Μη σταματάτε στην πρώτη σημασία τους — έχουν κι άλλες

[nickel]

Στο νήμα αυτό προτείνω να συγκεντρώσουμε λέξεις με δύο ή περισσότερες σημασίες που μπορεί να γίνουν πεπονόφλουδες σαν τις ψευδόφιλες (εδώ) επειδή μας δημιουργούν μια απατηλή αίσθηση σιγουριάς. Ίσως μάθαμε νωρίς την πιο συνηθισμένη σημασία τους, αγνοούμε ή ξεχνάμε τις άλλες (παραπλήσιες ή και εντελώς διαφορετικές) σημασίες και, όταν τις βρούμε στη μεταφραστική δουλειά μας και ταιριάζει λίγο-πολύ η γνωστή σημασία στο συγκεκριμένο κείμενο, χαρωποί και χωρίς δεύτερη σκέψη πατάμε πάνω στην πεπονόφλουδα: γράφουμε τη γνωστή σημασία χωρίς να προβληματιστούμε και χωρίς να ανοίξουμε λεξικό. Και τρώμε τα μούτρα μας.

Εδώ λοιπόν θέλουμε λέξεις που πληρούν τους εξής όρους:

1. Έχουν δύο ή περισσότερες σημασίες.
2. Η μία σημασία είναι αρκετά γνωστή και συνηθισμένη. (Υπογραμμίζω αυτό που έγραψα πιο πάνω για «απατηλή αίσθηση σιγουριάς».)
3. Κάποια άλλη σημασία της είναι λιγότερο γνωστή, με αποτέλεσμα συχνά η συγκεκριμένη σημασία να αποδίδεται με τη λιγότερο αντίστοιχη ή εντελώς άσχετη πρώτη σημασία.
4. Έχουμε δει να συμβαίνει αυτό το παραπάνω ή περιμένουμε να το δούμε να συμβαίνει από τη μια μέρα στην άλλη.

Πολλές απ' αυτές τις λέξεις τις έχουν επισημάνει εδώ κι εκεί, στο νήμα με τις γκάφες ή αλλού. Ας προσθέσουμε συνδέσμους αν τις βρούμε στο δρόμο μας ή ας τις ξαναγράψουμε με τη νέα ματιά. Μεταφέρω παραδείγματα που γέννησαν αυτό το νήμα.

 

[Alexandra]

(Από το νήμα με τα λάθη)

2) Όπως πάντα, αποδεικνύεται ότι τα χειρότερα μεταφραστικά λάθη γίνονται όταν νομίζεις ότι ξέρεις κάτι και δεν το ψάχνεις. Αλλιώς, ακόμα και η δυσκολότερη έννοια είναι εύκολη μεταφραστικά όταν συνειδητοποιείς ότι δεν ξέρεις τι σημαίνει και αναγκάζεσαι να το ψάξεις. Εννοείται ότι μιλάω και από προσωπική πείρα: Πριν από τρεις μέρες παρέδωσα μια μετάφραση όπου είχα αποδώσει τον farmer ως «αγρότης». Τι πιο απλό, ε; Farmer, αγρότης. Έλα όμως που δεν σήμαινε αυτό. Σήμαινε «a person who undertakes some service at a fixed price».

farm•er (ˈfɑr mər) n.
1. a person who operates a farm or cultivates land.
2. an unsophisticated person from a rural area; yokel.
3. a person who undertakes some service at a fixed price.
4. a person who undertakes the collection of taxes, duties, etc., paying a fixed sum for the privilege of keeping what is collected.

Ευτυχώς για μένα, μετέφραζα επεισόδια σειράς και δυο μέρες μετά ξαναεμφανίστηκε ο ίδιος τύπος στους διαλόγους. Εκεί κάτι με φώτισε, δεν μου κόλλαγε πλέον ο αγρότης. (Εννοείται ότι στη Magenta δεν υπάρχει καμία άλλη έννοια εκτός από τον αγρότη.) Και ευτυχώς, μπόρεσα να στείλω διόρθωση, παρά το γεγονός ότι το επεισόδιο είχε φύγει από τα χέρια του επιμελητή -- που επίσης δεν είχε προσέξει τίποτα περίεργο στην απόδοσή μου.

