Σοβιετικά

[Costas]

The Gulag After Stalin
A review of Khrushchev’s Gulag: The Evolution of Punishment in the Post-Stalin Soviet Union, 1953-1964, by Jeffrey S. Hardy. (Dissertation Reviews)

(...)
Hardy begins with a provocative comparison to the present-day U.S. penal system, citing the high incarceration rate in the United States as evidence that “imprisonment in America today bears more than fleeting similarity to the Soviet Gulag of the early 1950s” (p. 1). Comparisons with other prisons are made frequently throughout the dissertation, as Hardy argues that many Soviet penal practices—including forced labor and reeducation/rehabilitation—were also prevalent in most modern penal systems.
(...)
Chapter 4, “Visiting the Gulag,” has been published in a revised form in The Russian Review (Jeffrey Hardy, “Gulag Tourism: Khrushchev’s ‘Show’ Prisons in the Cold War Context, 1954–59.” The Russian Review 71 (2012): 49-78). It is worth noting that some of the strengths of Hardy’s dissertation really shine through in this chapter. Here he links Khrushchev’s Gulag reforms to broader Cold War goals by focusing on how the authorities prepared certain camps and prisons for official visits from foreign delegations, hoping to create a favorable impression in the foreign news media. This chapter thus also illustrates Hardy’s persistent efforts to place the Gulag within a global context, and also represents an almost complete break from the historiography of the period, which focuses primarily on issues of resistance and release.
(ΣΣ: Για μια επίσκεψη ξένων στη Μακρόνησο, λίγα λόγια εδώ [σελ. 10])
(...)
Most scholars dismiss Khrushchev’s efforts as superficial at best, especially given the shift in the early 1960s. But Hardy’s significant contribution is to take seriously this process of reform.

Προσβλέπω με ενδιαφέρον σε μια διατριβή για το Πουτινικό γκουλάγκ, που ήρθε στην επικαιρότητα με τον αγώνα της Ναντέζντας Τολοκοννίκοβας των Pussy Riot.

 

[Costas]

Psychiatry in Stalin’s Soviet Union
A review of Scientific Psychiatry in Stalin’s Soviet Union: The Politics of Modern Medicine and the Struggle to Define ‘Pavlovian’ Psychiatry, 1939-1953, by Benjamin Zajicek. (Dissertation Reviews)

(...)
Critical accounts are frequently coloured by personal grievances, but otherwise tend to echo the view — prevalent in the West during the Cold War years — that psychiatry was perverted by Stalinist totalitarianism along with other Soviet sciences. Zajicek draws on recent reassessments of Stalinist science — especially the studies of Nikolai Krementsov (Stalinist Science. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1997) and Aleksei Kojevnikov (Stalin’s Great Science: The Times and Adventures of Soviet Physicists. London: Imperial College Press, 2004) — to argue that, although the state did compel psychiatrists to adopt certain language, they remained able to express a remarkably wide range of ideas. As Zajicek’s title indicates, he argues that the crucial development in these years was not the imposition of a Pavlovian framework by the Soviet state, but instead a struggle among psychiatrists to define what Pavlovian psychiatry would be. As he demonstrates, disputes over professional jurisdiction, institutional and personal rivalries, informal networks of patronage, the development of technology, generational change, and competition for scarce funding and material resources all shaped this struggle and shaped decisively the development of the theory and practice of psychiatry.
(...)
Chapter 6 examines the October 1951 ‘Pavlov session’, at which the practical implications of Pavlovian physiology for the practice of Soviet psychiatry were to be defined, and thus became decisive for establishing who would control key institutions in the field. Although this session was decisive for the redistribution of institutional power in the field, Zajicek rejects the characterization of it as an egregious intervention in science by political elites. The idea of Pavlovian psychiatry was sufficiently vague that all participants could claim to be its true representatives, he argues, and the final outcome depended not upon ideological pronouncements of scientific principles, but upon administrative priorities and on an anti-Semitic campaign to attack leading Jewish figures within the profession. Moreover, Zajicek contests the frequent characterization of the 1951 session as a fundamental break in the development of Soviet psychiatry. Rather, he argues, it reinforced long-standing trends, such as the creation of a clinical foundation for psychiatry, the use of new technology and laboratory methods to develop more effective treatment methods, and the advance of a younger generation of psychiatrists who had been educated after the 1917 revolution and had trained in provincial institutions.

 

[Costas]

Stalin's Think Tank: The Varga Institute
A review of Stalin’s Think Tank: The Varga Institute and the Making of the Stalinist Idea of World Economy and Politics, 1927-1953, by Kyung Deok Roh. (Dissertation Reviews)

In 1927 Varga took charge of a relatively small group of scholars and set about transforming them into a major force in shaping Soviet policy analysis of the outside world. Three things were central to this process. First, Varga recruited scholars who were experts on the political economies of particular countries, rather than generalists or broadminded theorists. Second, he cultivated relationships with powerful political leaders and insisted that the institute’s work address practical questions of immediate importance to international politics. Third, he maintained a tightly controlled administrative structure that allowed him and his most-trusted associates to monitor closely the institute’s activities and publications.
(...)
Varga recognized the general laws of capitalism but “tested” them in the concrete environment of the 1930s. He presented this analysis in published papers and in private correspondence with Stalin and other high-ranking officials. And he applied the same approach to understanding the wartime economy of Germany (which he saw as weakening even on the eve of the war) and the postwar western economy (where his recognition of “overproduction” in the US and “underproduction” in Europe led him to foresee an economic rationale for what would become the Marshall Plan.)
(...)
In Chapter 5 Roh turns to the postwar controversy that saw the dissolution of Varga’s institute, the closing of its journal, and Varga’s obligatory public “self-criticism” for opinions deemed erroneous by the party apparatus. Roh’s access to archival materials is crucial to his revisionist take on the so-called “Varga affair.” (...) Unlike most previous scholars, Roh sees no major break between Stalin and Varga on theoretical issues. Varga seems to have continued to maintain close contacts with Stalin after 1947, he continued to publish in major academic and popular journals, remained an academician, and still directed a substantial research unit. Roh suggests that the best way to understand the postwar affair, then, is within the context of domestic Soviet politics. Rather than theoretical content, Roh points to the ethnic and generational make-up of Varga’s group of scholars to explain the Central Committee’s insistence on breaking up Varga’s team. Varga’s institute was staffed mostly by non-Russians – Jews in particular made up a large percentage of the institute’s senior leadership. This was unacceptable in the midst of the xenophobia of the zhdanovshchina and the anti-cosmopolitan campaign. Concerns about ethnicity and loyalty, rather than theoretical issues, were behind the Central Committee’s attacks. And on this administrative point, Stalin was unlikely to defend Varga, even as he valued his opinions on political economy. Without Stalin’s support, the attacks continued until Varga recanted. But he was by no means ostracized. In Roh’s interpretation, in the wake of the affair, Varga was free to produce “objective analyses” of the world economy without being encumbered by “propaganda and theory.” He remained highly influential, if slightly less visible.

Διαφορετική οπτική στο βιογραφικό άρθρο της Wikipedia (είχε χρηματίσει και υπουργός οικονομικών στην Ουγγρική Επανάσταση του 1919).

Κείμενα του Varga στο marxists.org (Comintern History Archive), όχι όμως το The Economic Transformation of Capitalism at the End of the Second World War, "in which he argued that the capitalist system was more inherently stable than had been hitherto believed", πράγμα που κατά το συντάκτη της Wikipedia οδήγησε στην κατάργηση της ομάδας του.

 

[Paradiper_Du]

@Paradiper: Όχι, και οι «ελεύθερες εκλογές», ας πούμε, δεν αναιρούν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, ούτε τη Δρέσδη. Δε σε βλέπω όμως να κατηγορείς την Αμερική για ολοκληρωτισμό και σταλινισμό.

Αυτό το «όχι» καταλαβαίνω ότι καταφάσκει στον υπονοούμενο ισχυρισμό μου ότι το ένα (η συμμετοχή στον αγώνα εναντίον του φασισμού) δεν αναιρεί το άλλο (επαίσχυντη και κακόβουλη προδοσία του κοινού αγώνα με την εξόντωση των Πολωνών στο Κατύν). Μα ακριβώς αυτό συζητάμε. Εφόσον συμφωνείς, τότε κι εγώ απ' τη μεριά μου δηλώνω ότι δεν έχω τον παραμικρό δισταγμό να καταδικάσω με τα πιο σκληρά λόγια τον ιμπεριαλισμό των Αμερικάνων και τα Γκουαντάναμο. Αλλά γιατί μου το ζητάς αυτό; Το νήμα έχει τίτλο «Σοβιετικά», αυτό το θέμα συζητάμε εδώ. Το να φέρνουμε στην κουβέντα τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό σαν αντίβαρο μου θυμίζει όχι το «μπάλα στην εξέδρα», που λέει ο panadeli, αλλά το «κι εσείς βασανίζετε τους μαύρους». Μα εν έτει 2013;

 

[daeman]

...
Το νήμα έχει τίτλο «Σοβιετικά», αυτό το θέμα συζητάμε εδώ. Το να φέρνουμε στην κουβέντα τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό σαν αντίβαρο μου θυμίζει όχι το «μπάλα στην εξέδρα», που λέει ο panadeli, αλλά το «κι εσείς βασανίζετε τους μαύρους».
...

Μόνο γλωσσικά και διανηματικά πατώ σ' αυτό το νήμα, όσο πατάει η γάτα: What about whataboutery?

 

[Costas]

Πολύ γούστο έχει το ναιαλλακίες, όντως! :)

 

[panadeli]

Αντιγράφω την είδηση από το tvxs:

Ο θείος του βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Γιονγ Ουν, Γιανγκ Σονγκ Θαέκ και μέχρι πρότινος νούμερο 2 στο καθεστώς εκτελέστηκε καθώς ειδικό στρατοδικείο τον έκρινε ένοχο για προδοσία. Την είδηση μετέδωσε το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων της Βόρειας Κορέας KCNA.
«O κατηγορούμενος Γιανγκ συγκέντρωσε δίπλα του ανεπιθύμητες δυνάμεις και σχημάτισε μια αντεπαναστατική φράξια όπως αυτές που υπάρχουν στην σύγχρονη εποχή στην οποία ήταν ο αρχηγός για μεγάλο χρονικό διάστημα και συνεπώς, υπέπεσε στο φρικτό έγκλημα της προσπάθειας ανατροπής του κράτους» ανέφερε το πρακτορείο. Η επίσημη εφημερίδα Ροντόνγκ Σινμούν δημοσίευσε την Παρασκευή μια φωτογραφία του Γιάνγκ με χειροπέδες να κρατείται από ένστολους φύλακες, κατά τη δίκη του.
Το καθεστώς της Βόρειας Κορέας είχε ήδη καθαιρέσει τον Γιανκ από όλες τις υψηλόβαθμες θέσεις που κατείχε και τον εκδίωξε από τον κομματικό μηχανισμό, κατηγορώντας τον για εγκληματικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων της κακοδιαχείρησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος του κράτους, της λαγνείας ως προς τις γυναίκες και της κατάχρησης αλκοόλ.

