Συνδιάλεξις από τηλεγράφου μεταξύ του Αταμάνου Γρηγόριεφ και του διοικητού του 1/34 Λόχου υπολοχαγού Μιχαήλ Μαθιού εις Χερσώνα, κατά την 16ην Φεβρουαρίου/1ην Μαρτίου 1919
Ιστορικόν
16 Φεβρουαρίου. Ώρα 16.20'. Έλαβον εκ Ζνιγερόφκας, χωρίου κατεχομένου υπό των Μπολσεβίκων, τηλεγράφημα εις ρωσικήν γλώσσαν απευθυνόμενον εις τους Γερμανούς του Νικολάιεφ και τάσσον αυτοίς προθεσμίαν 7 ημερών να εκκενώσωσι το Νικολάιεφ.
Ώρα 16.50'. Έλαβον εκ του αυτού χωρίου τηλεφωνικήν αίτησιν «απευθυνομένην εις τον Έλληνα Λοχαγόν Φρούραρχον του σταθμού Χερσώνος Ηλίαν Ματθιόν» εκ μέρους του Επιτελάρχου του Αταμάνου Γρηγόριεφ, ζητούντος όπως μεταβιβάσω το άνω τηλεγράφημα εις τον Γερμανόν Στρατηγόν του Νικολάιεφ και ταυτοχρόνως τον συνδέσω τηλεφωνικώς με το Νικολάιεφ. Εις ταύτα απήντησα ότι θα ζητήσω την έγκρισιν του Διοικητού των Συμμαχικών Στρατευμάτων Χερσώνος, πράγμα όπερ και έπραξα, έλαβα όμως διαταγήν ουδεμίαν απάντησιν να δώσω.
Ώρα 19.10'. Η τηλεφωνήτρια του σταθμού Χερσώνος με ειδοποιεί ότι εις το τηλέφωνον Ζνιγερόφκας ευρίσκεται ο Αταμάνος Γρηγόριεφ και ότι ζητεί εις το τηλέφωνον τον Ρώσον, Έλληνα και Γάλλον Φρούραρχον του σταθμού Χερσώνος. Μετέβην εις το τηλέφωνον μετά του Ρώσου Φρουράρχου, μη υπάρχοντος Γάλλου τοιούτου, έλαβα το ακουστικόν ανά χείρας και εζήτησα Ζνιγερόφκαν· μοι απήντησεν εις την γαλλικήν.
— Εδώ Αταμάνος Γρηγόριεφ.
— Χαίρω πολύ, και εδώ Έλλην Λοχαγός Φρούραρχος Ματθιός.
— Αναμένω ακόμη απάντησιν διά το προς τους Γερμανούς τηλεγράφημα.
— Δυστυχώς ο διοικητής των Συμμαχικών Στρατευμάτων δεν ευρίσκεται εις την πόλιν. Μόλις έλθη θα ζητήσω την έγκρισίν του και θα σας απαντήσω.
— Πρέπει να γνωρίζη ότι εάν δεν εγκρίνη, αύριον εις τας 3 η ώρα, εγώ επί κεφαλής του στρατού μου...
Εδώ η τηλεφωνική συνεννόησις διεκόπη, καθόσον η φωνή του ασθενέστατα ηκούετο. Του απήντησα γαλλιστί ότι δεν ακούω. Δεν αντελήφθη. Τότε του απήντησα ρωσιστί ότι δεν ακούω. Με ήκουσε και μου είπε να πάω αμέσως εις τον τηλέγραφον, πράγμα όπερ επράξαμεν αμφότεροι.
Τηλεγραφική συνδιάλεξις
— Τάσσω προθεσμίαν ίνα έως αύριον εις τας 5 το απόγευμα αφήσετε όλα τα όπλα σας και τα κανόνια εις το λιθόστρωτον του σταθμού και αναχωρήσητε εις Οδησσόν.
— Άλλα πρέπει να γνωρίζητε ότι η Ελληνική Ιστορία ουδαμού αναφέρει όμοιον παράδειγμα ελληνικού στρατού καταθέτοντος τα όπλα και αναχωρούντος.
