Τρομοκράτες, αντάρτες, αντικαθεστωτικοί ή freedom fighters;

[bernardina]

Ζαζού, κανένα παράλληλο σύμπαν! Θα μπορούσα να σου μιλάω με τις ώρες για τις αλλαγές και τις προσαρμογές που κάνω στα λογοτεχνικά βιβλία που μεταφράζω, προφανώς με τη σύμφωνη γνώμη συγγραφέα, εκδότη, διευθυντή σύνταξης κλπ. Και για να μη νομίζεις ότι μιλάω στο κενό, έχει τύχει να εισηγηθώ ακόμα και την παύση συνεργασίας με αγγλόφωνη συγγραφέα που έγραφε κατ' εξακολούθηση πραγματικές βλακείες σε βιβλία που υποτίθεται ότι η πλοκή διαδραματιζόταν στην Ελλάδα, ή τουλάχιστον να μη μεταφράζονται βιβλία της που υποτίθεται ότι διαδραματίζονται στην Ελλάδα. Και η εισήγηση έγινε δεκτή! Έπειτα, μου έχει ζητηθεί, για παράδειγμα, να κόψω το 20% ενός βιβλίου από το αδιόρθωτο δοκίμιο παράλληλα με τη μετάφραση, επίσης εν γνώσει του συγγραφέα! Και άλλα ων ουκ εστιν αριθμός. Όμως άλλο αυτό και άλλο να παραποιείς εσκεμμένα το κείμενο για να χωρέσει στα μέτρα της δικής σου πολιτικής ηθικής, ή του μέσου όρου ή των ομοϊδεατών σου ή δεν ξέρω τι. Δε νομίζεις;

 

[SBE]

Μπέρνι, αν τα βιβλία που εισηγήθηκες να μη μεταφράζονται ήταν αστυνομικά, τότε έκανες μεγάλο καλό στην ελληνόφωνη ανθρωπότητα.

Πέρα από αυτά, η αρχική μου απάντηση στην ερώτηση του τίτλου έγινε με βάση άλλη ερώτηση από αυτή που κατάλαβαν οι περισσότεροι, είπα απλώς ποιά είναι η πιο ουδέτερη από τις προτεινόμενες. Γενικά θα έλεγα ότι το παράδειγμα του Ζαζ είναι λογικό για βιβλία που δεν είναι πολιτικού περιεχομένου ή ιστορικά κλπ. Αν όμως ήταν μετάφραση είδησης; Η ελληνική υπηρεσία του Μπιμπισί πάντα έκανε προσαρμογή στα ελληνικά δεδομένα. Εννοείται ότι δεν θα παραποιούσε τα λόγια κάποιου, αλλά αν η είδηση έλεγε πχ ότι ο Ερντογάν επισκέπτεται τη ΤΔΒΚ κλπ η μετάφραση θα ήταν "ο Ερντογάν επισκέφτηκε τα κατεχόμενα και είπε: η Τουρκία δίπλα σας, πολίτες της Τουρκοκυπριακής Δημοκρατίας". Το ΡΙΚ ίσως το έλεγε "πολίτες της τουρκοκυπριακής δημοκρατίας, όπως τους χαρακτήρισε".

 

[LostVerse]

Μα δεν μας καλούν να τοποθετηθούμε, να μεταφράσουμε μας ζητούν! Η ευθύνη του χαρακτηρισμού ανήκει σ' αυτόν που γράφει, όχι σ' αυτόν που μεταφράζει.

Δεν είναι δεδομένο αυτό. Τυπικά ναι, δεν έχεις καμία δουλειά να τοποθετηθείς, ωστόσο δεν είναι απίθανο να αναγκαστείς να το κάνεις. Σκέψου π.χ. να είσαι συντάκτης σε ειδησεογραφικό πόρταλ στην στήλη κόσμος και να σου έρχεται κάποια είδηση από ένα κρατικό μέσο σε μια χώρα σε κάποια γωνιά του κόσμου όπου επικρατούν αναταραχές. Ακριβώς επειδή θα είναι κρατικό μέσο, θα είναι και μεροληπτικό, άρα κάποια πράγματα που εσένα θα σου κάνουν κρα! ότι δεν στέκουν ή ότι είναι τραβηγμένα πώς θα τα χειριστείς; Πιστά κι αυτολεξεί; Αν ναι, τότε μόλις τοποθετήθηκες, άθελά σου ίσως, αλλά τοποθετήθηκες. Και μαζί με εσένα, κι όλοι όσοι θα σε διαβάσουν, σχηματίζοντας συγκεκριμένη εικόνα.

Προφανώς, λοιπόν, δεν θα έγραφα ποτέ ΠγδΜ ή Σκόπια ή "Μακεδονία" την ΠγδΜ σε ένα βιβλίο που αναφέρεται ως Μακεδονία. Απλώς θα έβαζα υποσημείωση ότι αναφέρεται στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.