Μη μασάτε, δυτική προπαγάνδα είναι. (Δεν έχει σημασία ότι η είδηση μεταδόθηκε από την κρατική τηλεόραση της Βόρειας Κορέας, προφανώς χαλκευμένο θα είναι το βίντεο). Όπως εύστοχα επισημαίνει ο χρήστης DimPapadopoulos, σε ένα καίριο χτύπημα κατά του δυτικού ιμπεριαλισμού:

κάθε λίγο και λιγάκι βγαίνει και απο μια "αποκαλυπτική" είδηση στα δυτικά μμε περι βόρειας κορέας όπου μας λένε συνέχεια ψέματα και θέλουν να αποδείξουν το πόσο απάνθρωπο είναι το καθεστός. την μια μας λέγανε ότι εκτελέσανε με ΄"ολμο" κάποιον πολίτη τους!, την άλλη ότι λόγο πείνας οι άνθρωποι έγιναν ανθρωποφάγοι...! ότι νά ναι. συνεχίζω να μην πιστεύω τίποτε απ ότι γράφουν για την συγκεκριμένη χώρα. ένα είναι σίγουρο η δύναμη που βγάζει αυτό το καθεστός δεν αφήνει περιθώριο στα τομάρια της διεθνούς αλητείας να πάνε και να φάνε ζωντανούς τους ανθρώπους που κατοικούν σε εκείνη την γωνιά του πλανήτη όπως κάνουν στις άλλες χώρες και στην δικιά μας επίσεις.
αυτό το λέω ,ασχέτως αν συμφωνώ ή διαφωνώ με το καθεστός, για να καταλάβετε όλοι σας πόση δύναμη μπορεί να μαζευτεί όταν σε μια χώρα αντί να είναι όλα ανεξέλεγκτα και οι καθένας να παράγει ότι του κατέβει,σύμφωνα με τους κανόνες της "αγοράς" άσχετα αν υπάρχει λόγος να το παράγει ή όχι και αν ικανοποιεί κάποιες ανάγκες της κοινωνίας, και σε ένα καθεστώς όπου όλα γίνονται με προγραματισμό και με σχεδιασμό. πολύ απλά σε κάνει υπερδύναμη. εάν τώρα αφήναν την βόρειο κορέα και τον λαό της να ζήσει όπως θέλει χωρίς κάθε λίγο και λιγάκι να θέλουν να της ορμήσουν οι "απελευθερωτές" των λαών δεν θα υπήρχε λόγος να καταναλώνει τόση πολύ ενέργεια σε κατασκευές όπλων και σε στρατιωτικό υλικό και θα είχε άλλη πορεία. αυτό που γίνετε με την συγκεκριμένη χώρα μου θυμίζει ψυχρό πόλεμο και είναι φαντάζομαι κάτι παρόμοιο με όλα τα κακά του.

Στο ίδιο σάιτ τόλμησε να σχολιάσει και ένας νεοφιλελεύθερος φασιστάκος κάτι περί κομουνισμού, αλλά ευτυχώς έλαβε τις αποστομωτικές απαντήσεις που του άξιζαν:
Tassos Pagonis Θα σε ρωτούσα αν γνωρίζεις την λέξη προπαγάνδα, αλλά σίγουρα την ξέρεις γιατί δουλεύεις για αυτή...
και
Αυτό δεν είναι κομμουνισμός φασιστάκο αλλά η δικτατορία του κόμματος. Δεν βλέπω όμως να σκούζεις για τα 20.000 παιδιά που πεθαίνουν από την πείνα κάθε μέρα για να τρώνε και να πείνουν τα στελέχη των πολυεθνικών.

Παραθέτω τα παραπάνω σχόλια επειδή τα θεωρώ χαρακτηριστικά μιας συγκεκριμένης νοοτροπίας, της ίδιας νοοτροπίας που κρύβεται πίσω από το "απολαυστικό" κείμενο που παραθέτει η άνεφ στο #11.
Παρεμπιπτόντως, την είδηση την μετέδωσε ακόμη και ο Ριζοσπάστης, ο οποίος βέβαια βρήκε την ευκαιρία να στηλιτεύσει τη στάση της Νότιας Κορέας (και όχι ασφαλώς το γεγονός ότι στη Λαϊκή Δημοκρατία της Βόρειας Κορέας γίνονται συνοπτικές δίκες και εκτελέσεις):

Η εξέλιξη χρησιμοποιήθηκε ως μία καλή αφορμή από τη γειτονική Νότια Κορέα, προκειμένου να σχολιάσει πως παρακολουθεί συνεχώς και με «βαθιά ανησυχία» τα τεκταινόμενα στην Πιονγιάνγκ, σημειώνοντας ότι είναι «πλήρως προετοιμασμένη για όλα τα ενδεχόμενα στο μέλλον»... σε στενή συνεργασία με τους συμμάχους της.

 

[anef]

Αγαπητέ panadeli, το γεγονός ότι η τωρινή εκτέλεση συνέβη όντως, δε σημαίνει ότι συνέβησαν και όλες οι άλλες. Επίσης, το γεγονός ότι εμφανίστηκε πλήθος δημοσιευμάτων στη Δύση για εκτελέσεις που καταφανώς ΔΕΝ έγιναν, δείχνει κάτι κατά την ταπεινή μου γνώμη. Και τέλος, το γεγονός ότι απάντησα στα καταφανή ψέματα (εσένα δε σε ενοχλούν; ), δε σημαίνει ότι υπερασπίζομαι το καθεστώς της Β. Κορέας για το οποίο ούτως ή άλλως γνωρίζω ελάχιστα και το οποίο, με βάση τα όσα λίγα ξέρω, δεν μου αρέσει καθόλου μα καθόλου και δεν ξέρω και τι σχέση έχει με τον κομμουνισμό. Μιλάμε, λοιπόν, για δύο τελείως διακριτά πράγματα: για το γεγονός ότι η Δύση χρησιμοποιεί χονδροειδέστατη προπαγάνδα κατά της Β. Κορέας (για ποιο λόγο; ), και για την ίδια τη Β. Κορέα. Εγώ απάντησα στο πρώτο μόνο γιατί η προπαγάνδα αυτή προβλήθηκε από τον Κώστα (και μάλιστα στα Σοβιετικά -λαθροχειρία ολκής, δείχνει όμως καθαρά και ποιος είναι ο στόχος αυτής της προπαγάνδας: η δυσφήμιση του κομμουνισμού συνολικά) και επέλεξα να μην απαντήσω στο δεύτερο, πρώτον γιατί δεν έχω καμία όρεξη να υπερασπιστώ τη Β. Κορέα και δεύτερον γιατί πραγματικά ξέρω ελάχιστα πράγματα γι' αυτήν.

Το γεγονός ότι από τον Ριζοσπάστη σχολιάζεται η ανακοίνωση της Ν. Κορέας είναι απολύτως φυσικό: αντίστοιχες επισημάνσεις έχουν γίνει για τη Συρία, τη Λιβύη, το Ιράν και άλλες χώρες, όταν υπάρχουν απειλές για επεμβάσεις, όταν εκφράζονται «ανησυχίες» και όταν τα διάφορα γεράκια είναι σε «ετοιμότητα». Δε σημαίνει ότι το ΚΚΕ είναι υπέρ των καθεστώτων της Συρίας, της Λιβύης ή του Ιράν. Το ΚΚΕ δε θεωρεί το καθεστώς της Β.Κορέας κομμουνιστικό ή συγγενές με τις αξίες που το ίδιο υπερασπίζεται (π.χ. http://www.rizospastis.gr/story.do?id=5871821&publDate=).

Να συμπληρώσω επίσης ότι μου κάνει πραγματικά εντύπωση πως η δική μου απάντηση στην αναφορά του panadeli στο Λισένκο, που αφορούσε ιστορικά στοιχεία για τη Σοβιετική Ένωση, κρίθηκε ότι δεν πρέπει να ανήκει σ' αυτό το νήμα, ενώ δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με τα δημοσιεύματα για τη Β. Κορέα. Θα παρακαλούσα, αν γίνεται, τουλάχιστον η δική μου απάντηση (κατά τη γνώμη μου όλη η συζήτηση) να επιστρέψει στη θέση της ή να υπάρξει λινκ και πάλι στην αρχική θέση της απάντησης.

 

[panadeli]

Εμένα πάλι μου κάνει εντύπωση η βεβαιότητά σου ότι τα δυτικά δημοσιεύματα για εκτελέσεις κλπ είναι καταφανώς ψευδή και προϊόντα προπαγάνδας (και μάλιστα μου ζητάς να πάρω θέση γι' αυτό), την ίδια στιγμή που αναγνωρίζεις ότι η πληροφόρησή σου για τη Βόρεια Κορέα είναι ελάχιστη! Αποδέχεσαι με περισσή ευκολία τη βορειοκορεατική εκδοχή της ιστορίας; Γιατί;

Παρεμπιπτόντως, την απάντηση που μου ζητάς στην έχω ήδη δώσει στο #13. Προφανώς και με ενοχλεί η προπαγάνδα και η διαστρέβλωση της αλήθειας, είτε προέρχεται από τη Δύση είτε από την Ανατολή είτε από τον πλανήτη Άρη. Επειδή όμως κι εμένα η πληροφόρησή μου για τα τεκταινόμενα στη Β. Κορέα είναι ελάχιστη (κάτι για το οποίο βεβαίως δεν ευθύνεται κανείς άλλος παρά η ίδια η Β. Κορέα), δεν μπορώ να ξέρω αν μια δεδομένη είδηση που κυκλοφορεί είναι κατασκευασμένη ή όχι, οπότε δεν μπορώ να εγκαλέσω τη Δύση ότι κυκλοφορεί κατασκευασμένες ειδήσεις, χωρίς να ξέρω ότι πράγματι πρόκειται για κατασκευασμένες ειδήσεις.

