invisibility = αορατότητα (translator's invisibility = ;)

[Bella]

Από τη στιγμή που το translator's invisibility έχει μεταφραστεί ως "διαφάνεια του μεταφραστή" αυτό σημαίνει πως οτιδήποτε άλλο είναι invisible, π.χ style το αποδίδουμε ως διάφανο;
Για να γίνω πιο κατανοητή: στο κείμενό μου, το οποίο αναφέρεται στο μοντάζ συνέχειας, στο μοντάζ δηλαδή που δεν επιτρέπει στο θεατή να αντιληφθεί ότι η ταινία είναι ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα και κατ' επέκταση να θεωρεί "αληθινά" τα όσα διαδραματίζονται στην οθόνη, έχω συνέχεια τον όρο stylistic invisibility. Άρα μιλάμε για "υφολογική διαφάνεια";
Αυτό το "αορατότητα" που μου αρέσει τόσο πολύ, δεν είναι καθόλου δόκιμο; Όχι τίποτα άλλο, με βοηθάει στο να "παίξω" με το αόρατο. Αν το invisibility το αποδώσω "διαφάνεια" δεν πρέπει μετά και το "invisible style" να το αποδώσω "διάφανο ύφος;" Το οποίο όμως δεν είναι διάφανο, είναι αόρατο, δεν φαίνεται, δεν διακρίνεται, οπότε και δεν εντοπίζεται.

Γνώμες;

Ευχαριστώ

 

[Alexandra]

Εμένα πάλι αυτό το "διαφάνεια" μού δίνει την εντύπωση ότι σε αφήνει να δεις τα πάντα, δεν κρύβει τίποτα, καθόλου δεν θα μου πήγαινε στο μυαλό ότι εννοεί πως ο μεταφραστής είναι αόρατος, αν διάβαζα για τη "διαφάνεια του μεταφραστή". Οπότε, όπως καταλαβαίνεις, καθόλου δεν προτείνω να συνεχίσεις σ' αυτόν τον δρόμο.

 

[Bella]

Συμφωνώ απόλυτα με αυτό που λες, αλλά σε όλα τα μεταφραστικά γλωσσάρια έτσι έχουν αποδώσει τον όρο του Venutti (και δεν μπορώ να καταλάβω γιατί. Χάθηκε ο κόσμος να φτιάξουμε μια καινούρια λέξη για να αποδώσουμε σωστά το νόημα; ) Άρα το "αορατότητα" να το κρατήσω, λες; Δεν χτυπάει άσχημα, θέλω να πω;

 

[Alexandra]

Στα λεξικά που βρίσκονται online δεν υπάρχει τη λέξη "αορατότητα", υπάρχει όμως στο Αντιλεξικό του Βοσταντζόγλου, και μάλιστα ως τίτλος ομάδας εννοιών. Στο Διαδίκτυο βρίσκουμε χιλιάδες "αορατότητες", και υπάρχει και βιβλίο μ' αυτόν τον τίτλο. Μάλιστα, ο Nickel σε ένα άλλο φόρουμ, όπου δυστυχώς τώρα είναι ανώνυμος χρήστης (αλλά καθόλου αόρατος), είχε υποστηρίξει απ' ό,τι θυμάμαι τη λέξη "αορατότητα" ως θεμιτό νεολογισμό.

Ρίχνω στο τραπέζι και τον όρο αθέατος ή αφανής, εκτός από το αόρατος. Π.χ. αθέατο μοντάζ, αθέατος μεταφραστής. Το θέμα είναι τι κάνουμε με τα ουσιαστικά: η αφάνεια υπάρχει, αλλά η αθεατότητα και η αορατότητα δεν είναι τόσο συνηθισμένες. Αλλά σίγουρα δεν είναι "διαφάνεια".

 

[Bella]

Ευχαριστώ (τα ποστ του nickel τα έχω δει, είπα όμως να το θίξω και εδώ).. Το κρατάω λοιπόν και προχωρώ. Ωραίο και το αθέατο μοντάζ αλλά δεν ξέρω, με "φοβίζει" λίγο... Πώς θα γίνει λοιπόν να εξαφανιστεί αυτή η "διαφάνεια" από τα μεταφραστικά γλωσσάρια; Δεν είναι οξύμωρο σε ένα μεταφραστικό γλωσσάρι να έχει αποδοθεί λανθασμένα ο όρος;

 

[nickel]

Καλημέρα. Ο μεταφραστής είναι αόρατος, δεν είναι διαφανής. Διαφανής θα ήταν αν οι προθέσεις του ήταν προφανείς. Άλλωστε, η διαφάνεια μεταφράζει το transparency (ορολογική διαφάνεια, σημασιολογική διαφάνεια). Δεν ξέρω τι θα κάνουμε με τη «διαφάνεια» ή την «αορατότητα του μεταφραστή», αλλά, αν υπάρχει ύφος που καταφέρνει να μένει αόρατο, η «αορατότητα του ύφους» έχει τις δικές μου ευλογίες.