 

[Earion]

Α, μα βέβαια, tax farmer είναι ο εκμισθωτής φόρων. Από την Αρχαιότητα μέχρι τον εικοστό αιώνα, μέχρι να φτιαχτεί το σύγχρονο κράτος όπως το ξέρουμε, με εφορίες και εισπρακτικές αρχές, τους φόρους τους έβγαζαν οι αρχές σε πλειστηριασμό. Ο πλειοδότης πλήρωνε τα λεφτά στο δημόσιο ταμείο και μετά, με δικά του μέσα, τα εισέπραττε από τους φορολογούμενους.

 

[Marinos]

Βεβαίως φοροεκμίσθωση το tax farming, και το σχετικό ρήμα: to farm out (taxes, dues, etc.)

 

[Hellegennes]

Το ότι το farmer έχει δεύτερη έννοια το έμαθα από τα CRPG, την δεκαετία του '90. Η τακτική συλλογής πόντων εμπειρίας, χρυσού ή αντικειμένων ονομάζεται farming (στα ελληνικά φαρμάρισμα) από τότε που μπορώ να θυμηθώ. Η πλήρης έννοια είναι αυτή:

Farming refers to a gaming tactic where a player, or someone hired by a player, performs repetitive actions to gain experience, points or some form of in-game currency. Farming usually involves staying in a game area with a spawn point that generates endless numbers of items or enemies. The player collects the items or continuously kills the enemies for the experience, points and currency.

Farming is also known as gold farming or experience (XP) farming.

Farming is just like grinding experience points early in a game to expedite battle advancement. In fact, farming is extreme grinding.

A wealthy gamer may outsource farming by using real currency to purchase game items or hire a farmer from another country to play a character while offline. In 2005, an estimated 100,000 Chinese gamers were employed as full-time farmers by role-playing gamers (RPG) in other countries. In May 2011, the Guardian reported that Chinese prisoners were forced to farm items and experience that were sold to online gamers, with proceeds directed to the prison.

https://www.techopedia.com/definition/19278/farming


Βέβαια χωρίς το κατάλληλο context είναι δύσκολο να πεις ποια έννοια του farmer χρησιμοποιείται, αλλά αυτή είναι μια ακόμη περίπτωση όπου το να είσαι/ήσουν gamer σε βγάζει ασπροπρόσωπο. :)

 

[SBE]

mill

Μια που λέμε για τους αγρότες που δεν είναι αγρότες, να πω κι εγώ την άλλη λέξη που έχω δει να μπερδεύει, τον μύλο που δεν είναι μύλος αλλά εργοστάσιο.
Mill 1. a building equipped with machinery for grinding grain into flour.
2. a factory fitted with machinery for a particular manufacturing process.

 

[Alexandra]

Άλλο πρόσφατο παράδειγμα αυτό του δημοσιογράφου που ήξερε μόνο τη γραβάτα, αλλά όχι την ισοπαλία.

Επίσης, δική μου κοτσάνα σε υπότιτλο όταν μπέρδεψα το ποτό gin με την εκκοκκιστική μηχανή gin.
gin = ουσ. εκκοκκιστική μηχανή βαμβακιού: cotton gin mill βαμβακοεκκοκκιστήριο # (το ποτό) τζιν

 

[Archangelos]