— Αφού εφέρατε την συζήτησιν περί Ελληνικής Ιστορίας, δεν μου λέτε τι διάβολο θέλετε σεις οι Γραικοί εδώ επάνω στην Ουκρανία;
— Ενόμιζα ότι είχα να συζητήσω με σοβαρούς ανθρώπους, αλλά τώρα σταματώ.
— Βλέπω ότι πολύ γρήγορα πήρατε και σεις οι Γραικοί τας ιδέας των άλλων σας Συμμάχων. Μας αποκαλούν όχι σοβαρούς, αστείους, λωποδύτας, ληστάς, δολοφόνους, δεν μας υπολογίζουν, μας ονομάζουν με τον πλέον περιφρονητικόν τρόπον Μπολσεβίκους. Ναι. Είμεθα Μπολσεβίκοι, άνθρωποι δηλαδή οι όποιοι εθέσαμεν υπέρ παν άλλο τίμιον και αγνόν, την φωνήν του αγωνιώντος και καταπιεζομένου λαού, το αίμα το πολύτιμον του αδίκως σφαζομένου πλήθους και πολεμούμεν και θα πολεμούμεν, υπερασπίζοντες βωμούς και εστίας, τους έως χθες δυνάστας μας, τους έως χθες σφαγιαστάς μας, τους απορροφήσαντας το αίμα μας, την εργασίαν μας, τους κόπους μας, τον ιδρώτα μας, την ζωήν μας ολόκληρον. Δεν δέρομεν ημείς τους στρατιώτας μας, δεν αναγκάζομεν ημείς χίλιους ανθρώπους να εργάζωνται ως κτήνη δι’ ένα και μόνον δεσπότην, αλλ’ όλοι εργαζόμεθα δι’ όλους και αν σήμερον διαπράττομεν μερικά έκτροπα, μερικά τα οποία φαίνονται αντίθετα προς τας αρχάς μας, το κάμνομεν διότι διερχόμεθα μίαν μεταβατικήν κατάστασιν, βραδύτερον θα διορθωθούν όλα. Ήλθατε και σεις οι Σύμμαχοι, να βοηθήσητε, καθώς λέτε, τον ρωσικόν λαόν, και αντί τούτου συμμαχήσατε και συμπολεμήτε καθ’ ημών με τους χθεσινούς δεσπότας μας, τους χθεσινούς σφαγιαστάς μας. Συνεπώς θα πολεμήσωμεν και σας. Αλλά σεις οι Γραικοί, σεις οι οποίοι ηγωνίσθητε επί τόσους αιώνας διά την ελευθερίαν, διά την ανάπτυξιν των λαών, σεις οι οποίοι μας εδώσατε τα πρώτα νάματα του πολιτισμού και του χριστιανισμού, πώς αρνούμενοι τας αρχάς σας, καταστρέφοντες την ιστορίαν σας, έρχεσθε και δέχεσθε να υποδουλώσητε αυτόν τον λαόν; Βεβαιωθήτε όμως ότι αν καθήσητε δύο-τρεις μήνας ακόμη εις την Ρωσίαν, αύριον θα επανέλθητε εις την Ελλάδα, σεις οι χθεσινοί μας διδάσκαλοι, μαθηταί πλέον των χθεσινών σας μαθητών και οπαδοί της ιδέας της ελευθερίας των λαών.
Είμαι περίεργος όμως να μάθω αν σεις οι Γραικοί θα μας κτυπήσητε, αν έλθωμεν αυτού.