Καταλαβαίνω τη λογική σου, στο δεδομένο περιβάλλον της ελληνικής πραγματικότητας όμως, αυτή η Μακεδονία θα κοβόταν από τον επιμελητή. Αν δεν κοβόταν από τον επιμελητή, θα κοβόταν από τον εκδότη. Κι αν δεν κοβόταν ούτε από τον εκδότη, θα απευθυνόταν σε πολύ συγκεκριμένο και περιορισμένο κοινό.

Ζαζού, δεν υπάρχει ακίνδυνη θεματολογία. Γιατί θεωρείς πιο δεοντολογικό ή θεμιτό, σε ένα οικονομικό βιβλίο, να μεταφράσεις το Macedonia σε "Μακεδονία" ή ΠγδΜ ή Σκόπια αν δεν το έχει κάνει ο συγγραφέας; Το ξαναλέω: το περισσότερο που δικαιούσαι είναι μια υποσημείωση ή κάτι τέτοιο. Αν κάνεις κάτι άλλο, παραποιείς το κείμενο και θα είχε κάθε δίκιο ο συγγραφέας να σε εγκαλέσει γι' αυτό.

Πράγματι, απλά στο συγκεκριμένο παράδειγμα, ο συγγραφέας είναι υποχρεωμένος να είναι ενήμερος για το Greece-FYROM-Macedonia naming dispute, εφόσον επιθυμεί το πόνημά του να δημοσιευθεί στα ελληνικά, και προφανώς να δείξει την αντίστοιχη κατανόηση. Σε κάθε άλλη περίπτωση δεν θα ήταν σωστό.

Μα βέβαια! Φαντάζεσαι να μιλάει ξερωγώ ο Ερντογάν και να μιλάει για ψευδοκράτος; Θα ήταν σαν να βάζουμε στο στόμα του μια παραδοχή που δεν έχει κάνει.

Εύκολο. Η απόδοση θα ήταν (μιλάει ο Ερντό): «Φίλες και φίλοι, ήρθα σήμερα στην Τούρκικη Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (σημείωση: Εννοεί τα καταχόμενα) για να συναντήσω τον πρόδρο της χώρας (σημείωση: Εννοεί τον ψευδοπρόεδρο του ψευδοκράτους) και να μιλήσουμε για τις σχέσεις με την Ρωμαίικη Διοίκηση του ελληνοκυπριακού τομέα (σημείωση: Εννοεί την Κυπριακή δημοκρατία)». Εντάξει όχι μ' αυτόν τον ρυθμό κι όχι ΚΑΘΕ φορά που επαναλαμβάνεται κάτι από τα παραπάνω, αλλά you get the picture.

Εναλλακτικά, απλά δεν θα τον βάλεις να το πει, θα μεταφέρεις την ομιλία ή το μεγαλύτερο μέρος αυτής σε πλάγιο λόγο. Το πώς παρουσιάστηκαν οι περυσινές του δηλώσεις από τα κατεχόμενα είναι ενδεικτικές ως προς αυτό. Όντως δεν μπορείς να τον βάλεις να πει πράγματα που δεν θα έλεγε, αλλά δεν μπορεί να πει σε ελληνικό περιεχόμενο πράγματα μη αποδεκτά από ελληνικό κοινό.

Αν όμως ήταν μετάφραση είδησης;

Ουσιαστικά αυτό είχα στο μυαλό μου όταν άνοιξα το θέμα, ορμώμενος από την επικαιρότητα όταν διαπίστωσα ότι απλά δεν ήξερα πώς να αποκαλέσω την μια αντιμαχόμενη πλευρά στην Συρία. Και εν τέλει θεώρησα το θέμα αυτό μια καλή αφορμή για προβληματισμό, συζήτηση και παράθεση απόψεων.
Να σημειώσω ότι γενικά η εικόνα που έχει διαμορφωθεί για την συγκεκριμένη χώρα από τα ελληνικά ΜΜΕ σε γενικές γραμμές είναι κατά του καθεστώτος Ασάντ, μια διαμόρφωση που αντικατοπτρίζεται σαφώς και στην ειδησεογραφία τόσο ως προς την επιλογή των ειδήσεων, όσο και ως προς το πώς παρουσιάζονται. Δικαίως ή αδίκως, δεν έχει σημασία επί του παρόντος.

 

[nickel]

Τώρα μπόρεσα να διαβάσω το νήμα. Πρόκειται για λυμένα θέματα, ιδιαίτερα σε χώρες όπου υπάρχει ελευθερία του λόγου. Όταν μεταφράζουμε δηλώσεις και επίσημα έγγραφα, δεν αλλάζουμε ούτε απόστροφο. Όταν κάποιος λέει «βρομο-Έλληνες», εμείς θα πρέπει να μεταφράζουμε «βρομο-Έλληνες» — τόσο απλό. Δεν είναι ευθύνη του μεταφραστή να αποτρέψει τον πόλεμο.

