Modernization: εκσυγχρονισμός ή εκμοντερνισμός;

[Pericles]

Πρόκειται για όρο της εθνομουσικολογίας. Εντάσσεται στη θεωρία περί μουσικής αλλαγής. (Για τους μη εθνομουσικολόγους: μουσική αλλαγή είναι η εξέλιξη ενός μουσικού είδους, η διάσπασή του σε πολλά, η υποχώρηση ή και πλήρης εξαφάνισή του, η αναβίωσή του, το να γίνει μόδα σε άλλη χώρα ή περιοχή από αυτήν όπου πρωτοεμφανίστηκε, κλπ.)

Η θεωρία προβλέπει πέντε πιθανά είδη μουσικής αλλαγής: Acculturation, syncretism, reinterpretation, modernization, westernization. Τη θεωρία την έχω διαβάσει μόνο στα αγγλικά και χρειάζεται να την εφαρμόσω σε δικό μου ελληνικό κείμενο. Τους πέντε όρους τους αποδίδω:

Acculturation - πολιτισμική ενσωμάτωση
syncretism - (ε, δεν είναι και δύσκολο! ) συγκρητισμός
reinterpretation - επανερμηνεία
modernization - εδώ είναι το ερώτημά μου!
westernization - δυτικοποίηση

Τα δύο τελευταία στηρίζονται στη διάκριση μιας μουσικής σε κεντρικά και περιφερειακά στοιχεία. Στη δυτικοποίηση τα κεντρικά στοιχεία μεταβάλλονται προσαρμοζόμενα στο γενικό πλαίσιο του Δυτικού πολτισμού, ενώ στο modernization τα περιφερειακά στοιχεία μεταβάλλονται προκειμένου τα κεντρικά να διατηρηθούν ακέραια (π.χ. παίζουμε δημοτικά με κλαρίνο-πλήκτρα-μπάσο, γιατί αν παίζαμε με νταούλι και ζουρνά δε θα τα άκουγε κανείς και θα χάνονταν: τα τραγούδια είναι κεντρικό στοιχείο και διατηρείται, τα όργανα είναι περιφερειακό και αλλάζει).

Κατ' αρχήν, υπάρχει λέξη εκμοντερνισμός; Κατά δεύτερον, αν υπάρχει σε τι διαφέρει από τον εκσυγχρονισμό; Τελικά, ποια απόδοση να προτιμήσω;

Ευχαριστώ πολύ.

 

[nickel]

Καλησπέρα. Δεν θεωρώ ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε εκσυγχρονισμό και εκμοντερισμό (ναι, υπάρχει λέξη). Το επίθετο μοντέρνος στις τέχνες μπορεί να έχει εξειδικευμένη σημασία και να αναφέρεται σε συγκεκριμένα είδη ή περιόδους (δες τι γίνεται μόνο στο modern music), όχι όμως ο εκμοντερνισμός. Αλλά δεν βλέπω γιατί να μη διαλέξεις τον εκσυγχρονισμό, έτσι κι αλλιώς.

Αναρωτήσου τώρα αν ο εκδυτικισμός είναι καλύτερος από τη δυτικοποίηση...

 

[daeman]

...
ΛΚΝ:
εκμοντερνισμός ο [ekmodernizmós] Ο17 : α. η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του εκμοντερνίζω: Ο ~ των παλιών κτιρίων.
β. εκσυγχρονισμός, συνήθ. επιφανειακός: Προσπάθεια εκμοντερνισμού των παραδοσιακών κομμάτων.

εκμοντερνίζω [ekmodernízo] -ομαι Ρ2.1 : αλλάζω κτ. ώστε να γίνει ή να φαίνεται μοντέρνο, του δίνω όψη μοντέρνου, το προσαρμόζω στη μόδα: ~ το ντύσιμό μου / το κούρεμα των μαλλιών μου. ~ ένα κτίριο. || Εκμοντερνισμένη εμφάνιση.

