Τρομοκράτες, αντάρτες, αντικαθεστωτικοί ή freedom fighters;

[LostVerse]

Πρόκειται για γενικό προβληματισμό ως προς το πώς θα έπρεπε να αποδίδεται η μια από τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές σε μια σύρραξη. Μιλάμε τώρα για περιπτώσεις όπου τίποτα δεν είναι προφανές, η κατάσταση είναι ρευστή και στον αέρα, και δεν υπάρχει και κάποια επίσημη ας πούμε γραμμή απ' το υπουργείο Εξωτερικών όσον αφορά την στάση που τηρεί η χώρα απέναντι στην κατάσταση. Τα πρόσφατα παραδείγματα στη Λιβύη την Αίγυπτο και τώρα τη Συρία φαντάζομαι πρέπει να προβλημάτισαν αρκετούς από εμάς. Αλλά και παλαιότερα στην Τσετσενία, τη Σρι Λάνκα και αλλού.

Υπάρχει και η περίπτωση του Κουρδιστάν, όπου ναι μεν οι Κούρδοι μάχονται για να αποκτήσουν τη δικιά τους πατρίδα, αλλά το ΡΚΚ έχει αναγνωριστεί επισήμως ως τρομοκρατική οργάνωση (κι απ' τη χώρα μας). Άρα;

 

[SBE]

Νομίζω το αντικαθεστωτικοί είναι γενικότερο και πιθανόν ακριβέστερο.
Αν πεις τρομοκράτες αμέσως αμέσως παίρνεις θέση.

ΥΓ Για αναγνωρισμένες τρομοκρατικές οργανώσεις και πάλι θα έλεγα συγκράτηση μέχρι να καταδικαστεί κάποιος για τρομοκρατία.

 

[Themis†]

Πρόκειται για γενικό προβληματισμό ως προς το πώς θα έπρεπε να αποδίδεται η μια από τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές σε μια σύρραξη.

Δεν κατανοώ το πρόβλημα. Η απάντηση είναι νομίζω απλή: όπως ακριβώς τη χαρακτηρίζει το πρωτότυπό μας ή με το πλησιέστερο αντίστοιχο. Τι σχέση έχουν το υπουργείο Εξωτερικών και οι επίσημοι αμερικανικοί χαρακτηρισμοί για διάφορες οργανώσεις;

 

[Zazula]

Κι όμως, Θέμη — αυτό ακριβώς είναι το θέμα της Μεταφραστικής Ηθικής:

 

[Themis†]

Το άκουσα και δεν πείσθηκα ούτε στο ελάχιστο - μάλλον το αντίθετο συνέβη. Τί σχέση έχει η μεταφραστική ηθική, όπως και να την εννοήσουμε, με την πολιτική και την προπαγάνδα; Άλλωστε ο ομιλητής, κλείνοντας την ομιλία του, το ομολόγησε: "Αυτά ήθελα να σας πω για τον πολιτικό ρόλο της μετάφρασης". Όταν ξέρεις ποια είναι η σωστή μετάφραση αλλά αυτολογοκρίνεσαι για πολιτικούς λόγους (ή ακόμα παρακάμπτεις την πρόθεση του συγγραφέα για να εξυπηρετήσεις μια παρέμβαση σύμφωνη με τις δικές σου επιδιώξεις), η ηθική που εμπλέκεται δεν είναι η μεταφραστική: είναι η ατομική ηθική, είναι η πολιτική ηθική, είναι η κοινωνική ηθική, είναι η ηθική της επιβίωσης. Δεν θα ήθελα να επεκταθώ, αλλά νομίζω ότι δοκιμάζεται η αντοχή των λέξεων και των νοημάτων.

 

[LostVerse]

Δεν κατανοώ το πρόβλημα. Η απάντηση είναι νομίζω απλή: όπως ακριβώς τη χαρακτηρίζει το πρωτότυπό μας ή με το πλησιέστερο αντίστοιχο.

