Πριν ξεκινήσω να εκφράζω την διαφωνία μου, να πω ότι προσωπικά βρίσκω αγενές να ακυρώνεις εκ των προτέρων την απάντηση του συνομιλητή σου, για τον όποιον λόγο, στο στυλ "δεν πρόκειται να συνεχίσω/να σ' ακούσω", κτλ, την στιγμή που δαπανάς χρόνο για να πεις την δική σου άποψη. Είναι σαν να λες "είπα τα δικά μου και τελείωσε, ό,τι πεις είναι άκυρο και κλείνω τ' αφτιά μου". Το ίδιο αγενές είναι να προκαταλαμβάνεις την αντίδραση του συνομιλητή σου.
Αυτό που λέει η SBE είναι η αφετηρία της αντίρρησής μου. Για να μιλήσεις για απώλεια, θα πρέπει να την συγκρίνεις με μια πρότερη κατάσταση. Διαφορετικά είναι σαν την βλακεία που λένε οι δισκογραφικές, ότι επειδή κατέβηκε παράνομα ένα τραγούδι Χ φορές, έχασαν Χ επί το κόστος τραγουδιού. Αυτό βέβαια είναι βλακεία, γιατί από τους X παρανόμους, το 80-100% δεν σκόπευε να αγοράσει το τραγούδι. Ανάλογη λογική πλάνη είναι και το "έχασα Χ λεφτά στο στοίχημα", που λένε παίκτες που "έχασαν" λεφτά επειδή σημείωσαν λάθος ένα παιχνίδι. Υπάρχει χαοτική διαφορά ανάμεσα στο "δεν κέρδισα" και στο "έχασα". Χάνεις κάτι που είναι ήδη δικό σου. Το ίδιο είναι και το "αν δεν έπεφτε η Ντίβερζ η Πατουλίδου θα έβγαινε δεύτερη".
Το να συγκρίνεις απώλεια χρημάτων με σπατάλη χρόνου, είναι άκρως αντιεπιστημονικό και δεν με νοιάζει ποιος το λέει. Η επιστήμη δεν βασίζεται στις αυθεντίες αλλά στα δεδομένα και στην φιλοσοφία παρατήρησης-υπόθεσης-μελέτης-συμπεράσματος. Για να δεις σχέση αίτιου-αιτιατού, πρέπει να βρεις πράγματα που υποθετικά συσχετίζονται και να ελέγξεις σταδιακά και με controls την αιτιακή τους σχέση. Για να δεις λοιπόν αν χάνεις λεφτά από κάτι τέτοιο, θα πρέπει να συγκρίνεις την απόδοση εργαζομένων χωρίς αυτά και με αυτά. Το ίδιο με το "χάνουμε λεφτά γιατί βλέπουν τα email τους" είναι και το "χάνουμε λεφτά γιατί κάνουν διάλειμμα για καφέ". Όχι, δεν χάνεις λεφτά, αντιθέτως μπορεί και να κερδίζεις. Η απόδοση του εργαζομένου δεν έχει μονοσήμαντη συσχέτιση με τον χρόνο εργασίας. Ο καλύτερος τρόπος να μετρηθεί η απόδοση, είναι να μετρήσεις την κλασματική σχέση όγκου/ποιότητας, με καθορισμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ανάμεσα σε συναδέλφους, μετρώντας παράλληλα τον χρόνο που δαπανούν σε οτιδήποτε άλλο (διάλειμμα, εργασιακές συνομιλίες, τηλέφωνα, κτλ). Με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, μετράς σαχλαμάρες.
Ας πιάσουμε κατόπιν τα στοιχεία. Πώς μέτρησαν ότι οι εργαζόμενοι τσέκαραν 30 φορές τα email τους, την ώρα; Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να το τσεκάρεις αυτό, οι περισσότεροι εκ των οποίων υπερεκτιμούν βιαίως το αποτέλεσμα, γιατί μετράνε bouncing. Οι μοναδικοί, αξιόπιστοι τρόποι είναι η παρακολούθηση και τα ερωτηματολόγια που δεν έχουν προκάτ απαντήσεις. Επίσης, επειδή ο μέσος άνθρωπος δεν παίρνει email κάθε 2 λεπτά, το τσεκάρισμα του inbox παίρνει 10 δευτερόλεπτα το πολύ, αν δεν έχεις νέα μηνύματα. Κατ' επέκταση, ο χρόνος που σπαταλούν στο να ελέγχουν τα email τους, 30 φορές την ώρα, όταν είναι αντιπαραγωγικός (δεν έχουν email), ξοδεύει το πολύ 5 λεπτά.