ΛΝΕΓ:
εκμοντερνίζω ρ. μετβ. {εκμοντέρνισ-α, -τηκα, -μένος} προσδίδω (σε κάτι) μοντέρνο, σύγχρονο χαρακτήρα: ~ το ντύσιμο μου | τη ζωή μου | το σπίτι μου ΣΥΝ. εκσυγχρονίζω. — εκμοντερνισμός (ο), εκμο-ντερνιστικός, -ή, -ό. [ΕΤΥΜ Νόθο συνθ., απόδ. τού γαλλ. moderniser].

ΛΣΑΝΕΓ:
εκμοντερνισμός 1. (π.χ. ~ των επιχειρήσεων) εκσυγχρονισμός, ανανέωση. 2. (π.χ. κτηρίου) ανακαίνιση, αναμόρφωση, φρεσκάρισμα (οικ.)

Ο γκούγκλης δίνει 683 ευρήματα από διάφορες πηγές για τον εκμοντερνισμό, στην ονομαστική μόνο χωρίς τις άλλες πτώσεις, άρα καλά κρατεί και στη χρήση.

Τώρα για το θέμα σου, αν δεχτούμε ότι υπάρχει η διάκριση που αναφέρει το ΛΚΝ περί συνήθως επιφανειακού εκσυγχρονισμού στον εκμοντερνισμό - που νομίζω ότι έχει μια βάση και δεν είναι μόνο η εντύπωση, ηχητική και νοηματική, που δίνει το μοντέρνο (με τους συνειρμούς της μόδας και το ειρωνικό μοδέρνο) σε σύγκριση με το σύγχρονο - κανονικά πρέπει πρώτα να καταλήξουμε τι ακριβώς αλλαγή επιφέρει η αντικατάσταση των παραδοσιακών χαμηλόφωνων οργάνων με ηλεκτρικά ενισχυόμενα ώστε να καλύπτουν την ανάγκη της μεγαλύτερης ηχητικής εμβέλειας, στο ωραιότατο παράδειγμά σου. Είναι επιφανειακή μόνο, ή έστω κυρίως, ή αλλάζει βαθύτερα τη δομή και τους εκφραστικούς τρόπους της δημοτικής μουσικής η χρήση των σύγχρονων οργάνων;

Θεωρητικά μόνο, γιατί αν πιάσουμε την πράξη, την εκτέλεση και τις ηχοληπτικές αμαρτίες, έχω ακούσει τον ίδιο ακριβώς σκοπό από τον ίδιο κλαριτζή στον ίδιο μήνα κι ενώ από τα μεγάφωνα του πανηγυριού ακουγόταν μια στριγκλιά σαν Ερινύας, όταν το 'παιζε χωρίς ενίσχυση δίπλα στο αυτί μου άκουγα Σειρήνες.

Όλα αυτά είναι σκέψεις, σε εμπειρίες βασισμένες και απλοϊκά διατυπωμένες, εξού και το γκρι χρώμα.
Μουσικολόγος δεν είμαι, μόνο μουσοδαιμονισμένος. :)

 

[Pericles]

Ευχαριστώ πολύ για τις πρώτες συμβολές.

Αν δεχτούμε αυτή την ελαφρά διάκριση του ΛΚΝ, ότι ο εκμοντερνισμός είναι συνήθως επιφανειακός εκσυγχρονισμός, τότε αυτό που μου χρειάζεται είναι ο εκμοντερνισμός: αν τα περιφερειακά στοιχεία αλλάζουν και τα κεντρικά μένουν ίδια, έχουμε όντως έναν επιφανειακό εκσυγχρονισμό. Αν δεν τη δεχτούμε, ή τέλος πάντων θεωρήσουμε ότι δεν είναι τόσο γνωστή ώστε να παραπέμπει άμεσα τον κάθε αναγνώστη στην έννοια του επιφανειακού, τότε προτιμώ εκσυγχρονισμό που είναι πιο ομαλή λέξη.

Αναρωτήσου τώρα αν ο εκδυτικισμός είναι καλύτερος από τη δυτικοποίηση...

