sympathies και... τηλεπάθειες

[wanderer]

Διάβαζα πριν λίγο το βιβλίο της Bronte Jane Eyre (Εκδόσεις 4π, μεταφράστια Μαρία Έξαρχου) και, καθώς βρίσκομαι στο 21ο κεφάλαιο, βλέπω την λέξη τηλεπάθεια (!) Με παραξένεψε πολύ και με προβλημάτισε αν όντως η Bronte χρησιμοποίησε αυτή τη λέξη. Έτσι κατεβάζω το pdf με το αυθεντικό κείμενο και διαβάζω το εξής: Presentiments are strange things! and so are sympathies; (Chapter XXI).

Aμέσως μετά κοιτάω μια άλλη ελληνική μετάφραση του έργου, αυτή του Δημήτρη Κικίζα (εκδόσεις Σμίλη). Ο Κικίζας το αποδίδει ως "συμπάθειες".

Mετά καταφεύγω στο online λεξικό της Οξφόρδης και πληκτρολογώντας "sympathy", μου εμφανίζει εκτός από τη βασική ερμηνεία —όπως όλοι τη γνωρίζουμε— και το εξής:

The state or fact of responding in a way similar or corresponding to an action elsewhere.
‘the magnetic field oscillates in sympathy’

Αν κατάλαβα καλά, η εξήγηση αυτή και το παράδειγμα, αφορά όρο παραψυχολογίας. Μήπως λοιπόν γι[FONT=&quot]’ [/FONT]αυτό χρησιμοποιήθηκε ο όρος "τηλεπάθεια"; Υπήρχαν όροι παραψυχολογίας στα χρόνια της Bronte;

Μπορεί παρακαλώ να μου πει κάποιος ποια είναι η σωστότερη απόδοση του όρου;

Ευχαριστώ.

 

[SBE]

Ολόκληρο το απόσπασμα στο πρωτότυπο είναι:

Presentiments are strange things! and so are sympathies; and so are signs; and the three combined make one mystery to which humanity has not yet found the key. I never laughed at presentiments in my life, because I have had strange ones of my own. Sympathies, I believe, exist (for instance, between far-distant, long-absent, wholly estranged relatives asserting, notwithstanding their alienation, the unity of the source to which each traces his origin) whose workings baffle mortal comprehension. And signs, for aught we know, may be but the sympathies of Nature with man.
​

Προφανώς δεν εννοεί τις συμπάθειες που προκαλούν καρδιοπάθειες (πού το θυμήθηκα τώρα αυτό; Έλα ντε!), αλλά κάτι που θα το λέγαμε τηλεπάθεια, αφού αναφέρεται στο περιστατικό κατά το οποίο η Τζέην ακούει τη φωνή του κύριου Ρότσεστερ που βρίσκεται μακριά, κι έτσι αποφασίζει να μην παντρευτεί τον παπά που της έκανε πρόταση γάμου, αλλά να ψάξει να βρει τον Ρότσεστερ*. Το λεξικό μου λέει ότι ο όρος τηλεπάθεια είναι του τέλους του 19ου αιώνα, άρα δεν υπήρχε την εποχή της Μπροντέ. Οπότε εδώ έχουμε και το άλλο ερώτημα, τι κανει ο μεταφραστής σε αυτή την περίπτωση; Χρησιμοποιεί σύγχρονο λεξιλόγιο ή λεξιλόγιο της εποχής του έργου που μεταφράζει; Βέβαια το ερώτημα εδώ ειναι ποιο είναι αυτό το λεξιλόγιο ή πώς θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο χωρίς τη χρήση της λέξης τηλεπάθεια.

* Που παρεμπιπτόντως εμένα μου χάλασε το μυθιστόρημα. Από μηχανής θεός που φέρνει το αίσιο τέλος (ο Θεός να το κάνει αίσιο δηλαδή, η πτωχή πλην τίμια γκουβερνάντα γίνεται κατάλληλη σύζυγος για τον κοινωνικά ανώτερό της εργοδότη της μόνο όταν αυτός μένει ανάπηρος και δεν είναι πλέον ωραίος).

