solar -δεν σήμαινε πάντα ηλιακός

[bernardina]

Παίρνοντας αφορμή από αυτό το νήμα και την ερώτηση του Εαρίωνα:

Έχετε συναντήσει άλλους όρους για το χώρο/δωμάτιο στο οποίο αποσύρεται η οικογένεια (έστω και απαρχαιωμένους σήμερα);

θυμήθηκα ότι τα πολύ παλιά τα χρόνια, εκεί στον σκοτεινό αλλά τόσο συναρπαστικό μεσαίωνα, υπήρχε στα κάστρα ένα δωμάτιο που λεγόταν solar.
Παρόλο που η λέξη παραπέμπει εκ πρώτης όψεως στον ήλιο και ό,τι έχει να κάνει μ' αυτόν, στην πραγματικότητα δεν έχει καμία σχέση. Γιατί; Κι αν όχι ηλιακός... τι σημαίνει; Λίγη υπομονή, θα φτάσουμε κι εκεί.

Καταρχάς χρειάζεται να μιλήσουμε λίγο για την καθημερινότητα στα χρόνια του μεσαίωνα και τη διαρρύθμιση ενός πύργου.
Τότε, η ζωή ήταν πολύ πιο κοινοβιακή. Στο χώρο που ονομαζόταν great hall, ή Μεγάλη Αίθουσα όπως θα λέγαμε σήμερα, συγκεντρώνονταν ο άρχοντας με την οικογένειά του, τους υποτακτικούς του, τους επισκέπτες του, υποδέχονταν άλλους ευγενείς και έτρωγαν μαζί, γιόρταζαν γάμους, θρησκευτικές εορτές και κάθε λογής συνάξεις ενώ τα σκυλιά περιφέρονταν ανάμεσα στα τραπέζια και μάζευαν κοψίδια και αποφάγια...
Σ' εκείνες τις αίθουσες το φυσικό φως ήταν λιγοστό και προερχόταν από μικρά ανοίγματα ψηλά στον τοίχο. Τα έπιπλα λιτά και απέριττα, τα τραπέζια απλές τάβλες στηριγμένες σε τρίποδα (για τον άρχοντα, την οικογένεια και τους επίσημους καλεσμένους τοποθετημένα σε ένα κάπως ψηλότερο βάθρο) που μαζεύονταν μετά το τέλος του δείπνου είτε για να ακολουθήσει χορός και γλέντι είτε απλώς... ύπνος. Αναμμένοι δαυλοί, κεριά και λυχνάρια φώτιζαν ανθρώπους και πράγματα, οι τοίχοι ήταν συχνά σκεπασμένοι με υφαντά που έδιωχναν το κρύο και την υγρασία και ομόρφαιναν τον χώρο. Τα χαλιά στο πάτωμα ήταν σπάνια· συχνότερα οι κρύες πέτρινες πλάκες στρώνονταν με άχυρο που, όταν λερωνόταν με ψίχουλα και... άλλα πράγματα ;) μαζεύονταν, πετιούνταν και αντικαθιστούνταν από καθαρά. Στις γιορτινές μέρες, ανάμεσά τους σκορπίζονταν και αρωματικά βότανα: χαμομήλι, λεβάντα, βασιλικός και τα παρόμοια, για να μοσχοβολά ο τόπος.

Τα πρώιμα χρόνια, μετά το δείπνο, όπως προαναφέραμε, τα τραπέζια μαζεύονταν και ο άρχοντας και η φαμίλια του αποσυρόταν στο βάθος της Μεγάλης Αίθουσας για να κοιμηθούν ενώ οι υπόλοιποι πλάγιαζαν στην απέναντι άκρη. (Είπαμε, τα πράγματα ήταν πιο κοινοβιακά τότε...) Αυτοί οι αυτοσχέδιοι ιδιαίτεροι χώροι απομονώνονταν -κατά κάποιο τρόπο- από τους υπόλοιπους με υφαντά ή ξύλινα κινητά παραβάν. Σε κάποια, πιο... ας πούμε... προχωρημένα κάστρα, τα δωμάτια του άρχοντα και της αρχόντισσας ήταν σε ένα υπερυψωμένο σημείο πάνω από την αίθουσα, με χωριστή αντίστοιχη κόγχη για τους υπόλοιπους.

