Γιατί Ρομά και άκλιτο;

[nickel]

Προτού φτάσουμε σε γλωσσολογικές αναλύσεις, ας δούμε τι μας λέει η φωνή της λογικής για δύο βασικά πράγματα:

1. Υποθέτω ότι αναφερόμαστε στη χρήση του όρου από επίσημους ή ημιεπίσημους φορείς, ας πούμε από δημόσιους λειτουργούς και τα ΜΜΕ. Διότι δεν έχουμε απαίτηση ο μέσος Έλληνας να σταματήσει να λέει ο τσιγγάνος. Δεν θα αλλάξουμε το στίχο «Χτύπα τα πόδια, τσίφτισσα, τσιγγάνα τουρκογύφτισσα», ούτε θα πει η Μήτσαινα «ήρθε μια Ρομνί και μου είπε τη μοίρα μου».

2. Σε σχέση με τη χρήση των Ρομ - Ρομνί - Ρομά από τους δημόσιους λειτουργούς, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι κυκλοφόρησε κάποια στιγμή εγκύκλιος η οποία περιγράφει σωστά και με κάθε ακρίβεια τα γλωσσικά δεδομένα, ενδεχομένως με πολλά παραδείγματα, έχουμε ξαφνικά την απαίτηση αυτή η βιδίτσα στον τρελό μηχανισμό του ελληνικού δημόσιου να λειτουργήσει σωστά;

 

[Hellegennes]

Για αυτό είναι άκλιτο. Δεν νομίζω να μίλησα για κλίσεις όμως. Μίλησα για τη σωστή χρήση του ενικού, του πληθυντικού και του γένους στη ρομανί. Επειδή το Ρομά τελειώνει σε -α δεν σημαίνει ότι ελληνοποιείται ούτε και ότι είναι ελληνική λέξη για να ψάχνουμε τις κλίσεις. Ο Ρομ και η Ρομνί γιατί να γίνει Ρομά όταν μιλάμε για το ένα άτομο; Λες ο Κινέζος, η Κινέζα, οι Κινέζοι (λαός), τα κινεζικά. Άρα ο Ρομ, η Ρομνί, οι Ρομά, η ρομανί (οι ρομανές γλώσσες). Δεν λες ο Ρομά, η Ρομά, το Ρομά (παιδί), οι Ρομά, η ρομά κ.λπ. Που είναι το παράξενο;

Τι πού είναι το παράξενο; Ο Κινέζος-Κινέζα-Κινεζάκι, είναι ελληνικές κλίσεις και ελληνική ονοματοδοσία. Δεν καταλαβαίνω τι μας νοιάζει αν το "ρομά" είναι πληθυντικός στην γλώσσα τους. Όπως λέμε ο Μαορί-οι Μαορί (άκλιτο), έτσι λέμε και ο Ρομά-οι Ρομά.

Τέτοιες απόψεις δίνουν πάτημα σε κάτι τραγελαφικά "το μπρόκολο-τα μπρόκολι".

 

[Dimi]

Σίγουρα όχι, αλλά θα ήταν τρελός ο κόσμος αν περίμενα το ελληνικό δημόσιο να μου υποδείξει κανόνες χρήσης λέξεων. Από την άλλη, π.χ. το "αραπίνα, μαύρη ερωτιάρα" με κάνει να νιώθω τόσο άβολα όσο και ο Μαύρος Πίτερ στο Βέλγιο και την Ολλανδία. Ούτε αυτοί βλέπουν το κακό να δίνουν στα παιδιά τους μαύρες κούκλες με αποικιακά ρούχα και εξωπραγματικά μαύρα χείλη, αν και το Βέλγιο ξέκανε το μισό Κονγκό (το λέω για έμφαση). Λέω κάποια πράγματα πιο παραστατικά με μια δόση υπερβολής για να δηλώσω ότι οι γλωσσικές χρήσεις του παρελθόντος δεν είναι απαραίτητα αποδεκτές σήμερα (ίσως για μερικούς... για εμένα), κατά τον ίδιο τρόπο που η "n-word" δεν είναι αποδεκτή στην Αμερική.

 

[Dimi]

Τέτοιες απόψεις δίνουν πάτημα σε κάτι τραγελαφικά "το μπρόκολο-τα μπρόκολι".

Μιλάμε για μια μειονοτική εθνότητα στον ελληνικό χώρο. Για αυτό μας νοιάζει και για αυτό μίλησα για το γλωσσικό φασισμό παραπάνω. Επιτρέψτε μου να μην βλέπω τη λογική του ελληνοποίηση ή τίποτα σε αυτή την περίπτωση.