Όταν μεταφράζουμε είδηση πρακτορείου για τα γεγονότα στη Συρία, οι χαρακτηρισμοί αφορούν το πρακτορείο. Δεν θα αλλάξει ο μεταφραστής την πολιτική του πρακτορείου ή τη φρασεολογία των ανταποκριτών. Οι ειδήσεις και η ορολογία τους αφορούν τον συντάκτη τους. Υποχρέωση του μεταφραστή είναι να τα αποδώσει με κάθε ακρίβεια.

Μια παραχώρηση που γίνεται στα ακουστικά μέσα (ραδιόφωνο και τηλεόραση), όπου δεν βλέπουμε τα εισαγωγικά των δηλώσεων, είναι να προσθέσει ο εκφωνητής δίπλα σε κάποιον προκλητικό χαρακτηρισμό κάτι που θα θυμίσει στους ακροατές ότι η διατύπωση ανήκει στη δήλωση (π.χ. «όπως είπε η κυρία Λαγκάρντ»).

Για το χειρισμό των «κατεχόμενων» και της FYROM μπορούμε να κάνουμε ειδικότερη συζήτηση τού τι συμβαίνει ανά περίπτωση.

 

[crystal]

Νομίζω πως επί της ουσίας δεν διαφωνεί κανείς με κανέναν, απλώς ο καθένας καταθέτει διαφορετικές περιπτώσεις, οι οποίες αναγκαστικά χρειάζονται διαφορετική προσέγγιση. Ο βασικός διαχωρισμός είναι αν μεταφράζουμε ή γράφουμε δικό μας κείμενο, κι έχω την αίσθηση ότι ο LostVerse αναφέρεται περισσότερο στο δεύτερο.

Τώρα, αν μεταφράζουμε, για τη δική μου λογική βασικό κριτήριο είναι ο στόχος του συγγραφέα.

Τα εύκολα και αυτονόητα πρώτα: καταναλωτικά προϊόντα. Πολιτικός παράγοντας: μηδέν. Αν μεταφράζεις ένα navigator κι έχεις μια λίστα με τις χώρες για τις οποίες διατίθενται χάρτες, το Macedonia θα το κάνεις ΠΓΔΜ χωρίς δεύτερη σκέψη. Δεν θέλουν να κάνουν πολιτική δήλωση οι άνθρωποι, μαραφέτια θέλουν να πουλήσουν, δεν φταίνε αυτοί που στη χώρα τους το λένε έτσι αυτό το κράτος, καθήκον σου είναι μεταξύ άλλων να κάνεις το προϊόν ελκυστικό στην ελληνική αγορά. Μοναδική εξαίρεση είναι αν σου ζητήσουν οι ίδιοι να κάνεις κάτι συγκεκριμένο: μου έχει τύχει πελάτης, γνωστή πολυεθνική στον χώρο του ΙΤ, που μαζί με κάθε έργο στέλνει και μια λίστα με τις απαιτούμενες μεταφράσεις συγκεκριμένων "προβληματικών" ονομασιών διάφορων περιοχών του διεθνούς χάρτη.

Μ' αυτήν τη λογική, καταλαβαίνω αυτό που λέει ο Ζαζ για τα βιβλία, και πάλι ανάλογα με τις προθέσεις του συγγραφέα και τον σκοπό που εξυπηρετεί η λέξη μέσα στο κείμενο. Αν μεταφράζεις λογοτεχνία κι ο ήρωας αναπολεί τα νιάτα του κι εκείνο το καλοκαίρι που έκανε ιντερέιλ και το τρένο χάλασε στο Macedonia κι έψαχναν κατάλυμα για τη νύχτα μπλα μπλα μπλα, θα το κάνεις "Μακεδονία"; Εφόσον η αναφορά είναι trifling, εφόσον είναι φανερό ότι ο συγγραφέας δεν ήθελε να κάνει κάποιο statement χρησιμοποιώντας αυτό το όνομα, αλλά απλούστατα χρησιμοποίησε τη λέξη που χρησιμοποιούν ευρέως στη γλώσσα και στη χώρα του, γιατί τίθεται ζήτημα ηθικής; Αντίστροφα: αν ο ήρωας είναι δημοσιογράφος που καταφτάνει στη Μεσόγειο για να καλύψει την Αραβική Άνοιξη, προφανώς και θα αποδώσεις με ακρίβεια τους χαρακτηρισμούς “διαδηλωτής”, “επαναστάτης”, “τρομοκράτης” , “αντάρτης”, “ήρωας” ή οτιδήποτε άλλο χρησιμοποιεί το κάθε πρόσωπο, επειδή εκεί ναι, έχουν σημασία και βάρος. Και κατά τη γνώμη μου δεν χρειάζεται καν να βάλεις υποσημείωση για οτιδήποτε.