Με τον καιρό όμως, επειδή κυρίως οι γυναίκες της φαμίλιας -και ακόμα περισσότερο οι ηλικιωμένες- αισθάνονταν την ανάγκη να αποσυρθούν σε πιο απομονωμένους και ήσυχους χώρους για να αναπαυτούν, να κεντήσουν, να διαβάσουν -όσες ήξεραν γράμματα- και, εν πάση περιπτώσει, να απομακρυνθούν από τον θόρυβο και την αναμπουμπούλα της Μεγάλης Αίθουσας, με άλλα λόγια... να μείνουν μόνες, διαμορφώθηκαν οι κατάλληλοι προς αυτό χώροι.

Κι έτσι εγεννήθη... solar.

Όπως μπορούμε να δούμε, The source of the word may be related to the French word for 'alone': seul(e), pronounced 'seul','sœl', ωστόσο συχνά θεωρείται ότι προέρχεται από το sol, επειδή οι μοναχικές δραστηριότητες των κυριών (κέντημα, γράψιμο, διάβασμα κτο) χρειάζονται κάμποσο φως και αυτοί οι χώροι είχαν συνήθως μεσημβρινό προσανατολισμό. Το solar, λοιπόν, είναι με άλλα λόγια ένα απομονωτήριο μέσα στο μεγάλο κάστρο. Συχνά ένας χώρος σε έναν πυργίσκο, ψηλότερα από το Great Hall, δηλαδή μακριά από τη φασαρία της καθημερινότητας, μικρότερος μεν από τη Μεγάλη Αίθουσα, αλλά πιο ζεστός, πιο φιλόξενος, πιο ανάλαφρος και χαριτωμένος. Με το τζάκι του, τα αναπαυτικά του μαξιλάρια, τις ταπισερί του, τα στολίδια του...

Με τον καιρό ονομάστηκαν solars όλοι οι ιδιωτικοί χώροι της οικογένειας (τα υπνοδωμάτια κλπ.) και από το μεσαιωνικό solar κάποια στιγμή περάσαμε στο (with)drawing room που, όπως το solar δεν έχει καμία ετυμολογική σχέση με τον ήλιο, έτσι κι αυτό δεν έχει καμία ετυμολογική σχέση με τη ζωγραφική!

Εαρίωνα, ευχαριστώ για την πάσα.:)

 

[drsiebenmal]

Και καμία σχέση με το σημερινό σολάριουμ, φυσικά (από κάψουλα μέχρι δωμάτιο μέχρι δραστηριότητα). :)

Εξαίρετα διδακτικό, Μπέρνι. Να 'σαι καλά.

 

[Earion]

Μάθημα πρώτον περί ιδιωτικής ζωής στο Μεσαίωνα, εξαιρετικό, Μπερναρντίνα! Ειδικά δε η παραπομπή στο medieval tapestry, ήταν το αποκορύφωμα· όπως το άνοιξα ένιωσα σαν να μπήκα σ' ένα μεσαιωνικό κήπο.
Ετοιμαζόμαστε και για επόμενα τέτοια.

 

[Rogerios]

Μερσί, Μπέρνη! :)

Αναφερόμαστε, λοιπόν, στα ιδιαίτερα διαμερίσματα του πυργοδεσπότη και της πυργοδέσποινας ή του απλού οικοδεσπότη και της οικοδέσποινας (μια και ο όρος δεν περιορίζεται μόνο στα κάστρα, αλλά αφορά κάθε μεσαιωνική κατοικία).

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι Γάλλοι δεν φαίνεται να χρησιμοποιούσαν τον όρο "solar" που αποτελεί μάλλον αγγλονορμανδική ιδιαιτερότητα (βλ. όμως τα μεταγενέστερα γαλλικά isoler, isolation, isolement κ.λπ. που δεν έχουν βέβαια σχέση με τον ήλιο). Απ' ό,τι βλέπω ο αρχικός τύπος ήταν "soler", αλλά δεν θα επιχειρήσω να δώσω εξήγηση για το απώτερο έτυμο της λέξης, διότι τα πράγματα είναι πολύ, μα πάρα πολύ μπερδεμένα. ;)

 

[nickel]

Ο συντάκτης του άρθρου της Wikipedia που υποστηρίζει τη συγκεκριμένη ετυμολόγηση δεν δίνει πηγές. Κοίταξα σε λίγες αλλά αξιόπιστες πηγές και δεν είδα να έχει υποψιαστεί άλλος αυτή την προέλευση. Γράφει στη Wikipedia (σήμερα — δεν αποκλείεται σύντομα να αλλάξει):
«The name fell out of use after the sixteenth century and its later equivalent was the drawing room».