 

[Dimi]

Όπως λέμε ο Μαορί-οι Μαορί (άκλιτο)

Με μια μικρή έρευνα σχετικά με τα Μαορί θα μας δείξει ότι στη γλώσσα αυτή δεν υπάρχουν γραμματικά γένη. Φαίνεται επίσης ότι η λέξη Μαορί χρησιμοποιείται από τους ίδιους τους Μαορί για να δηλώσει τη γλώσσα, τη φυλή και το άτομο. Οπότε και σε αυτή την περίπτωση υιοθετήθηκε η τοπική χρήση. Απλά εδώ τυχαίνει να είναι το ίδιο λόγω του γλωσσικού συστήματος, οπότε θεωρώ ότι δεν ήταν σωστό το παραπάνω παράδειγμα.

 

[Hellegennes]

Μιλάμε για μια μειονοτική εθνότητα στον ελληνικό χώρο. Για αυτό μας νοιάζει και για αυτό μίλησα για το γλωσσικό φασισμό παραπάνω. Επιτρέψτε μου να μην βλέπω τη λογική του ελληνοποίηση ή τίποτα σε αυτή την περίπτωση.

Δηλαδή η πρόταση, όπως την καταλαβαίνω, είναι να λέμε Σκιπτάρ-Σκιπταρέτ ή όπως ακριβώς λέγονται οι Αλβανοί στα αλβανικά. Να αρχίσουμε το παράλογο να κλίνουμε λέξεις στην ελληνική με ξένα κλιτικά συστήματα.

Σε ποιες άλλες γλώσσες συμβαίνει αυτό;

 

[nickel]

Ας πούμε ότι κάνουμε μια εξαίρεση για τους Ρομά, μια και είναι ανάμεσά μας, ή για να προχωρήσει η συζήτηση. Προηγούμενο δεν ξέρω να υπάρχει. Αρκεί να μη δημιουργηθεί έτσι προηγούμενο και θέλουν και οι Εσκιμώοι να τους λέμε πάντα Ινουίτ. Ινούκ στον ενικό.

 

[Dimi]

Δηλαδή η πρόταση, όπως την καταλαβαίνω, είναι να λέμε Σκιπτάρ-Σκιπταρέτ

Γιατί εμάς μας αρέσει να μας ονομάζουν από μια αποικία και να μας λένε Greek; Γιατί προσπαθούμε να προωθήσουμε το Hellas και το Hellenes; Πάντα είναι βολικό να βλέπουμε τη μία πλευρά των πραγμάτων. Γιατί κάνουμε ότι δεν μας αρέσει να μας κάνουν; Μια τέτοια πορεία ακολούθησε και το όνομα Αλβανία έναντι του Σκιπιτάρ αλλά αυτό είναι άλλο θέμα και οι μελέτες πολλές. Αυτά τα λίγα.

 

[nickel]

Γιατί προσπαθούμε να προωθήσουμε το Hellas και το Hellenes;

Ας μη γενικεύουμε. Ξέρω πολλούς που δεν ζήτησαν να αλλάξει τίποτα και θεωρούν γραφικό από πολλές απόψεις να ζητάμε να μας λένε κάτι διαφορετικό από Γκρικ, Γκρέκο, Γιουνάν ή ό,τι άλλο ισχύει σήμερα.

 

[Dimi]

Όντως, όμως σκέφτομαι και τους Σουηδούς που χρησιμοποιούν το επίσημο όνομα... Hi I am Hellenas... εδώ δυσκολεύονται να πουν Demetra. Για να μην το τραβάω πολύ ακόμα και γίνομαι γραφικότερη από το συνηθισμένο, προσωπική μου άποψη είναι ότι η γλώσσα δεν μπορεί να είναι απογυμνωμένη από τέτοιες "ευαισθησίες" και σε μια πολιτισμική κοινωνία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλες οι πλευρές, και όχι του ενός. Αν είχαμε Εσκιμώους στην Ελλάδα που τους έλεγαν Αρειανούς, και εγώ έτσι θα τους έλεγα, όπως οι Καναδοί λένε τους δικούς τους Ινουίτ.