Η όλη βάση του "χάνουμε χρόνο", ξαναλέω είναι σαθρή. Βασίζονται στην μέτρηση μιας ιδεατής κατάστασης και από εκεί αφαιρούν πόντους. Για να δώσω ένα παράδειγμα, με την ίδια λογική χάνει χρήματα μια εταιρεία, από έναν δακτυλογράφο, αν, σε σχέση με έναν άλλον υπάλληλο της εταιρείας, δακτυλογραφεί 10% πιο αργά. Αυτό φυσικά είναι έχει μια βάση ως προς το ότι η εταιρεία θα μπορούσε να έχει έναν πιο γρήγορο δακτυλογράφο. Ωστόσο, ακόμη κι αυτή η παράμετρος είναι μονοσήμαντη, γιατί δεν περιλαμβάνει τον αριθμό λαθών ανά λεπτό.
Η αποδοτικότητα στην δουλειά είναι ένα πολύπλευρο πράγμα, συνάρτηση πολλών παραγόντων και κάθε προσπάθεια συσχέτισής της με έναν και μόνο παράγοντα είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Ακόμα κι αν μια συσχέτιση ισχύει για έναν υπάλληλο, μπορεί να μην ισχύει για έναν άλλον.
Φυσικά ένας τεράστιος παράγοντας είναι η μέτρηση της απώλειας χρημάτων. Απώλεια για μια εταιρεία μπορεί να σημαίνει κέρδος για μια άλλη και μάλιστα περισσότερο από την απώλεια της πρώτης. Δεν έχουμε εδώ να κάνουμε με θερμοδυναμική. 5 δικά μου αντιπαραγωγικά λεπτά, μπορεί να σημαίνουν παραγωγή 50 λεπτών για κάποιους άλλους. Σήμερα αυτό ισχύει πολύ περισσότερο, γιατί 5 λεπτά σέρφινγκ παράγουν δραστηριότητα, σε αντίθεση με τα 5 λεπτά που μπορεί να κοιτούσα έξω απ' το παράθυρο, πριν 20 χρόνια. Η κοινωνία μας και ο τρόπος που παράγουμε δραστηριότητα, είναι πολύ πιο αλληλένδετος σήμερα, απ' ό,τι ήταν χθες. Για παράδειγμα, εσύ μπορεί να θεωρείς τον χρόνο που χάνεις στο FB σαν αντιπαραγωγικό, όμως το FB έχει κύκλο εργασιών 3,7 δισ. δολλάρια. Κι αυτό είναι μόνο το ίδιο το FB, όχι οι χιλιάδες εταιρείες που δραστηριοποιούνται μέσω αυτού και των οποίων τις εφαρμογές δουλεύεις. Ο συνολικός τζίρος κοινωνικής δικτύωσης υπολογίζεται σε 17 δισ. δολλάρια. Το google βγάζει 38 δισ., το Youtube από μόνο του βγάζει 3,5 δις. Αυτά είναι ποσά που τα άρθρα τέτοιου τύπου δεν βάζουν στην άλλη άκρη της ζυγαριάς.
Γενικά, συσχετίσεις χρόνου εργασίας και απόδοσης δουλεύουν πολύ καλά σε μηχανήματα, αλλά όχι σε ανθρώπους. Ένα άτομο μπορεί να χρειάζεται μόλις το 15 λεπτά για μια δουλειά που σε άλλον θα πάρει 60 λεπτά, αλλά η απόδοσή του να πέφτει στο 1/4 αν δουλέψει ακατάπαυστα για μια ώρα, με αποτέλεσμα η απόδοσή του να είναι ίδια· ίσως και χειρότερη. Αυτό όμως, μελέτες σαν την ανωτέρω θα το καταγράψουν σαν απώλεια, θεωρώντας ότι αν δεν χαζολογάει για 45 λεπτά μπορεί να βγάζει 4 φορές περισσότερη δουλειά. Αυτό είναι λογικό (σφ)άλμα.
