inception

[nickel]

Εγώ δεν έχω κινηθεί στο χώρο της συζήτησης για την ταινία στα ελληνικά, οπότε δεν ξέρω αν έχει προστεθεί σημασία στη λέξη «απαρχή», αλλά σίγουρα έχει προστεθεί στα αγγλικά. Δηλαδή, όπου και να κοιτάξετε, inception = implanting an idea in a person's mind (με λίγα λόγια) — implanting an idea deep into the subconscious of a target and allowing it to grow like an organic seed of thought (με πολλά λόγια). Αυτό δεν είναι «απαρχή». Αν έχουμε μια πιο ενεργητική έννοια, είναι «έναρξη», «αρχίνισμα», «εκκίνηση», «ξεκίνημα» μέχρι και τη «γονιμοποίηση» που είπα πιο πάνω. Και «εμφύτευση».

Στην πραγματικότητα έχουμε δεύτερη σημασία στο αγγλικό που βασίζεται στο ρήμα. Ωστόσο, το ρήμα incept σημαίνει, σύμφωνα με το OED, «trans. (Biol.) To take in, as an organism or cell. 1863 H. J. Carter in Ann. Nat. Hist. Ser. iii. 45 Each time after incepting a grain it went away to some distance». Δέχομαι, παίρνω μέσα, να και η λεξιπλασία του UsualSuspect. Αυτή είναι και η σωστή χρήση του -cipere. Ωστόσο, στο ουσιαστικό της ταινίας δεν έχουμε λήψη· έχουμε δόση — εμφύτευση. Το γλωσσικό μπέρδεμα είναι σε πολλά επίπεδα και σε προετοιμάζει για το γενικότερο αλαλούμ της ταινίας. Ίσως είναι μάταιο να θες να δώσεις μια λογική λύση.

 

[Alexandra]

Αν ισχύει όμως αυτό που έγραψες πιο πάνω, Άλεξ, ότι έχει προστεθεί στην λέξη «απαρχή» μια νέα, ειδική έννοια, γιατί να την πειράξεις; Θα πήγαινες από το Φαρενάιτ 451 στο 233 Κελσίου;

Επειδή δεν προστέθηκε νέα, ειδική έννοια συνειδητά. Έγινε απλώς μια λανθασμένη επιλογή, την οποία ως γνωστόν υιοθετούν άκριτα πρώτα οι δημοσιογράφοι και στη συνέχεια, οι τελευταίοι που θα σκεφτούν ότι μπορεί και να μην είναι έτσι, οι θεατές. Το Φαρενάιτ 451 δεν περιέχει κανένα λάθος, και δεν θα είχα κανένα λόγο να το κάνω 233 Κελσίου. Αν όμως αντί για Φαρενάιτ 451 έλεγε, ας πούμε, Φαραντέι 451 ο Έλληνας μεταφραστής, ναι, φυσικά και θα του το διόρθωνα.

Αν έχουμε μια πιο ενεργητική έννοια, είναι «έναρξη», «αρχίνισμα», «εκκίνηση», «ξεκίνημα» μέχρι και τη «γονιμοποίηση» που είπα πιο πάνω. Και «εμφύτευση».

Ωστόσο, στο ουσιαστικό της ταινίας δεν έχουμε λήψη· έχουμε δόση — εμφύτευση. Το γλωσσικό μπέρδεμα είναι σε πολλά επίπεδα και σε προετοιμάζει για το γενικότερο αλαλούμ της ταινίας. Ίσως είναι μάταιο να θες να δώσεις μια λογική λύση.

Ακριβώς. Πριν προβληθεί η ταινία, όταν είχα πληροφορηθεί τον τίτλο και το περιεχόμενό της, είχα κάνει άσκηση προετοιμασίας, για να σκεφτώ πώς θα απέδιδα το inception. Και οπωσδήποτε έκλινα προς εμφύτευση ή ξεκίνημα ή έναρξη ή γένεση, αλλά ποτέ απαρχή. Επειδή δεν λέμε ποτέ "κάνω (ή προκαλώ) απαρχή μιας ιδέας στον εγκέφαλο κάποιου", λέμε "κάνω εμφύτευση μιας ιδέας" ή "προκαλώ τη γένεση/έναρξη/εκκίνηση μιας ιδέας".