Είναι απλή λοιπόν; Τα ζητήματα κι οι παραμέτροι είναι υπερβολικά πολλά για να ισχυριστείς κάτι τέτοιο. Φαντάσου π.χ. την περίπτωση του Σουδάν, που πριν ένα χρόνο διαιρέθηκε σε δυο κράτη. Επισήμως η διεθνής κοινότητα δεν είχε καν θέση, όλοι περίμεναν να δουν πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση. Μέχρι τότε, κι όσο κρατούσαν οι εμφύλιες διαμάχες, η κεντρική κυβέρνηση στα ανακοινωθέντα της χαρακτήριζε τις δυνάμεις του νότου ως τρομοκράτες και προδότες, οι δε δυνάμεις του νότου χαρακτήριζαν εαυτούς ως επαναστάτες και την κυβέρνηση ως τύραννους. Εσύ ως εξωτερικός ουδέτερος παρατηρητής τι θα έκανες; Ειδικά εφόσον δεν έχεις κάποιο λόγο να αναπαράγεις είτε τη μια είτε την άλλη προπαγάνδα;

Οι σφαγές των Τούτσι στην Ρουάντα είναι επισήμως χαρακτηρισμένες από τον ΟΗΕ ως γενοκτονία. Μέχρι να γίνει επίσημα όμως αυτό, η κατάσταση ήταν στον αέρα. Θα έπαιρνες τότε μόνος σου πρωτοβουλία να χαρακτηρίσεις τις σφαγές ως γενοκτονία; Στο αντίστροφο σενάριο, θα έπαιρνες πρωτοβουλία να αγνοήσεις τον ΟΗΕ θεωρώντας τον π.χ. αναξιόπιστο οργανισμό;

Τι σχέση έχουν το υπουργείο Εξωτερικών...;

Όσον αφορά το υπουργείο Εξωτερικών, αν π.χ. το πρωτότυπό έχει αναφορά στην Turkish Republic of Northern Cyprus θα το αποδόσεις αυτολεξεί ή θα λάβεις υπόψιν την επίσημη πολιτική της χώρας; Αντίστροφα, αν το κείμενό σου αναφέρεται στη Κύπρο, θα το μετέφραζες Ρωμαίικη διοίκηση του ελληνοκυπριακού τομέα; Έχει σχέση λοιπόν και μεγάλη μάλιστα.

...και οι επίσημοι αμερικανικοί χαρακτηρισμοί για διάφορες οργανώσεις

Εγώ τουλάχιστον δεν έκανα κάποια τέτοια συγκεκριμένη αναφορά ειδικά για τις ΗΠΑ.

Όταν ξέρεις ποια είναι η σωστή μετάφραση...

Όταν ξέρεις, είναι καλό σενάριο. Όταν δεν ξέρεις; Δηλαδή όταν η κατάσταση είναι ρευστή ακόμα;

αλλά αυτολογοκρίνεσαι για πολιτικούς λόγους (ή ακόμα παρακάμπτεις την πρόθεση του συγγραφέα για να εξυπηρετήσεις μια παρέμβαση σύμφωνη με τις δικές σου επιδιώξεις), η ηθική που εμπλέκεται δεν είναι η μεταφραστική: είναι η ατομική ηθική, είναι η πολιτική ηθική, είναι η κοινωνική ηθική, είναι η ηθική της επιβίωσης.

Δεκτή η προσέγγισή σου, απλά να σημειώσω ότι το θέμα δεν το έθεσα τόσο σε ηθικό επίπεδο, όσο σε πρακτικό.

Δεν θα ήθελα να επεκταθώ, αλλά νομίζω ότι δοκιμάζεται η αντοχή των λέξεων και των νοημάτων.

Εγώ πάλι νομίζω ότι το θέμα θα μας απασχολήσει αρκετά το επόμενο διάστημα (χρόνια), ειδικά όσους ασχολούμαστε με ειδησεογραφία.

