metafrasi banner

wife sharing / husband doubling

Earion

Moderator
Staff member
Για να μην την ξαναπάθω και προκαλώ παρεξηγήσεις, ανοίγω καινούργιο νήμα.

Επιτρέψτε μου να σας μεταφέρω για λίγο στην αρχαία Σπάρτη, με τις ιδιαιτερότητές της, πολιτικές και κοινωνικές. Τα ήθη και τα έθιμα των Σπαρτιατών άφηναν συχνά τους υπόλοιπους Έλληνες που τους παρατηρούσαν από αμήχανους έως άναυδους, το ίδιο όσο κι εμάς σήμερα. Οι σύγχρονοι ιστορικοί, αναλύοντας τη σπαρτιατική κοινωνία, καταφεύγουν κατά σύστημα στην ορολογία της ανθρωπολογίας. Ιδού μια περίπτωση.

Ο Ξενοφών και ο Πλούταρχος βεβαιώνουν ότι και στα γενετήσια ήθη οι Σπαρτιάτες ήταν εντελώς διαφορετικοί:

Αν κάποιος, μεγάλος σε ηλικία, έχει σύζυγο νέα γυναίκα, και εκτιμά κάποιον όμορφο και ενάρετο νέο, του δίνεται το ελεύθερο από τη λυκούργεια νομοθεσία να τον φέρει σπίτι του, να τον συστήσει στη σύζυγό του και να τον βάλει να τη γονιμοποιήσει με υγιές σπέρμα, κι έπειτα να υιοθετήσει το παιδί που θα γεννηθεί. Από την άλλη, αν ένας αξιοσέβαστος άντρας θαυμάζει τη γυναίκα κάποιου άλλου επειδή είναι μυαλωμένη και έχει γεννήσει καλά παιδιά, του επιτρέπεται να πείσει το σύζυγό της να συνευρεθεί μαζί της, ώστε να γεννηθούν απ’ αυτήν καλά παιδιά. Τέτοιου είδους διευθετήσεις έχουν συμβεί πολλές.

Αυτή την ιδιαίτερη αντίληψη περί γαμήλιων σχέσεων και τεκνοποιίας την έχουν περιγράψει κατά διαφόρους τρόπους. Παλαιότερα έχω δει να την ονομάζουν πολυανδρία και πολυγυναικεία, αλλά είμαι βέβαιος ότι πρόκειται για επιπόλαιη εφαρμογή όρων από εντελώς διαφορετικές καταστάσεις (π.χ. κοινωνίες των νησιών του Ειρηνικού κ.τ.τ.). Έχω δει επίσης απλούστερα να περιγράφεται ως δανεισμός συζύγων και θα μπορούσε αυτή να ήταν η απλούστερη και ως εκ τούτου πιο ανώδυνη λύση. Έλα όμως που η συγγραφέας που μεταφράζω επιμένει να μεταχειρίζεται τους όρους wife sharing και husband doubling. Δεν ξέρω αν έχουν χρησιμοποιηθεί από άλλους προηγουμένως με πρόθεση καθιέρωσης όρου, ή αν είναι ο δικός της τρόπος έκφρασης ή τελοσπάντων δική της εφεύρεση. Πάντως επανέρχονται πολλές φορές στο κείμενο και θα ήθελα να κάνω μια προσπάθεια ορολογικής απόδοσης προτού επικαλεστώ, για μυριοστή φορά, τη βοήθεια της Αγίας Παράφρασης.

Μοιρασιά (γυναικών) συζύγων και διπλασιασμός (ανδρών) συζύγων; Δύσκολα μου έρχονται.

