Ζισκάρ ντ' Εστέν και Χέλμουτ Σμιτ
Οργισμένοι παππούδες του ευρώ
Κρίση του ευρώ δεν υπάρχει – και αν υπάρχει κάτι, φταίνε οι αγορές. Ο βετεράνος πολιτικός Χέλμουτ Σμιτ προσφέρει έναν κολακευτικό αποχαιρετισμό στον πρόεδρο της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ.
Του ΣΤΕΦΑΝ ΡΟΥΚΑΜΠ [STEFAN RUHKAMP]
Στις οικογενειακές γιορτές είναι λογικό να περιμένουμε διακριτικότητα και φιλικά λόγια – ιδιαίτερα, μάλιστα, στις αποχαιρετιστήριες. Αυτό συνέβη και στην τελευταία μεγάλη εμφάνιση του προέδρου της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ. Στον μαραθώνιο των ομιλιών, που διήρκεσαν πάνω από δύο ώρες, παραβρέθηκαν στην Παλιά Όπερα της Φρανκφούρτης αυτόκλητοι πατεράδες, παππούδες και τωρινοί κηδεμόνες της οικονομικής ένωσης.
Η εμφάνιση των οργισμένων παππούδων:
Δεν αντέχει να ακούει πια τις κενολογίες για την υποτιθέμενη κρίση του ευρώ, δηλώνει θυμωμένος ο τέως καγκελάριος Χέλμουτ Σμιτ. Στην πραγματικότητα έχουμε απλώς μια διαχειριστική ανικανότητα των πολιτικών οργάνων. Ο Σμιτ μεταφέρει περίτεχνα τη συζήτηση στη μεταπολεμική εποχή και στις αρχές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ιδίως οι Γερμανοί πρέπει να θυμόμαστε ότι μόλις πέρσι εξοφλήσαμε την τελευταία δόση από τις πιστώσεις της αναχρηματοδοτικής συμφωνίας του Λονδίνου.
«Τέτοια μακροπρόθεσμη αναχρηματοδότηση είχαν προσφέρει σε εμάς, τους Γερμανούς», φωνάζει από το καροτσάκι του ο Σμιτ στις εκατοντάδες πολιτικούς και κεντρικούς τραπεζίτες στην αίθουσα της όπερας. Μόνο η ΕΚΤ υπό την ηγεσία του Τρισέ ακολούθησε σωστούς χειρισμούς στην κρίση. Η Ευρώπη χάνει αισθητά τη σημασία της στον κόσμο ως προς τον αριθμό των κατοίκων και την οικονομική ισχύ. Σε 20 χρόνια, η Ευρώπη θα παράγει μόνο το ένα δέκατο της παγκόσμιας παραγωγής και κάθε χώρα της ξεχωριστά λιγότερο από το ένα εκατοστό. Με αυτή την προοπτική, όποιος αλληθωρίζει κοντόθωρα προς εθνικά πλεονεκτήματα, προειδοποιεί ο Σμιτ, «έρχεται σε αντίθεση με το στρατηγικό συμφέρον του έθνους του». Ο 92χρονος βετεράνος πολιτικός και συγγραφέας συνεχίζει εκτός εαυτού: «Ψυχωτικοί χρηματιστές μετατρέπουν τους πολιτικούς σε ομήρους.»
Οι πραγματικοί ένοχοι της μιζέριας βρίσκονται στις αγορές και σύμφωνα με τον Ζισκάρ ντ' Εστέν. Η Ελλάδα είναι τόσο μικρή που δεν μπορεί να είναι η αιτία για τους κλυδωνισμούς του ευρώ. Το πραγματικό πρόβλημα είναι οι κερδοσκόποι που δρουν έξω από τη νομισματική ένωση. Ο 85χρονος τέως πρόεδρος της Γαλλίας έχει έτοιμη και τη λύση. Οι μεγάλες τράπεζες πρέπει επιτέλους να διασπαστούν, στον κλάδο επενδυτικής τραπεζικής και στον κλάδο των καταθέσεων.
Άλλοι ομιλητές προτιμούν άλλους αποδιοπομπαίους τράγους: Ο πρόεδρος του Γιούρογκρουπ Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ κατηγορεί την αποσταθεροποιητική επιρροή ενός τμήματος του «υπερβολικά επικριτικού γερμανικού τύπου». Ο Γέρζι Μπούζεκ, ο Πολωνός πρόεδρος του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, βλέπει σκοτεινές δυνάμεις της αγοράς που «καταστρέφουν ολόκληρες εθνικές οικονομίες» και διατυπώνει μια αιχμή και για την Αμερική – αφού από εκεί άρχισε η οικονομική κρίση και αμερικάνικοι είναι οι οίκοι αξιολόγησης που έχουν τρελάνει τους επενδυτές – για να απαιτήσει στη συνέχεια: «Πρέπει να σταματήσουμε να αλληλοκατηγορούμαστε.»