 

[Palavra]

Βιαστικά: κατά τη γνώμη μου, ο μεταφραστής και ο διερμηνέας πρέπει να μεταφέρουν ακριβώς αυτό που λέει ο ομιλητής του πρωτοτύπου [Α]. Αν ο ομιλητής μιλάει για γενοκτονία, ο αποδέκτης του κειμένου [Γ] πρέπει να διαβάσει γενοκτονία, όχι την πολιτική τοποθέτηση του μεταφραστή [Β]. Αλλιώς, πώς θα συνεννοηθεί ο Α με τον Γ όταν ο Β παρεμβαίνει με την δική του πολιτική τοποθέτηση; Αν ο Τούρκος συγγραφέας γράψει «Ο πόλεμος της απελευθέρωσης», δεν μπορεί ο Έλληνας μεταφραστής να γράψει «η μικρασιατική καταστροφή». Μπορεί να βάλει υποσημείωση, αν θέλει, για να εξηγήσει στον αποδέκτη του, όμως θα ήταν αφύσικο να βάλει έναν Τούρκο ήρωα βιβλίου να μιλάει για «καταστροφή».

 

[LostVerse]

Μπορεί να βάλει υποσημείωση, αν θέλει, για να εξηγήσει στον αποδέκτη του, όμως δεν θα ήταν αφύσικο να βάλει έναν Τούρκο ήρωα βιβλίου να μιλάει για «καταστροφή».

Επίσης μια άλλη λύση είναι μια πολύ σύντομη εισαγωγή που θα προϊδεάζει τον αναγνώστη ως προς το τι θα διαβάσει π.χ. «οι τάδε χαρακτηρίζουν τους τάδε ως ταδοτέτοιους, αξιοσημείωτο δε ότι κάνουν λόγο για δείνα που χθες κι όλας οι τάδε το απέρριψαν ως τάδε» και που θα καταλήγει κάπως έτσι «διαβάστε παρακάτω το ακριβές ανακοινωθέν/δελτίο τύπου κτλ του/των...».
Κάποιες φορές είναι μια χρυσή τομή.

 

[bernardina]

Διαβάζω με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και ακόμη δεν έχω καταλάβει πού έγκειται η απορία. Όταν μεταφράζουμε (ειδικά ειδήσεις!), δεν υποτίθεται ότι μεταφράζουμε αυτό που γράφει το κείμενο ανεξάρτητα από την άποψή μας; Αν ο συγγραφέας γουστάρει να αποκαλεί, για παράδειγμα, την PLO τρομοκρατική οργάνωση, εμείς θα την μεταφράσουμε απελευθερωτικό κίνημα γιατί αυτή είναι η ιδεολογία μας; Μα δεν μας καλούν να τοποθετηθούμε, να μεταφράσουμε μας ζητούν! Η ευθύνη του χαρακτηρισμού ανήκει σ' αυτόν που γράφει, όχι σ' αυτόν που μεταφράζει.
Μ' αυτή την έννοια, τι σημασία έχει το τι πιστεύει ο καθείς μας για τους Τούτσι, τους Χούτου, τους Ιρανούς, τους Ισραηλινούς, τους Βορειοκορεάτες, τους Αμερικανούς, τους Ρώσους, τη Μέρκελ ή τον Κθούλου (που λέει και μια ψυχή); Ή για το αν είναι εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, τρομοκρατική οργάνωση, γενοκτονία, επανάσταση, αντάρτικο, δικτατορία κλπ; Ή για τον Χριστό, τον Βούδα, τον Μωάμεθ, τη θρησκεία και δε συμμαζεύεται... Στη χειρότερη, μεταφράζουμε βρίζοντας τον -κατά τη γνώμη μας- ηλίθιο που γράφει αυτές τις ηλιθιότητες. Ως εκεί όμως. Κατ' εμέ, οποιαδήποτε παρέμβαση, είτε χτυπητή είτε ύπουλη και πονηρούτσικη, πέρα από κακή μετάφραση είναι αντιδεοντολογική και εντέλει αν-ήθικη.
Στο κάτω κάτω, αν τόσο πολύ μας στραβοκάθεται ο επίμαχος όρος, και με την προϋπόθεση ότι το σηκώνει το κλίμα -και μόνο τότε- ας κοτσάρουμε ένα σικ ρε! (που λέει μια άλλη ψυχή ;) )

