Το μαργαριτάρι της χρονιάς (ή της δεκαετίας;)

[sarant]

Καθώς διαβάζω το βιβλίο με τις αναμνήσεις του Βικτόρ Σερζ, εκείνη την "εξαιρετική μετάφραση" δείγματα της οποίας έδωσα σε προηγούμενο ποστάκι, πετυχαίνω ένα θαυμάσιο μαργαριτάρι, ίσως της χρονιάς, ίσως της δεκαετίας, που με κάνει χρονιάρα μέρα να σπεύσω να το ανακοινώσω, αν και βέβαια οι περισσότεροι θα το διαβάσετε τη Δευτέρα.

Λοιπόν, σε ένα σημείο που κάνει λόγο για την Εργατική Αντιπολίτευση στη Σοβιετική Ένωση της δεκαετίας του 1920, η υποσημείωση μάς πληροφορεί ότι επρόκειτο για "Ομάδα αριστεριστών συνδικαλιστών, κάτω από την έμπνευση και την καθοδήγηση των Χ, Ψ και Ζ που διοικούσαν το συνδικάτο των μεταλλουργών, και του Κισέλεφ, που ήταν πρόεδρος του συνδικάτου των ανηλίκων".

Θα θαυμάσατε ίσως τον οργανωτικό οίστρο των σοβιετικών, που έφτασαν να συνδικαλίσουν μέχρι και τους ανήλικους (με τι αιτήματα άραγε; να μπαίνουν στα ακατάλληλα στο σινεμά;). Όμως, η μετάφραση είναι από τα γαλλικά -και βέβαια οι ανήλικοι είναι mineurs, αλλά mineurs είναι και οι ανθρακωρύχοι και βέβαια πρόεδρος του συνδικάτου των ανθρακωρύχων ήταν ο σ. Κισέλεφ που η μεταφράστρια τον έκανε ανήλικο!

Τώρα, να το δεις αυτό το λάθος σε υπότιτλο, να πεις συγχωρείται (που δεν συγχωρείται, αλλά τέλος πάντων). Αλλά σε βιβλίο; Σε σοβαρό βιβλίο; Από σοβαρό εκδοτικό οίκο; Σε μετάφραση που έχει περάσει κι από δεύτερο μάτι, από επιμελητή;

Δυστυχώς, το πολύ ενδιαφέρον αυτό βιβλίο στάθηκε μεταφραστική πανωλεθρία. Έχω μαζέψει δεκάδες (και λίγα λέω) χοντρά λάθη κι αν αξιωθώ θα γράψω ειδικό σημείωμα -ως τότε όμως, σαν ορντέβρ, ας μείνουμε στο συνδικάτο των ανηλίκων.

 

[nickel]

Η αλήθεια είναι ότι έχουμε βάλει κάτω τους υπότιτλους (και τους υποτιτλιστές) και τους βαράμε, επειδή είναι εύκολοι στόχοι. Κάτι σαν Ελλάδα-Αγκόλα. Καθόμαστε στην πολυθρονίτσα μας, ακούμε το αγγλικό μπλαμπλά και κάθε φορά που ο κακοπληρωμένος ταλαίπωρος υποτιτλιστής κάνει «βήματα», την έχουμε έτοιμη τη σφυρίχτρα.

Είναι λίγο πιο δύσκολο να αλιεύσουμε λάθη στα βιβλία. Για μένα, σχεδόν εντελώς αδύνατο γιατί σπανιότατα διαβάζω μεταφράσεις. Για να βρεις λάθος στο βιβλίο, αν δεν σου είναι ήδη γνωστό το πρωτότυπο, σημαίνει ότι το λάθος είναι διαφανές, κάνει μπαμ, ή κάτι δεν σου πάει καλά και το ψάχνεις. Και όταν μαθαίνω για λάθη σαν κι αυτό, αναρωτιέμαι: πού βρισκόταν εκείνη τη στιγμή το μυαλό και του μεταφραστή και του επιμελητή; Διότι δεν μπορώ να φανταστώ ότι δεν γνώριζαν τη διπλή σημασία του mineur. Ούτε ότι δεν τους φάνηκε περίεργο το «συνδικάτο των ανηλίκων».

