Τονικό σύστημα και καθεστώς 4ης Αυγούστου
Εξερευνώ με αυξανόμενο ενδιαφέρον ένα βιβλίο που εκ πρώτης όψεως θα το θεωρούσε κανείς απλό λιθαράκι ωφέλιμης σχολαστικότητας για την ιστορία της πνευματικής κίνησης στην προπολεμική Ελλάδα. Ο συγγραφέας Γιώργος Ανδρειωμένος αποδελτιώνει αναλυτικά το περιοδικό Το Νέον Κράτος, που αποτέλεσε την ιδεολογική σάλπιγγα του καθεστώτος του Ιωάννη Μεταξά (περίοδος κυκλοφορίας 1937-Μάρτιος 1941). Το βιβλίο του λέγεται Η πνευματική ζωή υπό επιτήρηση: το παράδειγμα του περιοδικού Το Νέον Κράτος (Αθήνα: Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 2010). Προξενεί έκπληξη ο κατάλογος των προσώπων κάθε ιδεολογικής προέλευσης που συνεργάστηκαν με το περιοδικό, εν γνώσει τους ότι αυτό ήταν φορέας καθεστωτικής προπαγάνδας. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου. Αυτό που αλίευσα, και το θεωρώ αξιοπρόσεκτο, είναι τα όσα περιέχει η υποσημείωση 33 του βιβλίου του Ανδρειωμένου. Σας τα μεταφέρω:
Η υποσημείωση αρχίζει παραθέτοντας ένα ιδεολογικό επιχείρημα πάνω στο γλωσσικό από τον καθηγητή ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Κωνσταντίνο Άμαντο:
33. Πρβλ. την παρατήρηση του Κ. Aμάντου, «Νέα Ελλάς και νεοελληνικός πολιτισμός», Νέα Εστία, τ. 22 (Χριστούγεννα 1937), σ. 10: «[...] Αλλ’ αν οι άκροι αριστεροί ήθελαν τον δημοτικισμόν διά να ευκολύνουν την προπαγάνδαν των και παρά τας γενικάς ίσως αρχάς των, διατί οι εθνικόφρονες να μη μεταχειρισθούν διά την προπαγάνδαν των επίσης τον δημοτικισμόν, ο οποίος συμφωνεί προς τας γενικάς αρχάς των; [...]» (παρατίθεται από τον Κ. Α. Δημάδη, Δικτατορία - Πόλεμος και Πεζογραφία 1936-1944..., ό.π. (σημ. 18), σ. 145, σημ. 17).
… και συνεχίζει με ένα αναπάντεχο εύρημα:
Πολύ σημαντικότερη φαντάζει η άποψη που αναπτύσσεται σε ανυπόγραφο σημείωμα, με τίτλο: «Στο περιθώριον. Η ορθογραφία», το όποιο τυπώνεται στο περιοδικό της ΕΟΝ Η Νεολαία, έτος 1 (Δ΄), περίοδος δευτέρα, αριθ. τεύχους 35, 10 Ιουνίου 1939, σ. 1132α: «Από καιρό τώρα είχε συστηθή επιτροπή από ειδικούς, εις την οποίαν είχεν ανατεθή η μελέτη του ζητήματος της απλοποιήσεως της ορθογραφίας της γλώσσης μας. Η επιτροπή αυτή, ως πληροφορούμεθα, ύστερα από μακράν μελέτην, κατέληξεν εις την απόφασιν να διατηρηθή η ιστορική ορθογραφία. Προκειμένου όμως περί του τονισμού η επιτροπή αποφαίνεται ότι η διατήρησις των τόνων και πνευμάτων, ως ταύτα εθεσπίσθησαν υπό των Αλεξανδρινών, εάν ήσαν τότε αναγκαία διά την διατήρησιν της ορθής προφοράς της αρχαίας γλώσσης, σήμερον, οπότε δεν υπάρχει διαφορά εις την προφοράν των ψιλών και των δασέων, ούτε προσωδία εις την εναλλαγήν των οξέων και βαρέων, τα σημεία των τόνων και πνευμάτων δύνανται ασφαλώς, χωρίς καμμίαν ζημίαν, να αντικατασταθούν απλώς με μίαν τελείαν, η οποία να τίθεται επάνω εις την τονιζομένην συλλαβήν των δισυλλάβων και πολυσυλλάβων εκείνων λέξεων, αι οποίαι τονίζονται εις την παραλήγουσαν ή προ-παραλήγουσαν. Η απλούστευσις αύτη, εάν τελικώς γίνη δεκτή, θα είναι κέρδος πολυτίμου χρόνου διά τον μαθητήν, ο χρόνος του όποιου θα χρησιμοποιήται λυσιτελέστερον εις την καλλιτέραν εκμάθησιν των Ελληνικών». Ή άποψη δε αυτή «ενισχύεται» εμμέσως από ανυπόγραφη απάντηση που δίνεται στον νεαρό Βάγγον Ζαχ., επίδοξο «λογοτεχνικό συνεργάτη» του ίδιου περιοδικού, με αφορμή τα πολυάριθμα ορθογραφικά του λάθη, και μετά την παράθεση συναφών κανόνων και των κυριότερων δασυνόμενων λέξεων από τον υπεύθυνο των σελίδων για την αλληλογραφία του εντύπου: «[...] Σίγουρα θα πης: —“Μα τι χρειάζονται λοιπόν αυτά τα πνεύματα;” Ε! λίγη υπομονή. Θα ’ρθή κι’ αυτών η ώρα τους. Πού θα πάη;» (Η Νεολαία, έτος Β΄ (Δ΄) περίοδος δευτέρα, αρ. τεύχ. 16 (67), 20 Ιανουαρίου 1940, στήλη β της μέσα όψης του οπισθόφυλλου).
… για να καταλήξει ο συγγραφέας (Ανδρειωμένος):
Είναι προφανές ότι οι προαναφερθείσες θέσεις εκπλήσσουν πραγματικά τον σημερινό αναγνώστη τους· για τούτο και χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης.
Αυτή είναι η θέση (αλλά και η συνεισφορά που περιμένουμε) στα πολιτιστικά του τόπου μας απ' τη μεριά της Ακαδημίας; 