 

[Hellegennes]

Μα το θέμα που παρουσιάζεις έχει να κάνει και με την κλίση. Ακόμη και αν μας έλεγαν Hellenes π.χ. οι αγγλόγλωσσοι, δεν θα έλεγαν τον έναν Έλληνα Hellenas ούτε θα έλεγαν Hellenis την Ελληνίδα (προσωπικά είμαι κατά της όλης υπόθεσης, έτσι κι αλλιώς). Είναι δικαίωμα της κάθε γλώσσας να χρησιμοποιεί το δικό της κλιτικό σύστημα και να μην χρειάζεται να εισαγάγει 6000 διαφορετικά κλιτικά συστήματα από όλες τις γλώσσες του κόσμου. Αν είναι έτσι να ζητήσω κι εγώ να με λένε Dimitris στην ονομαστική και Dimitri όταν με φωνάζουν.

 

[Alexandra]

Για το δεύτερο, αποτελεί πάγια τακτική της αστυνομίας, ανέκαθεν, να προσδιορίζει εντοπιότητα (sic) στην εγκληματικότητα.

Μια ιδέα για εξήγηση αυτού του φαινομένου: επειδή πρόκειται για αστυνομία και όχι για κοινωνική υπηρεσία, μήπως ο προσσδιορισμός της "εντοπιότητας" όπως την ονομάζεις είναι στην πραγματικότητα προσδιορισμός φυλετικών χαρακτηριστικών ή γλώσσας (αν πρόκειται περί αλλοδαπών), για να ξέρουν πού βαδίζουν όταν αναζητούν υπόπτους;

Ας πούμε ότι κάνουμε μια εξαίρεση για τους Ρομά, μια και είναι ανάμεσά μας...

Αν το κριτήριο για να υιοθετήσουμε το κλιτικό σύστημα της γλώσσας μιας άλλης εθνότητας είναι το "είναι ανάμεσά μας", οι Αλβανοί είναι πολύ περισσότερο "ανάμεσά μας" από τους Ρομά. Οι Αλβανοί βρίσκονται σε όλες τις σχολικές τάξεις μας, οι Ρομά όχι. Οι Αλβανοί εργάζονται ανάμεσά μας, οι Ρομά όχι. Άρα για λόγους "πολιτικής ορθότητας", θα έπρεπε να είχαμε την ευαισθησία να υιοθετήσουμε και τις δικές τους διαφορετικές ονομασίες.

Όπως καταλαβαίνετε, μου δίνει λίγο στα νεύρα η "πολιτική ορθότητα", ντε και καλά. Εγώ νομίζω ότι πρέπει να έχεις μέσα σου την ανθρώπινη ορθότητα, στη συμπεριφορά σου και στα αισθήματά σου, και η υστερία της πολιτικής ορθότητας των λέξεων θα είναι περιττή.

 

[Dimi]

Είναι δικαίωμα της κάθε γλώσσας να χρησιμοποιεί το δικό της κλιτικό σύστημα και να μην χρειάζεται να εισαγάγει 6000 διαφορετικά κλιτικά συστήματα από όλες τις γλώσσες του κόσμου.

Η ρομανί δεν είναι όλες οι γλώσσες του κόσμου. Είναι μια γλώσσα της Ελλάδας. Οφείλεις να ξέρεις αυτόν που έχεις απέναντί σου.

Όπως καταλαβαίνετε, μου δίνει λίγο στα νεύρα η "πολιτική ορθότητα", ντε και καλά.

Καμία σχέση. Οι λέξεις μπορούν άνετα να υποκρύπτουν ρατσισμό όταν δεν αναγνωρίζεις την ιδιότητα του άλλου. Τι να την κάνουμε την κρυφή ανθρωπιά του καθενός όταν υπάρχει η εμφανής απανθρωπιά όλων; Πολιτικά ορθό είναι να επιμένω να μην χρησιμοποιείται η λέξη γ... ή τσι... όχι να "τσακώνομαι" επειδή κάποιος έγραψε ότι το Ρομ δεν χρησιμοποιείται και κάποιος άλλος δίνει περισσότερο αξία σε ένα κλιτικό σύστημα μια γλώσσας που στην κυριολεξία έχει δει τα πάνω κάτω. Αν δεν μπορείτε να δείτε την αξία αναγνώρισης μειονοτικών χαρακτηριστικών ορισμένων Ελλήνων πολιτών με "ενσωμάτωση" στη γλώσσα και φέρνετε ως παράδειγμα αλλοδαπούς πολίτες, αν θεωρείται μπελάς να απομνημονεύσουμε 4 λέξεις όταν η γλώσσα έχει ρυπανθεί από κάθε αυθαίρετη προσθήκη, ορθογραφία κ.λπ. θα έλεγα "εκεί κολλήσαμε"; Η οπτική του καθενός βεβαίως είναι διαφορετική και σε ορισμένα πράγματα που άπτονται τέτοιων θεμάτων είμαι απόλυτη.