Νομίζω ότι θα πρέπει να ψάξουμε παραδείγματα εκείνης της εποχής ( < 1600) για να δούμε αν στηρίζουν αυτή την υποψία. Τα ελάχιστα που βρήκα δεν βοήθησαν. (Αλλά δεν προλαβαίνω να συνεχίσω το ψάξιμο σήμερα.)

 

[bernardina]

Να 'στε καλά! Η χαρά ήταν δική μου.

Σηκώστε τα τραπέζια! Αφήστε τη γηραιά αρχόντισσα να αποτραβηχτεί στο σολάρι της κι εμείς ας γλεντήσουμε στη μεγάλη αίθουσα ;)

Carmina Burana, Latin for "Songs from Benediktbeuern", is the name given to a manuscript of 254 poems and dramatic texts from the 11th or 12th century, although some are from the 13th century. The pieces were written almost entirely in Medieval Latin; a few in Middle High German, and some with traces of Old French or Provençal. Many are macaronic, a mixture of Latin and German or French vernacular.
They were written by students and clergy when the Latin idiom was the lingua franca across Italy and western Europe for travelling scholars, universities and theologians. Most of the poems and songs appear to be the work of Goliards, clergy (mostly students) who sent up and satirized the Church. The collection preserves the works of a number of poets, including Peter of Blois, Walter of Châtillon and the anonymous one, referred to as the Archpoet.
The collection was found in 1803 in the Bavarian monastery of Benediktbeuern and is now housed in the Bayerische Staatsbibliothek in Munich. Along with the Carmina Cantabrigiensia, the Carmina Burana is the most important collection of Goliard and vagabond songs.
The manuscripts reflect an 'international' European movement, with songs originating from the following countries, Occitanie, France, England, Scotland, Switzerland, Aragon, Castille, Germany.

 

[nickel]

Βιαστικά αντιγράφω από το sollar του OED, αφορμάριστο ολόκληρο το κείμενο και τα παραδείγματα από τα παλαιά αγγλικά.


sollar, n. ('sɒlə(r))
Forms: α. 1 solor, (1) 4–7 soler, 4–5 (9) solere. β. 5– solar (now the usual form in sense 1 a, esp. when used Hist.), 5–6 solare. γ. 6– soller (7 -or, 9 -ere), 8 saller. δ. 6– sollar (6 -are).
[OE. solor, soler-, = OS. soleri, OHG. solâri, solêri (MHG. solre, sölre, etc., G. söller, †soller), MDu. solre (Du. zolder), MLG. solder (LG. solder, soller), ad. L. sōlāri-um, f. sōl sun. In ME., however, perh. readopted from AF. soler, solair, = OF. solier, Prov. solier, solar, Pg. soalheiro, It. solaio.]