 

[tsioutsiou†]

Ε, αλλάξτε το ντε και από τον τίτλο που, μέχρι να δω το πρώτο ποστ της Alex., είπα τι είναι τούτο πάλι. :)

 

[anef]

Ο Δ. Γούτσος (επ.) στο βιβλίο 'Ο Λόγος της Μετάφρασης' (Εκδ. Ελληνικά Γράμματα), στην εισαγωγή του για τον μεταμοντερνισμό, το invisibility του Βενούτι το έχει αφάνεια. Εξηγώντας παρακάτω αναφέρει πως η διαύγεια του κειμένου είναι στόχος της οικειοποιητικής στρατηγικής στη μετάφραση. Η διαύγεια ή διαφάνεια λοιπόν πάει στο κείμενο.

Επίσης, στο βιβλίο 'Ορολογία της Μετάφρασης' (Delisle, Lee-Jahnke & Cormier - μτφ Γ. Φλώρος), βλέπουμε ότι η λέξη διαφάνεια μεταφράζει το transparency και νοηματικά συμπίπτει με τη διαύγεια του Γούτσου.

 

[nickel]

Μπράβο, ευχαριστούμε για τις πληροφορίες. Ο «αφανής μεταφραστής» μού αρέσει όσο και ο «αόρατος μεταφραστής». Αλλά, ενώ η αορατότητα έχει αναγνωριστεί σαν λέξη (μανδύας αορατότητας, μεγάλη υπόθεση!), η αφάνεια έχει το πρόβλημα ότι ταυτίζεται με την ασημότητα (obscurity). Αντιθέτως, μέσω της αορατότητας στη δουλειά του ο μεταφραστής δεν θα είχε αντίρρηση για λίγη διασημότητα, κάνα βραβείο του ΕΚΕΜΕΛ, τα γνωστά. ;)

 

[anef]

Συμφωνώ γενικά για την αορατότητα, όσον αφορά όμως συγκεκριμένα το translator's invisibility (και αν δεν με απατά η μνήμη μου), ο Βενούτι το συνδέει ακριβώς με αυτήν την αφάνεια, δηλ. την ασημότητα του μεταφραστή. Ζητούν απ' το μεταφραστή να μεταφράζει με την τεχνική του ρέοντος λόγου, δηλαδή να εξαφανίζεται από το προσκήνιο (άρα να γίνεται διάφανος τελικά κατά μία έννοια, να επιτρέπει στους ανθρώπους να περνούν σαν μέσα από διάφανο τοίχο από τη γλώσσα-πηγή στη γλώσσα-στόχο χωρίς να τον βλέπουν), και αυτό έχει συνέπειες και για το επάγγελμά του και για το κύρος του (λέει αν δεν κάνω λάθος ο Βενούτι -μπορώ να το τσεκάρω, αλλά άλλη στιγμή:)).

 

[tsioutsiou†]

Να προσθέσω τον "αδιόρατο μεταφραστή".

 

[Bella]

ναι, anef, αυτό λέει ο Βενούτι και θα παραθέσω εγώ το ανάλογο απόσπασμα μιας και το έχω εύκαιρο:

Από το The Translator's Invisibility Routledge, 1995.

"Invisibility" is the term I will use to describe the translator's situation and activity in contemporary Anglo-American culture. It refers to two mutually determining phenomena: one is an illusionistic effect of discourse, of the translator's manipulation of English; the other is the practice of reading and evaluating translations that has long prevailed in the United Kingdom and the United States, among other cultures, both English and foreign language. A translated text whether prose or poetry, fiction or nonfiction, is judged acceptable by most publishers, reviewers, and readers when it reads fluently, when the absence of any linguistic or stylistic peculariaties makes it seem transparent, giving the appearance that it reflects the foreign writer's personality or intention or the essential meaning of thee foreign text -- the appearance, in other words, that the translation is not in fact a translation, but the original.
[...] The more fluent the translation, the more invisible the translator, and, presumably the more visible the writer or meaning of the foreign text"

Στις Μεταφραστικές σπουδές--θεωρίες και εφαρμογές του Jeremy Munday όμως, μτφρ Άγγελος Φιλιππάτος, εκδ. Μεταίχμιο, η παραπάνω κατάσταση (του μεταφραστή) αποδίδεται ως "διαφάνεια" του μεταφραστή (δεν την πάει δηλαδή μόνο στο κείμενο).
Αυτό ήταν που με μπέρδεψε και άρχισα να αναρωτιέμαι για το κατά πόσο δόκιμος είναι ο όρος "υφολογική αορατότητα"

Προσθήκη: επίσης ως "διαφάνεια του μεταφραστή" μεταφράζεται και στο γλωσσάρι μεταφρ. σπουδών του Π.Α