Μια καλή σκέψη είναι να ελέγξουμε κατά πόσο έχει ανακοπεί ο ρυθμός ανόδου του παγκόσμιου ΑΕΠ σε PPP (purchasing power parity). Μετά το 2000 περίπου, που αρχίσαμε να έχουμε γρήγορο Ίντερνετ, ανακόπηκε ο ρυθμός ανόδου; Όχι. Βλέπουμε ανακοπή του κατά την είσοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης και ανάκαμψής του, έπειτα. Σήμερα έχουμε διπλάσιο ΑΕΠ PPP, απ' ό,τι το 1999 (περίπου 80 τρισ. δολλάρια, έναντι 40 του 1999). Στην πραγματικότητα, η είσοδος της τεχνολογίας βοήθησε τρελά την παραγωγικότητα και το να λέμε ότι η τεχνολογία μάς κάνει αντιπαραγωγικούς είναι ηλίθιο, απ' την στιγμή που είμαστε πιο παραγωγικοί από ποτέ. Επειδή δεν μας κάνει τόσο παραγωγικούς όσο θα θέλαμε να είναι το θεωρητικό μας μέγιστο, δεν σημαίνει ότι αυτό είναι εφικτό. Δεν βλέπω απολύτως καμμία συσχέτιση παραγωγικότητας και εισόδου του γρήγορου Ίντερνετ, σε θέμα οικονομίας. Δεν βλέπω συσχέτιση με την είσοδο του Facebook και των κοινωνικών δικτύων, δεν βλέπω συσχέτιση με την είσοδο του Youtube ή της Wikipedia. Δεν υπάρχει κάτι στα οικονομικά στοιχεία που να δείχνει κάτι τέτοιο.
Μια τέτοια έρευνα, λοιπόν, θα πρέπει να συνυπολογίσει:
1. τον πραγματικό αποδοτικό χρόνο αναπόσπαστης εργασίας (effective working hours)
2. την αποδοτικότητα του επαγγέλματος σε σχέση με εποχή προ Ίντερνετ
3. τον ρυθμό ανόδου του GDP σε purchasing power parity
4. την αποδοτικότητα ομάδων εργασίας, με controls, όπου στις Α θα επιτρέπεται το σερφάρισμα ενώ στις Β όχι
5. την αύξηση εσόδων σε εταιρείες που εκμεταλλεύονται το σερφάρισμά μας και την επιρροή τους στην αγορά
6. το "ταβάνι" στην ταχύτητα εκτέλεσης εργασιών και στην παραγωγικότητα, γνωστό και ως παράδοξο του Σόλοου (Solow -νόμπελ οικονομικών 1987)
Το παράδοξο του Σόλοου, ειδικότερα, αφορά τις εγγενείς συνέπειες της αλλαγής στον τρόπο παραγωγής και στα παραγωγικά μέσα. Είναι απαράδεκτο να μην γίνεται και η παραμικρή αναφορά σ' αυτό, όταν μιλάμε για παραγωγικότητα και νέες τεχνολογίες.
Ωστόσο, πολύ ευχαρίστως να συζητήσουμε την δυνητική ύπαρξη του προβλήματος, μέσα από σοβαρές, επιστημονικές μελέτες, με μεθοδολογία, αρχή και τέλος. Δηλώσεις στελεχών και άρθρα σε εφημερίδες ακυρώνονται εκ προοιμίου, αν δεν συνοδεύονται από πραγματικές μελέτες. Λυπάμαι πολύ αλλά δεν μπορεί να μιλάς για κοινωνικά φαινόμενα στηριζόμενος σε δηλώσεις και άρθρα εφημερίδων, παρά μόνο σε επιστημονικές έρευνες (που να έχουν σοβαρή μεθοδολογία).