Αυτό που θέλω να πω (και με εξαίρεση τις περιπτώσεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω, δηλαδή ιστορικά/πολιτικά/κοινωνικά κλπ. όπου είναι ευνόητο πως δεν αλλάζεις τίποτα και πουθενά), είναι ότι αυτές τις λέξεις που μας απασχολούν σ’ αυτό το νήμα εγώ τις αντιλαμβάνομαι σαν όλες τις υπόλοιπες “χρωματισμένες” λέξεις και εκφράσεις που μας βοηθούν να αποδώσουμε το πνεύμα του πρωτοτύπου· και οι αποφάσεις που παίρνουμε μπροστά τους, μου φαίνονται ίδιες με τις αποφάσεις που παίρνουμε όταν αποφασίζουμε αν θα κρατήσουμε ή θα πετάξουμε μια πολιτισμική αναφορά. Η “πολιτικοποιημένη” λέξη έχει την ίδια λειτουργία με τη λαϊκή λέξη που θα βάλεις στο στόμα ενός εργάτη, επειδή αυτόματα χαρακτηρίζει αυτόν που την εκφέρει. Κι η απόφασή σου να την προσαρμόσεις ή όχι, έχει τα ίδια κριτήρια με την απόφαση αν θα κάνεις τα pancakes τηγανίτες. Αναζητάς τον σκοπό του συγγραφέα: το ήθελε; το έκανε επίτηδες; είναι σημαντικό; εξυπηρετεί κάτι; Κι επειδή η πολιτική ορθότητα μας κάνει όλους λίγο νευρικούς, αν δεν είσαι σίγουρος και δεν θες να το πάρεις πάνω σου, τον ρωτάς κι έχεις το κεφάλι σου ήσυχο.

 

[Themis†]

Στο πρώτο ποστ μου είχα υπογραμμίσει τη λέξη "αποδίδει", επειδή υποψιάστηκα ότι ο LostVerse μπορεί στην πραγματικότητα να μη μιλάει για μετάφραση ενώ το σχόλιό μου επικεντρώθηκε μόνο στη μετάφραση. Κάτι ανάλογο προκύπτει και από τις προσαρμογές που αναφέρει ο Ζάζουλας ή από τη σιγουριά ότι κάτι θα κοπεί από τον επιμελητή ή τον εκδότη. Νομίζω ότι πρέπει να διαχωρίζουμε την καθαρά μεταφραστική επιλογή από την εκδοτική ή πολιτική επιλογή ή την εντολή του εργοδότη, γιατί αλλιώς δεν βγάζουμε άκρη. Είναι π.χ. εντελώς άστοχο κατά τη γνώμη μου που ο ομιλητής στο βιντεάκι που παρέθεσε ο Ζαζ θέτει θέμα "μεταφραστικής ηθικής" όταν μιλάει για τις ανακοινώσεις του Γραφείου Τύπου (ή όπως αλλιώς λέγεται) της κυπριακής κυβέρνησης. Και είναι αντίθετα εύστοχη η παρατήρησή του ότι η υπερβολική προσαρμογή της ειδησεογραφίας στο "εθνικώς ορθόν" λειτουργεί σαν υπνωτικό. Αλλά, επαναλαμβάνω, αυτά δεν τα θεωρώ μεταφραστικό θέμα ούτε ζήτημα μεταφραστικής ηθικής.

Νομίζω λοιπόν ότι η Κρύσταλ έχει δίκιο: αν ορίζαμε εξαρχής με σαφήνεια για ποιο πράγμα μιλάμε, μάλλον δεν θα υπήρχαν διαφωνίες. Νομίζω επίσης ότι τα εύστοχα παραδείγματά της μας υπενθυμίζουν αμφιλεγόμενες περιπτώσεις που, από καθαρά μεταφραστική άποψη, κρίνονται σε καθοριστικό βαθμό από την πρόθεση του συγγραφέα και από την επιδίωξη της ισοδυναμίας (δεν είναι ωραίο πράγμα για κάτι που ακούγεται εντελώς φυσικό στον αναγνώστη του πρωτοτύπου να επιζητούμε μια κυριολεξία που θα κάνει τον έλληνα αναγνώστη να ξύνει το κεφάλι του απορημένος ή να βάζει στο μυαλό του άσχετα πράγματα - εκτός αν υπάρχει σοβαρός λόγος μέσα στο κείμενο, οπότε και πάλι προσπαθούμε να περισώσουμε τη λειτουργική αυτοδυναμία με όσο το δυνατόν λιγότερη βαβούρα). Και βέβαια αυτό δεν ισχύει μόνο για πολιτικώς ευαίσθητα θέματα.

Έδιτ: Ξέχασα να αναφέρω κάτι που για μένα δεν είναι μεταφραστικό θέμα. Θεωρώ πολύ καλή την πρόταση "αντικαθεστωτικοί" της SBE για την περίπτωση που ανέφερε ο LostVerse.

 

[LostVerse]

Μόνο το "συγνώμη, τα θαλάσσωσα" θα είχε κάποια αξία.

