Παίρνω αφορμή από ανάρτηση του nickel η οποία αναφέρεται στο βιβλίο Πληροφορικής της Β' Λυκείου. Άνοιξα το αρχείο με τις ενδεικτικές σελίδες τού βιβλίου και διαπίστωσα ότι παντού το electron gun αποδίδεται ηλεκτρονικό πυροβόλο.
Η ορθότερη απόδοση για το electron gun είναι ηλεκτρονιοβόλο ή (από το ακριβές συνώνυμό του electron emitter) εκπομπός ηλεκτρονίων. Δυστυχώς όμως, όπως βλέπετε και μόνοι σας από τις γκουγκλεύσεις, οι δύο αυτές αποδόσεις εμφανίζουν ελάχιστες ανευρέσεις στο διαδίκτυο. Συνηθέστερες αποδόσεις (τις οποίες περιλαμβάνουν και ορισμένα λεξικά Ηλεκτρονικής) είναι οι πυροβόλο ηλεκτρονίων και ηλεκτρονικό πυροβόλο.
Επιτρέψτε μου λοιπόν να παραθέσω τα επιχειρήματά μου σχετικά με την ορθότητα ή μη των διαφόρων εν χρήσει μεταφρασμάτων για το electron gun:
Η ορθότερη απόδοση για το electron gun είναι ηλεκτρονιοβόλο ή (από το ακριβές συνώνυμό του electron emitter) εκπομπός ηλεκτρονίων. Δυστυχώς όμως, όπως βλέπετε και μόνοι σας από τις γκουγκλεύσεις, οι δύο αυτές αποδόσεις εμφανίζουν ελάχιστες ανευρέσεις στο διαδίκτυο. Συνηθέστερες αποδόσεις (τις οποίες περιλαμβάνουν και ορισμένα λεξικά Ηλεκτρονικής) είναι οι πυροβόλο ηλεκτρονίων και ηλεκτρονικό πυροβόλο.
Επιτρέψτε μου λοιπόν να παραθέσω τα επιχειρήματά μου σχετικά με την ορθότητα ή μη των διαφόρων εν χρήσει μεταφρασμάτων για το electron gun:
- Στην αγγλική γλώσσα η λέξη gun έχει και τη σημασία «any device for shooting something under pressure» (η οποία, αν και αρκετά γενική, δεν καλύπτει πλήρως την εκπομπή ηλεκτρονίων, καθώς αυτή δεν σχετίζεται με την έννοια της υπό πίεση εκτόξευσης), ενώ επίσης έχει και τη σημασία τού ακριβούς συνωνύμου τού electron gun: «a device consisting of the cathode ray tube, which emits electrons, and a surrounding electrostatic or electromagnetic apparatus, which controls, focuses, and accelerates the stream of electrons». Σε κάθε περίπτωση, πάντως, μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι το gun δεν εξαντλείται στο να δηλώσει το πυροβόλο — κάθε άλλο.
- Στην ελληνική γλώσσα η λέξη πυροβόλο είναι μονοδιάστατη — δηλώνει το όπλο που λειτουργεί με εκρηκτική ύλη και εκτοξεύει βλήματα που προωθούνται και επιταχύνονται μέσα σε σωλήνα ή κάννη από τα αέρια καύσεως, και επίσης το μεγάλο, μη φορητό όπλο (τοποθετημένο συνήθως σε κιλλίβαντα) που εκτοξεύει βαρέα βλήματα σε σχετικά μεγάλη απόσταση (μ' άλλα λόγια η δεύτερη, ειδικότερη σημασία του πυροβόλου είναι το κανόνι).
- Η παρουσία τού gun σε έναν όρο δεν μας υποχρεώνει να τον αποδώσουμε χρησιμοποιώντας οπωσδήποτε το πυροβόλο· κι έτσι λ.χ. για το spray gun λέμε ψεκαστήρας, για το grease gun λέμε γρασαδόρος και για το cement gun λέμε κονιοβόλο (ή τσιμεντοπίστολο). Επίσης, σε άλλες περιπτώσεις, η ελληνική απόδοση είναι προϊόν και σύγχυσης με το σχήμα ή/και της ύπαρξης σκανδάλης, με αποτέλεσμα να λέμε πιστόλι βαφής για το paint gun και πιστόλι ήλωσης για το stapler gun (ενώ και πάλι εδώ η χρήση τού gun είναι δηλωτική απλώς της υπό πίεση εκτόξευσης). Σε γκρίζα ζώνη βρίσκεται μόνο η απόδοση για το φωτοπολυβόλο (gun camera), επειδή σε αυτό η ενεργοποίηση συχνά γίνεται ταυτόχρονα με την έναρξη βολής ενός όπλου (κι άλλωστε το μετάφρασμα αυτό έχει καθιερωθεί ήδη από τον Β' Π.Π.).
- Στην ελληνική γλώσσα υπάρχει το παραγωγικό επίθημα -βόλος το οποίο δηλώνει αυτόν που βάλλει, που ρίχνει, που πετά, που εκτοξεύει ή που εξακοντίζει αυτό που δηλώνει το α' συνθετικό τής λέξης. Επομένως το electron gun, η διάταξη δηλαδή που εκτοξεύει ηλεκτρόνια, είναι το ηλεκτρονιοβόλο.
- Η απόδοση του electron gun με το μετάφρασμα του ακριβούς συνωνύμου του electron emitter, δηλ. εκπομπός ηλεκτρονίων, είναι επίσης δόκιμη και εννοιολογικά διαυγής.
- Οι αποδόσεις πυροβόλο ηλεκτρονίων και ηλεκτρονικό πυροβόλο (στη δεύτερη περίπτωση το ηλεκτρονικό χρησιμοποιείται κατ' αναλογία προς τα electron beam = ηλεκτρονική δέσμη και electron microscope = ηλεκτρονικό μικροσκόπιο) μπορεί να γίνουν δεκτές μόνον καταχρηστικά, δεδομένης της χρήσης τους στο χώρο. Πάντως φρονώ ότι δεν είναι σωστές και ότι καλό είναι να καταστεί τούτο ευρύτερα γνωστό ώστε να πάψουν να αναπαράγονται.
