positional gravity (gravitas secundum situm) = βάρος λόγω θέσης

[sunshine]

Καλησπέρα!

Γνωρίζετε τι είναι η "positional gravity"; (gravitas secundum situm). Την αρχή της διατύπωσε ο Jordanus Nemorarius (κι αυτόν αν τον γνωρίζετε ευπρόσδεκτη η βοήθεια) ως εξής: "weight is heavier positionally when, at a given position, its path of descent is less oblique".

Ίσως αυτό βοηθήσει: http://books.google.gr/books?id=fAP...6AEwBQ#v=onepage&q=positional gravity&f=false

 

[Alexandra]

Σχετικά με το βιβλίο που αναφέρεις, De Ratione Ponderis, βλέπουμε τα εξής σχόλια:

In modern language, positional gravity is a component in a system of forces whose vector sum is zero. It is measured by the work which would be done if the system permitted the element in question to undergo motion independently of the rest of the system; but as taken in the constraint system in equilibrium, it actually does no work. The measure of "positional gravity" of a body, relative to its natural gravity, or virtus, is determined by the ratio of the obliquity of the path it would traverse in a "virtual displacement" of the system, to the vertical path along which its natural gravity is directed.​

Απλώς το αντιγράφω, χωρίς να βγάζω ιδιαίτερο νόημα, δηλαδή αν έχει αντίκρυσμα στη σύγχρονη Φυσική ή αν ήταν μόνο στη φαντασία του συγγραφέα του. Ας μας φωτίσει κάποιος που θυμάται τη Φυσική καλύτερα από μένα.
Μήπως είναι η αδράνεια;

 

[nickel]

Νομίζω ότι για αυτόν τον όρο μίας χρήσης, θα είναι καλύτερο να μεταφράσεις το λατινικό, «βαρύτητα δεύτερης θέσης».

Όσο για το όνομά του:
No biographical details are known about Jordanus de Nemore. Cited in the early manuscripts simply as “Jordanus”, he was later given the sobriquet of “de Nemore” (“of the Forest,” “Forester”) which does not add any firm biographical information. In the Renaissance his name was often given as "Jordanus Nemorarius", an improper form. We know nothing of his nationality.
http://en.wikipedia.org/wiki/Jordanus_de_Nemore
Οι εγκυκλοπαίδειες τον αγνοούν. Θα τον πεις «Ιορδάνης του Νέμους», όπου νέμος = σύνδενδρος τόπος κατάλληλος για βοσκή, δάσος, άλσος (Η λ. αντιστοιχεί ακριβώς με λατ. nemus «ιερό δάσος».).

 

[drsiebenmal]

Edit: Ο νίκελ ανέβασε ταυτόχρονα και μάλλον πιο σωστά πράγματα, οπότε αποσύρω την πρόταση για το όνομα και αφήνω τα φυσικά-μαθηματικά, αν και η πρότασή του για τη βαρύτητα δεύτερης θέσης ίσως είναι καλύτερη από τις δικές μου.

Η βίκη μου αποκάλυψε ότι αυτός ο Jordanus Nemorarius είναι o Jordanus de Nemore, μαθηματικός του 13ου αιώνα, που δεν τον είχα ξανακούσει. Για την απόδοση, θα πρότεινα ίσως Ιορδάνης Νεμωράριος ή της Νεμώρης ή ντε Νεμόρ.

Κτγμ, αυτό που περιγράφει είναι, με σύγχρονη ορολογία, η συνισταμένη συνιστώσα του βάρους ενός κινούμενου σώματος κατά τη φορά της κίνησης, το «εκλαμβανόμενο» εμπειρικά ως βάρος (η αντίσταση, το ζόρι που νιώθει όποιος προσπαθεί να μετακινήσει το αντικείμενο).

Σε αυτή την εικόνα (επίσης από τη βίκη), που δείχνει ένα βάρος σε ένα κεκλιμένο επίπεδο, καταλαβαίνουμε τι διαπίστωσε εμπειρικά ο εκ Νεμώρης των δασών :) μαθηματικός (που βέβαια δεν ήξερε ακόμη από βαρύτητες κλπ, ο Νεύτωνας με το μήλο του γεννήθηκε καμιά 400ριά χρόνια αργότερα):

Όσο πιο απότομη (λιγότερο οξεία) είναι η γωνία κίνησης (εδώ, η γωνία θ) ενός αντικειμένου στο κεκλιμένο επίπεδο, τόσο πιο πολύ «βαραίνει» το αντικείμενο. Με άλλα λόγια, η δύναμη που χρειάζεται να ασκήσει κανείς στο αντικείμενο για να το μετακινήσει (και είναι ίση με τη δύναμη f στο σχήμα, τη δύναμη τριβής) πλησιάζει σε μέγεθος το βάρος του αντικειμένου (που συμβολίζεται στο σχήμα με το mg, μάζα επί την επιτάχυνση της γήινης βαρύτητας). Μαθηματικά, εκείνο το sinθ (ημίτονο θ) τείνει προς τη μονάδα.

Με άλλα λόγια: αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις σύγχρονη ορολογία, θα έλεγα τη δύναμη στην κατεύθυνση της κίνησης, αλλά αν θέλεις ή πρέπει να χρησιμοποιήσεις κάποια υποθετική ορολογία (που νομίζω ότι δεν θα υπήρξε ποτέ στα ελληνικά) θα έλεγα κάτι σαν βαρύτητα λόγω θέσης (που είναι μια ανοησία με τις σημερινές γνώσεις της φυσικής).