Battery
Η αναζήτηση στο google βγάζει πρώτη την μπαταρία, τον συσσωρευτή ηλεκτρικής ενεργείας. Battery όμως ονομάζεται κι η επίθεσις. Η διαφορά με το assault είναι ότι για να στοιχειοθετηθεί battery πρέπει να υπάρξει σωματική επαφή. Αντίθετα, στο assault η σωματική επαφή δεν είναι απαραίτητη. Υπάρχει είτε verbal assault είτε physical assault.
Ο Σαραντάκος έχει γράψει στο ιστολόγιό του για λάθη σε υποτίτλους του ConnX TV. Έχει παραθέσει μερικές φράσεις μία εκ των οποίων είναι η ακόλουθη.
Ποιος διέπραξε μπαταρία;

Επίσης, στο Όπλο του Πυροβολικού η λέξη battery χρησιμοποιείται για την υπομονάδα ή την μονάδα (δεν μπορώ να θυμηθώ). Αν το Battery of Artillery είναι υπομονάδα (λόχος, company) στα ελληνικά πρέπει να αποδοθεί ως Πυροβολαρχία. Αν ο όρος αναφέρετε σε μονάδα (τάγμα, battalion) τότε στα ελληνικά πρέπει να αποδοφεί ως Μοίρα.

 

[drsiebenmal]

Αφού έπιασες την μπαταρία, να και η μπαταρία στο καλλιτεχνικό σκάκι.

 

[daeman]

Πρόκειται λοιπόν για μια πυροβολαρχία.

battery
4.a. A number of pieces of artillery placed in juxtaposition for combined action; in Military use, the smallest division of artillery for tactical purposes (corresponding to a company of infantry). (OED)

Στην Κεφαλονιά: Πυροβολαρχία "Μπαταρία"

Η πυροβολαρχία βρίσκεται στο βορειότερο άκρο του νησιού στο ακρωτήριο Δαφνούδι. Η ονομασία της πυροβολαρχίας προήλθε από την Ιταλική λέξη "μπατερία" (πυροβολαρχία). Οι Ιταλοί είχαν στήσει στο σημείο πυροβολαρχίες με συρόμενα πυροβόλα των 105mm και των 75mm, για να ελέγχουν το πέρασμα μεταξύ Λευκάδας, Κεφαλονιάς και Ιθάκης. [...]
http://www.fortifications.gr/kefallonia.html

...
Σήμερα όμως η μπαταρία δεν παραπέμπει στην μπατερία (ούτε καν στην μπαταριά), οπότε συντάσσομαι κι εγώ με τον Δόκτορα.

---

Με την ευκαιρία, μια κι έγραψα την μπατερία:

Οι επικεφαλής της κάθε σχολής επιλέγουν ένα θέμα, που δηλώνεται με το άρμα και τα κοστούμια των συμμετεχόντων, τραγουδιέται από σολίστες και τη χορωδία της σχολής με τη συνοδεία μιας «μπατερία» (bateria: ομάδα που αποτελείται από 150- 200 εκτελεστές κρουστών που παίζουν τη ρυθμική βάση του συνόλου).

που δεν νομίζω ότι υπάρχει λόγος να μένει άκλιτη όπως στο αποπάνω απόσπασμα από σχολικό βιβλίο.

Κατά τα άλλα, το βιολί μου τα κρουστά μου εγώ, Bateria de Escola de Samba:

bateria = η μπατερία, της μπατερίας, οι μπατερίες, των μπατεριών. Των βραζιλιάνικων σαμπών.

Τα μουσικά όργανα μιας μπατερίας

.....

 

[Hellegennes]

Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλέον διαδεδομένη έννοια της μπαταρίας είναι σύγχρονη. Η αρχική έννοια ήταν το χτύπημα και η ρίζα της μάς έχει δώσει και το debate.

 

[Archangelos]

Δεν είναι το δίβατον η ρίζα του debate;*

Όσο για την σύγχρονη χρήση, απορίας άξιο είναι πως προέκυψε. Συσσωρευτής ενεργείας είναι, πώς σχετίστηκε με το battery;



*(μπλακ) χιούμορ κάνω, μην με παρεξηγήσετε.