Αληθώς, αλλά όμως είναι λίγο δύσκολο σ' αυτές τις περιπτώσεις. Τα λίγα λεπτά δημοσιότητας συνήθως πάνε πακέτο με ένα ωραίο καλάμι. Κι όσο πιο πολλή η δημοσιότητα ή το πρεστίζ ή το προσωπείο αυθεντίας που (νομίζει ότι) έχει ο/η συγγραφέας, τόσο λιγότερο πιθανό να τσαλακώσει οικειοθελώς αυτό το πρεστίζ παραδεχόμενος/η ότι τα θαλάσσωσε, έκανε λάθος, whatever. Λέγεται ανθρώπινη ματαιοδοξία. Αυτός είναι ο λόγος που οι φορές που διάφορα ΜΜΕ, ή μεγαλοδημοσιογράφοι ή πολιτικοί αναγνωρίζουν τα λάθη τους μετριούνται στα δάχτυλα. Απόδειξη μεταξύ άλλων, όλα αυτά τα hoax που αναδημοσιεύονται ως ειδήσεις, αλλά δεν καταβαίνουν ποτέ, ακόμα και αν τους στείλεις καραμπινάτο σύνδεσμο από το snopes.

Φυσικά δεν ξέρω την συγκεκριμένη συγγραφέα, μπορεί να κάνω και λάθος ειδικότερα, γενικότερα όμως αυτό είναι ο κανόνας, δυστυχώς.

Δεν διαφωνώ, ή μάλλον συμφωνώ, αλλά θα τα ονόμαζα όλα αυτά "στρεβλώσεις ή υπερβολές". Βέβαια δεν κατέχω τη ζυγαριά της σωστής δόσης. Όσον αφορά το ΑΜΕΑ, είναι τραγικό. Και κατ' αρχήν είναι και δείγμα μεταφραστικού ραγιαδισμού, το ότι το person μεταφράστηκε άτομο, με αποτέλεσμα το ανθρώπινο ον που δηλώνεται με αυτή τη "λέξη" να είναι γένους...ουδετέρου! Ας λέγαν τουλάχιστον ο ΑΜΕΑ, ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ με αναπηρία, διάολε! Ακούς εκεί τα ΑΜΕΑ, λες και είναι τίποτα ζώα!...Αλλά γι' αυτό δεν φταίει τόσο η πολιτική ορθότητα όσο ο ραγιαδισμός μας.

Για μένα είναι από τα πιο καταπιεστικά και εκνευριστικά πράγματα, όχι προφανώς το να σκέφτομαι πριν μιλήσω -κάτι τέτοιο θα ήταν καθαρή ηλιθιότητα, αφού όλοι αυτολογοκρινόμαστε ως ένα βαθμό, για ευνόητους λόγους- αλλά το να τρέμω μια λέξη, από φόβο μήπως προσβληθεί κάποιος. Μα αν ο στόχος μου ΔΕΝ είναι να τον προσβάλω, τι σημασία έχει αν θα τον πω ανάπηρο ή ΑΜΕΑ; Και είναι λέξη το ΑΜΕΑ, για όνομα;!

Δεν συμφωνώ με την προσέγγισή σας, έχει τύχει να γνωριστώ με πάρα πολλά ΑΜΕΑ σε διάφορες περιστάσεις, σε καμία περίπτωση δεν κατάλαβα ότι προσβάλλοναι από την συγκεκριμένη λέξη ότι ότι θεωρούν ότι είναι υποτιμητική, ή ότι δείχνει μεταφραστικό ραγαδισμό ή whatever. Η ελληνική κοινότητα αμεα να είστε βέβαιοι ότι έχει πολύ πιο σοβαρά προβλήματα από αυτό, ακόμα κι αν το θεωρήσουμε ως τέτοιο.

BTW, AMEA = άτομο με αναπηρία, πλέον.

 

[LostVerse]

Τώρα μπόρεσα να διαβάσω το νήμα. Πρόκειται για λυμένα θέματα, ιδιαίτερα σε χώρες όπου υπάρχει ελευθερία του λόγου.

Αν επρόκειτο για θέματα λυμένα, μάλλον δεν θα κάναμε όλη αυτή τη συζήτηση.

Όταν μεταφράζουμε δηλώσεις και επίσημα έγγραφα, δεν αλλάζουμε ούτε απόστροφο. Όταν κάποιος λέει «βρομο-Έλληνες», εμείς θα πρέπει να μεταφράζουμε «βρομο-Έλληνες» — τόσο απλό. Δεν είναι ευθύνη του μεταφραστή να αποτρέψει τον πόλεμο.

Όταν μεταφράζουμε είδηση πρακτορείου για τα γεγονότα στη Συρία, οι χαρακτηρισμοί αφορούν το πρακτορείο. Δεν θα αλλάξει ο μεταφραστής την πολιτική του πρακτορείου ή τη φρασεολογία των ανταποκριτών. Οι ειδήσεις και η ορολογία τους αφορούν τον συντάκτη τους. Υποχρέωση του μεταφραστή είναι να τα αποδώσει με κάθε ακρίβεια.