Το ερώτημά μου μάλλον θα παραμείνει ρητορικό, καταγράφει τον προβληματισμό μου και τις αντιρρήσεις μου, επειδή λόγω της μεγάλης αναγνωρισιμότητας της ταινίας και του βασικού της όρου, inception, τώρα θα έχουμε ένα νέο κύμα αγγλομαθών του καναπέ που θα επιμένουν ότι inception σημαίνει απαρχή. Κάπως σαν το στέιτζ, που υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που επιμένουν ότι το στέιτζ είναι η ελληνική μετάφραση του σταζ.

 

[nickel]

Καλημέρα. Στη συνηθισμένη της σημασία η λέξη inception μπορεί να μεταφραστεί (και) απαρχή. Στην ταινία είναι κάτι διαφορετικό. Αλλά αν αρχίσουμε να ανησυχούμε για τη μετάφραση που θα δώσουν στο inception οι μεταφραστές του καναπέ, σημαίνει ότι θα έχουμε πάψει να ανησυχούμε για 13.865 άλλα πιο σοβαρά προβλήματα.

 

[Alexandra]

Μα επειδή το ξέρω ότι η απόδοση "απαρχή" δεν είναι από την Πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλλα, αλλά είναι σχετική με το θέμα, απλώς όχι πετυχημένη στο συγκεκριμένο πλαίσιο, γι' αυτό εκφράζω απλώς τον προβληματισμό μου, χωρίς να δηλώνω ορθά-κοφτά πως εγώ θα γράψω ό,τι θεωρώ σωστό. Ήδη, το γεγονός ότι έχουν πιάσει εφημερίδες και περιοδικά τη λέξη "απαρχή" και κάνουν αναλύσεις για το θέμα της ταινίας, μου δένει κατά κάποιον τρόπο τα χέρια. Και όπως είπα, είναι σχεδόν σίγουρο ότι η λέξη θα περιέχεται και στο κειμενάκι του εξωφύλλου.

 

[pit]

Αλεξάνδρα, αν και καθυστερημένα, να πω κι εγώ τη γνώμη μου.

Είδα την ταινία την πρώτη μέρα προβολής της. Η μετάφραση του Αστέριου μου άρεσε γενικά, αλλά με χάλασαν δύο πράγματα: τα κόμματά του και η λέξη απαρχή. Παρ' όλο που είναι ωραία λέξη, δεν ταιριάζει στο περιβάλλον της ταινίας. Γιατί να μην το κάνεις γένεση, που είναι πολύ πιο κατάλληλη, εφόσον μιλάμε για ιδέες; Εάν γινόταν μία φορά ένα λάθος, θα έπρεπε να συνεχιστεί αυτό το λάθος; Αν και δεν μιλάμε ακριβώς για λάθος εδώ, αλλά για όχι και τόσο κατάλληλη απόδοση του όρου. Η κινηματογραφική εκδοχή προβλήθηκε μία φορά. Το DVD θα υπάρχει! Είναι στο χέρι σου να δώσεις την απόδοση που πρέπει να μείνει. Think about it...

 

[daeman]

[...] Εάν γινόταν μία φορά ένα λάθος, θα έπρεπε να συνεχιστεί αυτό το λάθος; Αν και δεν μιλάμε ακριβώς για λάθος εδώ, αλλά για όχι και τόσο κατάλληλη απόδοση του όρου. Η κινηματογραφική εκδοχή προβλήθηκε μία φορά. Το DVD θα υπάρχει! Είναι στο χέρι σου να δώσεις την απόδοση που πρέπει να μείνει. Think about it...

Σωστός!

 

[Alexandra]

...τώρα θα έχουμε ένα νέο κύμα αγγλομαθών του καναπέ που θα επιμένουν ότι inception σημαίνει απαρχή. Κάπως σαν το στέιτζ, που υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που επιμένουν ότι το στέιτζ είναι η ελληνική μετάφραση του σταζ.

Τι έλεγα; Να το και το κρούσμα χρήσης της λέξης "απαρχή" σε ένα μπλογκ, εκεί που θα έπρεπε να λένε "εμφύτευση". Καινούριο "στέιτζ" προέκυψε.