Κι ένα τελευταίο. Ο άνδρας που γονιμοποιούσε τη γυναίκα του άλλου κατά παράκλησή του, αποκαλείται από τη συγγραφέα surrogate father. Υποκατάστατος πατέρας ή παρένθετος (κατά το «παρένθετη μητέρα», που είναι όμως συνδεδεμένο με σημερινές καταστάσεις);
 
Μια και γνωρίζουμε με ακρίβεια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εθίμων της σπαρτιατικής κοινωνίας (ή μάλλον γνωρίζουμε το πώς ακριβώς τα περιγράφουν οι αρχαίοι συγγραφείς που εντυπωσιάσθηκαν από αυτά), θα πρότεινα πιο ελεύθερες αποδόσεις. Δηλαδή, θα προτιμούσα την "παραχώρηση (της) συζύγου" (μια και πρόκειται ακριβώς για μια πρόσκαιρη "παραχώρηση" με αποκλειστικό σκοπό την τεκνοποίηση) και την "υποκατάσταση (του) συζύγου". Ούτε ο υποκατάστατος ούτε ο παρένθετος πατέρας θα με ενοχλούσε. Έτσι κι αλλιώς μιλάμε για σύγχρονη ορολογία με σκοπό την περιγραφή αρχαίων συνηθειών. Καθόλου δεν θα με πείραζε και το απλούστατο "φυσικός πατέρας".

Εκτός των ορολογικών προβλημάτων, ίσως θα έπρεπε να επισημάνουμε ότι οι εκπληκτικές αυτές συνήθειες δεν πρέπει να αποτελούσαν διαχρονικά γνωρίσματα της σπαρτιατικής κοινωνίας, αλλά μάλλον για προσωρινού χαρακτήρα μέτρα που υιοθετήθηκαν όταν το πρόβλημα της ολιγανθρωπίας κατέστη περισσότερο αισθητό και όλως απειλητικό για την ίδια την ύπαρξη της σπαρτιατικής πολιτείας. Πότε ακριβώς τέθηκαν σε εφαρμογή; Οπωσδήποτε μετά τον σεισμό του 465 και τη μεγάλη εξέγερση των ειλώτων, κατά πάσα πιθανότητα κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου ή κάποια χρόνια μετά από αυτόν (βλ. P. Cartledge "Sparta and Lakonia: A Regional History 1300-362 BC", Routledge, 2001).
 

nickel

Administrator
Staff member
Ωραία τα ερωτήματα και θέλουν να τ' αφήσουμε να κατακάτσουν λιγάκι (να «μαρουβίσουν»), αρκεί να μην ξεχαστούν. Σε άλλη ευκαιρία, να κάνουμε συζήτηση για το φαινόμενο «ποιο να 'ναι το υποκείμενο», που παρατηρείται εδώ σε δύο σημεία, από τα οποία το πρώτο πιο έντονο, που σχεδόν σε κάνει να στέκεσαι να το αποκρυπτογραφήσεις:

Αν κάποιος, μεγάλος σε ηλικία, έχει σύζυγο νέα γυναίκα, και εκτιμά κάποιον όμορφο και ενάρετο νέο, του δίνεται το ελεύθερο από τη λυκούργεια νομοθεσία να τον φέρει σπίτι του, να τον συστήσει στη σύζυγό του και να τον βάλει να τη γονιμοποιήσει με υγιές σπέρμα, κι έπειτα να υιοθετήσει το παιδί που θα γεννηθεί. Από την άλλη, αν ένας αξιοσέβαστος άντρας θαυμάζει τη γυναίκα κάποιου άλλου επειδή είναι μυαλωμένη και έχει γεννήσει καλά παιδιά, του επιτρέπεται να πείσει το σύζυγό της να συνευρεθεί μαζί της, ώστε να γεννηθούν απ’ αυτήν καλά παιδιά. Τέτοιου είδους διευθετήσεις έχουν συμβεί πολλές.
 

Earion

Moderator
Staff member
Ας επιστρατεύσω τώρα τη φτηνή δικαιολογία ότι το κείμενο είναι αποτέλεσμα κοπτοραπτικής από ξεχωριστές παραγράφους των δύο συγγραφέων...

Το υποκείμενο του "να υιοθετήσει" είναι ο "μεγάλος σε ηλικία με τη νέα γυναίκα", του "συνευρεθεί" ο "αξιοσέβαστος που θαυμάζει..."
 
Top