Το γεγονός ότι από τον Ριζοσπάστη σχολιάζεται η ανακοίνωση της Ν. Κορέας το θεωρείς απολύτως φυσικό. Το γεγονός ότι σχολιάζεται μόνο η ανακοίνωση της Ν. Κορέας το θεωρείς επίσης απολύτως φυσικό;

 

[anef]

Δηλαδή, επειδή δεν έχω πληροφόρηση για τη Β. Κορέα δεν μπορώ να κρίνω αν ένα δημοσίευμα είναι κατασκευασμένο; Ένα δημοσίευμα που δεν παρουσιάζει κανένα αποδεικτικό στοιχείο και καμία αξιόπιστη πηγή αλλά αφηγείται απλώς μια ιστορία που επιπλέον είναι τελείως γελοία και αντιφατική; Όταν η πορνοταινία αποδεικνύεται πως είναι μουσικοχορευτικό σόου; Τι ακριβώς συζητάμε, τώρα, να καταλάβω. Επίσης, καμιά βορειοκορεατική εκδοχή της ιστορίας δεν γνωρίζω. Πώς γίνεται να την αποδέχομαι και μάλιστα με περισσή ευκολία; Τη λογική μου εμπιστεύομαι απλώς που λέει πως αν υπήρχε κάποια αξιόπιστη πηγή το δημοσίευμα θα την ανέφερε.

Ο Ρ., από την άλλη, σχολιάζει αυτό που κρίνει ότι τη συγκεκριμένη στιγμή πρέπει να σχολιαστεί από τη σκοπιά των συμφερόντων αυτών που εκπροσωπεί. Άλλοι κρίνουν διαφορετικά. Π.χ. ο καημός για τις ελευθερίες στη Λιβύη τους πιάνει λίγο πριν απ' τον βομβαρδισμό της. Το ενδιαφέρον τους για τις γυναίκες του Ιράν συναρτάται με τις τιμές του πετρελαίου. Καίγονται για τη Β. Κορέα, αλλά καταπίνουν τη γλώσσα τους για ό,τι συμβαίνει στη γειτονιά τους. Πώς το'πε ο Κώστας; Συγκειμενοποίηση;

 

[bernardina]

Το κείμενο που ακολουθεί είναι ο πρόλογος του Π. Παπασαραντόπουλου στο βιβλίο του Λεωνίδα Χατζηπροδρομίδη «Ο Σταλινισμός και οι μεταμοντέρνοι θαυμαστές του», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

...................................................
Ο Μαρξισμός

Ο συγγραφέας θέτει από την αρχή το δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων. Αναμετριέται με την απλουστευτική θεώρηση, που είχε για πολύ καιρό επικρατήσει στην Αριστερά, ότι ο Σταλινισμός ήταν μια παρέκκλιση, ένα ατύχημα, σε μια κατά βάση σωστή θεωρία, τον μαρξισμό[1].
Δεν διστάζει να την απορρίψει, υιοθετώντας την οξυδερκή επισήμανση του Κολακόφσκι
που διακρίνει τον μαρξισμό ως ερμηνεία της περασμένης ιστορίας από τον μαρξισμό ως πολιτική
ιδεολογία, τονίζοντας ότι κανείς δεν αμφισβητεί ότι ο αποκαλούμενος ιστορικός υλισμός ήταν ουσιαστική συμβολή στη διανοητική μας ιστορία και ότι εμπλούτισε σημαντικά τη σκέψη μας για την περασμένη ιστορία.
Όμως, ξανά με τα λόγια του Κολακόφσκι «εμπειρική επιβεβαίωση των προβλέψεων του Μαρξ δεν έχουμε, αφού δεν υπήρξε προλεταριακή επανάσταση με το νόημα που την περιέγραψε. Δεν είχαμε δηλαδή αντίφαση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και στις παραγωγικές σχέσεις ή ανικανότητα του καπιταλισμού για την ανάπτυξη της τεχνικής...
…Όλες σχεδόν οι προφητείες, τόσο του Μαρξ όσο και των μεταγενέστερων μαρξιστών ποδείχθηκαν λανθασμένες, ωστόσο αυτό δεν καταστρέφει την κατάσταση πνευματικής σιγουριάς στην οποία ζουν οι οπαδοί του, αφού αυτή η σιγουριά δεν εδράζεται σε οποιεσδήποτε εμπειρικές προϋποθέσεις ούτε σε οποιουσδήποτε πιθανούς “ιστορικούς νόμους”, αλλά αποκλειστικά στην ψυχολογική ανάγκη για σιγουριά. Μ’ αυτό το νόημα ο μαρξισμός ασκεί ουσιαστικά θρησκευτικούς ρόλους και η αποτελεσματικότητά του έχει θρησκευτικό χαρακτήρα».
Παρ’ όλα αυτά, ο Κολακόφσκι επισημαίνει ότι «ο μαρξισμός ήταν η μεγαλύτερη φαντασίωση του αιώνα μας. Σημαντικό μέρος της επιτυχίας του το οφείλει στη σύνδεση των μεσσιανικών φαντασιώσεων με τα πραγματικά κοινωνικά προβλήματα, όπως ήταν ο αγώνας της ευρωπαϊκής εργατικής τάξης εναντίον της εκμετάλλευσης και της εξαθλίωσης, και τα συνένωσε σε συνεκτικό σύνολο που το αποκάλεσε με το παράδοξο όνομα “επιστημονικός σοσιαλισμός” το οποίο πήρε από
τον Προυντόν. Ο τίτλος είναι παράδοξος, γιατί επιστημονική μπορεί να είναι η τεχνική επίτευξης των στόχων, αλλά όχι και οι πράξεις επιβεβαίωσης των στόχων».
Οι διαπιστώσεις του Κολακόφσκι είναι στο ίδιο μήκος κύματος με τις επεξεργασίες του Κάρλο Ροσέλι, μιας εμβληματικής μορφής του φιλελεύθερου σοσιαλισμού, που υπογράμμιζε ότι «κανείς, και πολύ περισσότερο ένας σοσιαλιστής, δεν μπορεί να σκέφτεται και να εκθειάζει μια τόσο ολική όσο και παράλογη άρνηση του Μαρξ, προς όφελος μιας επιστροφής στον ουτοπισμό ή σε ρεύματα αλληλεγγύης ή σε ένα θολό δημοκρατικό ουμανισμό. Δεν γίνονται επιστροφές σε ιστορικά προηγούμενα και δεν σβήνεται η υπεραιωνόβια εμπειρία του εργατικού κινήματος. Η θέση που υποστηρίζω είναι, αντίθετα, μια θαρραλέα θέση χειραφέτησης. Να αποδεχτούμε ό,τι είναι
ζωντανό, να απορρίψουμε ανοιχτά, οριστικά, ό,τι εσφαλμένο, ουτοπικό συγκυριακό υπάρχει στον μαρξισμό. Το συμπέρασμα λοιπόν στο οποίο κατέληξα είναι ότι ο αληθινά ξεπερασμένος Μαρξ είναι ο Μαρξ θεωρητικός και προφήτης του σοσιαλιστικού κινήματος»[2].