Καταλαβαίνω τη διάσταση «άγνοια και τεμπελιά» που αρσενικοποιεί την Μπανταρανάικε. Αντιλαμβάνομαι επίσης τη διάσταση κακά και λιγότερο καλά από καλά ελληνικά. Ετούτο εδώ το είδος μεταφραστικού λάθους δεν μπορώ ποτέ να το χωνέψω, ιδιαίτερα όταν περνά από την απόχη δύο ανθρώπων, και μάλιστα δύο μεταφραστών που δεν βγήκαν δα και χτες στο κουρμπέτι.

Νομίζω ότι, δίπλα στον δαίμονα του τυπογραφείου, θα πρέπει να σοφιστούμε και κάποιον δαίμονα του «μεταφραστείου». Διότι μόνο έτσι θα μπορέσουμε να εξηγήσουμε πώς κάποιες μεταφράσεις καταντούν μεταφρ-αστεία.

 

[Count Baltar]

Και επανερχόμαστε στην παλιά καλή γκρίνια που προκύπτει όταν ως επιμελητές πέφτουν στα χέρια μας απίστευτα πράγματα. Και ρωτάς τον εαυτό σου, μα καλά, είναι δυνατόν αυτό που γράφει εδώ να του φάνηκε, όχι σωστό, αλλά έστω λογικό. Είναι δυνατόν αυτή εδώ η νοηματική (ούτε καν γλωσσική!) κουτσουλιά πάνω στο κείμενο να έχει περάσει έτσι; Σημειωτέον ότι μιλάμε για απίστευτα εκτρώματα, μπροστά στα οποία το "συνδικάτο των ανηλίκων" φαντάζει απολυτα λογική φράση. Ποια εγκεφαλική διεργασία πείθει εκείνη τη στιγμή τον μεταφραστή ότι αυτό που έχει γράψει είναι, ας μην πούμε ελληνικά, αλλά ανθρώπινος λόγος;

Πόσο μάλλον όταν τέτοια ζόμπι περνάνε και από τον επιμελητή...

 

[Alexandra]

Και ρωτάς τον εαυτό σου, μα καλά, είναι δυνατόν αυτό που γράφει εδώ να του φάνηκε, όχι σωστό, αλλά έστω λογικό.

Ξέρω ότι αυτό είναι το πρόβλημα των μαθητών όταν λύνουν μια άσκηση Φυσικής, Χημείας ή οποιουδήποτε μαθήματος, όπου το ζητούμενο είναι σε μονάδες μάζας, όγκου, μήκους και λοιπών μεγεθών της καθημερινής μας πραγματικότητας. Το οποίο, όμως, μεταφέρεται ατόφιο και στις μεταφράσεις των ενηλίκων μεταφραστών.

Ρωτάς, "Μα είναι δυνατόν, καλό μου παιδί, όταν το πρόβλημα σού ζητάει να υπολογίσεις τη διάμετρο ενός ποτηριού, να τη βγάζεις 2,5 χιλιόμετρα; Δεν καταλαβαίνεις ότι έκανες κάποιο λάθος και ότι πρέπει να ψάξεις να το βρεις;" Ή βλέπεις ότι ο μεταφραστής έβγαλε την Πυραμίδα του Χέοπα να έχει ύψος 1400 μέτρα ή βγάζει το συμπέρασμα ότι ένα αεροπλάνο πετούσε στα 8.000 χιλιόμετρα, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι είναι αδύνατο επιβατηγό αεροπλάνο να γίνει διαστημόπλοιο και να βγει από την ατμόσφαιρα της γης.

Όλα αυτά καταλήγουν στην ίδια ερώτηση: πού είναι η λογική σου την ώρα που γράφεις κάτι που από μακριά φωνάζει "παράλογο"; Και ενώ, όπως φαίνεται, για μεγάλη μερίδα των ανθρώπων η λογική πάει περίπατο όταν η πρόταση περιλαμβάνει κι έναν αριθμό, αυτό που κυριολεκτικά φαντάζει εξωφρενικό είναι όταν η λογική πάει περίπατο σε θέματα όπως τα "συνδικάτα ανηλίκων".