Δεν ξέρω, είμαι πολύ απόλυτη;

Εδιτ: Εμ, βέβαια, μέχρι να γυρίσω το ρέλι στο σεντόνι, πρόλαβε η παλιο Παλάβρα! :twit:

 

[Palavra]

Εδιτ: Εμ, βέβαια, μέχρι να γυρίσω το ρέλι στο σεντόνι, πρόλαβε η παλιο Παλάβρα! :twit:

Έλα, μη χλαις, πιάσε κόκκινο και θα σε αφήσω να μου φας τα πατατάκια την επόμενη φορά :)

 

[bernardina]

Έλα, μη χλαις, πιάσε κόκκινο και θα σε αφήσω να μου φας τα πατατάκια την επόμενη φορά :)

Ποια επόμενη φορά; Γιατί; Υπήρξε προηγούμενη;
Πατατάκια δι' αντιπροσώπου, μμμμ
Αααχ, θα έσκαγα αν δεν το έλεγα.  
:twit::twit:

 

[Zazula]

Πάντως ειλικρινά ώρες-ώρες αναρωτιέμαι μήπως ζω σ' ένα παράλληλο σύμπαν. Δηλαδή εσείς δεν έχει τύχει ποτέ να αντιπαραβάλετε ειδήσεις UK-EN με GR-EL και να δείτε τέτοιες "προσαρμογές". Ή, αν είχατε να μεταφράσετε ένα αμερικάνικο βιβλίο μπίζνες που είχε ένα κεφάλαιο αφιερωμένο σε μια εταιρία απ' τη ΠΓΔΜ και χρησιμοποιούσε αποκλειστικά τα Macedonia και Macedonian, σεις δεν θα κάνατε καμία προσαρμογή, ε;

 

[Rogerios]

Μισό λεπτό, γιατί νομίζω ότι εδώ συζητάμε για χίλια δύο διαφορετικά ζητήματα.

Καταρχήν, ο μεταφραστής μεταφράζει, δεν περνάει από φίλτρο τους χαρακτηρισμούς του πρωτοτύπου έτσι ώστε αυτές να συμπίπτουν με τις πολιτικές πεποιθήσεις του μεταφραστή. Αν το πρωτότυπό μου χαρακτηρίζει "τρομοκράτες" κάποιους που εγώ θεωρώ αγωνιστές της ελευθερίας, είμαι υποχρεωμένος να μεταφράσω "τρομοκράτες". Δεν έχω ακούσει για καμία μεταφραστική ηθική βάσει της οποίας επιτρέπεται να διστρεβλώνουμε το νόημα του πρωτοτύπου.

Όσο για περιπτώσεις σαν αυτές που αναφέρει ο Ζαζ, οι οποίες είναι κάπως ακραίες (μνεία επίσημης ονομασίας που δεν αναγνωρίζει το κράτος για το οποίο μεταφράζεται το κείμενο), πράγματι μπορεί να γίνει η επέμβαση που προτείνεται, αν και κατά τη γνώμη μου κάτι τέτοιο θα ήταν καλύτερο να συνοδεύεται από υποσημείωση του μεταφραστή στην οποία θα διευκρινίζεται η αλλαγή και οι λόγοι που την επέβαλαν.

Κατά τα λοιπά, αν ο μεταφραστής έχει τόσο πρόβλημα με τους χαρακτηρισμούς του πρωτοτύπου, τότε μπορεί να δηλώσει την αντίθεσή του με ειδική υποσημείωση. Αν και πάλι...