Ο Σταλινισμός

Σε αυτό το εύφορο έδαφος της μαρξιστικής τελεολογίας για το αναπόφευκτο της κατάρρευσης του καπιταλισμού, και συνακόλουθα μιας ντετερμινιστικής φιλοσοφίας της Ιστορίας, ήταν μάλλον
αναμενόμενο να βλαστήσει το φαινόμενο του σταλινισμού. Αυτός ο μεσσιανικός τρόπος σκέψης, που έχει τη βεβαιότητα του τελικού στόχου ήταν εύκολο να μετατραπεί από θεωρία του κράτους σε κρατική ιδεολογία. Με τα λόγια του συγγραφέα, «ο Στάλιν απλούστατα μετέτρεψε τις αντιλήψεις των Μαρξ-Ένγκελς-Λένιν σε αιώνια δόγματα, τα οποία ονόμασε μαρξισμό-λενινισμό. Έτσι η μοίρα της “φιλοσοφικής” κληρονομιάς τους ήταν η αξιοποίησή της από τον Στάλιν. Το 1930, μαζί με το ξεκαθάρισμα της επιβολής του Στάλιν στο κόμμα, θεωρείται και η χρονιά που ο σταλινικός πρακτικισμός καταργεί τη φιλοσοφία ως θεωρητική δραστηριότητα και τη μετατρέπει σε απολογητική της εξουσίας του. Η εξουσία έχει πια ως εργαλεία της μαζί με την πολιτική, την τέχνη, την ιστορία και τη “φιλοσοφία” της».
Με τον τρόπο αυτό, «στον σταλινικό κομμουνισμό η απόλυτη εξουσία του κατάργησε την πολιτική, την οικονομία, την ιστορία και την ανθρώπινη καθημερινότητα, επιβάλλοντας τους δικούς της αυθαίρετους νόμους. Αυτό το οποίο στον μαρξισμό ήταν η οικονομία ως βάση ερμηνείας των φαινομένων, στον σταλινισμό αντικαθίσταται πια από την απόλυτη εξουσία. Η βάση είναι η εξουσία, ενώ το εποικοδόμημα είναι όλες οι άλλες δραστηριότητες που κατευθύνονται και ελέγχονται απ’ αυτήν. Η μαρξική αντίληψη ότι “η ελεύθερη ανάπτυξη του κάθε ατόμου είναι προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων”, στον σταλινικό κομμουνισμό χάθηκε μέσα στην ιερότητα των κομματικών εντολών, όπου το άτομο δεν υπάρχει παρά ως στοιχείο μιας απρόσωπης και κατευθυνόμενης μάζας».
Ίσως την οξυδερκέστερη κριτική σε αυτή τη μετατροπή της ιδεολογίας σε θρησκεία την έχει κάνει ο Μπέρτραντ Ράσελ, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, που δεν δίστασε να συγκρίνει τον μπολσεβικισμό με το Ισλάμ την εποχή της άνθισής του, υποστηρίζοντας ότι «και οι δύο θρησκείες είναι πρακτικές, κοινωνικές, μη πνευματικές και στοχεύουν στην κυριαρχία τους σ’ αυτό
τον κόσμο. Αυτό που το Ισλάμ έκανε για τους Άραβες, το ίδιο μπορεί να κάνει ο μπολσεβικισμός για τους Ρώσους…η ανυπαρξία κοσμοθεωρητικών κενών, η κατοχή απαντήσεων για όλα τα ερωτήματα, η ανυποχώρητη στάση απέναντι σε όλους, ακόμη και στους καλοπροαίρετους αντιπάλους, η ετοιμότητα για την επιβολή βίαιων μεθόδων για την επίτευξη του ανώτερου στόχου, ο μαχητικός αθεϊσμός, όλα αυτά είναι σημάδια όχι επιστημονικής (ελεύθερης) αλλά θρησκευτικής (ανελεύθερης) σχέσης απέναντι στον κόσμο».
Κατά συνέπεια, σύμφωνα με τον Ράσελ, «το κοινωνικό φαινόμενο του μπολσεβικισμού πρέπει να το παρατηρούμε σαν κάποια θρησκεία και όχι ως απλό πολιτικό κίνημα. Είναι δυνατές δυο διαφορετικές, εξίσου σημαντικές, σχέσεις απέναντι στον κόσμο: η θρησκευτική και η επιστημονική. Η επιστημονική σχέση θεμελιώνεται στην εμπειρία και βαθμιαία οικοδομείται σε αποδείξεις υπέρ και όχι εναντίον... Με τη θρησκεία υποδηλώνω το σύνολο των πεποιθήσεων που έγιναν δυνατές ως δόγματα, που αγνοούν το προφανές ή αντιπαρατίθενται σε αυτό, αυτές ριζώνουν στηριζόμενες σε συναισθηματικά και αυταρχικά μέσα, αλλά όχι στη λογική. Εκείνοι που αποδέχονται τον μπολσεβικισμό γίνονται αναίσθητοι στις επιστημονικές αποδείξεις και εκτελούν πνευματική αυτοκτονία».
Ο συγγραφέας, σε όλο το βιβλίο του, αλλά κυρίως στη σειρά των τριών δοκιμίων «Σταλινισμός: I. H τυραννία ως υπόσχεση ελευθερίας, II. Ο βολονταρισμός ως αναγκαιότητα, III. Η εξουσία ως αιώνια επιβολή στην κοινωνία», αναλύει διεξοδικά την εσωτερική δομή του σταλινισμού, ως ιδεολογίας της εξουσίας και ως απολογητικής με στόχο τη χειραγώγηση.
Ο ολοκληρωτισμός
Όλα όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω, οδηγούν τον συγγραφέα στην επισήμανση ότι ο σταλινισμός είναι ένα ολοκληρωτικό σύστημα, υιοθετώντας τον ορισμό του Κολακόφσκι ότι «ολοκληρωτικά συστήματα αποκαλούμε αυτά που έχουν μόνιμα εγκατεστημένη την επιθυμία να επιτύχουν αυτή τη δουλική τελειότητα και που ενίοτε την πλησιάζουν σημαντικά (σταλινική Ρωσία, μαοϊκή Κίνα, χιτλερική Γερμανία)».
Το ολοκληρωτικό σύστημα απαιτεί γενική επιβολή της ιδεολογίας, με τα κριτήρια της οποίας πρέπει να μετρώνται όλες οι μορφές ζωής. Άρα είναι αναπόφευκτο η δικτατορία του κόμματος να χαρακτηρίζεται ως δικτατορία της αλήθειας.
Με τα λόγια του Κολακόφσκι «η ολοκληρωτική εξουσία και η ολοκληρωτική ιδεολογία προσδιορίζονται αμοιβαία. Η ολοκληρωτική ιδεολογία είναι ισχυρότερη, τουλάχιστον από την άποψη των προθέσεών της, από οποιαδήποτε θρησκευτική πίστη που μας είναι γνωστή από την Ιστορία∙ όχι μόνο προτίθεται να συμπεριλάβει τη συνολική πραγματικότητα, όχι μόνο εμφανίζεται ως αλάθητη και υποχρεωτική, αλλά ο στόχος της (ευτυχώς απρόσιτος) ξεπερνάει τον έλεγχο και την εξουσία της προσωπικής ζωής κάθε υπηκόου: η ιδεολογία πρέπει να αντικαταστήσει την προσωπική ζωή και να μετατρέψει τους ανθρώπους σε αποτυπώματα ιδεολογικών αποσπασμάτων, με άλλα
λόγια η ιδεολογία εκμηδενίζει τη μορφή της προσωπικής ζωής. Κατά συνέπεια, πηγαίνει πολύ μακρύτερα από οποιαδήποτε θρησκεία».
Χρωστάμε τη θεμελίωση της θεωρίας του ολοκληρωτισμού σε δύο εξέχουσες φυσιογνωμίες της ευρωπαϊκής διανόησης, τη Χάνα Άρεντ και τον Καρλ Πόπερ. Καθόλου τυχαίο ότι η πρώτη ανήκει στην Αριστερά και ο δεύτερος στη φιλελεύθερη σκέψη.
Στην εμβληματική μελέτη της Άρεντ Πηγές του Ολοκληρωτισμού (1951) επισημαίνεται ότι ο ολοκληρωτισμός, που έχει δύο είδη, τον ναζισμό και τον μπολσεβικισμό[3], συνιστά μια νέα μορφή κρατικής συγκρότησης, όπου η ιδεολογία έχει κυρίαρχο και καθοριστικό ρόλο. Για τον ναζισμό, η ιστορία συμπυκνώνεται στην έννοια της φυλής. Για τον κομμουνισμό στην έννοια της κοινωνικής τάξης. Αν το αποδεχτούμε, τότε το ολοκληρωτικό σύστημα έχει εγκατασταθεί. Όλες οι πράξεις του θα μπορούν να νομιμοποιηθούν είτε με την επίκληση στη Φυλή, είτε με τους νόμους της Ιστορίας. Ο ολοκληρωτισμός έχει απλές απαντήσεις για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, ο ολοκληρωτισμός «παντού όπου κατέκτησε την εξουσία, δημιούργησε εντελώς νέους πολιτικούς θεσμούς, κατέστρεψε όλες τις κοινωνικές, νομικές και πολιτικές παραδόσεις της χώρας. Δεν έχουν σημασία η συγκεκριμένη εθνική παράδοση ή η ειδική πνευματική πηγή της ιδεολογίας του»[4].
Ο Κάρλ Πόπερ, με τα έργα του Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της[5], και Η ένδεια του ιστορικισμού[6], κατέδειξε ότι ο ολοκληρωτισμός είναι θεμελιωδώς ασύμβατος με τις αρχές της
ανοιχτής κοινωνίας των φιλελεύθερων δημοκρατιών λόγω της βεβαιότητας των οπαδών
του ότι η Ιστορία βαδίζει προς ένα προκαθορισμένο μέλλον, σύμφωνα με κανόνες τους οποίους ήδη γνωρίζουμε (οι σιδερένιοι νόμοι της Ιστορίας, κατά τον Στάλιν).

Ο Πόπερ, με εξαιρετικά διεισδυτικό τρόπο μιλάει «για το παραμύθι των οπαδών του ολοκληρωτισμού» και επισημαίνει ότι «μόνο η δημοκρατία παρέχει ένα θεσμικό πλαίσιο τέτοιο που να επιτρέπει την χωρίς βίαια μέσα μεταρρύθμιση και, έτσι, τη χρήση του λόγου στα πολιτικά ζητήματα»[7]. Υπογραμμίζει δε, ανιχνεύοντας τις ρίζες του ολοκληρωτισμού στη διδασκαλία του
Πλάτωνα, ότι «ο ολοκληρωτισμός δεν μπορεί να θεωρήσει καμιά κριτική ως φιλική, αφού κάθε κριτική μιας παρόμοιας αυθεντίας πρέπει να αμφισβητήσει την ίδια την αρχή της αυθεντίας»[8].

Είναι χαρακτηριστικό, και ανατριχιαστικό, το απόσπασμα της περιγραφής του Λέοναρντ από την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών της ναζιστικής Γερμανίας στη Μόσχα, στις 23 Αυγούστου 1939, όπως παρατίθεται στο παρόν βιβλίο: «Το αεροδρόμιο της Μόσχας είχε στολιστεί πανηγυρικά με σημαίες, με τον αγκυλωτό σταυρό και σοβιετικές σημαίες. Μια ορχήστρα του Κόκκινου Στρατού έπαιζε τον ναζιστικό ύμνο κι αμέσως μετά τη Διεθνή. Την ημέρα εκείνη από τους κινηματογράφους και τα θέατρα της Μόσχας απαγορεύτηκαν όλες οι ταινίες και οι θεατρικές παραστάσεις με αντιναζιστικό χαρακτήρα… Η πρόποση του Στάλιν για τον Χίτλερ ήταν συγκινητική: “Μου
είναι γνωστό πόσο ο γερμανικός λαός αγαπάει τον Φύρερ του. Γι’ αυτό πίνω στην υγεία του”».

Η ισοπέδωση του ατόμου

Ο συγγραφέας εξετάζει αναλυτικά τη σχέση του σταλινισμού με τους ανθρώπους και επισημαίνει
τη συνειδητή ισοπέδωση του ατόμου που εμπεριέχει ο σταλινισμός ως ιδεολογία.
Συμπυκνώνει αυτή την αντίληψη στα λόγια ενός αντιπάλου του Στάλιν, που βίωσε σε όλη του τη
ζωή τη σταλινική θηριωδία και δολοφονήθηκε από αυτή, του Τρότσκι[9], το 1924: «Ο άνθρωπος δεν μπορεί να έχει δίκαιο ενάντια στο κόμμα. Μπορεί να έχει δίκιο μόνο με το κόμμα και μέσω του κόμματος, αφού η ιστορία δεν δημιούργησε άλλο δρόμο για την πραγματοποίηση αυτού που είναι δίκαιο».

Αυτή η λογική της εξαφάνισης του ανθρώπου, της ενσωμάτωσής του και της διάλυσής του στους απρόσωπους μηχανισμούς του κόμματος και του κράτους περιγράφεται γλαφυρά από τον Λεωνίδα Χατζηπροδρομίδη με την περίπτωση του Πάβλικ Μοροζόφ (1918-1931), του νεαρού ήρωα της «οικοδόμησης του σοσιαλισμού», που λειτούργησε ως πρότυπο για τον νέο τύπο ανθρώπου που επαγγελόταν ο σταλινισμός: «Αυτός ο νεαρός πιονέρος κατάκτησε τη θλιβερή δόξα επειδή κατέδωσε τον πατέρα του ως “λαϊκό εχθρό” και μέλος μιας συνωμοσίας που οργάνωσαν οι κουλάκοι. Αυτή τη φοβερή πράξη –ο Π. Μοροζόφ για δεκαετίες προβαλλόταν ως πρότυπο στα σοβιετικά παιδιά– τη χρησιμοποίησε ο Στάλιν για να γκρεμίσει έναν διπλό μύθο. Πρώτα τον μύθο με τον οποίο η σοβιετική κοινωνία ταυτίζεται με την οικογένεια, στην οποία με την πρόοδο της Ιστορίας οι δεσμοί αίματος τώρα σημαίνουν πολύ λιγότερα από εκείνους που δημιουργούνται με την ενίσχυση του συστήματος. Στο όνομα αυτής της ιεραρχίας ο Π. Μοροζόφ όχι μόνο απορρίπτει αλλά και καταδικάζει τον φυσικό του πατέρα, αφού τον θεωρεί προδότη. Από την άλλη πλευρά, αυτό το παιδί-καταδότης δείχνει ποια είναι η πραγματική οικογένεια και ο πραγματικός πατέρας, γιατί κάθε οικογένεια πρέπει να έχει πατέρα. Αλλά εκείνος που προστατεύει τη μοίρα αυτής της οικογενειακής κοινωνίας είναι ο Στάλιν»[10]

Όπως περιγράφει ο συγγραφέας, «“το τρένο ξεκινάει από τη Βαρσοβία και θα φτάσει στη Μόσχα. Στην πορεία του μπορεί να πέσουν οι ρεβιζιονιστές, οι οπορτουνιστές και οι προδότες, αλλά το τρένο θα φτάσει στον προορισμό του”, μου έλεγε Έλληνας πρόσφυγας στην Πολωνία. Αυτή η εικόνα δείχνει τη σχέση ζωής και θανάτου, τη σύνδεση του ανθρώπου-κομμουνιστή με το
τρένο-κίνημα, από το οποίο αν πέσει κανείς δεν έχει νόημα η ζωή του.