Ναι... Το αναρωτήθηκα. Για λόγους που δεν μπορώ να εξηγήσω, έχω την αίσθηση ότι "εκδυτικισμός" θα ήταν πιο κυριολεκτικό. Παρά ταύτα έβαλα "δυτικοποίηση". "Εκδυτικισμός" πρώτον είναι μια λέξη φορτωμένη με πάρα πολλά επιθήματα-προθήματα, που φαντάζουν ακόμη περισσότερα δεδομένου ότι το θέμα είναι μια συλλαβή όλη κι όλη. Δεύτερον, η συγκεκριμένη αλληλουχία -ικισμός δεν ενέχει κάποια αμφισβήτηση; Νομίζω π.χ. ότι η λέξη "εξελικτικισμός" δε χρησιμοποιείται από τους υποστηρικτές της θεωρίας αλλά από τους αμφισβητητές της.

... πρέπει πρώτα να καταλήξουμε τι ακριβώς αλλαγή επιφέρει η αντικατάσταση των παραδοσιακών χαμηλόφωνων οργάνων με ηλεκτρικά ενισχυόμενα ώστε να καλύπτουν την ανάγκη της μεγαλύτερης ηχητικής εμβέλειας, στο ωραιότατο παράδειγμά σου. Είναι επιφανειακή μόνο, ή έστω κυρίως, ή αλλάζει βαθύτερα τη δομή και τους εκφραστικούς τρόπους της δημοτικής μουσικής η χρήση των σύγχρονων οργάνων;

Άρα πρέπει να ορίσουμε τι ακριβώς είναι κεντρικό χαρακτηριστικό και τι περιφερειακό. Αν το μουσικολογίσουμε το πράγμα, το παράδειγμά μου χωράει άπειρο νερό. Το ανέφερα έτσι απλουστευτικά, για να αποσαφηνίσω το γλωσσικό μου ερώτημα.

 

[daeman]

...
Κλαρίνο ταξίμι σε μακάμ ραστ - Γιώργος Κοτσίνης

Από τον δίσκο "Στο Καφέ Αμάν" - Νίκη Τράμπα, Ρος Ντέιλι και Λαβύρινθος.
Καμία σχέση με εκ...ισμούς, αλλά αυτό θυμήθηκα.

 

[Pericles]

Ευχαριστώ πολύ για τις πρώτες συμβολές.

Αν δεχτούμε αυτή την ελαφρά διάκριση του ΛΚΝ, ότι ο εκμοντερνισμός είναι συνήθως επιφανειακός εκσυγχρονισμός, τότε αυτό που μου χρειάζεται είναι ο εκμοντερνισμός: αν τα περιφερειακά στοιχεία αλλάζουν και τα κεντρικά μένουν ίδια, έχουμε όντως έναν επιφανειακό εκσυγχρονισμό. Αν δεν τη δεχτούμε, ή τέλος πάντων θεωρήσουμε ότι δεν είναι τόσο γνωστή ώστε να παραπέμπει άμεσα τον κάθε αναγνώστη στην έννοια του επιφανειακού, τότε προτιμώ εκσυγχρονισμό που είναι πιο ομαλή λέξη.

Λοιπόν, το σκέφτομαι όλες αυτές τις μέρες, και τελικά όχι! Ανακαλώ το απόσπασμα που υπογράμμισα: επειδή ακριβώς ο εκσυγχρονισμός είναι ομαλή και μάλιστα πολύ τρέχουσα λέξη, πιστεύω ότι αδυνατεί να αποδώσει την ειδική σημασία που έχει ο εθνομουσικολογικός όρος. Βέβαια είναι γεγονός ότι οι ανθρωπιστικές επιστήμες πολύ συχνά επιλέγουν τρέχουσες λέξεις για να φτιάξουν τους όρους τους, και αυτό είναι λίγο προβληματικό για μερικούς, αλλά το κάπως ιδιαίτερο του εκμοντερνισμού (όχι πως είναι καμιά σπάνια ή καραανώμαλη λέξη αλλά πάντως είναι λιγότερο άχρωμη από τον εκσυγχρονισμό) νομίζω ότι δηλώνει όσο χρειάζεται το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή χρησιμοποιούμε ειδικό όρο με ειδική σημασία.

Ευχαριστώ για τη βοήθεια. Αν υπάρχουν περαιτέρω αντιρρήσεις ή προτάσεις κλπ. θα χαρώ να τις διαβάσω.