Transliterated Chinese: τι κάνει ο μεταφραστής με τα αμετάφραστα κινεζικά;

[amarkord]

Nickel μια και ανέφερες τα πραγματολογικά λάθη θα ήθελα να αναφέρω και ένα άλλο παράδειγμα από το ίδιο βιβλίο.
Σε κάποιο σημείο ο συγγραφέας αναφέρει τον αριθμό των θανάτων από έναν ιό σε μια συγκεκριμένη χρονιά στο μακρινό παρελθόν. Χρησιμοποιώντας το ποσοστό θνησιμότητας κάνει αναγωγή στο σήμερα και με βάση τον σημερινό πληθυσμό της γης βγάζει ένα νούμερο. Όμως έχει κάνει λάθος στο υπολογισμό. Τι κάνουμε στη συγκεκριμένη περίπτωση;
Βάζω υποσημείωση από κάτω δηλώνοντας εμμέσως πλην σαφώς στον αναγνώστη ότι ο συγγραφέας δεν είναι ικανός να κάνει σωστά μια μέθοδο των τριών;
Ή διορθώνω το λάθος αποφεύγοντας να εκθέσω τον συγγραφέα για κάτι τόσο ασήμαντο;

Αναφέρω το συγκεκριμένο παράδειγμα γιατί πιστεύω ότι πολλά αντίστοιχα συναντάμε καθημερινά στη δουλειά μας.

 

[nickel]

Λες, ε; Εμένα πάλι μου έχει τύχει να μην υπάρχει διάθεση από τον εκδοτικό οίκο να εκτεθεί ο συγγραφέας...:)

Αν ο συγγραφέας είναι νεκρός ή κάνει διακοπές στα Ιμαλάια με το γιέτι και χωρίς νέτι, αποφασίζεις ότι δεν πρόκειται να εκτεθείς επαγγελματικά και εκθέτεις τον συγγραφέα ή λες του εκδότη να ψάξει για εκθέσιμο μεταφραστή.

Αν ο συγγραφέας είναι πιο προσιτός, ζητάς απ' αυτόν τη λύση. Αν σου ζητήσει να το αφήσεις όπως είναι και χωρίς υποσημείωση και να εκτεθείς εσύ, τον παραπέμπεις εδώ να του εξηγήσουμε τους κανόνες στα αγγλικά.

 

[nickel]

Ή διορθώνω το λάθος αποφεύγοντας να εκθέσω τον συγγραφέα για κάτι τόσο ασήμαντο;

Η hush-hush λύση που έχω ακολουθήσει πολλές φορές. Προϋποθέτει ότι είσαι 1000% βέβαιος για το λάθος και τη διόρθωση. Αν σε πάρουν χαμπάρι, ακόμα κι αν έχεις δίκιο και το έκανες με τις καλύτερες προθέσεις, θα βρεθεί κάποιος που θα σε κατηγορήσει και, στην περίπτωση κάποιων λαθών που πρέπει να μένουν, θα έχει και δίκιο.

 

[amarkord]

Και εγώ αυτό νομίζω ότι είναι το πιο σωστό, ειδικά αν μιλάμε για μικρά λάθη.

 

[Ambrose]

Παιδιά θα με συγχωρέσετε, αλλά από τη στιγμή που μιλάμε για λογοτεχνικά κείμενα σε καμία περίπτωση δεν διορθώνουμε τον συγγραφέα. Από πού κι ως πού; Δεν είναι ούτε δική μας ευθύνη, ούτε κι έχουμε το δικαίωμα. Τον συγγραφέα τον έχω διορθώσει πάμπολλες φορές σε τεχνικά και άλλα κείμενα και κάποιες φορές του άρεσε, και κάποιες όχι (του κακοφάνηκε). Αλλά άλλο τα τεχνικά ή γενικά κείμενα κι άλλο τα λογοτεχνικά. Καταρχήν, τα λάθη έχουν λόγο που είναι εκεί ή είναι εκεί απλά επειδή ο συγγραφέας βαριόταν να ψάξει; Αν είναι εκεί επειδή ο συγγραφέας βαριόταν να ψάξει, τότε με τον ίδιο τρόπο οφείλουμε να το αντιμετωπίσουμε κι εμείς. Αν πάλι το "λάθος" επιτελεί συγκεκριμένο σκοπό μέσα στο κείμενο, θα πρέπει να μεταφέρουμε την ισοδυναμία στη μετάφραση. Συντονίζουμε το μυαλό μας με το μήκος κύματος του συγγραφέα και πράττουμε αναλόγως.