Αλλά δυστυχώς για τον πιστό, ούτε τρένο υπάρχει ούτε Μόσχα ως προορισμός – η Ιστορία ως απόλυτος κριτής τα χαρακτήρισε όλα ως μια τραγική αυταπάτη, γεμάτη αίμα, δάκρυα και αδικαίωτο πόνο».

Ο «νέος τύπος ανθρώπου»: Ο φανατικός

Αυτή η ισοπέδωση του ατόμου είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πραγματικά ενός νέου τύπου ανθρώπου, που δεν είχε καμία σχέση με τις μεγαλοστομίες της σταλινικής ρητορείας. Πρόκειται για τον φανατικό, τον ιδεολογικά τυφλωμένο άνθρωπο, που ζει και αναπνέει μόνον στον περίκλειστο τόπο των βεβαιοτήτων του. Η περιγραφή του συγγραφέα είναι διαφωτιστική: «Ο φανατικός συγκινείται με οτιδήποτε αφορά την υπεράσπιση των στόχων του και δεν τον ενδιαφέρει η καταστροφική του δραστηριότητα. Δεν τον συγκινούν η καταπίεση του σταλινισμού, το Γκουλάγκ, οι γελοιότητες του Κιμ Ιλ Σουνγκ ή η γενοκτονία του Πολ Ποτ. Όλα αυτά στον δικό του παραμορφωτικό καθρέφτη μπορούν να θεωρούνται αδυναμίες ή δυσάρεστες στιγμές στη νομοτελειακή πορεία για ένα ευτυχισμένο μέλλον. Η ιδεολογία του φανατικού είναι κλειστή για όλα τα άλλα ρεύματα, τα οποία θεωρεί εχθρικά. Αυτός απολαμβάνει τη σιγουριά της μοναξιάς,
τη βεβαιότητα του στόχου του, και έχει ένα πλήθος αμυντικών και επιθετικών λειτουργιών προκειμένου να μείνει αλώβητος. Εχθρός είναι κάθε άνθρωπος που δεν είναι μαζί μας, είτε από ιδιοτέλεια είτε από άγνοια».
Αυτή η νοοτροπία οδηγεί με τη σειρά της στην άρνηση της πραγματικότητας. Με τα λόγια
του συγγραφέα: «Γιατί υπάρχει πρόβλημα κατανόησης των γεγονότων; Γιατί αρνούνται πολλοί το Κατίν, τις εκκαθαρίσεις 1936-1939, τη συμφωνία Ρίμπεντροπ-Μολότοφ, γιατί βλέπουν στις ταινίες του Βάιντα ή στις Ζωές των άλλων πράκτορες του ιμπεριαλισμού; Γιατί η αλήθεια δεν τους αγγίζει, ενώ είναι τόσο ευαίσθητοι στις αδικίες που συμβαίνουν στον καπιταλισμό;

Επειδή η φανατική ιδεολογική πανοπλία τους δεν τους επιτρέπει να δουν όλη την εικόνα
της χειραγώγησης και του ολοκληρωτισμού και προστατεύουν τη δική τους οπτική
από κάθε κριτική. Αλλά μ’ αυτόν τον τρόπο είναι συμπλήρωμα της άλλης πλευράς
που τόσο αντιπαθούν, παραμένουν έρμαια του ολοκληρωτισμού και συνένοχοι στα
εγκλήματα. Αλήθεια γι’ αυτούς είναι η υποταγή στον στόχο του κόμματος ή της
πίστης τους, ψέμα είναι το αντίθετο της κομματικής αλήθειας.
Τα πράγματα απλοποιούνται και γίνονται κατανοητά από τον κοινό νου που έχει
καταργήσει και τα αισθητήρια όργανά του. Όλα οδηγούν στον στόχο που υποδεικνύει
ο μεγάλος ηγέτης του μοναδικού κόμματος. Αυτά που απομένουν είναι τα σκουπίδια
της Ιστορίας, την πορεία της οποίας τίποτε δεν μπορεί να σταματήσει».
Οι υμνητές του σταλινισμού και οι επικριτές του
Από τις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν μια σειρά από διανοούμενους που αδιαφόρησαν για τον τελικό στόχο του σταλινισμού το τίμημά τους σε ανθρώπινες ζωές και την ιστορική τραγωδία που εξελισσόταν μπροστά στα μάτια τους: Ο Μπέρτολντ Μπρεχτ, ο Γκέοργκ Λούκατς, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Γιάν Κοτ, ο Ερνστ Μπλοχ, ο Ζαν Πολ Σαρτρ είναι ενδεικτικές περιπτώσεις. Για τους περισσότερους από αυτούς ισχύει η διαπίστωση του Κολακόφσκι για τον Λούκατς, ότι «βρήκε στο κομμουνιστικό κόμμα εκείνο που έψαχναν πολλοί διανοούμενοι: την απόλυτη σιγουριά που αντιστέκεται σε όλα τα γεγονότα, τη θέση της ολικής στράτευσης που αντικαθιστά την κριτική και σβήνει την ανησυχία. Ο Λούκατς, ίσως, στον αιώνα μας ήταν η πιο ξεχωριστή
περίπτωση που μπορεί να αποκληθεί προδοσία της σκέψης από επαγγελματικά
κληθέντες ανθρώπους να τη χρησιμοποιούν».
Αλλά και στις ημέρες μας, αυτό το φαινόμενο συνεχίζεται. Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας «αυτός είναι ο περιορισμός της αλήθειας από την ιδεολογική πίστη. “Φιλόσοφοι” που θαύμαζαν τους Κάρατζιτς-Μλάντιτς για το επίπεδό τους, δημοσιογράφοι που έπαιρναν συνεντεύξεις εγκωμιαστικές από τον εγκληματία Αρκάν, διανοούμενοι που εξέφραζαν την αλληλεγγύη τους στους Σέρβους και τους ενίσχυαν ώστε να δράσουν πιο αποτελεσματικά εναντίον των θυμάτων τους. Αυτή η οπτική είναι ένα σαφές παράδειγμα της ιδεολογικής λειτουργίας της μερικής αλήθειας. Αλλά η ηθική και η αλήθεια δεν μπορεί να τεμαχιστούν. Γιατί σ’ αυτή την προσπάθεια, η πρώτη γίνεται ανήθικη και η δεύτερη ψέμα …Η Αριστερά στην Ελλάδα δεν αναζήτησε στο σταλινικό παρελθόν της τις αιτίες της τραγωδίας της. Απλώς, ακόμη και τώρα, αναζητά στο περιθώριο των κατάλοιπων του σταλινισμού και σε διάφορες εκδοχές του (μαοϊσμός, λενινισμός, καστρισμός ή σε νεφελώδη κινηματικά πρότυπα) την ανατροπή του καπιταλισμού, αγνοώντας οποιαδήποτε ρεαλιστική προοπτική».
Σε αυτό το πανόραμα των υποστηρικτών, κατέχει εξέχουσα θέση ο μεταμοντέρνος φιλόσοφος-διασκεδαστής (σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό του Έρικ Χομπσμπάουμ)[11]
Σλαβόι Ζίζεκ, στον οποίο ο συγγραφέας αφιερώνει ειδικό κεφάλαιο, προφανώς λόγω της επιρροής του στην εγχώρια ριζοσπαστική Aριστερά και όχι λόγω της πνευματικής του εμβέλειας. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι «ο Ζίζεκ αποτελεί το σύμπτωμα μιας πνευματικής ρηχότητας όπου τα ευφυολογήματα και οι συνδυασμοί των ευρημάτων του προκαλούν τον ενθουσιασμό του ακροατηρίου που περιμένει ιστορική λύση απ’ τον ακούραστο και φλύαρο “φιλόσοφο”. Αλλοίμονο, εδώ έφτασε η Αριστερά να επιχειρηματολογεί… με τους όρχεις του Ζίζεκ!… Ο Ζίζεκ λειτουργεί ως “φιλόσοφος” του λαϊκισμού με τη βεβαιότητα που του δίνει η ιστορική ανευθυνότητα του
μαρξισμού-λενινισμού, δηλαδή του σταλινισμού». Η αιτία όλης αυτής της ρηχής ρητορείας, σύμφωνα με τον συγγραφέα, βρίσκεται στο γεγονός ότι «ο Ζίζεκ υιοθετεί αυτό που ο Μπαντιού αποκαλεί “αιώνια ιδέα του κομμουνισμού” ή αλλιώς τις κομμουνιστικές σταθερές στις τέσσερις θεμελιώδεις έννοιες που λειτουργούν από τον Πλάτωνα και τις μεσαιωνικές χιλιαστικές εξεγέρσεις μέχρι τον ιακωβινισμό, τον λενινισμό και τον μαοϊσμό· αυστηρή εξισωτική δικαιοσύνη, σωφρονιστική τρομοκρατία, πολιτικός βολονταρισμός και εμπιστοσύνη στο λαό…Τα είδαμε αυτά σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, με τον Στάλιν και τις Λαϊκές Δημοκρατίες και τα Γκουλάγκ του, με τον Μάο και τον Πολ Ποτ. Σ’ αυτόν τον πολιτικό βολονταρισμό ο Ζίζεκ με τον Μπαντιού προσπαθούν κωμικοτραγικά να προσθέσουν και τον δικό τους “φιλοσοφικό” βολονταρισμό. Θα ήταν επικίνδυνη και ανεύθυνη η πρότασή τους αν την παίρναμε στα σοβαρά, αλλά απλώς απευθύνεται σε ένα κοινό που διασκεδάζει με την “επανάσταση”».
Παράλληλα, όμως, με τους υμνητές του, ο κομμουνισμός παράγει και στρατιές αντιφρονούντων.
Η εξήγηση του συγγραφέα είναι ότι «ο κομμουνισμός έχει αντιφρονούντες, γιατί ξεκινά από μια υπόσχεση παραδείσου επί της Γης, που στη συνέχεια διαλύεται. Η υπόσχεση για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας, μέσω του προλεταριάτου, από την ταξική καταπίεση χιλιετηρίδων και η εγκατάλειψη αυτού του σχεδίου παράγει αντιφρονούντες, κυρίως στους κύκλους της διανόησης». Παραθέτει επίσης την ακόλουθη διεισδυτική παρατήρηση του Κολακόφσκι: «Έτσι ο κομμουνισμός, για να χρησιμοποιήσουμε το ιδίωμά του, σε σχέση με την μπουρζουαζία ήταν αναγκασμένος να φέρνει στον κόσμο τους νεκροθάφτες του. Στη διανοητική και ηθική κρίση η οποία τελικά οδήγησε την κομμουνιστική ιδεολογία στη διάλυση, ιδιαίτερο και, κυρίως, αποτελεσματικό ρόλο έπαιξαν οι πρώην κομμουνιστές ή αριστεροί σοσιαλιστές, οι οποίοι όχι μόνο γνώριζαν τους πολιτικούς και ψυχολογικούς μηχανισμούς του κομμουνισμού, αλλά και τους διεθνοποίησαν στον καιρό τους έχοντας εμπειρίαπου δύσκολα μπορεί να αντικατασταθεί. Κομμουνιστές ήταν ο Άρθουρ Κέστλερ, ο Ινάτσιο Σιλόνε, ο Μπόρις Σουβάριν, ο Μπέρτραμ Βολφ, και αριστερός σοσιαλιστής ο Όργουελ. Στην ιδεολογική αποσύνθεση των κομμουνιστικών κομμάτων η συμμετοχή των πρώην κομμουνιστών ήταν πολύ σημαντική, για ν’ αρχίσουμε από τον Μίλοβαν Τζίλας, ενώ στην Πολωνία υπάρχει ολόκληρη λεγεώνα όπως και στη Γαλλία».