— Ενώ ήλθα με την διάθεσιν να συζητήσω μαζί σας, εξαφνικά μού απευθύνατε την φράσιν «Τι διάβολο θέλουμεν ημείς οι Γραικοί στην Ουκρανία». Πρώτον, η φράσις αυτή, αυτή καθ’ εαυτήν δεν ήτο υπό έποψιν αβρότητος η αρμόζουσα, και δεύτερον, ερωτάτε εμέ, ένα στρατιώτην, μη γνωρίζοντα να κάμη τίποτε άλλο ή μόνον να εκτελή τας διαταγάς ας λαμβάνη, τι θέλομεν ημείς οι Γραικοί εδώ στην Ουκρανία, ενώ εγνωρίζατε πολύ καλά ότι δεν είμαι εγώ ο αρμόδιος να σας απαντήσω εις το ζήτημα τούτο. Γι’ αυτό σας έδωκα την απάντησιν την οποίαν σας έδωκα. Σχετικώς με τας θεωρίας και τα δίκαιά σας, το μόνον το οποίον δύναμαι να σας είπω είναι ότι, καθώς βέβαια γνωρίζετε και σεις πολύ καλά, σήμερον εις το Παρίσι υπάρχει Επιτροπή από αντιπροσώπους των Κρατών, η οποία κανονίζει τας τύχας των Εθνών· αποταθήτε εκεί.
— Σ’ αυτό το σφαγείον ποτέ δεν θ’ αποταθώ.
— Σχετικώς με το ζήτημα του αν θα σας χτυπήσωμεν ή όχι, αν έλθητε εδώ, πριν σας απαντήσω, θέλω να μου πήτε αν με ερωτάτε να σας απαντήσω ιδιωτικώς ή ως αντιπρόσωπος των εν Χερσώνι Ελλήνων.
— Ναι, ναι, ιδιωτικώς απαντήσατε. Έχετε δε υπ’ όψιν σας ότι και εγώ ιδιωτικώς ομιλώ μαζί σας, διότι είσθε Γραικοί, τους άλλους Συμμάχους σας τους περιφρονώ και μάλιστα παρακαλώ την συζήτησίν μας αυτήν να την τηρήσητε μυστικήν από τους Συμμάχους σας.
— Επιθυμώ να μη λησμονήσητε εκείνο το οποίον σας είπα προηγουμένως, ότι δηλαδή εγώ δεν είμαι τίποτε άλλο ή μόνον ένας στρατιώτης και ως τοιούτος έλαβα διαταγήν να μείνω εδώ. Και θα μείνω.
— Ώστε θα μας κτυπήσητε;
— Εάν θελήσητε να έλθητε εδώ και να τεθήτε αντιμέτωπος της διαταγής ην εκτελούμεν παραμένοντες εδώ, τότε ασφαλώς, ναι!
— Σας λυπούμεθα όμως διότι είσθε ολίγοι.
— Μη λησμονήτε όμως τας Θερμοπύλας και πεισθήτε ότι, όταν οι Έλληνες ευρεθούν εις την ανάγκην να χτυπήσουν, χτυπούν Ελληνικά.
— Μη λησμονήτε όμως και σεις ότι ημείς γνωρίζομεν να πολεμούμεν και Ελληνικά και Γαλλικά και Γερμανικά και Αγγλικά και Αμερικάνικα και Πολωνικά και Ουκρανικά και Τσεχοσλοβακικά.
— Τόσον το καλύτερον.
— Επεθύμουν και πάλιν να ακούσω αν θα μας κτυπήσητε σεις οι Γραικοί ή όχι.
— Την απάντησιν σάς την έδωκα. Καλήν νύχτα σας.
— Μα ημείς γνωρίζομεν ότι οι Γραικοί δεν κοιμούνται τόσον ενωρίς.
— Ναι! είναι αλήθεια αυτό, αλλά μη ξεχνάτε ότι έχω μίαν και ημίσειαν ώραν εδώ και ότι ένας φρούραρχος σταθμού έχει πολλάς ασχολίας. Καλήν νύχτα.
— Ε! τότε ωρεβουάρ.
(Υπογρ.) Ηλίας Ματθιός
Υπολοχαγός Πεζικού
Πηγή: Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία, 1919. Επιμέλεια Π. Α. Ζάννας. (Αρχείο της Π. Σ. Δέλτα, 4). Αθήνα: Ερμής, 1982, σ. 165-168.