Your slip is showing: Γλωσσικές και μεταφραστικές γκάφες (και μικρολαθάκια)

[nickel]

'I feel more beautiful than ever because I've given birth': New mother Beyoncé named world's most beautiful woman
http://www.dailymail.co.uk/tvshowbi...ger-worlds-beautiful-woman.html#ixzz1t8QaiHM2

Την Μπιγιονσέ ανέδειξε ωραιότερη γυναίκα στον κόσμο το περιοδικό People
http://news.in.gr/culture/article/?aid=1231193022

Μέχρι εδώ όλα καλά και τέλεια, και στο in.gr έχει και πολύ όμορφη φωτογραφία. Αλλά μας τα χαλάει κάπου η μετάφραση:
...δηλώνει στο περιοδικό πως αισθάνεται «ομορφότερη όσο ποτέ άλλοτε αφότου έφερε στον κόσμο ... τη μικρή Μπλου Άιβι Κάρτερ»

Η σύγκριση θέλει, βέβαια, «από». Και, όσο κι αν νιώθουμε να μας το επιβάλλει η μαθηματικότητα του πράγματος, το «άλλοτε» δεν είναι απαραίτητο:
«αισθάνεται πιο όμορφη από ποτέ επειδή έφερε στον κόσμο τη μικρή Μπλου Άιβι Κάρτερ». Απλό και απέριττο.

 

[Costas]

Θα κάνω το γνωστό και βαρετό μου πια σχόλιο, ότι δεν υπάρχει γκάφα εδώ, αλλά λαθάκι (όσο vs. παρά/από), ή και τίποτα (ποτέ άλλοτε). Το σκέτο ποτέ είναι για μένα απλώς καλύτερο ύφος, όχι διόρθωση λάθους, πολύ περισσότερο γκάφας. Βέβαια η επισήμανση είναι χρήσιμη– μήπως σ' ένα νήμα με άλλο τίτλο που θα ήταν σκόπιμο να δημιουργηθεί, ή μήπως καλύτερα αποτρομοκρατικοποιώντας τον τίτλο του παρόντος νήματος σε "Γλωσσικά και μεταφραστικά λάθη (έως γκάφες)";

Τη συζήτηση για το αγαγ- δεν την έχω παρακολουθήσει, απλώς να θυμίσω ότι η διαφορά διαρκούς και στιγμιαίου δεν είναι υποχρεωτική στα ελληνικά. Ρήματα-στυλοβάτες όπως το είμαι και το έχω δεν την έχουν, καθώς και ρήματα όπως το περιμένω, και τέλος ρήματα της καθαρεύουσας όπως το προσφέρω κττ. αντιστέκονται στον λαϊκό τύπο πρόσφερνε κττ.

Για την εσωτερική αύξηση στην προσταχτική έχω μιλήσει στο παρελθόν ότι απλά δεν είναι λάθος, και φυσικά... συμφωνώ ότι διαφωνώ με όσους/ες πιστεύουν πως είναι. Ένα Usage Note στα λεξικά,όπως είχε προτείνει κάποιος έγκριτος σ' αυτό το φόρουμ, και μια Είσοδος της Κατηραμένης στα Παλάτια των μη κανονιστικών αρχικά Γραμματικών, θα θρυμμάτιζε το Είδωλο του Λάθους ως προς το προκείμενο και θα μπορούσαμε όλοι μετά χωρίς ενοχές και βδελυγμίες να γράφουμε όποιον από τους τύπους μάς γουστάρει, με αύξηση ή χωρίς, χωρίς αλληλοσπαραγμούς και αγανακτήσεις, αφού θα ήταν in the book. Η νέα ελληνική έχει εκατοντάδες τέτοιες διπλοτυπίες στη μορφολογία της.

 

[Alexandra]

Σε ντοκιμαντέρ του καναλιού της Βουλής, μιλώντας για τον Ουίνστον Τσόρτσιλ:

Chancellor of the Exchequer = Καγκελάριος του Θησαυροφυλακίου.