Μια αξιοσημείωτη εξαίρεση: Αντόνιο Γκράμσι

Ίσως η πλέον διεισδυτική κριτική στη σταλινική τελεολογία και στους «σιδερένιους νόμους της ιστορίας» να περιέχεται στην εξής πρόταση, γραμμένη το 1917: «Η επανάσταση των Μπολσεβίκων υλοποιήθηκε με ιδεολογίες παρά με γεγονότα…Είναι η επανάσταση ενάντια στο Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ. Το Κεφάλαιο του Μαρξ ήταν στη Ρωσία το βιβλίο των αστών περισσότερο από ό,τι των προλεταρίων. Ήταν η κριτική απόδειξη της αναπόφευκτης αναγκαιότητας να σχηματιστεί μια αστική τάξη στη Ρωσία, να αρχίσει μια καπιταλιστική εποχή, να αρθρωθεί ένας πολιτισμός δυτικού τύπου πριν να μπορέσει το προλεταριάτο ούτε καν να σκεφτεί την εξέγερσή του, τις ταξικές του διεκδικήσεις, την επανάσταση του…Οι μπολσεβίκοι απαρνούμενοι τον Καρλ Μαρξ αποδεικνύουν με τη μαρτυρία της αναπτυσσόμενης δράσης των πραγματοποιημένων κατακτήσεων, ότι οι κανόνες του ιστορικού υλισμού δεν είναι τόσο σιδερένιοι όσο θα μπορούσαμε να σκεφτούμε και σκεφτήκαμε…Δεν σύνθεσαν πάνω στο έργο του Δασκάλου μια εξωτερική διδασκαλία, δογματικών και ασυζήτητων διαπιστώσεων»[12].
Όπως παρατηρεί ο Κολακόφσκι: «Ο Γκράμσι ήδη από το 1914 δεν αποδεχόταν τη δημοφιλή πίστη
ανάμεσα στους σοσιαλιστές για τη δράση των “ιστορικών νόμων που θα εξασφαλίσουν στην ανθρωπότητα το σοσιαλιστικό μέλλον” και δεν πίστευε στο φυσικό αναπόφευκτο της προόδου…Ο εισαγγελέας που κραύγασε στη δίκη του Γκράμσι ότι αυτός ο εγκέφαλος πρέπει να σταματήσει για είκοσι χρόνια, έκανε ακριβώς το αντίθετο από αυτό που σκόπευε. Αν ο Γκράμσι τα χρόνια του φασισμού τα περνούσε στο εξωτερικό, σίγουρα θα ήταν ένας από τους αποκηρυγμένους και αν ήταν βέβαια στη Μόσχα θα είχε δολοφονηθεί. Η φασιστική φυλακή τού εξασφάλισε την απομόνωση και ανάγκασε τον εγκέφαλό του να λειτουργήσει σε θεωρητικά πεδία. Από τα κείμενα της φυλακής παρουσιάζεται μια προσπάθεια μαρξιστικής φιλοσοφίας της κουλτούρας, στην οποία δεν μπορούμε να αρνηθούμε την αυτονομία και την ευρύτητα των απόψεων…Μπορούμε να πούμε ελεύθερα ότι ο Γκράμσι δημιούργησε το ιδεολογικό έμβρυο του εναλλακτικού κομμουνισμού, ο οποίος ποτέ δεν υπήρξε ούτε ως πολιτικό κόμμα, ούτε ως κράτος».
Χρωστάμε στον Αντόνιο Γκράμσι την πλέον στερεή αντίκρουση των δύο θεμελιωδών θέσεων του
μαρξισμού και του σταλινισμού. Στη βεβαιότητα για τον ρόλο της βίας ως μαμής της ιστορίας, ο Γκράμσι αντιπαραθέτει την έννοια της ηγεμονίας. Ο Αντόνιο Γκράμσι, επισημαίνει την ανάγκη, πριν από κάθε απόπειρα κατάληψης της εξουσίας, για την «πολιτική ηγεμονία, που είναι το
σημείο επαφής ανάμεσα στην “κοινωνία των πολιτών” και την “πολιτική κοινωνία”, ανάμεσα στη συγκατάθεση και τη βία»[13].
Στην ιστορικιστική τελεολογία του αναπόφευκτου της επικράτησης του κομμουνισμού, ο Γκράμσι αντιτείνει την ανάγκη για έναν πόλεμο θέσεων και όχι πόλεμο κινήσεων, αρνούμενος τη μοιρολατρία και τον μηχανιστικό ιστορικό ντετερμινισμό[14].
Μελαγχολικός επίλογος
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην Ελλάδα δεν έχει γίνει ποτέ μια σοβαρή θεωρητική συζήτηση για τα θέματα που θίγει το βιβλίο του Λεωνίδα Χατζηπροδρομίδη. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι τα περισσότερα από τα βιβλία των κορυφαίων θεωρητικών που παρουσιάζει ο συγγραφέας δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, με εξαίρεση τα βιβλία του Ζίζεκ.
Το σταλινικό φαινόμενο διαπότισε βαθιά την ελληνική Αριστερά, όχι μόνον ως προς τις προσεγγίσεις του και τις πολιτικές του απολήξεις, αλλά κυρίως ως τρόπος σκέψης,
ως μέθοδος διανοητικής προσέγγισης. Η ελληνική Αριστερά, στην πλειοψηφία της, βολεύτηκε στη διανοητική νωθρότητα που προκαλούν οι απόλυτες βεβαιότητες και ο δογματικός τρόπος σκέψης. Διαπαιδαγώγησε γενιές με αυτά τα διανοητικά εφόδια και δημιούργησε τον κατάλληλο βιότοπο για την καθολική επικράτηση του λαϊκισμού στην ελληνική κοινωνία. Ακόμα και όταν ο λαϊκισμός συνάντησε τον εθνικισμό, προκαλώντας την τερατογένεση του εθνικολαϊκισμού, προσχώρησε με προθυμία, στο όνομα του «λαού», τον οποίο φαντασιώνεται ότι εκπροσωπεί αποκλειστικά.
Με τα λόγια του συγγραφέα, «η Αριστερά στην Ελλάδα δεν αναζήτησε στο σταλινικό παρελθόν της τις αιτίες της τραγωδίας της. Απλώς, ακόμη και τώρα, αναζητά στο περιθώριο των κατάλοιπων του σταλινισμού και σε διάφορες εκδοχές του (μαοϊσμός, λενινισμός, καστρισμός ή σε νεφελώδη κινηματικά πρότυπα) την ανατροπή του καπιταλισμού, αγνοώντας οποιαδήποτε ρεαλιστική προοπτική».

 

[panadeli]

Δηλαδή, επειδή δεν έχω πληροφόρηση για τη Β. Κορέα δεν μπορώ να κρίνω αν ένα δημοσίευμα είναι κατασκευασμένο;

Αυτό που λέω είναι ότι υιοθετείς με περισσή ευκολία την άποψη της μιας πλευράς (η οποία πλευρά είναι παρεμπιπτόντως και μακράν η πιο σκοταδιστική).
Τις επιφυλάξεις σου δεν τις κρατάς απέναντι στην ιστορία που σου σερβίρει ένα καθεστώς που απαγορεύει την ελεύθερη δημοσιογραφία, αλλά απέναντι στους δυτικούς δημοσιογράφους, οι οποίοι, απ' ό,τι φαίνεται, είναι a priori υστερόβουλοι. Εγώ δεν αμφιβάλλω καθόλου ότι υπάρχουν στη Δύση υστερόβουλοι δημοσιογράφοι, ικανοί να κατασκευάσουν ειδήσεις για προπαγανδιστικούς σκοπούς. Δεν αμφιβάλλω όμως επίσης και ότι ένα καθεστώς που κρατάει κλειστά τα σύνορά του και καταπιέζει τον λαό του θα σερβίρει στον κόσμο ψευδείς ειδήσεις. Αν λοιπόν μια ιστορία δεν φαίνεται να διασταυρώνεται επαρκώς, προτιμώ να την αφήσω ασχολίαστη. Δεν θα τη χάψω αμάσητη, αλλά ούτε θα βγω να καταγγείλω ότι πρόκειται για ψέματα.
Εσύ, αντιθέτως, κάνεις με μεγάλη ευκολία το δεύτερο.