 

[Hellegennes]

Υποθέτω με κάποια ανάμειξη του charge, που ήδη σήμαινε φορτίο και επιτίθεμαι. Με την ανακάλυψη του ηλεκτρισμού, η λέξη charge επεκτάθηκε στη σημασία του ηλεκτρικού φορτίου.

 

[daeman]

...
[βεν. bataria `συστοιχία κανονιών, εργαλεία της κουζίνας΄ με αλλ. της σημ. κατά το γαλλ. batterie `συστοιχία κανονιών, σύνολο εργαλείων που λειτουργούν μαζί, συστοιχία ηλεκτρικών στηλών΄]

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=μπαταρία&sin=all

---

Θεωρείτε σωστό τον όρο «συστοιχία μπαταριών», δεδομένου ότι η λέξη «μπαταρία» σημαίνει «ηλεκτρική συστοιχία»; Νομίζω ότι το «ηλεκτρική συστοιχία» παλιότερα λεγόταν πολύ (και ίσως λέγεται ακόμα στον Ελληνικό Στρατό, το οχυρό της καθαρεύουσας).

Και όχι μόνο πολύ παλιά, αλλά και πρόσφατα, σε ευρωπαϊκή οδηγία του 2006 (και σε ΦΕΚ του 2010):

​

Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:

1. «ηλεκτρική στήλη» ή «συσσωρευτής»: κάθε πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, που παράγεται από άμεση μετατροπή χημικής ενέργειας, αποτελούμενη από ένα ή περισσότερα πρωτογενή στοιχεία μπαταρίας (μη επαναφορτιζόμενα) ή αποτελούμενη από ένα ή περισσότερα δευτερογενή στοιχεία μπαταρίας (επαναφορτιζόμενα)·

2. «συστοιχία»: κάθε σύνολο ηλεκτρικών στηλών ή συσσωρευτών συνδεδεμένων μεταξύ τους ή/και εγκλεισμένων σε εξωτερικό κέλυφος ώστε να αποτελούν ολοκληρωμένη μονάδα, που δεν προορίζεται να ανοιχθεί ή να διαχωρισθεί από τον τελικό χρήστη·
...

συστοιχία μπαταριών

---

μπαταριά η: (παρωχ.) ομοβροντία.
[τουρκ. batar(ya) [batá-] -ιά < βεν. bataria (δες στο μπαταρία)]

 

[dharvatis]

race

Με την ευκαιρία μιας σχετικής ερώτησης στο Proz: το ρήμα race δεν σημαίνει μόνο «τρέχω σε αγώνα», αλλά και «λειτουργώ γρήγορα» (racing heart, racing engine).

 

[daeman]

...
race (verb)

1. [NO OBJECT] Compete with another or others to see who is fastest at covering a set course or achieving an objective:
'the vet took blood samples from the horses before they raced'
[WITH OBJECT]: 'two drivers raced each other through a housing estate'

1.1. Compete regularly in races as a sport or leisure activity: 'next year, he raced again for the team'

1.2. [WITH OBJECT] Prepare and enter (an animal or vehicle) for races: 'he raced his three horses simply for the fun of it'

2. [NO OBJECT, WITH ADVERBIAL] Move or progress swiftly or at full speed: 'I raced into the house.'
figurative 'she spoke automatically, while her mind raced ahead'

2.1. Operate or cause to operate at excessive speed: [NO OBJECT]: 'the truck came to rest against a tree with its engine racing'

2.2. [NO OBJECT] (Of a person’s heart or pulse) beat faster than usual because of fear or excitement.

http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/race

---

A Day at the Races: Dr. Hackenbush

for the racing hearts

 

[nickel]

cry

Για τη λανθασμένη απόδοση του cry από τον Ρώτα:

Μάλλον πρέπει να το βάλουμε στο νήμα "Μη σταματάς στην πρώτη σημασία, υπάρχει και δεύτερη".