 

[bernardina]

Ε, ναι!

 

[bernardina]

Πάντως ειλικρινά ώρες-ώρες αναρωτιέμαι μήπως ζω σ' ένα παράλληλο σύμπαν. Δηλαδή εσείς δεν έχει τύχει ποτέ να αντιπαραβάλετε ειδήσεις UK-EN με GR-EL και να δείτε τέτοιες "προσαρμογές". Ή, αν είχατε να μεταφράσετε ένα αμερικάνικο βιβλίο μπίζνες που είχε ένα κεφάλαιο αφιερωμένο σε μια εταιρία απ' τη ΠΓΔΜ και χρησιμοποιούσε αποκλειστικά τα Macedonia και Macedonian, σεις δεν θα κάνατε καμία προσαρμογή, ε;

Έχει τύχει να μεταφράσω βιβλίο με πολύ πιο αμφιλεγόμενο περιεχόμενο από τις μπίζνες, για ένα φλέγον ζήτημα που δίχαζε και διχάζει ακόμη τους συμπατριώτες μας (και όχι μόνο), επειδή αναφέρεται στη σύγχρονη ιστορία, και παρά τις όποιες διαφωνίες μου με το περιεχόμενο και τις θέσεις του συγγραφέα ούτε τόλμησα ούτε διανοήθηκα να τολμήσω την παραμικρή παρέμβαση. Λυπάμαι που δεν μπορώ να δώσω περισσότερες λεπτομέρειες στο φόρουμ, αλλά take my word for it.
Προφανώς, λοιπόν, δεν θα έγραφα ποτέ ΠγδΜ ή Σκόπια ή "Μακεδονία" την ΠγδΜ σε ένα βιβλίο που αναφέρεται ως Μακεδονία. Απλώς θα έβαζα υποσημείωση ότι αναφέρεται στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Όπως δεν θα έγραφα Κατεχόμενα ή Ψευδοκράτος, έστω κι αν θα μ' έτρωγε το χέρι μου να το κάνω, αν το κείμενο έλεγε Τουρκοκυπριακή Δημοκρατία ή Τουρκική Δημοκρατία της Κύπρου. Άλλο το τι θα έγραφα σε ένα δικό μου κείμενο (σε ένα ποστ στη Λεξιλογία, για παράδειγμα).
Όταν μεταφράζω δεν κάνω (συνειδητά, τουλάχιστον) προπαγάνδα ή πολιτική όπως την αντιλαμβάνομαι. Μετάφραση κάνω. Και συχνά -συχνότατα- σε κείμενα που ΔΕΝ έχω επιλέξει.

 

[Zazula]

Σε ένα βιβλίο ιστορίας ή πολιτικής εννοείται πως πρέπει να αντικατοπτρίζονται μεταφραστικά οι επιλογές του συγγραφέα. Γι' αυτό επέλεξα σκόπιμα τη θεματολογία στο παράδειγμά μου να είναι "ακίνδυνη" και άσχετη από πολιτικές θέσεις.

 

[Palavra]

Όπως δεν θα έγραφα Κατεχόμενα ή Ψευδοκράτος, έστω κι αν θα μ' έτρωγε το χέρι μου να το κάνω, αν το κείμενο έλεγε Τουρκοκυπριακή Δημοκρατία ή Τουρκική Δημοκρατία της Κύπρου.

Μα βέβαια! Φαντάζεσαι να μιλάει ξερωγώ ο Ερντογάν και να μιλάει για ψευδοκράτος; Θα ήταν σαν να βάζουμε στο στόμα του μια παραδοχή που δεν έχει κάνει.

 

[bernardina]

Σε ένα βιβλίο ιστορίας ή πολιτικής εννοείται πως πρέπει να αντικατοπτρίζονται μεταφραστικά οι επιλογές του συγγραφέα. Γι' αυτό επέλεξα σκόπιμα τη θεματολογία στο ποαράδειγμά μου να είναι "ακίνδυνη" και άσχετη από πολιτικές θέσεις.