Ο Ρ., από την άλλη, σχολιάζει αυτό που κρίνει ότι τη συγκεκριμένη στιγμή πρέπει να σχολιαστεί από τη σκοπιά των συμφερόντων αυτών που εκπροσωπεί.

Ναι, αυτό ακριβώς λέω κι εγώ. Ο Ριζοσπάστης δεν κρίνει άξιο σχολιασμού το γεγονός της συνοπτικής εκτέλεσης ενός υψηλόβαθμου βορειοκορεάτη αξιωματούχου, αλλά αντιθέτως σχολιάζει δηκτικά την και καλά ύποπτη ανυσηχία της Νότιας Κορέας για πιθανή κλιμάκωση στην περιοχή (από μια χώρα, παρεμπιπτόντως, που λίγους μήνες νωρίτερα την απειλούσε με πυρηνικό πόλεμο!). Εντυπωσιακό, δεν είναι;

Όσο για τις αποστάσεις που και καλά κρατάει το ΚΚΕ από την οικογενειοκρατία της Βόρειας Κορέας, να τις χαρώ εγώ τις αποστάσεις:

Συλλυπητήριο για το θάνατο του Κιμ Γιονγκ Ιλ

Η ΚΕ του ΚΚΕ απέστειλε στην ΚΕ του Κόμματος Εργατών Κορέας το ακόλουθο συλλυπητήριο μήνυμα για το θάνατο του Κιμ Γιονγκ Ιλ:

«Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ εκφράζει τα θερμά της συλλυπητήρια στην ΚΕ του Κόμματος Εργατών Κορέας, στην ηγεσία της ΛΔ Κορέας και στο λαό της για το θάνατο του Κιμ Γιονγκ Ιλ, Γενικού Γραμματέα του Κόμματος Εργατών Κορέας.

Ο λαός της ΛΔ Κορέας έχει δικαίωμα να προχωρήσει στο δρόμο ανάπτυξης που έχει επιλέξει ενάντια στις κάθε λογής ιμπεριαλιστικές παρεμβάσεις στο εσωτερικό της χώρας.

Η υπεράσπιση του δικαιώματος αυτού έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα που καιροφυλακτούν οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, εντείνουν την επιθετικότητα και πληθαίνουν τους τυχοδιωκτισμούς τους κατά της ΛΔ Κορέας.

Το ΚΚΕ αντιτάσσεται στα σχέδια αυτά. Στέκεται αλληλέγγυο με τον αντιιμπεριαλιστικό αγώνα του Κόμματος Εργατών Κορέας και του κορεάτικου λαού».

Αλλά το είπες παραπάνω. Τα συμφέροντα που εκπροσωπεί ο Ριζοσπάστης τον κάνουν να συνταχθεί με ένα σκοταδιστικό και απάνθρωπο καθεστώς. Δεδομένου ότι γράφεις παραπάνω ότι πρόκειται για ένα καθεστώς που δεν σου αρέσει "καθόλου μα καθόλου", θα περίμενα η στάση του Ριζοσπάστη να σε ενοχλούσε. Σε ενοχλεί;

 

[Marinos]

Για να μη νιώθει μόνη της η anef, η πληροφόρησή μας για τη Β. Κορέα (όσον αφορά την οποία κι εγώ αποτάσσομαι κλπ., μια και θεωρείται προαπαιτούμενο) είναι εμφανώς γεμάτη με κατασκευασμένες μούφες, όπως αυτή με την «πορνοταινία με την τραγουδίστρια ερωμένη του Κιμ Ιλ Τάδε που εκτελέστηκε». Δεν χρειάζεται καν να ψάξει κανείς (κάποιοι το έκαναν), λίγη κοινή λογική χρειάζεται για να ξεχωρίσουμε τι είναι πιστευτό και τι όχι, νομίζω. Σαν εκείνα τα δημοσιεύματα του Βήματος το '88 ή '89 για τις έρευνες ιστορικών σύμφωνα με τις οποίες τα κεφάλια των θυμάτων του Στάλιν στέλνονταν στον πατερούλη, ο οποίος τρυπούσε τα μάτια τους με καρφίτσες (δεν κάνω πλάκα, το είχα διαβάσει με τα ματάκια μου...).

Δύο παρατηρήσεις στο κείμενο του Παπασαραντόπουλου που παράθεσε η Μπέρνι: πρώτον, εντελώς παραπλανητικό (στα όρια του συνειδητά παραπλανητικού) να τοποθετείται ο Καζαντζάκης μαζί με τον Μπρεχτ ή τον Λούκατς στους υμνητές του κομμουνισμού. Δεύτερον, χρόνια ακούω για τους αριστερούς ή ξερωγώ κομμουνιστές που ύμνησαν τον Κάραζιτς και τον Μλάντιτς. Ποιοι είναι όμως αυτοί; Μη μου πείτε τον Ζουράρι! Και το κυριότερο, έχω την αίσθηση ότι όσοι αντιτάχθηκαν στους κτηνώδεις βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας τσουβαλιάζονται συλλήβδην ακόμα και σήμερα στους Μιλοσεβιτσικούς. Μαζί με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, δηλαδή.

 

[bernardina]

Δύτη, αν οι μόνες ενστάσεις σου στο κείμενο του Παπασαραντόπουλου είναι αυτές, μάλλον και ο ίδιος θα χαιρόταν.

"Στο "Μεριντιέν", όπου έμενε ο Σερβοβόσνιος ηγέτης, παρήλασαν πολλοί πολιτικοί και επιχειρηματίες. "Εκείνο που εντυπωσίασε περισσότερο τον Κάρατζιτς", μας λέει ο Α. Μουσιώνης που ήταν παρών στις συναντήσεις, "ήταν η άγνοια των Ελλήνων πολιτικών για τη Γιουγκοσλαβία. Η πιο τραγική εμπειρία ήταν η συνάντησή του με την Αλέκα Παπαρήγα που δεν φαινόταν να γνωρίζει για ποιο λόγο είχε έρθει. Ο ίδιος ο Κάρατζιτς ήταν τρομερά αμήχανος και δεν ήξερε τι να πει... είχε κοκκινίσει και ντρεπόταν. Και η Παπαρήγα όπως και ο Παπανδρέου επέμενε να τον αποκαλεί "σύντροφο" και να τον θεωρεί κομμουνιστή, κάτι που τον έφερνε σε εξαιρετικά αμήχανη θέση".

Ένα πολύ μικρό δείγμα, εκ του προχείρου, από το βιβλίο του Τ. Μίχα Ανίερη Συμμαχία. Αν θέλεις, μπορώ να σου αντιγράψω κι άλλα. Όμως, αν δεν με απατά η μνήμη μου -και το βιβλίο μάλλον φαίνεται να το επιβεβαιώνει- οι μόνοι που αντιτάχτηκαν στην επίσκεψη του Κάρατζιτς ήταν τα μέλη της ΟΑΚΚΕ, και συνελήφθησαν, μάλιστα, επειδή κολλούσαν αφίσες που έγραφαν Έξω ο χασάπης Κάραζιτς από την Ελλάδα. Κατά τ' άλλα, ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ, ΠΑΣΕΓΕΣ, διάφοροι άλλοι φορείς από κοινού με την εκκλησία της Ελλάδας διοργάνωναν γιορτές και πανηγύρια προς τιμήν του.

 

[panadeli]

Δεν χρειάζεται καν να ψάξει κανείς (κάποιοι το έκαναν), λίγη κοινή λογική χρειάζεται για να ξεχωρίσουμε τι είναι πιστευτό και τι όχι, νομίζω.

Είμαι σίγουρος ότι και στη ναζιστική Γερμανία θα υπήρχαν πολλοί οι οποίοι θα θεωρούσαν μη πιστευτές τις φήμες για τους θαλάμους αερίων και τα κρεματόρια. Μα είναι ποτέ δυνατόν να συμβαίνουν τέτοια πράγματα; Κι όμως συνέβαιναν. Μετά τον πόλεμο φαινόταν απίστευτο οι Γερμανοί να μην ήξεραν. Κι όμως, μπορεί να μην ήξεραν. Ή να είχαν ακούσει φήμες και να τους φαίνονταν απίστευτες. Όταν δεν υπάρχει επαρκής πληροφόρηση, η κοινή λογική είναι άχρηστη.

Προσωπικά, δεν έχω καμία δυσκολία να πιστέψω ότι ο Κιμ πράγματι εκτέλεσε την πρώην γκόμενά του και στη συνέχεια το κουκούλωσε. Ούτε έχω δυσκολία να πιστέψω ότι κάποιος υστερόβουλος δημοσιογράφος κατασκεύασε την είδηση. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο εξαρχής δεν πήρα θέση, ούτε παίρνω και τώρα. Αυτό για το οποίο όντως παίρνω θέση είναι το καθεστώς της Βόρειας Κορέας καθεαυτό, το οποίο βρίσκω από κάθε άποψη εφιαλτικό. Και δεν παύει να με εκπλήσσει το γεγονός ότι ο αντιδυτικισμός ορισμένων τους κάνει να συνταχθούν με ένα από τα πιο απάνθρωπα καθεστώτα που υπάρχουν σήμερα στον πλανήτη.

 

[Marinos]

ΟΚ, μπορεί να θυμάμαι λάθος όσον αφορά τον Κάρατζιτς, αν και έχω την αίσθηση ότι σιωπηρά άλλαξε γρήγορα στάση η Παπαρήγα αν την είχε ποτέ (όπως για παράδειγμα η σπασμωδική συνεργασία με τον Ζουράρι ξεχάστηκε σα να μην υπήρξε. Είναι κι αυτό ένα είδος αυτοκριτικής). Ακόμα και ο (...) Μίχας, στην πραγματικότητα, γράφει για άγνοια των Ελλήνων πολιτικών για τη Γιουγκοσλαβία --δεν είναι καθόλου το ίδιο με το παράθεμα του Παπασαραντόπουλου. Το θυμίζω:

θαύμαζαν τους Κάρατζιτς-Μλάντιτς για το επίπεδό τους, δημοσιογράφοι που έπαιρναν συνεντεύξεις εγκωμιαστικές από τον εγκληματία Αρκάν, διανοούμενοι που εξέφραζαν την αλληλεγγύη τους στους Σέρβους και τους ενίσχυαν ώστε να δράσουν πιο αποτελεσματικά εναντίον των θυμάτων τους

Εγώ άλλους θυμάμαι να κάνουν τεμενάδες στον Μιλόσεβιτς, ωστόσο, αλλά είπαμε για τη μνήμη μου --και άλλους θυμάμαι επίσης να υμνολογούν τα νατοϊκά στελθ λες και ήταν, ξερωγώ, τα τανκς της Πράγας, ας μη στείλω όμως τη μπάλα στην εξέδρα.