 

[Ambrose]

Εγώ δεν το βρίσκω τόσο φοβερό λάθος το συνδικάτο των ανηλίκων. Είναι ένα λάθος που θα μπορούσε να γίνει πολύ εύκολα, ειδικά αν δεν έχεις πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες για το ζήτημα (από εγκυκλοπαίδειες, ιστορικά βιβλία κλπ). Το θεωρώ an honest mistake που λέμε...

Βαράμε τους υποτιτλιστές (αν κι εγώ προσωπικά, αποφεύγω όσο μπορώ να "βαράω", μιλάω μόνο για τα πολύ χοντρά), γιατί μ' αυτούς έχουμε την περισσότερη επαφή και γιατί όταν βλέπεις λάθη του τύπου "καλύτερα ο διάβολος που ξέρεις" (όπως είδα προχτές σε μια ταινία), ε, δε μπορείς, σου τη βαράει!

 

[Alexandra]

Να με συγχωρείς, Ambrose, αλλά όλα honest mistakes είναι.
Τα χειρότερα λάθη είναι αυτά που καταφανώς συγκρούονται με κάθε λογική, και διαπιστώνεις ότι ο μεταφραστής (και ο επιμελητής) ούτε που το πήραν χαμπάρι.
Πες μου, σε παρακαλώ, ποια λογική υπάρχει στο "συνδικάτο ανηλίκων" και μάλιστα στην ίδια πρόταση με τους αριστεριστές συνδικαλιστές και το συνδικάτο μεταλλουργών;
Το έχεις ξανακούσει ποτέ; Το έχει ξανακούσει κανένας ποτέ; Αν δεν ψάξει ούτε αυτό ο μεταφραστής, τότε δεν υπάρχει λόγος να ψάξει τίποτε άλλο.

Και "δεν είχαν πρόσβαση σε εγκυκλοπαίδειες, ιστορικά βιβλία κλπ."; Από πού κι ως πού τότε μεταφράζουν τέτοιο βιβλίο; Με τι εργαλεία κάνουν αυτή τη δουλειά; Με την ιδιότητα του παντογνώστη;

 

[nickel]

Εγώ δεν το βρίσκω τόσο φοβερό λάθος το συνδικάτο των ανηλίκων. Είναι ένα λάθος που θα μπορούσε να γίνει πολύ εύκολα, ειδικά αν δεν έχεις πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες για το ζήτημα (από εγκυκλοπαίδειες, ιστορικά βιβλία κλπ). Το θεωρώ an honest mistake που λέμε...

Εγώ προσπάθησα να δικαιολογήσω τους μεταφραστές επινοώντας κάποιον νέο δαίμονα. Εσύ κάνεις ένα βήμα παραπάνω, επηρεασμένος ίσως από την αποενοχοποίηση του άλλου νήματος.

Δεν ξέρω σε ποια θέση θα βρεθεί το συγκεκριμένο μαργαριτάρι αν τα βάλουμε όλα να αγωνιστούν — αν θα πάρει το χρυσό, το χάλκινο ή την όγδοη θέση.

Ωστόσο, είναι αδικαιολόγητο! Διότι δεν έχουμε να κάνουμε με δύσκολη λέξη. Δεν μπορώ να δεχτώ από μεταφραστή άγνοια της λέξης «mineur». Και δεν μπορώ να δεχτώ αποδοχή του «συνδικάτου των ανηλίκων» και σερβίρισμά του στους αναγνώστες του Σερζ. Η Εργατική Αντιπολίτευση του 1920 δεν είναι μια υπολεπτομέρεια της Ιστορίας, και μια ματιά στην Wikipedia θα έδειχνε ότι υπάρχει ο «Alexei Kiselev (chairman of the Miners' Union)». Άλλο τώρα αν δεν λειτουργεί ο σύνδεσμος για τον Kiselev, μια και το άρθρο γι' αυτόν βρίσκεται στο Aleksey Kiselev. Honest or not, το λάθος παραμένει αδικαιολόγητο.

 

[Count Baltar]

Αυτό που θεωρώ ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΟ εγώ, ambrose, είναι το να φαίνεται λογική σε κάποιον αυτή η τερατολογία.

 

[Ambrose]

Αυτό που θεωρώ ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΟ εγώ, ambrose, είναι το να φαίνεται λογική σε κάποιον αυτή η τερατολογία.

