17&ved=0CFYQ6AEwEA#v=onepage&q&f=false)...

 

[nickel]

...
Fulling και το χρήμα που δεν έχει μυρωδιά

Είδες τι γράφω όταν δεν βιάζομαι; :)

 

[daeman]

Είδες τι γράφω όταν δεν βιάζομαι; :)

Είδες πόσο προσέχω τι γράφεις όταν δεν βιάζεσαι;
Εφτά χρόνια παρά τρεις μέρες πέρασαν, κι ακόμα το θυμάμαι.

 

[ilias]

Θαυμάσια. Για μία ακόμη φορά η λεξιλογία πέτυχε μ' ένα σμπάρο τέσσερα (τουλάχιστον) τρυγόνια:
1ον Κατέστησε σοφότερο ένα (τουλάχιστον) μέλος της.
2ον Συγκέντρωσε και πρότεινε, σ'ένα μόνο νήμα, την αγγλοελληνική μετάφραση του fuller/fulling/fullery (σε γναφεύς/γναφέας, γναφευτική και γναφείο/γναφευτήριο, αντίστοιχα).
3ον Εφεξής, ο αναζητών στον γκούγκλη τη λέξη γναφευτήρια θα βρίσκει εναλλακτικό σύνδεσμο προς διαφώτισή του, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε μέχρι χθες, που αναγκαζόταν να περιοριστεί στους ιστοτόπους "φιλοξενίας" του προαναφερόμενου βιβλίου του David Nicholas.
4ον Φρεσκάρισε τη μνήμη του διαχειριστή αναφορικά με όσα ο ίδιος είχε γράψει για τον γναφέα και τα παράγωγά του.

Στο λεξικό του Πάπυρου μαθαίνουμε ότι γναφευτήριο είναι ο κόπανος του γναφέα.

ΥΓ Μήπως αυτό το "Dictionary of Greek" είναι η on-line έκδοση του εν λόγω λεξικού; Ρωτάω διότι αλλού δεν βρήκα αυτό που αναφέρετε και μάλιστα με ακριβώς την ίδια περιγραφή.

 

[nickel]

ΥΓ Μήπως αυτό το "Dictionary of Greek" είναι η on-line έκδοση του εν λόγω λεξικού; Ρωτάω διότι αλλού δεν βρήκα αυτό που αναφέρετε και μάλιστα με ακριβώς την ίδια περιγραφή.

Ναι, έτσι είναι. Αν και πρέπει να είναι πειρατική.

Όσο για το γναφευτήριον, ο Δημητράκος έχει: «κόπανος γναφέως». Δεν αποκλείεται αυτή να είναι η πηγή και του Παπύρου.