 

[Alexandra]

Συγγνώμη, Dimi, το πρώτο quote δεν προέρχεται από εμένα. Να μου επιτρέψεις να το διορθώσω.

 

[Alexandra]

Πολιτικά ορθό είναι να επιμένω να μην χρησιμοποιείται η λέξη γ... ή τσι...

Σοβαρά τώρα, αρνείσαι ακόμα και να γράψεις τις λέξεις, έστω και για να τις καταδικάσεις; Μήπως πρέπει να βγουν και από τα λεξικά; Να λογοκρίνουμε και τη λογοτεχνία, και όπου υπάρχουν αυτές οι λέξεις να αντικατασταθούν με "μπιπ" ή κάτι τέτοιο;

 

[Dimi]

Συγγνώμη δεν είδα τι έκανα!!! Δεν χρησιμοποιώ συνήθως αυτή τη λειτουργία.

 

[Alexandra]

Συγγνώμη δεν είδα τι έκανα!!! Δεν χρησιμοποιώ συνήθως αυτή τη λειτουργία.

No problem. Το διόρθωσα.

 

[Zazula]

Στο ΛΝΕΓ* υπάρχει λήμμα Ρομ που δίνει σαν πληθυντικό Ρόμα, το οποίο τώρα γνωρίζουμε ότι ισχύει αλλά δεν έχει επικρατήσει όπως το Ρομά.

* Υποθέτω ότι το ΛΝΕΓ 2012 έχει ενημερωθεί. Το ΛΣΓ έχει και τους δύο πληθυντικούς.

To ΛΝΕΓ (2012), έτσι όπως δίνει το λήμμα, δίνει δύο τύπους για τη λέξη —και συγκεκριμένα Ρομ & Ρόμα (παροξύτονο)— και δίνει τη λέξη άκλιτη. Δεν αναφέρεται τίποτα συγκεκριμένα για τον πληθυντικό, αφήνοντας να εννοηθεί ότι εκτός από Ρόμα (sic) για τον ενικό, μπορούμε να λέμε και Ρομ για τον πληθυντικό.

Με την ευκαιρία: Πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Οπότε ας ρωτήσω κι εγώ για να μαθαίνω: Γνωρίζει κανείς πώς αποκαλούν οι Ρομά τούς μη-Ρομά και την αντίστοιχη ετυμολογία;

 

[sarant]

Αυτό το "Ρὀμα" δεν μπορεί να είναι σωστό, έτσι;
Πάντως, αν πούμε Ρομανίτης (με όμικρον) ίσως είναι ακόμα καλύτερα παρά με ωμέγα.

 

[Dimi]

Σοβαρά τώρα, αρνείσαι ακόμα και να γράψεις τις λέξεις, έστω και για να τις καταδικάσεις; Μήπως πρέπει να βγουν και από τα λεξικά; Να λογοκρίνουμε και τη λογοτεχνία, και όπου υπάρχουν αυτές οι λέξεις να αντικατασταθούν με "μπιπ" ή κάτι τέτοιο;

Σε αυτό το σημείο (με τη λογοτεχνία) παρανοϊκοί είναι όπως φαίνεται οι Βέλγοι και οι Αμερικάνοι (βλ. Τιν-Τιν και ο νέος και ανανεωμένος Μπαρμπα Θωμάς). Επειδή κάτι είχε δικαιολογία/πρακτική πριν ΧΧ χρόνια, δεν σημαίνει ότι το συνεχίζουμε σε νέες καταστάσεις/συνθήκες που διαμορφώνονται από την αυξημένη αναγνώριση ορισμένων δικαιωμάτων, την πολυπολιτισμικότητα, ακόμα και την πολιτισμική ανοχή. Το 2012 αρνούμαι να το γράψω. Είμαι ίσως της ακραίας άποψης ότι όταν εκλείψει η λέξη, θα εκλείψει και το στίγμα που επιφέρει, δηλαδή του ανέγγιχτου και του περιθωριοποιημένου. Δεν αμφιβάλλω ότι η ενοποίηση της ονομασίας αποσκοπεί στη δημιουργία κοινής εθνοτικής συνείδησης, αλλά γιατί όχι σε τελευταία ανάλυση;