Υπάρχουν κάποιες ειδήσεις όμως που δεν μπορούμε να τις ελέγξουμε γιατί συμβαίνουν μακριά. Και τί σημαίνει κοντά στην πηγή; Κοντά στην πηγή μιας είδησης μπορεί να είναι ένας μπλόγκερ που έχει σκοπό να παραπληροφορήσει. Ή ένας περαστικός που είδε κάτι, κατάλαβε κάτι άλλο.
Επίσης κοντά στην πηγή: στις 7/7/2005 είχα την πρωινή βάρδια σε ένα newsroom στο Λονδίνο, που τελικά εξελίχτηκε σε ολοήμερη βάρδια λόγω των γεγονότων (πολλαπλή τρομοκρατική επίθεση στο μετρό του Λονδίνου). Οι ειδήσεις μας έρχονταν μία μία από τους ρεπόρτερ, όλη μέρα. Κάθε δυο λεπτά, με κάθε ανανέωση, δυο- τρεις ακόμα ανακοινώσεις, συνεντέυξεις με θύματα, φωτογραφίες, δηλώσεις κλπ. Όλα αποσπασματικά. Εμείς φτιάξαμε το αφήγημα που διαβάσαμε στο δελτίο ειδήσεων, όπως εμείς επιλέξαμε ποιές πληροφορίες θα μπάινανε στα έκτακτα δελτία. Μόνο με τα νέα όπως έρχονταν έβγαινε μια εικόνα που έδινε την εντυπωση απόλυτης σύγχυσης. Γιατί έτσι είναι η πραγματικότητα και για να γίνει είδηση κάποιος πρέπει να τη συμμαζέψει σε μια ιστορία. Κάποιος που θα φάει στη μάπα τα αποκεφαλισμένα πτώματα, τον πανικό, την αβεβαιότητα κλπ με όλα τα αποτελέσματα αυτών (εγώ έκανα μετά δυο βδομάδες να κοιμηθώ και με έπιαναν κλάμματα για ψύλλου πήδημα, π.χ.).
Ή να ένα ακόμα παράδειγμα:
Πριν μερικά χρόνια είχα πάει σε μια παρουσίαση νέων app και μία κοπέλλα μας έδειχνε κάτι που είχαν φτιάξει ειδικά για τη Φουκουσίμα, που μέτραγε τη ραδιενέργεια και ανανέωνε χάρτες της περιοχής με στοιχεία (crowdsourcing περίπου). Η ίδια καμάρωνε σα γύφτικο σκεπάρνι για το ότι σε πολλά σημεία οι μετρήσεις τους διέφεραν από αυτές των επίσημων πηγών (ήταν πιο υψηλές), άρα η δική τους πληροφόρηση ήταν καλύτερη από του κακού κράτους, που προφανώς ήθελε να παραπλανήσει τους πολίτες για να αρρωστήσουν και να πεθάνουν όλοι- η πιθανότητα να ήταν λάθος η πηγή τους δεν υπήρχε. Όταν φτάσαμε στις ερωτήσεις της έκανα την προφανή ερώτηση για το πόσο ηθικό είναι το να παρεμβάινεις σε μια οργανωμένη προσπάθεια διάσωσης δημιουργώντας έλλειψη εμπιστοσύνης προς το διασώστη. Μου απάντησε αοριστολογίες για το ότι αυτοί δίνουν πρόσβαση στην πληροφορία για να αποφασίσει ο πολίτης μόνος του τί θα κάνει την πληροφορία. Τί γίνεται όμως, ξαναρώτησα, αν οι διασώστες αποκρύπτουν στοιχεία ώστε να μην δημιουργηθεί πανικός κατά την εκκένωση της περιοχής, με τα γνωστά αποτελέσματα του πανικού; Ούτε σε αυτό πήρα ικανοποιητική απάντηση, παρεμπιπτόντως.
Αλλά να που εκεί είναι το πρόβλημα: πληροφορία υπάρχει, συγκρότηση της πληροφορίας δεν υπάρχει. Όταν βομβαρδίζεσαι από δεκαπέντε μεριές με πληροφορίες πώς θα ξέρεις ποιά είναι η σωστή; Κι αν είναι όλες σωστές πώς τις αξιολογείς; Κι αν είσαι ψεκασμένος συνωμοσιολόγος τί ερμηνεία τους δίνεις;