Μια παραχώρηση που γίνεται στα ακουστικά μέσα (ραδιόφωνο και τηλεόραση), όπου δεν βλέπουμε τα εισαγωγικά των δηλώσεων, είναι να προσθέσει ο εκφωνητής δίπλα σε κάποιον προκλητικό χαρακτηρισμό κάτι που θα θυμίσει στους ακροατές ότι η διατύπωση ανήκει στη δήλωση (π.χ. «όπως είπε η κυρία Λαγκάρντ»).

Για το χειρισμό των «κατεχόμενων» και της FYROM μπορούμε να κάνουμε ειδικότερη συζήτηση τού τι συμβαίνει ανά περίπτωση.

Δεν διαφωνώ με τίποτα από αυτά. Το πρόβλημα είναι ότι ανήκουν στην σφαίρα του ιδεατού (ή παράλληλου σύμπαντος κατά τον ζαζούλα). Στην πράξη, δεν υπάρχει μεταφραστής που να ακολουθεί τα παραπάνω και να μην επεμβαίνει στην μετάφραση και συνήθως όχι λόγω των όποιων πολιτικών, κοινωνικών, whatever πεποιθήσεών του, αλλά του εργοδότη του. Εκτός αν είναι freelancer κι απόλυτα αυτόνομος με όσα καλά και κακά αυτό συνεπάγεται.

Και κατά τη γνώμη μου δεν χρειάζεται καν να βάλεις υποσημείωση για οτιδήποτε.

Μερικές φορές είναι σπαστικό, σου δίνει ασφάλεια όμως.

Κι επειδή η πολιτική ορθότητα μας κάνει όλους λίγο νευρικούς, αν δεν είσαι σίγουρος και δεν θες να το πάρεις πάνω σου, τον ρωτάς κι έχεις το κεφάλι σου ήσυχο.

Δυστυχώς δεν είναι όλες τις φορές εφικτό. Φαντάσου μια είδηση με πηγή το irna ή το kcna ή γενικώς κάποιο biased μέσο. Πιστεύεις ότι αν τους ρωτήσεις θα πάρεις ειλικρινή απάντηση ως προς το τι συμβαίνει ή ως προς τι και πώς θέλουν να μεταφέρεις; Στην δεύτερη περίπτωση γίνεσαι άμισθος υπάλληλός τους.

Έδιτ: Ξέχασα να αναφέρω κάτι που για μένα δεν είναι μεταφραστικό θέμα. Θεωρώ πολύ καλή την πρόταση "αντικαθεστωτικοί" της SBE για την περίπτωση που ανέφερε ο LostVerse.

Ναι, το «αντικαθεστωτικός» είναι ευρύτερο umbrella term περιλαμβάνοντας πρακτικά οποιονδήποτε εναντιώνεται στην κυβέρνηση, από επαναστάτες μέχρι τρομοκράτες.

ΥΓ Σήμερα το ΡΚΚ έβαλε μια βόμβα σε μια σιδηροδρομική γραμμή κι ανατίναξε μια εμπορική αμαξοστοιχία. Καλή περίπτωση: ναι μεν πρόκειται για τρομοκρατική οργάνωση, αλλά το συγκεκριμένο ψυχρά και ρεαλιστικά δεν μπορεί (εύκολα) να χαρακτηριστεί τρομοκρατικό χτύπημα, εφόσον δεν στόχευε σε άμαχο πληθυσμό (σε αντίθεση με άλλα). Άρα; Βομβιστική επίθεση, τρομοκρατικό χτύπημα ή επαναστατική δράση; Γενικά σε ελληνικά μέσα έχει επιλεγεί το πρώτο. Το ελληνικό TRT κάνει λόγο αποκλειστικά για τρομοκράτες με θύματα μάρτυρες. Ενδιαφέρον έχει και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί το ΡΚΚ που κάνει λόγο για δυνάμεις κατοχής (occupier* forces).

 

[LostVerse]

Βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την εξής είδηση, όπου επικρατεί ένας μικρός αχταρμάς. Έτσι λοιπόν: Η Χάμα είναι επαναστατημένη περιοχή, όσοι συμμετέχουν στην επανάσταση όμως είναι αντάρτες. Το καθεστώς Ασάντ, εκτός από πολιτοφύλακες, έχει ρίξει στη μάχη και «φιλοκυβερνητικές ομάδες Αλαουιτών» που όμως αργότερα εξελίσσονται σε «μαχητές της σέκτας των Αλαουιτών», η δε κρατική τηλεόραση θεωρεί τους αντικαθεστωτικούς ως «οπλισμένες τρομοκρατικές ομάδες». Η Ρωσία πάλι τους θεωρεί «συριακή αντιπολίτευση» κι όχι τρομοκράτες ή έστω αντάρτες (σ.σ. αν και είναι γνωστό ότι είναι από τις λίγες χώρες που παρέχει απεριόριστη στήριξη κάθε είδους στον Ασάντ), ενώ στη Χάμα υπάρχει ξεχωριστή αρχή, «επαναστατική Ηγεσία του Συμβουλίου της Χάμα».