Ζαζού, δεν υπάρχει ακίνδυνη θεματολογία. Γιατί θεωρείς πιο δεοντολογικό ή θεμιτό, σε ένα οικονομικό βιβλίο, να μεταφράσεις το Macedonia σε "Μακεδονία" ή ΠγδΜ ή Σκόπια αν δεν το έχει κάνει ο συγγραφέας; Το ξαναλέω: το περισσότερο που δικαιούσαι είναι μια υποσημείωση ή κάτι τέτοιο. Αν κάνεις κάτι άλλο, παραποιείς το κείμενο και θα είχε κάθε δίκιο ο συγγραφέας να σε εγκαλέσει γι' αυτό.

Παλ, δεν εννοώ μόνο ένα κείμενο που θα είχε γράψει ο Ερντογάν ή ο Ντενκτάς. Εκεί τα πράγματα είναι λίγο πολύ ξεκάθαρα. Όπως και σε ένα ιστορικό βιβλίο, που θα πέσει μετά στα χέρια του συγγραφέα και θα το ξεφυλλίσει για να δει τι όψη έχει η ελληνική του μετάφραση. Εννοώ, για παράδειγμα, ένα άρθρο μιας αγγλόφωνης εφημερίδας. Εκεί θα ήταν εύκολο να παρεισφρήσει υπούλως και πουστίκως ένα "δικό σου" "Ψευδοκράτος" (αφού μάλλον δεν θα το έβλεπε ποτέ ο συντάκτης) κι εκεί ακριβώς χρειάζεται η επαγγελματική αυτοπειθαρχία για να μην μπεις στον πειρασμό.

 

[Zazula]

Δεν ξέρω πού τα βρίσκεται αυτά που λέτε ότι θα σε εγκαλέσει ο συγγραφέας κλπ! Έχω υπογράψει (με την ιδιότητα του εκδότη) δεκάδες συμβόλαια για μετάφραση ξένων βιβλίων, και πάντα στα συμβόλαια αυτά προβλέπεται πως έχει το δικαίωμα ο τοπικός εκδότης να κάνει ό,τι προσαρμογές κριθούν σκόπιμες ώστε το βιβλίο να προσαρμοστεί στην τοπική κουλτούρα & ανάγκες. Ενίοτε μπαίνει και κάποιο όριο (συνήθως 10%) για υλικό που μπορεί να παραλειφθεί (ενν. εντελώς!). Η θεματολογία πάντα μπίζνες, μάρκετινγκ, μάνατζμεντ κ.ά. της αγοράς, για να μην παρεξηγούμαστε. Και, φυσικά, το ίδιο ακριβώς δικαίωμα (δλδ της προσαρμογής κττ) απαιτεί να έχει και ο Αμερικανός εκδότης όταν αγοράζει ξένα δικαιώματα. Και, παρότι δεν θέλω να μπω σε συγκεκριμένες λεπτομέρειες, αδυνατείτε πιθανότατα να φανταστείτε το εύρος όλων αυτών των στρογγυλεμάτων, προσαρμογών και μικροαλλαγών που μπορεί να απαιτηθούν. Γι' αυτό σας λέω: παράλληλο σύμπαν.

 

[Cadmian]

Μάλλον σχετικά άρθρα ένα και δύο.

Ζαζ, άλλο να το κάνεις με προηγούμενη συνεννόηση, κι άλλο να βάζεις λόγια εκεί που δεν ειπώθηκαν επειδή βολεύει εσένα ή εξυπηρετεί την κυρίαρχη αφήγηση. Υπάρχει και η θεωρία που λέει ότι η μετάφραση αποτελεί εξ ορισμού παρεμβολή στο νόημα του πρωτοτύπου, αλλά μην τα κάνουμε σαλόνι-τραπεζαρία ένα.