Στην πραγματικότητα: The Chancellor of the Exchequer is the title held by the British Cabinet minister who is responsible for all economic and financial matters, δηλαδή υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

 

[SBE]

Αυτό δε θα το θεωρούσα λάθος αν ο μεταφραστής ήθελε να δώσει χροιά μεσαιωνική στο κείμενό του και να δείξει ότι οι παραδόσεις τηρούνται.

 

[Alexandra]

Ίσως, αν ήταν το ανάλογο κείμενο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ντοκιμαντέρ με θέμα τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, υποθέτω όχι.

 

[dharvatis]

Χτες το βράδυ στο National Geographic συνέβη ένα ανατομικό θαύμα: σε ντοκιμαντέρ για τους θαλάσσιους λέοντες, η φράση "Their rear flippers turned forward" (...στράφηκαν προς τα εμπρός) μεταφράστηκε "Τα πίσω πτερύγια έγιναν μπροστινά"! (Θαύμα, θαύμα σού λέω!)

 

[Hellegennes]

Οκ, η πολεοδομία δεν είναι υπηρεσία λεξικογράφων, αλλά και ο κίνδυνος δεν είναι καμμιά αλλόκοτη λέξη... (από την γειτονιά μου, στην Θεσσαλονίκη)

 

[nickel]

Θα μπορούσε να είναι και κύνδεινος! Bad dog!

 

[daeman]

E, χμμ, σ' ένα έγκυρο φόρουμ βρίσκω διαφορετικό ορισμό για τον *κύνδεινο:

[...] κύνδεινος = ο πολύ καλός σκύλος (λ.χ. δεινός στη φέρμα, στο ξεπέταγμα θηραμάτων κλπ)
[...]

και για την *κυνδεινολογία:

...
κυνδεινολογώ = 1. αφηγούμαι τα δεινά σκύλων | 2. (σινεφίλ) αναλύω τη "Σκυλίσια μέρα" του Λιούμετ

a hellhound

 

[Zazula]

Στο Mayday τώρα (TV Μακεδονία):

• compressor blades = ελάσματα (αντί του ορθού «πτερύγια»)
• full throttle = πλήρης κράτηση (ενώ σημαίνει ακριβώς το αντίθετο)
• throttle levers = δικλείδες (sic) κράτησης (αντί του ορθού «μανέτες»)

 

[Hellegennes]

Θα μπορούσε να είναι και κύνδεινος! Bad dog!

Επίσης, από την πινακίδα δεν μου είναι ξεκάθαρο αν απαγορεύεται η στάθμευση πεζών ή μόνο η διέλευση.

 

[Alexandra]

Έλα κι εσύ τώρα. Αυτοί καταλαβαίνουν ακριβώς τι εννοούν, θέλεις να καταλάβεις κι εσύ;

 

[Zazula]

814. Αντίθετα με τα παραπάνω μερικοί μεταχειρίζονται τ' αποθετικά ρήματα και σε παθητική έννοια: τα καπνά επεξεργάστηκαν φέτος κακά, τα σακιά που προμηθεύτηκαν από την αγορά. Όσο και αν η χρήση ανταποκρίνεται σε μιαν ανάγκη, δεν τη δέχεται εύκολα το γλωσσικό μας αίσθημα και είναι καλό ν' αποφεύγεται.

Αν από το 1941 κιόλας ο Τριανταφυλλίδης αναγνώριζε στην παράγραφο 814 ότι "η χρήση ανταποκρίνεται σε μιαν ανάγκη", σημαίνει για μένα ότι το 2010 η χρήση αυτή αν μη τι άλλο δεν μπορεί να θεωρείται γκάφα.