Ωραία. Εδώ θα βάλω τη σχετική εγγραφή από το νεότερο ODE:

4 rare A pack of hounds:
he kept a cry of hounds to hunt in the wilderness
With four packs of staghounds, sixteen of foxhounds ... besides not a few of those small cries of beagles, which afford such excellent sport in their way.
It is the only county in which I have heard a pack of hounds called a cry of dogs.
Scent hounds are valued for their sense of smell and are generally used in a pack, known as a cry of hounds.
http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/cry

 

[nickel]

Εδώ θα ταξιδέψουμε στο παρελθόν, στο 2009, αλλά τώρα το βρήκε η φίλη και το επισήμανε. Και ταιριάζει απόλυτα εδώ γιατί περιλαμβάνει άλμα εις τριπλούν.

Το τριπλούν και βάλε είναι η λέξη bow, που από τη μια προφέρεται μπόου και είναι φιόγκος και τόξο και δοξάρι, και από την άλλη προφέρεται μπάου και είναι υποκλίνομαι αλλά και πλώρη του πλοίου. Τρία ομώνυμα, πολλές σημασίες, δύο προφορές (έτσι μπερδευτήκαμε και με τον Μπόουι ή Μπάουι).

Και αφού είδαμε το τριπλούν, ας έρθουμε στο άλμα. Είναι αυτό που έκανε ο συντάκτης αυτού του παλιού σημειώματος για τον Μαλινόφσκι στην Καθημερινή, όπου κάπου είδε το κλασικό έργο του Φρέιζερ The Golden Bough (μπάου αυτό, εντάξει;), ανέσυρε κάποιο από τα bow που θυμόταν και έτσι ο Χρυσός κλώνος έγινε… Χρυσή πλώρη. Άμα δεν ανοίγουμε το λεξικό, τα κάνουμε θάλασσα!

 

[Alexandra]

surgery (politics)

A political surgery in British politics is a series of one-to-one meetings that a Member of Parliament (MP) may have with his or her constituents, at which a constituent may raise issues of concern, in much the same way that a person may directly consult a GP in his or her surgery (a "surgery" being the term for the GP's workplace, an "office" in American parlance). The issues may relate to local issues (street crime, litter, a request for intervention by the MP on behalf of the constituent with local or national government) or to national policy matters.
It is up to each MP to decide whether they have any surgeries at all or if so, how many and in what locations. MPs often use local party offices, church halls or rooms in public houses as the venues, with a number of surgeries possibly being held at different locations around a constituency. Surgeries are traditionally held on weekends when MPs have returned from sittings of parliament in Westminster.
The number of such meetings can be influenced by whether an MP's seat is considered safe (i.e., in the normal course of events, their party's level of support is such that they cannot lose it in a general election), or marginal (one that can easily be lost). The more marginal the seat, the greater the number of surgeries an MP may choose to have. In addition, how clientelist a political system is impacts on the need for surgeries.
https://en.wikipedia.org/wiki/Surgery_(politics)

Από τη Magenta: ώρες επαφής ή συνεντεύξεων βουλευτή με τους ψηφοφόρους.

 

[nickel]

Αναφέρεσαι προφανώς στη χτεσινή είδηση:

The man taken into custody was arrested in Market Street, not far from Birstall Library where Mrs Cox was holding a constituency surgery.
http://www.bbc.com/news/uk-england-36550304

Στον Σκάι δεν τα είχαν διαβάσει αυτά που έγραψες και η μετάφραση της είδησης λέει:

Η Κοξ εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής στην τοπική περιφέρεια Μπάτλεϊ και Σπεν στις περσινές εκλογές. Το περιστατικό σημειώθηκε κοντά στο ιατρείο που διατηρεί.
http://www.skai.gr/news/world/artic...ismeni-vretanida-vouleutis-apo-pura-agnostou/

Η Κοξ είχε σπουδάσει πολιτικές επιστήμες και οικονομικά.