 

[Palavra]

Ωστόσο, το πρόβλημα είναι ο συγγραφέας να εκνευρίζεται όταν θέλει ο μεταφραστής να τον διορθώσει. Και καλά αυτό. Το ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι ο αναγνώστης βλέπει το λάθος και, στη χειρότερη περίπτωση, το αποδίδει στο μεταφραστή. Στην καλύτερη, λέει «μα καλά, δεν το είδε κανείς να το διορθώσει;» (πραγματικά περιστατικά :))

 

[nickel]

Σε παρεμφερές νήμα έχω αναφερθεί στην περίπτωση του Μπόχα. Να μην τα ξαναπώ.

 

[Ambrose]

Εγώ αναφέρθηκα σε λογοτεχνία, nickel και όχι σε δοκίμια, ούτε σε σφάλματα τυπογραφικής φύσεως.

 

[nickel]

Εγώ αναφέρθηκα σε λογοτεχνία, nickel και όχι σε δοκίμια, ούτε σε σφάλματα τυπογραφικής φύσεως.

Το ξέρω. Αλλά δεν έβαλα τον Μπόχα για να απαντήσω σ' αυτό που είπες, τη στιγμή μάλιστα που ακόμα πιο πάνω είχα πει αυτό που λες («αφήνουμε αμετάφραστο», «λαθών που πρέπει να μένουν»).

 

[Chimera]

Θα συμφωνήσω κι εγώ ότι στο λογοτεχνικό κείμενο οφείλει να υπάρχει σεβασμός και πιστότητα στις αποφάσεις του συγγραφέα.
Παρ' όλα αυτά, σε κάθε απορία, η καλύτερη λύση είναι η απευθείας επικοινωνία με τον ίδιο.
Σε γενικές γραμμές αποδίδει.
Πολλάκις δε, μια διαφορετικά διατυπωμένη ερώτηση, μπορεί να αποφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα και να δώσει στο μεταφραστή το ελεύθερο να κάνει ό,τι νομίζει καλύτερο για το δικό του αναγνωστικό κοινό (το 'χω δοκιμάσει).

 

[Costas]

Ωστόσο, το πρόβλημα είναι ο συγγραφέας να εκνευρίζεται όταν θέλει ο μεταφραστής να τον διορθώσει. (πραγματικά περιστατικά :))

Υπάρχει και το εξής: να (σουπερ)τσαντιστεί η συγγραφέας που, χωρίς να αλλάξεις τίποτα, της διατύπωσες ιδιωτικώς τις ενστάσεις σου για κάτι συγκεκριμένο. Λες κι ο μεταφραστής είναι υποτακτικό ρομποτάκι, όχι σκεπτόμενο άτομο. Και να σε εκδικηθεί βέβαια μετά καταλλήλως γι' αυτό το έγκλημα γνώμης.

 

[Palavra]

Α, μα ναι. Να με εκδικηθεί κανείς βέβαια δεν είχα την ατυχία, να τσαντιστεί όμως, ναι. Και μάλιστα μέσω αντιπροσώπου :)

 

[Costas]

Α, ναι, πάντα, μέσω αντιπροσώπου. Όπου αντιπρόσωπος μπορεί να είναι ακόμα και το ίδιο το αναγνωστικό κοινό.

 

[StellaP]

Τι γίνεται όμως όταν ο μεταφραστής διορθώνει τον συγγραφέα και τον διορθώνει λανθασμένα;
Σε βιβλίο Σουηδού συγγραφέα Σουηδός πολίτης σε Σουηδική πόλη αγοράζει κάτι και το πληρώνει σε Ευρώ.΄Ομως το νόμισμα της Σουηδίας είναι ακόμη η Σουηδική Κορώνα.
Δεν μπορώ να φανταστώ ότι ο συγγραφέας δεν ξέρει το νόμισμα της χώρας του και υποπτεύομαι ότι ο μεταφραστής έκανε τη μετατροπή σε Ευρώ, νομίζοντας ίσως ότι ο συγγραφέας κάνει λάθος.

 

[Costas]

Σα να 'λεγε πως ο Ομπάμα είναι Χριστιανός και να το διορθώσει σε Μουσουλμάνο καληώρα...

 

[Chimera]

Δεν μπορώ να φανταστώ ότι ο συγγραφέας δεν ξέρει το νόμισμα της χώρας του και υποπτεύομαι ότι ο μεταφραστής έκανε τη μετατροπή σε Ευρώ, νομίζοντας ίσως ότι ο συγγραφέας κάνει λάθος.