Εγώ δεν είπα ΠΟΤΕ ότι είναι λογικό ή σωστό. Είπα ότι δεν το βρίσκω τόσο φοβερό, ώστε να μιλάμε για το μαργαριτάρι της δεκαετίας. Έχω ακούσει πολύ χειρότερα. Υπήρχε child labour στην πρώην Ε.Σ.Σ.Δ και γι' αυτό δεν μου κάνει τόση φοβερή εντύπωση η παρανόηση και είπα ότι μου ακούγεται σαν honest mistake.

Αυτό εννοούσα, ελπίζω τώρα να είναι σαφές.

Αλλά αν αυτό είναι το μαργαριτάρι της δεκαετίας, όλα τ' άλλα που κατά καιρούς έχουν ακουστεί σε αυτό το φόρουμ, τι είναι, του αιώνα ή της χιλιετίας;

 

[nickel]

Δεν κρίνουμε εδώ την υπερβολή του sarant. Και να γίνει σαφές ότι δεν πρόκειται για αντισυναδελφική οίηση. Εγώ μάλιστα σπεύδω να δικαιολογήσω τους καλούς συναδέλφους γιατί ποιος ξέρει τι θα μπορούσε να μου βρει ο προσεκτικός αναγνώστης στις λιγοστές μεταφράσεις και επιμέλειες βιβλίων που έχω κάνει. Καλύτερο θα ήταν να αναδείξουμε μια άλλη διάσταση: ότι δεν θα είχαμε τόσα προβλήματα, θες στους υποτιτλισμούς θες στα βιβλία, αν οι αμοιβές ήταν καλύτερες. Ακούμε συχνά τον γνωστό αντίλογο σ' αυτό το επιχείρημά μου, αλλά είμαι βέβαιος ότι, αν υπήρχε η δυνατότητα να δουλέψουν οι μεταφραστές με λιγότερη πίεση, με περισσότερη έρευνα, με περισσότερα διαβάσματα, κάποια τέρατα θα αποφεύγονταν. Γιατί, σε τελική ανάλυση, σε κανέναν μας δεν αρέσει να διασύρεται. Αλλά, από την άλλη, δεν είναι σωστό να τα σπρώχνουμε όλα κάτω από το χαλάκι — δεν χωράει πια.

 

[Ambrose]

Δεν κρίνουμε εδώ την υπερβολή του sarant.

ΟΚ. Απλά υπόψη ότι δεν κρίνω κανέναν.

 

[Alexandra]

Σωστό, βέβαια, να παίρνουν αρκετά λεφτά οι μεταφραστές ώστε να μπορούν να δουλεύουν με την ησυχία τους. Ας μην ξεχνάμε, όμως, μια άλλη άλλη διάσταση για να εξασφαλίζουμε ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα: Δεν είναι σωστό να αναλαμβάνουμε μια μετάφραση όταν οι γνώσεις μας στον συγκεκριμένο τομέα είναι προβληματικές. Όσο προσεκτικός κι αν είναι κάποιος, θα του ξεφύγουν λάθη που για τους αποδέκτες του βιβλίου θα φαντάζουν τερατώδη, ενώ ο ίδιος ούτε που τα είχε πάρει μυρωδιά.

Π.χ. δεν αναλαμβάνω να μεταφράσω βιβλίο μαγειρικής, όταν η σχέση μου με τη μαγειρική είναι σχέση μίσους και δηλώνω ότι δεν ξέρω ούτε να βράσω νερό.
Ή, δεν αναλαμβάνω να μεταφράσω τη βιογραφία του Σοστακόβιτς, όταν η σχέση μου με τη μουσική είναι τέτοια, που δεν είμαι σίγουρος αν οι νότες είναι εφτά ή δεκαεφτά, και η κλασική μουσική μού προκαλεί τέτοια αλλεργία που θεωρώ εξωγήινους αυτούς που πάνε στο Μέγαρο.

Αλλιώς, η νοοτροπία ότι ο κάθε μεταφραστής είναι για όλα, και στο κάτω-κάτω βιοποριστικό επάγγελμα κάνει και δεν έχει περιθώριο να επιλέγει, φέρνει και τα τραγικά αποτελέσματα που βλέπουμε πολλές φορές. Υποθέτω, όμως, ότι όποιος προσεγγίζει τη δουλειά του μ' αυτή τη νοοτροπία, δεν θα έχει και κανένα πρόβλημα όταν γίνεται στόχος κριτικής.