Και όχι, φυσικά και δεν είναι αυτές οι μόνες μου ενστάσεις στο κείμενο. Ίσως επανέλθω μετά τη μαγειρική.

 

[Costas]

Επειδή το όνομά μου αναφέρθηκε επανειλημμένα, να θυμίσω με ποιον τρόπο προλόγισα την πληροφορία περί εκτέλεσης κλπ.:

...και διεθνοσταλινικά: η παρακάτω είδηση δεν έχει επιβεβαιωθεί, κυκλοφορεί όμως ευρέως κυρίως στον διεθνή δεξιό Τύπο, πρωτοδημοσιεύτηκε δε σε μια συντηρητική νοτιοκορεάτικη εφημερίδα, την JoongAng Ilbo. Εδώ διαβάζετε το σχετικό άρθρο τής (φιλικής προς το Πεκίνο, σύμφωνα με το επόμενο λινκ της Wikipedia) South China Morning Post, του Χονγκ Κονγκ:

North Korea publicly executed around 80 people earlier this month, many for watching smuggled South Korean TV shows, a South Korean newspaper reported on Monday.
The conservative JoongAng Ilbo cited a single, unidentified source, but at least one North Korean defector group said it had heard rumours that lent credibility to the front-page report.
The source, said to be “familiar” with the North’s internal affairs and recently returned from the country, said the executions were carried out in seven cities on November 3. (...) Last year, four defectors who had been repatriated from China were publicly executed.

Μιλάμε για όργιο παραπληροφόρησης από μέρους μου ["δεν έχει επιβεβαιωθεί", "στον διεθνή δεξιό Τύπο", "σε μια συντηρητική νοτιοκορεάτικη εφημερίδα", "της φιλικής προς το Πεκίνο South China Morning Post"], και για καταπιωμένη αμάσητη είδηση από μέρους της εφημερίδας που διάλεξα να τσιτάρω! ["a South Korean newspaper reported", "The conservative JoongAng Ilbo cited a single, unidentified source", "at least one North Korean defector group said it had heard rumours that lent credibility to the front-page report"]

Νά και το κυκλικό επιχείρημα του ΚΚΕ:

Με την ευκαιρία, παραθέτω εδώ τα τελευταία λεπτά της ομιλίας της Αλέκας Παπαρήγα κατά τη διαδικασία της ψήφου δυσπιστίας του ΣΥΡΙΖΑ, στις 10 Νοεμβρίου (18.17):
Και κοιτάξτε να δείτε, έχουμε βγάλει πολλά συμπεράσματα από το σοσιαλισμό που οικοδομήθηκε. Όταν ο σοσιαλισμός, για διάφορους λόγους, που έδειξε την υπεροχή του, μιμήθηκε τις νεοτερικές ιδέες της αγοράς, τότε έπαψε να είναι σοσιαλισμός. Και δυστυχώς ανατράπηκε, από τα μέσα βεβαίως. Και δεν ανατράπηκε με λαϊκή επανάσταση· ανατράπηκε απ’ τα πάνω. Γιατί αν είχε γίνει μια επανάσταση απ’ τα κάτω… Δεν ανατράπηκε… Ε, αυτά τα συμπεράσματα τα ‘χουμε βγάλει, και δεν σκοπεύουμε να δώσουμε χέρι βοήθειας, ούτε βεβαίως στα γνωστά παραδοσιακά αστικά κόμματα, σε καμία περίπτωση, αλλά ούτε και στις ιμιτασιόν λύσεις.

Μάλλον θα πρέπει να μεταναστεύσει στη Β. Κορέα η...αμίμητη κομουνίστρια, να περάσει τα γερατειά της σε μια γνήσια σοσιαλιστική χώρα, που δεν "μιμείται τις νεοτερικές ιδέες της αγοράς" και που μάλλον απίθανο να ανατραπεί από μια λαϊκή επανάσταση απ' τα κάτω· γιατί στην Κούβα έχουν αρχίσει και μας τα χαλάνε τώρα τελευταία οι απ' τα πάνω.

Αν δεν ανατραπούν απ' τα κάτω, πά' να πει είναι καλά (όπως π.χ. η δικτατορία του Φράνκο, του Ιωαννίδη, του Μεταξά). Αν ανατραπούν απ' τα μέσα (Γκορμπατσόφ), πά' να πει είναι κακά, είναι "αντεπανάσταση". Εν αμφιβολία, στέλνουμε τα τανκς, ώστε να μπορούμε να πούμε πως δεν ανατράπηκαν ούτε απ' τα κάτω (Αν. Γερμανία, Ουγγαρία, Πολωνία) ούτε απ' τα μέσα (Τσεχοσλοβακία). Με λίγα λόγια, ω Αγία Καταστολή!

Και νά ποια είναι η σύνδεση Β. Κορέας και ΚΚΕ:

το ΚΚΕ είναι ανοιχτά και θαρραλέα, με καμάρι θα έλεγα, ένα σταλινικό, και μάλιστα ένα σταλινιστικό, κόμμα. Το λένε οι επίσημες θέσεις του, οι αναρτημένες στον ιστότοπό του, το είπε και προχτές η πρώην γ.γ. του και νυν πρόεδρος της κοινοβουλευτικής του ομάδας, γι' αυτό και έβαλα το παράθεμα. Η Βόρεια Κορέα είναι μια χώρα σταλινική ως προς το σύστημά της, όσο σταλινική μπορεί να είναι μια χώρα στο παγκοσμιοποιημένο 2013. Η δε ΕΣΣΔ είναι η μήτρα του σταλινισμού, η γεννήτοράς του. Άρα για μένα η σύνδεση ΕΣΣΔ-Β. Κορέας-ΚΚΕ είναι αυταπόδεικτη (...)

Όσο για τις περίφημες αποστάσεις που τηρεί το ΚΚΕ από το καθεστώς της Β. Κορέας, τις ανέδειξε εναργώς το συλλυπητήριο τηλεγράφημα που παρέθεσε ο Panadeli.

Είναι φανερό ότι το ΚΚΕ, παρά την κριτική του στις παρεκκλίσεις της οικογενειοκρατίας, υποστηρίζει το βορειοκορεατικό καθεστώς, γιατί, σε αντίθεση με τους εθελοτυφλούντες, θεωρεί -δικαίως- αυτονόητη τη συγγένεια όλων των κομουνιστικών καθεστώτων, παρά τις διαφορές τους, και επίσης γιατί "ένας είναι ο εχθρός, ο [δυτικός] ιμπεριαλισμός", κι όλα τ' άλλα, ανθρώπινα δικαιώματα και άλλες τέτοιες μπούρδες που είναι καλές για να κάνει ζύμωση στους χρήσιμους ηλίθιους φιλελεύθερους των καπιταλιστικών χωρών, είναι απλώς ένα ευτελές "εποικοδόμημα" που ενδιαφέρει ελάχιστα, όταν το μείζον, η οικονομική "βάση", έχει αλλάξει. Οι ίδιοι αυτοί εθελοτυφλούντες, οι οποίοι δεν μπορούν να δουν ποια είναι η σχέση Λένιν-Τρότσκι-Στάλιν-ΕΣΣΔ-ΛΔΚ-Β. Κορέας-ΚΚΕ και λοιπών λενινιστικών περιτριμμάτων, ξαναποκτούν την όρασή τους όταν είναι να χλευάσουν και να καταδικάσουν τις ποικίλες εκφάνσεις του καπιταλισμού (νεοφιλελεύθερη-σοσιαλδημοκρατική-φασιστική...) ως παραλλαγές του ίδιου βασικά μοτίβου ταξικής κυριαρχίας της μπουρζουαζίας και των πολυεθνικών. Πανόπτες στη μια περίπτωση, τυφλοί στην άλλη· στη μια περίπτωση αναγνωρίζουν πενακάθαρα το δάσος, στην άλλη βλέπουν μόνο τα δέντρα· δύο μέτρα και δύο σταθμά.

Παρ' όλα αυτά, παρ' όλες τις ομοιότητες, σεβόμενος τις ενστάσεις (όχι την κριτική περί "λαθροχειρίας ολκής"), άνοιξα διαφορετικό νήμα, τα Ολοκληρωτικά, για τις εκτός ΕΣΣΔ εκφάνσεις του κομουνισμού, και μάλιστα τις εκτός Ευρώπης, όπου και αναδημοσιεύω μιαν ερμηνεία για την εκτέλεση του συζύγου της θείας του σημερινού ηγέτη της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Κορέας (5 γενικές!), ο οποίος, σε γνήσιο σταλινικό-ολοκληρωτικό στιλ (τι να κάνουμε;), In December 2013, he was abruptly accused of being a counter-revolutionary, stripped of all his posts and expelled from the Workers' Party of Korea (WPK). Damnatio memoriae was applied, with his photos retroactively removed from official media and his image digitally removed from photos with other Korean leaders. On 13 December, North Korea state media announced he had been executed. (Wikipedia)

 

[Palavra]

Τα του αντιιμπεριαλιστικού τηλεγραφήματος τα είχαμε πει κι εδώ, να θυμίσω.

 

[Costas]

Έχεις δίκιο.

 

[anef]

Λαθροχειριών και αντικομμουνιστικών παραληρημάτων συνέχεια, όχι ότι περίμενα τίποτα καλύτερο. Πού μιλάει ή υπονοεί οτιδήποτε για «παρεκκλίσεις» οικογενειοκρατίας η ανακοίνωση ΚΚΕ; Πουθενά, αλλά μπορούμε άνετα να το πούμε, γιατί...αυτό θα ήθελε να πει. Πού βρίσκεται η κυκλικότητα στο «επιχείρημα» (για ποιο πράγμα; ) της Παπαρήγα; Πουθενά, αλλά δεν πειράζει, το φτιάχνουμε εμείς κυκλικό για έξτρα αντικομμουνιστικό φλέιβορ. Τι σχέση έχουν οι πολιτικές εκφάνσεις ενός οικονομικού συστήματος με τη σύγκριση ατόμων, χωρών και κομμάτων που μάλιστα δεν κυβέρνησαν και ποτέ -όλα, γραβάτες-σώβρακα ατάκτως ερριμμένα; Καμία, αλλά δεν πειράζει. Η επιστολή του ΚΚΕ, η επιστολή του ΚΚΕ! Τι να πω; Ζητείται επιχείρημα με αρχή-μέση-τέλος.

@palavra: Ναι, αυτό το απόσπασμα εννοώ.