Εκμεταλλεύομαι το σχετικό σχόλιο του Κώστα για να καταθέσω και τη δική μου παρατήρηση, ότι δηλαδή με την ελληνική προσαρμογή των φορουμικών λογισμικών έχει σχεδόν καθιερωθεί η παθητική χρήση τού επεξεργάζομαι (μαζί με την εκτός γλωσσικής συγχρονίας εδραίωση της σθ-εναρής μορφής με το θήτα), οπότε η απόκτηση και παθητικής σημασίας —τουλάχιστον για το επεξεργάζομαι— είναι κττμά δεδομένη:

• 1.960.000 επεξεργασθεί από
• 36.400 επεξεργαστεί από

 

[Costas]

Στην εκπομπή των Χρυσοστομίδη-Χαρτουλάρη για τον Irvin Yalom είδα ένα "εξ' ορισμού" (με απόστροφο) σε μια κατά τα άλλα μια χαρά μετάφραση· στην οδό Εμμ. Μπενάκη μεταξύ Ακαδημίας και Σόλωνος υπάρχει ένα μαγαζί με τον ίδιο τίτλο και την ίδια απόστροφο, και στο δελτίο ειδήσεων του ΣΚΑΪ χτες ή προχτές είδα να περνάει από κάτω μια είδηση που έλεγε "Παρ,ότι".

Σ' ένα επεισόδιο μ' εκείνον τον τρελογιατρό, τον Δρ. Χάους, τη μία είχε μια προσταχτική "προσέλαβε μια ομάδα!" (κι αυτός επ' ουδενί δεν ήθελε), την άλλη, παρακάτω, "πρόσλαβε μια ομάδα!". Ευχάριστη για μένα αυτή η διτυπία από την ίδια μεταφράστρια με απόσταση λίγων λεπτών της ώρας –άλλωστε, το ίδιο δεν θα συνέβαινε αν χρησιμοποιούσε αόριστο δίχως εσωτερική αύξηση;

 

[nickel]

Σ' ένα επεισόδιο μ' εκείνον τον τρελογιατρό, τον Δρ. Χάους, τη μία είχε μια προσταχτική "προσέλαβε μια ομάδα!" (κι αυτός επ' ουδενί δεν ήθελε), την άλλη, παρακάτω, "πρόσλαβε μια ομάδα!".

Να ομολογήσω ότι με ένα τέτοιο ρήμα και οι δύο προστακτικές (μού) ακούγονται αφύσικες. Δεν θα έμπαινες στον πειρασμό να το κάνεις: «Να προσλάβεις μια ομάδα!»;

 

[drsiebenmal]

Ευχάριστη για μένα αυτή η διτυπία από την ίδια μεταφράστρια με απόσταση λίγων λεπτών της ώρας –άλλωστε, το ίδιο δεν θα συνέβαινε αν χρησιμοποιούσε αόριστο δίχως εσωτερική αύξηση;

Γνωρίζεις, βέβαια, ότι το σώμα των ορκωτών επιμελητών και συντονιστών μεταφραστών φρικιά με τη σκέψη και μόνο. :) Αλλά, τα έχουμε συζητήσει τόσες φορές αυτά...

 

[nickel]

Εμένα πάντως θα μου άρεσε το κόλπο να βάζει ο μεταφραστής, για το ίδιο πράγμα, διαφορετικούς τύπους στο στόμα δύο ή τριών διαφορετικών ομιλητών, ανάλογα με το πώς τους κόβει — κι ας μην υπήρχε διαφοροποίηση στις αγγλικές διατυπώσεις. Έτσι, μια στις τόσες, για την πλάκα. Θα έπρεπε ωστόσο να μισώ κάποιον ήρωα για να τον βάλω να πει το απεχθές λόγιο «Πρόσλαβε» ή το απεχθές «Προσέλαβε» (στην προστακτική). Θέμα γούστου, ίσως. Αλλά ας αφήνουμε κάποια περιθώρια και για τα θέματα γούστου.