Και το λεω αυτό διότι το Matrix προκαλεί απευθείας την πίστη σου στον κόσμο που ζούμε. Ξεκινάει δηλαδή παρουσιάζοντας μας τον δικό μας κόσμο με όλες τις γνώριμες ατέλειες του, για να κορυφωθεί με την αποκάλυψη πως δεν είναι αληθινός. Κάπως έτσι, καταφέρνουν εδώ οι σκηνοθέτες να κάνουν Απαρχή (inception) στους θεατές τους το εσωτερικό σκουλήκι της αμφισβήτησης για το πραγματικό, προξενώντας κύματα αποριών πάνω σε πολλά ζητήματα.
​

Και ενώ η εμφύτευση μια χαρά θα λειτουργούσε με το ρήμα της, δηλαδή "οι σκηνοθέτες καταφέρνουν να εμφυτεύσουν το σκουλήκι της αμφισβήτησης", προκύπτει και το λεκτικό τέρας "οι σκηνοθέτες κάνουν Απαρχή στους θεατές τους το σκουλήκι της αμφισβήτησης". Έλεος!

 

[nickel]

Στο #21 έγραψα ότι το inception δεν έχει στα αγγλικά τη σημασία της έναρξης, αλλά σχετίζεται με τη βιολογική σημασία, την οποία όμως χρησιμοποιεί λάθος, διότι inception μπορεί να είναι η πρόσληψη, το πάρσιμο (λατινικό capere του incipere, όπως στα receive, conceive, perceive), αλλά όχι το δόσιμο, η εμφύτευση. Βρήκα λοιπόν στον Economist ένα ενδιαφέρον άρθρο που πιάνει την ίδια συζήτηση:

The conception of "Inception"
Jul 20th 2010, 18:55 by G.L. | NEW YORK

LAST night I saw Christopher Nolan's film "Inception", and I think its title is a small work of etymological genius.

The film, in a surprisingly thought-provoking way for an otherwise fairly standard Hollywood blockbuster, tackles the question of where ideas come from. In this near-future scenario, Leonardo DiCaprio's character, Dom Cobb, is an expert in the "extraction" of secrets from people's minds by joining them in their dreams. His mission now is to carry out an "inception", planting an idea in someone's mind without the victim's being aware of it—a procedure Cobb's peers believe to be impossible because, supposedly, people always know the origins of their ideas.

Let's just note that this premise is rather forced. I think we don't always, or perhaps ever, really know the origins of our ideas. But leave that aside. The OED defines "inception" as, first and foremost, "origination, beginning, commencement". There is a specialised second meaning to do with entering university, and a third, "the action of taking in, as an organism". This, as Dictionary.com notes in its definition of the verb incept, can be taken as a literal translation of the original Latin incipere, which means "commence" but, broken down into its constituent parts, is "in-take".

I think most people use the word inception basically as a synonym for "conceiving", as in "he was present at the inception of the idea". That use is roughly in line with the definition of inception as "commencement". So the film's title rather cleverly suggests that the inception of an idea may be an inception in the less common sense of the word: not an origination but an absorption.

Except, of course, that this isn't quite accurate either: in the film inception, like extraction, refers to an action taken by mind-hijackers like Cobb. So it is not a taking-in but an introducing. And this is why I think the title is so brilliant. It uses inception in two correct senses simultaneously while adding a new third sense that corresponds to a phonetically almost identical word: insertion.

The elegance of this trick is such that I wouldn't be surprised if it ends up entering the language as a new meaning of inception: "the planting of an idea; the introduction (perhaps surreptitious) of an idea from an outside source". I think there is a use case for such a word. Can anyone think of another one in English that has precisely this meaning?​

Can anyone think of one like that in Greek? is the question.

 

[Alexandra]

Καλά τα λέει ο κύριος του Economist. Πρέπει να του γράψεις ότι κι εδώ στην Ελλάδα βρήκαμε ήδη μια καινούργια έννοια για τη λέξη "απαρχή" -- την κάναμε συνώνυμη με την εμφύτευση. Σε λίγο θα πηγαίνουν τα ζευγάρια με πρόβλημα υπογονιμότητας στον γυναικολόγο και θα ζητάνε "απαρχή" γονιμοποιημένου ωαρίου.

 

[SBE]

Αν όμως, όπως λέει το αρθρο, αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε και στα ελληνικά την απαρχή με την έννοια της σύλληψης, να που κολλάει στη γονιμοποίηση

 

[daeman]

;) Άντε, βρήκαμε λύση και γι' αυτό. Αλλά πώς να το πούμε: άμωμη απαρχή ή άψογα απαρχισμένο;

 

[kostis57]

Είδα την ταινία χθες. Η έμπνευση δεν ταιριάζει; Δεν έχει τόσο την έννοια της εμφύτευσης αλλά ούτε η απαρχή την έχει. Και παίζει και σαν ρήμα, ενεργητικό και παθητικό.