Πώς ξέρεις όμως αν ο μεταφραστής ήρθε πρώτα σε συνεννόηση με το συγγραφέα; Αν και... εάν η ιστορία αναφέρεται στη Σουηδία, δε βλέπω τι νόημα θα είχε αυτή η μετατροπή - ή διόρθωση, ή ό,τι τέλος πάντων...

Φαίνεται πάντως ότι εγώ είμαι τυχερή με τη συγγραφέα που συνεργάζομαι. Συνήθως η ερώτηση τίθεται στο στυλ του "τι ακριβώς ήθελες να πεις εδώ... πώς ακριβώς λες να το χειριστώ..." και η απάντηση, κατόπιν επεξηγήσεως καταλήγει στο "κάνε ό,τι νομίζεις".
Από την άλλη πάλι ως συγγραφέας, αν τύχαινε ποτέ να μεταφραστώ (στην απίθανη αυτή περίπτωση, λέμε τώρα ) θα προτιμούσα μια απευθείας ερώτηση από το μεταφραστή μου παρά να βασανίζεται με εικασίες και πιθανότατα να κάνει λάθος εκτίμηση. Αλλά η καλή συνεργασία προϋποθέτει μια γενικότερα καλή διάθεση από πλευράς συγγραφέων...

 

[Alexandra]

Υποψιάζομαι ότι για το θέμα του σουηδικού "ευρώ" φταίει ότι ο μεταφραστής του βιβλίου είχε δουλέψει πρώτα σαν υποτιτλιστής: Στον υποτιτλισμό λένε στους μεταφραστές να μετατρέπουν όλες τις μονάδες στο μετρικό σύστημα. Κάποια εταιρεία υποτιτλισμού το πάει πιο πέρα και βάζει τους μεταφραστές των ντοκιμαντέρ να μετατρέπουν τα ξένα νομίσματα σε ευρώ, χωρίς να σκεφτούν ότι τα νομίσματα έχουν μεταβλητή ισοτιμία. Π.χ. βλέπουμε ένα πολυτελές σπίτι στην Αμερική και ο υπότιτλος μάς δείχνει την αξία του σε ευρώ. Αν όμως η ταινία υποτιτλίστηκε πριν από τρία χρόνια και προβάλλεται στο κανάλι σήμερα, δεν ισχύει πια εκείνη η ισοτιμία.

Τέλος πάντων, αν ο μεταφραστής του Σουηδού έκανε τέτοια αλλαγή χωρίς να ρωτήσει τον συγγραφέα, υποθέτω ότι φταίει και ο επιμελητής του βιβλίου, αν υπάρχει.

 

[Chimera]

Μα γι' αυτό και δε βρίσκω κανένα ουσιαστικό νόημα στην μετατροπή του νομίσματος τελικά. Το ίδιο με ένα ντοκυμαντέρ, κι ένα βιβλίο, μπορεί να το διαβάσει κανείς μετά από τρία - ή κι εκατόν τρία - χρόνια. Οπότε και η μετατροπή δεν έχει τίποτα να προσφέρει, ούτε καν καθαυτό το ποσό στην αρχική του μορφή.
Εκτός κι εάν είναι κάποιο ενημερωτικό άρθρο εφημερίδας ή περιοδικού που θα διαβαστεί την ίδια ή τις επόμενες λίγες ημέρες. Και πάλι εκεί θα μπορούσε με μια υποσημείωση να αναφερθεί η κατά προσέγγιση ισοτιμία των ημερών - με το δεδομένο ότι η ισοτιμία αλλάζει σχεδόν κάθε μεσημέρι οπότε δεν μπορεί κανείς να είναι απόλυτα ακριβής.

Όσο για την ευθύνη του επιμελητή που αναφέρεις, μπορεί πολύ απλά να θεώρησε ότι έτσι αναφέρεται στο πρωτότυπο και να μην πρόσεξε καν τη μετατροπή του νομίσματος. Εξαρτάται και πάλι πώς εργάζεται ο καθένας, κι αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση.

Για να επανέλθουμε λίγο στο αρχικό ερώτημα πάντως, προσωπική μου άποψη θα ήταν να μείνει αμετάφραστο. Αφού ο συγγραφέας επέλεξε να το περιλάβει ως τέτοιο στο αρχικό του κείμενο, θα θεωρούσα λογικό να παραμείνει έτσι. Πιθανότατα μια υποσημείωση θα βοηθούσε.
Γεγονός είναι ότι σε πολλά συγγράματα συναντάμε αμετάφραστες προτάσεις που παρατίθονται από γλώσσες άλλες της μητρικής του κειμένου, κι αυτό δεν ξενίζει απαραίτητα.