Σημ. Κάποια εποχή, νομίζω δεκαετία του [FONT=&quot]’8[/FONT]0 το ΜπιΜπιΣί είχε βγάλει σε σίριαλ την Τζέην Ευρ με τον μετέπειτα Τζέημς Μποντ Τίμοθυ Ντάλτον στο ρόλο του Ρότσεστερ. Ομολογουμένως ο πρωταγωνιστής ήταν πολύ ωραίος, και αυτός ήταν ένας λόγος που το βλέπαμε. Ο υποτιτλιστής όμως δεν είχε καλή ακοή, δεν έψαχνε κι όλας, και σε ένα επεισόδιο έγινε το εξής μαργαριτάρι το οποίο έχει μείνει παροιμιώδες στην οικία SBE: συναντά η Τζέην τον παραμορφωμένο πλέον κύριο Ρότσεστερ και ακολουθεί ο διάλογος (από το βιβλίο εδώ, στο σίριαλ ήταν λίγο πιο σύντομος):

“Your words have delineated very prettily a graceful Apollo: he is present to your imagination,—tall, fair, blue-eyed, and with a Grecian profile. Your eyes dwell on a Vulcan,—a real blacksmith, brown, broad-shouldered: and blind and lame into the bargain.”
“I never thought of it, before; but you certainly are rather like Vulcan, sir”.

Ο διάλογος υπήρχε σχεδόν αυτούσιος στο σίριαλ, οπότε οι υπότιτλοι έγραφαν περίπου:

Ρότσεστερ: Κι αντί για τον Απόλλωνα, αντικρύζεις έναν Βαλκάνιο.
Τζέην: Μοιάζετε όντως για Βαλκάνιος.
Ε, εντάξει, στη Βαλκανική βρίσκεται κι ο Όλυμπος... :twit:

 

[sarant]

Ολόκληρο το απόσπασμα στο πρωτότυπο είναι:

Ρότσεστερ: Κι αντί για τον Απόλλωνα, αντικρύζεις έναν Βαλκάνιο.
Τζέην: Μοιάζετε όντως για Βαλκάνιος.

Πρέπει να το έχεις αφηγηθεί παλιότερα, πολύ παλιότερα, διότι το θυμόμουν -και δεν έχω δει την ταινία.

 

[daeman]

...
Πάντως, οι χορδές που συντονίζονται με τις άλλες χωρίς να διεγερθούν από τον οργανοπαίκτη λέγονται συμπαθητικές (ή ισοκράτες).

Αν θέλουμε να αποφύγουμε τις αμφίσημες «συμπάθειες», μια ιδέα είναι ο συντονισμός, που ταιριάζει και με το «the sympathies of Nature with man». Έχουμε και πολύ προγενέστερο, αρχαίο, τη συντονία, που και να μην την ξέρει ο αναγνώστης, μάλλον γίνεται εύκολα κατανοητή με τη σημασία που θέλουμε εδώ (παρότι στην αρχαία είχε άλλη σημασία, απέκτησε μετά και της συμφωνίας, του συντονισμού).

 

[Zazula]

Ο διάλογος υπήρχε σχεδόν αυτούσιο στο σήριαλ, οπότε οι υπότιτλοι έγραφαν περίπου:

Ρότσεστερ: Κι αντί για τον Απόλλωνα, αντικρύζεις έναν Βαλκάνιο.
Τζέην: Μοιάζετε όντως για Βαλκάνιος.

Συχνά το «Βαλκάνιος» έχει μια αρνητική συνυποδήλωση, οπότε μ' έναν περίεργο τρόπο λειτουργεί η αντίστιξη με τον Απόλλωνα.

 

[SBE]

Πρέπει να το έχεις αφηγηθεί παλιότερα, πολύ παλιότερα, διότι το θυμόμουν -και δεν έχω δει την ταινία.

Πολύ πιθανόν, αν και πλεον όλα έχουν γίνει σαλάτα στο μυαλό αυτό παραμένει (δεν έχω ιδέα γιατί). Ιδού και η σκηνή (στο 2:50)

 

[wanderer]

@daeman

Δηλαδή πιστεύεις το "συντονισμοί" θα ήταν μια καλή απόδοση;

Άλλοι μπορείτε να μας πείτε τι προτείνετε;

 

[drsiebenmal]

Μια άλλη ιδέα είναι να μη χρησιμοποιήσεις μονολεκτική απόδοση για να αποφύγεις την πραγματολογική συζήτηση για το πότε εμφανίζεται η τηλεπάθεια στα αγγλικά και στα ελληνικά:

Τα προαισθήματα είναι παράξενο πράγμα, όπως είναι το να σκέφτονται δυο άνθρωποι ταυτόχρονα το ίδιο πράγμα, όπως είναι τα σημάδια. Και τα τρία μαζί αποτελούν ένα μυστήριο που η ανθρωπότητα δεν κατόρθωσε ακόμη ν' ανακαλύψει το κλειδί του.

 

[wanderer]

Πολύ καλό drsiebenmal.