 

[Ambrose]

Δεν είναι σωστό να αναλαμβάνουμε μια μετάφραση όταν οι γνώσεις μας στον συγκεκριμένο τομέα είναι προβληματικές. Όσο προσεκτικός κι αν είναι κάποιος, θα του ξεφύγουν λάθη που για τους αποδέκτες του βιβλίου θα φαντάζουν τερατώδη, ενώ ο ίδιος ούτε που τα είχε πάρει μυρωδιά.

Συμφωνώ κι επαυξάνω. Ξέρω 1-2 περιπτώσεις μεταφραστών που ενώ τη γλώσσα από την οποία μετέφραζαν δεν την ήξεραν τόσο καλά όσο κάποιοι άλλοι πιο "σπουδαγμένοι" συνάδελφοί τους, κατείχαν τόσο καλά το αντικείμενο που δεν ετίθετο ζήτημα παρανόησης...

(Και το ανέκδοτο του νήματος: νομίζω ότι είναι ακριβώς με αυτή τη λογική που και το νέο νομοσχέδιο επιτρέπει στις νοσηλεύτριες να κάνουν ιατρικές μεταφράσεις)

 

[nickel]

Είναι γνωστή η χρήση του bomb για την παταγώδη αποτυχία. Στον κινηματογράφο π.χ. δεν χρησιμοποιούμε τον όρο για μια κακή ταινία, αλλά για μια ταινία που ξεκίνησε με εξαιρετικές προοπτικές και πολυδιαφημίστηκε, αλλά στο τέλος... μάπα το καρπούζι.

Στη μετάφραση επίσης το πρόβλημα δεν είναι μια μετάφραση που βρομάει με το που την πλησιάζεις. Μπορεί να βρομάει πολύ σε έναν τομέα: π.χ. να είναι ανορθόγραφη, να είναι άκαμπτη, να σκοτώνει την ορολογία. Ακόμα κι αν είναι άψογη σε όλους τους άλλους τομείς, αν βρομάει καθολικά σε έναν τομέα, τη βάζεις απλώς στην άκρη.

Το πρόβλημα είναι όταν η μετάφραση σε αποκοιμίζει με την ποιότητά της και, ξαφνικά, ... η πεπονόφλουδα: η παρανόηση — η οποία μπορεί να είναι δύο ειδών: διάφανη και αδιαφανής. Η αδιαφανής παρανόηση, η λανθασμένη μετάφραση που δεν ανιχνεύεται από τον αναγνώστη, είναι έγκλημα. Αν πρόκειται π.χ. για ιατρική μετάφραση, μπορεί να είναι και κυριολεκτικό έγκλημα. Λιγότερο σοβαρό αν είναι νομική κ.ο.κ. Ωστόσο, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς γιατί αυτού του είδους τα λάθη κάνουν μια μετάφραση αυτό που οι Άγγλοι ονομάζουν bomb.

 

[oublexis]

Υπάρχει δηλαδή φόβος να διαβάσουμε για κάποια ταινία ότι είναι "ακατάλληλη για ανθρακωρύχους";

 

[danae]

Ας μην ξεχνάμε, όμως, μια άλλη άλλη διάσταση για να εξασφαλίζουμε ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα: Δεν είναι σωστό να αναλαμβάνουμε μια μετάφραση όταν οι γνώσεις μας στον συγκεκριμένο τομέα είναι προβληματικές. Όσο προσεκτικός κι αν είναι κάποιος, θα του ξεφύγουν λάθη που για τους αποδέκτες του βιβλίου θα φαντάζουν τερατώδη, ενώ ο ίδιος ούτε που τα είχε πάρει μυρωδιά.