Και το καλύτερο: «Ακτιβιστές της αντιπολίτευσης». Τι ωραίος ευφημισμός για φανατικούς θρησκόληπτους (οποιασδήποτε πλευράς), ε;

Σίγουρα δεν θέλω να κρίνω χωρίς να ξέρω το πρωτότυπο, αλλά πιστεύω είναι μια καλή ενδεικτική περίπτωση του πόσο δύσκολο μπορεί να είναι να βγάλεις άκρη με πολλαπλούς και συχνά αντικρουόμενους χαρακτηρισμούς, ειδικά όταν τα γεγονότα τρέχουν κι οι λίγες πρωτογενείς πηγές είναι στην πλειοψηφία τους biased.

 

[nickel]

Συχνά το πρόβλημα πρέπει να αποδοθεί στην πολιτική του ξαναγραψίματος άρθρων (όταν μια εφημερίδα δεν έχει δικαιώματα) ή στη σύνθεση ειδήσεων από διαφορετικές πηγές. Εδώ η συγκεκριμένη είδηση αναφέρει ότι κάποιος έκανε επιμέλεια. Θα πρέπει να βρει κανείς τα πρωτότυπα κείμενα των πρακτορείων για να κρίνει αν έγινε σωστά η σύνθεση.

 

[Zazula]

Παλιότερη συζήτησή μας όπου ανοίχτηκε και το θέμα της μετάφρασης ονομασιών κρατών: http://lexilogia.gr/forum/showthrea...εϋ-Σύδνεϋ-ή-Σίδνεϊ&p=2900&viewfull=1#post2900.

 

[LostVerse]

Διαβάζω ότι το CNN άρχισε τελευταία να αναφέρεται στο ΡΚΚ ως rebels αντί για terrorists όπως συνήθιζε, πράγμα που υποτίθεται ότι ερμηνεύεται ως μια δήθεν αλλαγή στάσης των αμερικανικών ΜΜΕ απέναντι στην Τουρκία. Αν και όντως για τα μέτρα της Τουρκίας κάτι τέτοιο συνιστά σκάνδαλο, στην σελίδα του CNN βρίσκει κανείς πλήθος αναφορές στο ΡΚΚ με την λέξη rebels και σε πολύ παλαιότερες χρονολογίες.

 

[Earion]

Πώς θα μεταφράζαμε το rebels ελληνικά;

 

[Palavra]

Αν δεν θέλουμε να τους πούμε επαναστάτες, τότε ίσως εξεγερθέντες;

 

[bernardina]

Αντάρτες δεν σου κάνει;

 

[Earion]

Η ερώτησή μου δεν είναι ευκαιριακή. Την αντιμετωπίζω μάλιστα ως πρόβλημα αυτόν τον καιρό, και γι' αυτό παρακαλώ δώστε μου τη γνώμη σας.

Το αντάρτες δεν κάνει, γιατί με τη λέξη «αντάρτης» δηλώνουμε ένα είδος πολεμιστή. Το να είσαι αντάρτης είναι ο τρόπος με τον οποίο πολεμάς. Η αντιστοιχία είναι αντάρτης = guerrilla. Ο αντάρτης είναι εξ ορισμού το αντίθετο του «τακτικού», του «συμβατικού» στρατιώτη. Αυτό δε λέει όμως τίποτα για την πολιτική ή πολιτειακή τοποθέτησή του, τη σχέση του με τον αντίπαλο που έχει κρατική υπόσταση. Αυτό ακριβώς επιδιώκει να δηλώσει η λέξη rebel. Rebel είναι κανείς ως προς τον αντίπαλο, την κατεστημένη αντίπαλη κρατική εξουσία. Υπόψη δε ότι οι rebels μπορεί να μάχονται ως «αντάρτες» (guerrillas), αλλά μπορεί και να επιλέξουν να μετασχηματιστούν σε τακτικό στρατό. Μπορεί μάλιστα να επιδιώξουν να συστήσουν εναλλακτική εξουσία, εναλλακτικό κράτος, αντίπαλο του κατεστημένου, εναντίον του οποίου έχουν εξεγερθεί, με όλους τους θεσμούς, να έχουν δηλαδή rebel κυβέρνηση, rebel δικαιοσύνη, rebel αστυνομία, στρατολογία, νοσοκομεία και άλλα τέτοια.