Για τη λύση στο πρόβλημα με το δημόσιο χρέος των κρατών, ο ντ' Εστέν έχει έτοιμες τις συνταγές του: Χρειάζεται νέο σύμφωνο σταθερότητας, που τα κράτη θα πρέπει να το τηρούν απαρέγκλιτα. Και αν δεν το κάνουν, θα πρέπει να επιτρέπεται ο αποκλεισμός ή η αποβολή κάποιων κρατών. Αλλά γι' αυτό δεν χρειάζονται αλλαγές στις συνθήκες. Αυτό δεν μπορεί να το αφήσει αναπάντητο η καγκελάριος Μέρκελ. «Αν αποτύχει το ευρώ, θα αποτύχει και η Ευρώπη, και αυτό δεν θα το επιτρέψουμε», υπόσχεται. Αλλά γι' αυτό θα χρειαστούν τώρα αλλαγές στις συνθήκες. Η σωστή αντιμετώπιση της κρίσης είναι ως ευκαιρία «και πού είναι γραμμένο ότι οι αλλαγές των συνθηκών θα χρειάζονται πάντα μια δεκαετία;»
Τη σαφή και ολοκληρωμένη εικόνα για την ανησυχητική κατάσταση της ευρωζώνης δεν την παρουσίασε όμως κανένας από τους πολιτικούς – ούτε η καγκελάριος Μέρκελ, ούτε οι βετεράνοι Σμιτ και ντ' Εστέν, αλλά ούτε οι κεντρικοί τραπεζίτες Τρισέ και Μάριο Ντράγκι. Από τις μισές αλήθειες όμως μπορούμε σε αυτή την περίπτωση να συνθέσουμε ένα ψηφιδωτό, καθώς στο παρασκήνιο οι μυημένοι σχολίαζαν καυστικά όσα δεν περιλαμβάνονταν στους αποχαιρετιστήριους λόγους.
Κανείς δεν έχει να προσάψει κάτι στην πολιτική του Τρισέ για τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης στην πρώτη φάση της, μετά την κατάρρευση της τράπεζας Λίμαν Μπράδερς. Επιπλέον, ο πληθωρισμός βρίσκεται στα χαμηλά επίπεδα που υποσχέθηκε η ΕΚΤ. Ένα πεδίο εύκολων και ακίνδυνων επαίνων λοιπόν, στους οποίους ευχαρίστως επικεντρώθηκαν ο πρόεδρος της Κομισιόν Μανουέλ Μπαρόζο και ο πρόεδρος του Γιούρογκρουπ Γιουνκέρ. Μεγαλύτερη λεπτότητα χρειάστηκε κατά τη διαπίστωση ότι η ΕΚΤ παραμένει προπύργιο πολιτικής ανεξαρτησίας. «Είμαι μάρτυρας ότι η πολιτική δεν προσπάθησε ποτέ να επηρεάσει την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας», υποστηρίζει ο Γιουνκέρ. Η καγκελάριος Μέρκελ δείχνει καλύτερη επαφή με την πραγματικότητα και την ειλικρίνεια. Αποφασίζει μάλιστα να κάνει και μια επίδειξη χιούμορ: «Ακόμη και αν έγιναν απόπειρες να θιγεί η ανεξαρτησία της, τις απέκρουσε ο Τρισέ. Αλλά όπως μόλις ακούσαμε, τέτοιες απόπειρες δεν υπήρξαν ποτέ.»
«Και βέβαια υπήρξαν πολιτικές παρεμβάσεις», σχολιάζει με φαρμακερό τόνο λίγο αργότερα, μεταξύ τυρού και αχλαδίου, ένα υψηλόβαθμο στέλεχος της ΕΚΤ. Η πολιτική πίεσε για την αγορά κρατικών ομολόγων, ο Τρισέ συμφώνησε και μετέφερε την πίεση στο εσωτερικό της ΕΚΤ. Αλλά και από τον επαινετικό λόγο του προέδρου της ΕΕ Χέρμαν βαν Ρομπάι συμπεραίνουμε ότι οι περιγραφές αυτές δεν είναι βγαλμένες από το πουθενά. Εκείνος μάλιστα θεωρεί αρετή τον πολιτικό ρόλο της ΕΚΤ. Ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας δεν μπορεί να σημαίνει την απόλυτη απαγκίστρωση από κάθε πολιτική απόφαση. Η κεντρική τράπεζα έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να συμβουλεύει το δημόσιο, να το ενθαρρύνει και να το προειδοποιεί. Ο Τρισέ τα πέτυχε όλα αυτά στην οχτάχρονη θητεία του, τον επαινεί ο βαν Ρομπάι.
Την πιο όμορφη προοπτική για το μέλλον, πάντως – όπως και την πιο παθιασμένη ματιά στο παρελθόν – την ανοίγει ο τέως καγκελάριος Χέλμουτ Σμιτ. «Από προσωπική εμπειρία μπορώ να πω», λέει στον 68χρονο Τρισέ, «ότι τα γεράματα σίγουρα δεν αρχίζουν στα 69».