Π.χ. δεν αναλαμβάνω να μεταφράσω βιβλίο μαγειρικής, όταν η σχέση μου με τη μαγειρική είναι σχέση μίσους και δηλώνω ότι δεν ξέρω ούτε να βράσω νερό.
Ή, δεν αναλαμβάνω να μεταφράσω τη βιογραφία του Σοστακόβιτς, όταν η σχέση μου με τη μουσική είναι τέτοια, που δεν είμαι σίγουρος αν οι νότες είναι εφτά ή δεκαεφτά, και η κλασική μουσική μού προκαλεί τέτοια αλλεργία που θεωρώ εξωγήινους αυτούς που πάνε στο Μέγαρο.

Αλλιώς, η νοοτροπία ότι ο κάθε μεταφραστής είναι για όλα, και στο κάτω-κάτω βιοποριστικό επάγγελμα κάνει και δεν έχει περιθώριο να επιλέγει, φέρνει και τα τραγικά αποτελέσματα που βλέπουμε πολλές φορές. Υποθέτω, όμως, ότι όποιος προσεγγίζει τη δουλειά του μ' αυτή τη νοοτροπία, δεν θα έχει και κανένα πρόβλημα όταν γίνεται στόχος κριτικής.

Το ίδιο θα πρέπει να έχει υπ' όψιν και ο πελάτης και να μην επιλέγει τον φτηνότερο αλλά τον καταλληλότερο για τη συγκεκριμένη δουλειά. Για να μη βλέπουμε το double bass μεταφρασμένο διπλό μπάσο (το έχω διαβάσει μαζί με άλλα απερίγραπτα σε βιβλίο του Bernstein) και όλα τα υπόλοιπα που αχρηστεύουν τα βιβλία. Γιατί ένα βιβλίο που αναφέρεται στη μουσική, συχνά απευθύνεται σε μουσικούς οι οποίοι θα προτιμήσουν να διαβάσουν το πρωτότυπο παρά ένα κακομεταφρασμένο βιβλίο. Και το ίδιο ισχύει για όλους τους τομείς.

Με λίγα λόγια, η ευθύνη δεν είναι αποκλειστικά του μεταφραστή αλλά και του εργοδότη που τον επιλέγει και που δεν έχει σωστούς μηχανισμούς ελέγχου της ποιότητας, γιατί στην πραγματικότητα το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι το φτηνό "προϊόν" ανεξάρτητα από ό,τι αυτό συνεπάγεται.

 

[nickel]

Η κριτική μάς κάνει καλύτερους – αφού πρώτα μάς ισοπεδώσει

Ένιωσα άσχημα σήμερα. Έβαλα τον εαυτό μου για λίγο στη θέση του μεταφραστή που διαβάζει για τη δουλειά του ένα μακροσκελές σχόλιο σαν κι αυτό για τη «μεταφραστική πανωλεθρία». Δεν θα ήθελα ούτε μία τέτοια παράγραφος να γραφόταν για δική μου δουλειά – θα γινόμουν χώμα. Αλλά να, το λέω λίγο πιο πάνω: δεν είναι σωστό να τα σπρώχνουμε όλα κάτω από το χαλάκι. Από την άλλη, αν ήταν φίλοι μας οι μεταφραστές, κολλητοί μας, γνωστά μέλη του φόρουμ, θα τους τα γράφαμε αυτά; Ή απλώς θα αλλάζαμε βιβλίο πριν κολαστούμε; Δύσκολα τα παντέρμα τα ερωτήματα και απαντήσεις δεν έχω. (Για την ακρίβεια, δεν πολυδιαβάζω μεταφράσεις και δεν κολάζομαι. Και μην κοιτάξετε κάτω από το χαλάκι μου…)

 

[Ambrose]

Χαίρομαι που το έθεσες. Αυτό είναι και το πρόβλημα το δικό μου με αυτά. Και όποτε έχω "ξεμπροστιάσει" ή "παλέψει" για τέτοια πράγματα (βλέπε "βάζω κόκκινο"), αισθάνομαι άσχημα και αναρωτιέμαι αν θα μου άρεσε εμένα να μου το κάνουν. Όχι, βέβαια.

Και το ερώτημα που τίθεται μετά είναι:

- Αν δεν τα σπρώξω κάτω από το χαλάκι, ήτοι αν δεν τα προσπεράσω, θα αλλάξει κάτι;

Υ.Γ. Βέβαια, αυτό για μένα ισχύει μόνο για μικρά ονόματα. Γιατί όταν βλέπω ανθρώπους με μεγάλο όνομα στο χώρο, διακρίσεις και εν γένει μεταφραστικό κύρος, να κάνουν μαργαριτάρι, τότε θα το φωνάξω.