Ούτε το «επαναστάτες» κάνει. Οι επαναστάτες λέγονται revolutionaries. Και μπορεί για διάφορους λόγους να μην ταιριάζει ή να μη θέλει ο συγγραφέας να τους πει revolutionaries. Το «εξεγερμένοι» πάλι είναι κάπως δύσκαμπτο. Θα πούμε «υπουργός δικαιοσύνης των εξεγερμένων»; Οι εφημερίδες, ο τύπος, η προπαγάνδα των εξεγερμένων;

Μπορεί να βρεθούμε μπροστά σε αυτή τη φράση: At first the rebel army used guerrilla tactics, but then chose to transform itself to regular army.

Το rebels δεν είναι καταρχήν απαξιωτικό. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα από την ιστορία, rebels αποκαλούνται από την αμερικανική ιστοριογραφία οι Νότιοι στον Αμερικανικό Εμφύλιο (ως δείγμα ότι οι νικητές Βόρειοι δεν θέλουν να τους ταπεινώσουν).

 

[nickel]

Όπως το guerrilla είναι υποκοριστικό τού guerra, έτσι και ο rebel έχει μέσα του τον πόλεμο (bellum).
Οι rebels είναι οι άτακτοι επαναστατημένοι και ό,τι φτιάχνουν (στράτευμα, δικαιοσύνη) είναι αντάρτικο μέχρι να κερδίσουν την εξουσία. Μπορεί να μην είναι τακτικός ο στρατός των άτακτων ανταρτών αλλά μπορεί να είναι... εύτακτος. Γενικώς έχω ανακαλύψει ότι το αντάρτης λύνει τα περισσότερα προβλήματα.

(DISCLAIMER: Αν τα παραπάνω δεν βγάζουν νόημα, έχω δικαιολογίες.)

 

[rogne]

Εαρίωνα, δεν είναι πάντα τόσο σαφής η έννοια του "αντάρτη" όσο την περιγράφεις εντός στρατιωτικών συμφραζομένων. Συχνά χρησιμοποιούνται όροι όπως "αντάρτικοι στρατοί" ή "στρατοί ανταρτών", όχι με την τεχνική στρατιωτική έννοια (δεν κάνουν δηλαδή απαραιτήτως ανταρτοπόλεμο), αλλά με την έννοια του... rebel, γιατί κατά τα λοιπά πρόκειται για τακτικούς στρατούς.

Εγώ θα προτιμούσα το "εξεγερμένοι", αλλά δεν αποκλείω καθόλου να ταιριάζει καλύτερα το "αντάρτες" ή και το "επαναστατημένοι". Αν τώρα το πρωτότυπο χρησιμοποιεί και τα τρία, και μάλιστα όχι ως συνώνυμα, αλλά θέλοντας να τα διακρίνει με κάποιον τρόπο, προφανώς έμπλεξες από μία άποψη, ξέμπλεξες από μία άλλη: εφόσον οι "αντάρτες" και οι "επαναστάτες" έχουν δικούς τους όρους, δεν σου μένει παρά το "εξεγερμένοι" (ή "επαναστατημένοι", αν και προσωπικά ρέπω προς τους "εξεγερμένους").

Όσο για τη χρήση του επιθέτου, όντως, "αστυνομία (δικαιοσύνη κλπ.) των εξεγερμένων" δεν μοιάζει πολύ σόι (χωρίς πάντως να αποκλείεται κιόλας η περίφραση). Εν πάση περιπτώσει, αυτό μπορεί να γίνει "επαναστατική αστυνομία (δικαιοσύνη κλπ.)", ενώ θα συνεχίζεις να χρησιμοποιείς ως ουσιαστικό το "εξεγερμένοι": και μόνο η βούληση των "εξεγερμένων" να συγκροτήσουν τέτοιους θεσμούς σαν να ήταν ήδη καθεστώς ίσως να της άξιζε την απόδοση "επαναστατικός, -ή, -ό".

Αυτοσχεδιάζω τώρα, αλλά το έχω συναντήσει κι εγώ το πρόβλημα και κάπως έτσι το χειρίστηκα. Μπορεί όμως να μην είναι καθόλου σαν τη δική μου η δική σου περίπτωση, οπότε ενδέχεται μάλλον να σε μπερδεύω παρά να σε βοηθάω...

 

[drsiebenmal]

Ο ρέμπελος είναι παρωχημένη απόδοση, κατά το ΛΚΝ τουλάχιστον.

 

[Themis†]

Καλά τα λέει ο Rogne. Με είχε κι εμένα κάποτε προβληματίσει πολύ το rebel army και είχα καταλήξει στο "αντάρτικος στρατός". Έχουμε λοιπόν (κατά περίπτωση) τα εξεγερμένος/ αντάρτης/ επαναστατημένος. Κι ας μας βρίσκεται κάπου και το "στασιαστής", που νομίζω ότι μπορεί να ταιριάξει σε τρεις περιπτώσεις: 1) σε κακόσημη χρήση από τους αντιπάλους, 2) σε στρατιωτική ανταρσία, 3) σε τοπική/ αποσχιστική ανταρσία.