1. a.1.a An upper room or apartment in a house or other dwelling; in later use esp. a loft, attic, or garret (sometimes used as a granary or store-room). Now arch. or dial. exc. Hist. Originally one open to the sun or receiving much sunlight. In OE. only transf. and fig. The confusion with cellar which appears in quot. 13‥ is found occasionally in other texts down to the 16th cent.
α c 897 K. Ælfred tr. Gregory's Past. C. 23 Oððæt hio fæstlice ᴁestonde on ðæm solore ðæs modes. a 1000 Phœnix 204 Þær se wilda fuᴁel‥ofer heanne beam hus ᴁetimbreð‥& ᴁewicað þær sylf in þam solere. a 1300 Cursor M. 15208 He þam lent‥A celer [Fairf. soler] in at ete. 13‥ Sir Beues 1532 Nas mete ne drinke before him leid,‥Boute be a kord of a solere. 1388 Wyclif Gen. vi. 16 Thou [Noah] shalt make soleris‥in the schip. c 1400 Laud Troy Bk. 15374 Paris thanne & his comperes Come walkyng out of here soleres. 1463 Bury Wills (Camden) 32 The ij chambrys with the soler above. 1523 Ld. Berners Froissart I. ccxxxii. 322 The women‥entred into the houses, and went vp into the batylmentes and solers, and cast downe‥stones. 1603 Stow Surv. (ed. 2) 270 Sheds or shops, with solers ouer them.
β c 1450 Godstow Reg. 404 The solare and tenement of the forsaid Laurence. 1542 Udall Erasm. Apoph. 240 b, Must I bee fain to walke on ye solares or loftes of my hous? 1598 Stow Surv. 237 Two shops, with solars, sellars, and other edifices. 1606 Holland Sueton. 147 [He] slily crept forth and conveied himselfe up into a Solar [marg. a garret] next adioyning. a 1695 A. Wood Hist. Univ. Oxford (1792) I. 359 Stone steps that led to the solar or chamber. 1789 Smyth tr. Aldrich's Archit. (1818) 112 In the roof there are often rooms which we call solars. 1851 T. H. Turner Dom. Archit. I. 86 The principal chamber after the hall was that called the lord's chamber, or some⁓times the solar. 1868 Freeman in Stephens Life (1895) I. vi. 412 All‥of this page has been written‥in the solar of the manor-house. 1895 C. R. B. Barrett Surrey iii. 88 The floor of this solar is sustained by massive oak beams.
γ 1530 Palsgr. 272/2 Soller, a lofte, garnier. 1559 Bury Wills (Camden) 153 A hutche on the soller. 1580 Tusser Husb. (1878) 129 Then dresse it and laie it in soller vp sweete. 1623 Maldon Documents (Bundle 167, no. 1), One litle shop with a soller over it. 1674 Ray S. & E.C. Words 77 Soller, or Solar, an upper Chamber or Loft. a 1825 Forby Voc. E. Anglia, Soller, a loft. 1839 Sir G. C. Lewis Gloss. Heref., Soller, an upper floor.
δ 1530 Palsgr. 272/2 Sollar, a chambre, solier. 1548 Udall, etc. Erasm. Par. Acts xx. 68 There were manye candelles in the sollare where as we wer than assembled. 1577 Harrison Descr. Brit. ii. xviii, To such an Inne or sollar there I laie my corne. 1601 Holland Pliny I. 433 If they be kept in borded sollors or garners, the oile will be‥lesse in quantitie. 1638 Rawley tr. Bacon's Life & Death (1650) 5 The placing of Garners, on the Tops of Houses,‥is very commodious. Some also make two Sollars; An Upper, and a Lower. And the upper Sollar hath an hole in it; thorow which the Graine continually descendeth. 1819 H. Busk Vestriad iii. 817 Drowsy cits, who in their sollars snore. 1886 J. Payne tr. Boccaccio's Decameron viii. vii. III. 90 A little uninhabited tower‥that the shepherds climb up‥to a sollar at the top.

b. An elevated chamber or loft in a church, in later use spec. in a steeple or belfry.
c 1305 St. Kenelm 340 in E.E.P. (1862) 56 Heo sat in seint peteres churche biside þe abbey ȝate In a soler in þe est side, & lokede out þerate. 1516 Churchw. Acc. in Nicholls (1797) 156 A locke and a keye to the weste dore of the solare within the church. 1533 Dunmow Churchw. MS. fol. 18 b, For makyng of the dore in to the ryngyng soller, 3s 8d. 1561 Ludlow Churchw. Acc. (Camden) 105 For ij fealde and a lader that serveth in the steple or soller. 1570 Foxe A. & M. (ed. 2) III. 2281/2 You are one of them that‥pulled downe the Rode seller [1596 sollar, 1684 sollor], and all the Saintes. 1754 T. Gardner Hist. Dunwich 156 The Vice or Stairs do not exceed in Height the upper Soller where the Bells hung. a 1825 Forby Voc. E. Anglia 315 A belfry‥is sometimes called the bell-soller, sometimes simply the soller. 1875 Encycl. Brit. II. 473/1 Solar, Soller,‥an elevated chamber in a church from which to watch the lamps burning before the altars. 1906 Raven Bells 51 The chamber called the solarium, a name still preserved by ringers in their word ‘soller’. †c.1.c A story of a house. Obs. 1585 Higins tr. Junius' Nomencl. 181/2 Tristega,‥an house of three sollers. Ibid. 211/2 Contignatio,‥rearing of an house in sollers or stories. 1600 Holland Livy 1379 Plinie calleth it Septisolium, or seven lofts or solars.

†2. A place exposed to the sun. Obs. c 1440 Pallad. on Husb. vi. 176 At Mayes eende a solar is to paue.