 

[nickel]

Υ.Γ. Βέβαια, αυτό για μένα ισχύει μόνο για μικρά ονόματα. Γιατί όταν βλέπω ανθρώπους με μεγάλο όνομα στο χώρο, διακρίσεις και εν γένει μεταφραστικό κύρος, να κάνουν μαργαριτάρι, τότε θα το φωνάξω.

Εγώ είμαι μικρό όνομα, απειροελάχιστο, έτσι;

Όχι, τελικά δεν πρέπει να είμαστε υπέρ του κουκουλώματος. Γιατί στο κάτω κάτω, εκεί μπορούμε να αλλάξουμε κάτι. Σε άλλα πράγματα για τα οποία αγανακτούμε, εμείς τα λέμε κι εμείς τα ακούμε.

Πού θα ήταν (ίσως) διαφορετικό ένα δικό μου κείμενο σαν την «πανωλεθρία»; Θα προσπαθούσα να χρυσώσω το χάπι. Δηλαδή, αν το έργο έχει είκοσι-σαράντα λάθη, θα έλεγα «και αυτά είναι όλα... το υπόλοιπο διαβάζεται νεράκι». Θα σκάλιζα να βρω να πω και δυο καλές κουβέντες. Αν πάλι το σύνολο της μετάφρασης δεν διαβάζεται, αν σκοντάφτεις σε κάθε δεύτερη πρόταση, ε τότε πρέπει να ζητήσεις να το μαζέψουν το βιβλίο και να κάνουν άλλη μια προσπάθεια. Αλλά πρέπει να πεις ή το ένα ή το άλλο. Γιατί τώρα έχω μείνει με την εντύπωση ότι το βιβλίο έχει σαράντα λάθη. Δεν ξέρω αν είναι αξιανάγνωστο κατά τ' άλλα. Ή αν έχει λάθη σαραντακόσια.

 

[somnambulist]

Μα, το βασικό είναι να δημιουργηθεί μια προβληματική των λαθών, δηλαδή τα κριτήρια που αξιολογεί κανείς μια μετάφραση. Και αυτά δεν μπορεί να είναι ομοιογενή, ούτε οριζόντια. Αφορούν το μεταφραστή, τον επιμελητή, τον εκδότη, τους πόρους, το χωροχρόνο, κι όχι το κείμενο καθεαυτό. Ο καθένας πρέπει να κρίνεται (μπρ, μου θυμίζει τον μέγα ιεροεξεταστή) με κριτήρια που είναι ενδογενή στο εγχείρημα που έχει αναλάβει. Δηλαδή, καλό θα ήταν η κριτική να εξετάζει τις συγκεκριμένες συνθήκες της μετάφρασης και να μην είναι οικουμενική. Μόνο έτσι θα μπορούσε να γίνει κάποιος καλύτερος (και φαντάζομαι ότι αυτός είναι ο ρόλος της κριτικής και όχι η αυτοεπιβεβαίωση κάποιας «αυθεντίας»).
Αυτή, βέβαια, είναι η παιδαγωγική σκοπιά του πράγματος. Και πολλοί δεν θα ήθελαν κάποιους να ξεκινούν από το μηδέν για να φτάσουν στο μέτριο στο χώρο της μετάφρασης. Ε, θα ήθελα όμως να ξέρω πώς μπορεί να βελτιωθεί το επίπεδο όταν υπάρχει μόνο μία πανεπιστημιακή σχολή μετάφρασης; (το λέει κάποιος που έχει τελειώσει ιδιωτική σχολή). Δηλαδή, νομίζω, ότι το ζήτημα της εκπαίδευσης των μεταφραστών είναι πολύ πιο βασικό από το ζήτημα της κρίσης, που δεν βοηθά κανέναν πέρα από αυτόν που κρίνει.
Μάλλον, το πρόβλημα δεν είναι γιατί αποθηκεύει κάποιος κάτω από το χαλάκι, αλλά γιατί υπάρχει το χαλάκι, που προφανώς είναι ιεραρχικό.