 

[sunshine]

Σας ευχαριστώ για τις απαντήσεις.
Το Ιορδάνης του Νέμους κατοχυρώθηκε, πολύ καλό.
Η βαρύτητα όμως με έχει μπερδέψει. Το "δεύτερης θέσης" του Νίκελ δεν το καταλαβαίνω.
Το "λόγω θέσης" του Drsiebenmal μου φαίνεται εκ πρώτης όψεως περιεκτικό και κατανοητό, αν και από φυσική δε σκαμπάζω... Δεν υπάρχει δηλαδή αυτό που είπε ο των Δασών;

 

[drsiebenmal]

Για να αποφύγω τώρα ανάλυση του παραληλλογράμμου των ασκούμενων δυνάμεων κλπ, ας το προσπαθήσω αλλιώς:

Ο των Δασών δεν ήξερε από δύναμη της βαρύτητας που, όπως ξέρει ο καθένας σήμερα, κατευθύνεται προς το κέντρο της γης. Αυτό που εντόπισε εμπειρικά είναι μια από τις συνιστώσες στην οποίες μπορεί να αναλυθεί η βαρύτητα (στο περίπου και ζητώντας συγγνώμη για την υπεραπλούστευση την αντίθετη της f του σχήματος), που προφανώς μεγαλώνει όσο μεγαλώνει η γωνία. Όμως αυτή τη δύναμη σήμερα δεν τη λέμε και δεν θα τη λέγαμε «κάτι της βαρύτητας».

Άρα, ενώ το «βαρύτητα λόγω θέσης» είναι ακριβώς αυτό που λες, κάτι που φαίνεται κατανοητό στο σημερινό αναγνώστη, το «βαρύτητα δεύτερης θέσης» είναι επαρκώς ασαφές, πρωτόγονο, ακαταλαβίστικο με τα δικά μας στάνταρ, δηλαδή ό,τι θα περιμέναμε πάνω κάτω από έναν εμπειρικό φυσικό του 13ου αιώνα. Επομένως, οδηγός σου θα είναι οι ανάγκες του κειμένου σου. :)

 

[nickel]

Ναι, αλλά τα λατινικά μου δεν είναι τα καλύτερα (απλώς δεν είναι τα χειρότερα) και εδώ το είδα βιαστικά το θέμα γιατί το «secundum situm» είναι αιτιατική. Και τι γυρεύει μια ξεκρέμαστη αιτιατική; Οπότε το secundum είναι πρόθεση, που σημαίνει «κατά τη θέση», «ανάλογα με τη θέση», «θέσει», «according to position», και φτάσαμε στο «λόγω θέσης« του δόκτορα. :)

 

[Alexandra]

Και όπως λέει ο μεταφραστής του βιβλίου στα σχόλιά του, η λέξη gravitas στο πρωτότυπο δεν σημαίνει τη βαρύτητα που ξέρουμε, αλλά a vector quantity analogous to our notion of force. Στην ουσία αυτός ο εμπειρικός φυσικός μιλάει για μία δύναμη που είναι ανάλογη με τη θέση του αντικειμένου πάνω σ' ένα κεκλιμένο επίπεδο, δηλαδή μεγαλώνει όσο μεγαλώνει η γωνία κλίσης του επιπέδου. Άρα με τα σημερινά δεδομένα είναι η συνιστώσα του βάρους, κατά τη φορά της κίνησης (δόκτορα, νομίζω ότι πρέπει να διορθώσεις το συνισταμένη, μάλλον συνιστώσα εννοούσες, σωστά;)
Άρα η positional gravity ή gravitas secundum situm, θα μπορούσε ίσως να αποδοθεί και "βάρος (λόγω) θέσης" όχι μόνο "βαρύτητα (λόγω) θέσης".

 

[drsiebenmal]

Και όπως λέει ο μεταφραστής του βιβλίου στα σχόλιά του, η λέξη gravitas στο πρωτότυπο δεν σημαίνει τη βαρύτητα που ξέρουμε, αλλά a vector quantity analogous to our notion of force. Στην ουσία αυτός ο εμπειρικός φυσικός μιλάει για μία δύναμη που είναι ανάλογη με τη θέση του αντικειμένου πάνω σ' ένα κεκλιμένο επίπεδο, δηλαδή μεγαλώνει όσο μεγαλώνει η γωνία κλίσης του επιπέδου. Άρα με τα σημερινά δεδομένα είναι η συνιστώσα του βάρους, κατά τη φορά της κίνησης (δόκτορα, νομίζω ότι πρέπει να διορθώσεις το συνισταμένη, μάλλον συνιστώσα εννοούσες, σωστά; )
Άρα η positional gravity ή gravitas secundum situm, θα μπορούσε ίσως να αποδοθεί και "βάρος λόγω θέσης" όχι μόνο "βαρύτητα (λόγω) θέσης".

Ναι, συνιστώσα εννοούσα (το διόρθωσα) και ναι, βάρος λόγω θέσης είναι ακόμη καλύτερο --αυτό είχα σκεφτεί αρχικά . Όχι όμως σκέτο βάρος θέσης (το βάρος ποιας θέσης; )

Bonus στο νήμα: Πώς οι σοφοί του Μεσαίωνα ανέλυαν γράμα προς γράμμα τον θείο Αριστοτέλη, το θείο Πτολεμαίο, το θείο Ιπποκράτη κλπ και έκαναν την τρίχα τριχιά. :)

 

[Alexandra]

Ωραία, λοιπόν, μπορούμε να ολοκληρώσουμε την πρότασή μας σε 'βάρος λόγω θέσης", για να είμαστε πιο συνεπείς σ' αυτά που μπορούσε να ξέρει εκείνος ο εμπειρικός φυσικός. Δεν ήξερε τη "βαρύτητα", ήξερε κάποιο εμπειρικό μέγεθος που αντιστοιχεί στο βάρος.