3. Cornish mining. a.3.a A platform in a mine, esp. one supporting a ladder. 1778 Pryce Min. Cornub. 326 A Saller, in a Mine, is a stage or gallery of boards for men to stand on and roll away broken stuff in wheel-barrows.‥ In a footway Shaft, the Saller is the floor for a ladder to rest upon. 1855 J. R. Leifchild Cornwall 156 At the foot of each ladder is a platform called a ‘sollar’, with an opening or man-hole leading to the next ladder beneath. 1896 J. Hocking Fields of Fair Renown i. 8 We are working from the twenty-fathom sollar towards the old mine.
b. A raised floor under which air is admitted to a working. 1778 Pryce Min. Cornub. 147 They lay boards on the bottom of the Adit,‥by which contrivance, called a Saller, the boards being hollow underneath, air is conveyed to the workmen. 1875 J. H. Collins Met. Mining 116 A natural current may often be produced in a long level by means of an ‘air-sollar’. To form an air-sollar, the floor of the level‥is laid about 6 inches above the actual bottom of the level.

4. attrib., as sollar-board, sollar-chamber, sollar-floor, etc. 1398 Trevisa Barth. De P.R. xvii. clxii. (Bodl. MS.), Bordes and tables‥whan þei beþ isette in soler flores and serueþ alle men þat beþ þerin. 1648 Hexham ii, Een Zolderberdt, a Sollar-plank or board. 1819 Scott Ivanhoe vi, I thought to have lodged him in the solere chamber. Hence ˈsollar v. trans., to furnish with a sollar or flooring. Also ˈsollaring (vbl.) n. 1547 in J. R. Boyle Hedon (1875) App. 134 For mendynge the sollerynge over the hye altar, ij.d. 1648 Hexham ii, Een planckier, a Sollering with Plankes. Ibid., Zolderen, to Sollar, or to Lay with plankes or boards. 1778 Pryce Min. Cornub. 147 To make these matters clear with regard to driving and Sallering an Adit.

 

[bernardina]

The Solar
The room in the castle called the Solar was intended for sleeping and private quarters and used by the Lord's family. It became a private sitting room favoured by the family. The solar suite of rooms was extended to include a wardrobe.

The solar was a room in many English and French medieval manor houses, great houses and castles. In such housest a need was felt for more privacy to be enjoyed by the head of the household, and, especially, by the senior women of the household. The solar was a room for their particular benefit, in which they could be alone (or sole) and away from the hustle, bustle, noise and smells of the Great Hall.

The solar was generally smaller than the Great Hall, because it was not expected to accommodate so many people, but it was a room of comfort and status, and usually included a fireplace and often decorative woodwork or tapestries/wall hangings.

In manor houses of western France, the solar was sometimes a separate tower or pavilion, away from the ground-floor hall and upper hall (great hall) to provide more privacy to the feudal lord and his family.

The etymology of solar is often mistaken for having to do with the sun but this is not so. This misconstrual may result from the common usage of the solar; embroidery, reading, writing, and other generally solitary activities. These activities would need good sunlight, and it is true that most solars were built facing south to take maximum advantage of daylight hours, but that characteristic was neither required nor the source of the name. The name fell out of use after the sixteenth century and its later equivalent was the drawing room.



http://www.castlesandmanorhouses.com/life.htm#solars

 

[bernardina]

http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j...qRJ5UuTv8ZJaPWemQ&sig2=imm2zPy4nry-NNOz1KI5pw

Δες εκεί που λέει solar rooms (θέλει αρκετή μεγέθυνση): the solar (meaning sole or alone) was a private room for the family of the house.

 

[nickel]

Θα ψάξω, όπως είπα, να βρω πηγές που να υποστηρίζουν τη θεωρία, αλλά στη λίγη ώρα που έχω διαθέσει σε παλιές πηγές δεν βρήκα κάτι ενθαρρυντικό. Προφανώς δεν είναι επαρκείς οι σύγχρονες πηγές που αναφέρεις, οι οποίες δεν αποκλείεται να επαναλαμβάνουν μια αναπόδεικτη παρετυμολογία.

 

[Rogerios]

Υπάρχει πάντα η θεωρία που θέλει τον όρο να προέρχεται από το "sol" = έδαφος, αλλά και πάτωμα και, ως εκ τούτου, όροφος (μια και τα ιδιαίτερα διαμερίσματα του πυργοδεσπότη ήταν στον ακριβώς επάνω όροφο από την αίθουσα υποδοχής).