Πόσο φιλελεύθερο είναι, για παράδειγμα, το too big to fail, βασικό μάντρα στον καιρό της κρίσης; Αλλά νομίζω πως το ζήτημα της διάκρισης θεωρίας και πράξης (το πρόβλημα του υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού, ας πούμε) έχει ήδη θιγεί στο δύσκολο αυτό νήμα. Ούτως ή άλλως ζούμε σε δύσκολους καιρούς χρηματοπιστωτικής εκτροπής, οπότε είναι ίσως άτοπο να μιλάμε για θεωρίες.
Συμφωνώ με τα παραπάνω, όπως και με τα υπόλοιπα που λες. Εξάλλου, όσο και αν ο (νεο)φιλελευθερισμός παρουσιάζεται -και μέχρι ενός σημείου δικαίως- ως η κυρίαρχη ιδεολογία σήμερα, καμία χώρα στον πλανήτη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αμιγώς (νεο)φιλελεύθερη. Όλες οι δυτικού τύπου οικονομίες είναι μικτές.
Δεν πιστεύω όμως ότι πρόκειται ακριβώς για απόσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης, αλλά για συνειδητό συνδυασμό στοιχείων από διαφορετικά μοντέλα. Και δεν βρίσκω κάποια αντίφαση σε αυτό. Πιστεύω ότι μπορούμε κάλλιστα, για παράδειγμα, να δανειστούμε αρχές του φιλελεύθερου μοντέλου (π.χ. την πρόταξη των ατομικών ελευθεριών, την προστασία της ατομικής ιδιοκτησίας κ.ο.κ.) και να τις συνδυάσουμε με στοιχεία από το σοσιαλιστικό μοντέλο (π.χ. το κοινωνικό κράτος). Προσωπικά θεωρώ τέτοιους συνδυασμούς όχι μόνο θεμιτούς αλλά και ευκταίους, στο βαθμό βέβαια που λειτουργούν στην πράξη —όπως συμβαίνει λ.χ. στη Σουηδία, σε αντιδιαστολή με το δικό μας μοντέλο, το οποίο δεν μπορεί ακριβώς να χαρακτηριστεί λειτουργικό.
Το φιλελεύθερο μοντέλο δεν προβλέπει την ύπαρξη, για παράδειγμα, δομών πρόνοιας —ενός κοινωνικού μαξιλαριού για τους άπορους, τους άνεργους, τους ανάπηρους κλπ—, αλλά δεν την αποκλείει κιόλας. Ή ίσως η σκληρή, απόλυτη εκδοχή του πράγματι να την αποκλείει, αλλά δεν είμαστε επ' ουδενί υποχρεωμένοι να υιοθετήσουμε την απόλυτη, αμιγή εκδοχή του μοντέλου. Μπορούμε να υιοθετήσουμε μια πιο "νερωμένη" εκδοχή του, η οποία να σέβεται μεν τις βασικές αρχές —ώστε να μπορεί κατά βάση να χαρακτηριστεί φιλελεύθερη— αλλά ταυτόχρονα να εμπεριέχει και στοιχεία από το αντίπαλο στρατόπεδο. Αυτό ακριβώς έχουν κάνει οι δημοκρατίες της Δύσης, και αυτό είναι και το μοντέλο που προσωπικά προτιμώ.
Ο λόγος που επιμένω στο ζήτημα δεν είναι για να υπερασπιστώ το (νεο)φιλελεύθερο μοντέλο στην καθαρή μορφή του —την οποία ούτως ή άλλως δεν ενστερνίζομαι αλλά και η οποία ουδέποτε έχει εφαρμοστεί στην πράξη—, αλλά επειδή ενοχλούμαι πολύ από τη συνειδητή διατρέβλωση των εννοιών. Τις λέξεις πρέπει να τις χρησιμοποιούμε για να συνεννοούμαστε, όχι σαν μπαμπούλες για να καλύψουμε την ένδεια των επιχειρημάτων μας. [Δεν εννοώ εδώ κανέναν από όσους συμμετείχαν στο παρόν νήμα, για να μην παρεξηγούμαστε, αλλά πολιτικούς φορείς που έχουν κάνει σημαία τους τον αγώνα κατά του νεοφιλελευθερισμού.] Διαβάζω, για παράδειγμα, σε
σημερινή ανακοίνωση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης (η υπογράμμιση δική μου):
Η ελληνική κυβέρνηση, αφού πρώτα συμφώνησε στο να βρεθεί η χειρότερη δυνατή λύση για την Κύπρο, τώρα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί επικοινωνιακά την απόφαση του Eurogroup για να δικαιολογήσει τις νέες της υπαναχωρήσεις απέναντι στην τρόικα. Δεν είναι απλώς ανεύθυνη, αλλά και επικίνδυνη.
Προσπαθεί να στηριχτεί πάνω στο κούρεμα των καταθέσεων και στην αποσταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος συνολικά στην ευρωζώνη, έτσι ώστε να πείσει ότι η πολιτική της είναι μονόδρομος και ότι η παράταση του χαρατσιού της ΔΕΗ και οι απολύσεις αποτελούν εθνική σωτηρία.
Ποιον ακριβώς προσπαθεί να πείσει όταν ισχυρίζεται ότι οι καταθέσεις των Ελλήνων είναι διασφαλισμένες και ότι είναι προς το συμφέρον τους η στάση της κυβέρνησης; Πώς συμβιβάζεται η ακραιφνής στήριξη της κυβέρνησης στην πιο ακραία εκδοχή του νεοφιλελευθερισμού με την υπεράσπιση των συμφερόντων της χώρας;
Και αναρωτιέμαι, τι από τα παραπάνω αποτελούν έκφανση της πιο ακραίας (sic!) εκδοχής του νεοφιλελευθερισμού; Το κούρεμα των καταθέσεων ή το χαράτσι της ΔΕΗ;
Το μόνο μέτρο που αναφέρεται στην ανακοίνωση και μπορεί όντως να χαρακτηριστεί νεοφιλελεύθερο είναι οι απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων (δεν γράφει ρητά
δημοσίων υπαλλήλων η ανακοίνωση, αλλά προφανώς αυτούς εννοεί). Και αναρωτιέμαι ξανά: Πόσοι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν απολυθεί τα τελευταία τρία χρόνια εφαρμογής της πιο ακραίας εκδοχής του νεοφιλελευθερισμού;