 

[nickel]

Σάββατο που είναι, ο Σαραντάκος άπλωσε τα μεζεδάκια του. Πιάνω το πρώτο, και τα άλλα μπορείτε να τα δείτε εκεί:

[...] πριν από λίγο άκουγα τον Ευάγγ. Βενιζέλο που μιλούσε στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ στο Σύνταγμα, να λέει: “Το ΠΑΣΟΚ δεν θα γίνει δεκανίκι οποιουδήποτε”. Δεν λέω ότι είναι λάθος, αλλά εγώ, που δεν έχω τον τρόμο της διπλής άρνησης, θα έλεγα “δεν θα γίνει δεκανίκι κανενός”. Να διευκρινίσω ότι τρόμος της διπλής άρνησης είναι μια σχετικά καινούργια γλωσσική ασθένεια, που κάνει μερικούς να αποφεύγουν τη διπλή άρνηση (δεν είδα κανέναν, δεν μου είπε τίποτα, δεν θα γίνει ποτέ αυτό) είτε από επιρροή των αγγλικών είτε από νοσταλγία της αρχαιότροπης καθαρεύουσας. Πράγματι, στην καθαρεύουσα, και μάλιστα όχι την απλή, θα πεις “ουδένα είδα, ουδέν είπε, ουδέποτε θα γίνει”. Όσο λάθος είναι όμως να γράψεις “ουδένα δεν είδα”, άλλο τόσο είναι και το “κανέναν είδα”, και μάλιστα χειρότερο γιατί εύκολα οδηγεί σε παρανόηση. Το “δεν θα γίνει δεκανίκι οποιουδήποτε” δεν είναι ακριβώς ίδια περίπτωση -αν και κάποιος σχολαστικός θα έλεγε πως διαφέρει από το ‘κανενός”. Δεν θα γίνει δεκανίκι “οποιουδήποτε” θα μπορούσε να νοηθεί ότι σημαίνει πως θα γίνει δεκανίκι μόνο ορισμένων, αλλά όχι και του πρώτου τυχόντα, όχι όποιου κι όποιου. Όταν λέμε “δεν πάω οπουδήποτε” δεν εννοούμε “δεν πάω πουθενά”, έτσι δεν είναι;

Δεν ξέρω πότε δεν είναι λάθος, αλλά δεν θα μπορούσα να αντέξω καμιά από τις παρακάτω διατυπώσεις:
Δεν είναι οποιοσδήποτε εδώ.
Δεν θέλω οτιδήποτε. (αντί για: Δεν θέλω τίποτα.)
Οποτεδήποτε δεν είπα τέτοιο πράμα.
Και του Νίκου:
Δεν πάω οπουδήποτε, εδώ θα μείνω.

Τα κανένας κ.λπ. είναι σαν τα αγγλικά any-, γι' αυτό μπαίνουν και σε ερωτήσεις:
Είναι κανείς εδώ;
Είπες τίποτα;
Θα πάμε πουθενά;

Υπάρχει σαφής διαφορά ανάμεσα στο «Δεν ψηφίζω κανένα κόμμα» και το «Δεν ψηφίζω οποιοδήποτε κόμμα».

 

[Alexandra]

Πες μου αν ανήκει στην ίδια κατηγορία ένα φαινόμενο που βλέπω πολύ συχνά τώρα τελευταία: Αντικατάσταση του "τίποτα" με το "κάτι".

I didn't see anything = Δεν είδα κάτι.

 

[nickel]

I didn't see anything = Δεν είδα κάτι.

Αυτά μου θυμίζουν τα leading questions που λένε οι Εγγλέζοι, που πάει να σου υποβάλει την απάντηση ο άλλος:
- Did you say something?
- Είπες κάτι;
- Όχι, δεν είπα κάτι.

(Ακούει θόρυβο.)
- Is someone there?
- Είναι κάποιος εκεί;
Τελικά δεν ήταν κάποιος εκεί.

Προφανώς, καλύτερα να πούμε τίποτα και κανένας στις αρνητικές προτάσεις.