Έλαβα, ως συνδρομητής, το newsletter του Κέντρου Εκπαίδευσης Μεταφραστών meta|φραση, με πρώτο κύριο θέμα το ChatGPT και με άρθρο γνώμης με θέμα «H κατάσταση των πραγμάτων στην ελληνική λεξικογραφία». Το newsletter θα μπορείτε να το βρείτε σύντομα εδώ, όπου αν θέλετε μπορείτε να κάνετε και εγγραφή, να σας έρχεται στο ηλεταχυδρομείο σας.
Αντιγράφω το άρθρο γνώμης για την ελληνική λεξικογραφία, επειδή θέλω να το σχολιάσω, να προσθέσω τη δική μου γνώμη και να το συζητήσουμε:
Πρώτα δικά μου σχόλια:
Θεωρώ απαραίτητο να γίνουν μερικές προσθήκες για χρήσιμα λεξικά που κυκλοφορούν. Στα διαδικτυακά λεξικά πρέπει να προσθέσω τη lexigram του Γιώργου Μαλακού, με συνώνυμα, αντίθετα και κλίση λέξεων, που είναι απαραίτητα εργαλεία για μεταφραστές (εκτός από άλλα εργαλεία για εκπαιδευτικούς) και ανανεώνονται συνεχώς. Συντηρείται με μια πολύ μικρή ετήσια συνδρομή, όπως άλλωστε και το ΜΗΛΝΕΓ.
Στα διαδικτυακά βοηθήματα θα προσέθετα τις σελίδες του ελληνικού Wiktionary και το slang.gr, αν και είναι έργα πληθοπορισμού, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της προσέγγισης.
Βοήθεια σε μεταφραστές δεν δίνει μόνο το φόρουμ του translatum, αλλά επίσης το ProZ.com, η Lexilogia, το φόρουμ του WordReference, η Ομάδα Greek Translation Professionals στο Facebook, και το Hellenic Network for Terminology στο Facebook και στο διαδίκτυο). Πείτε μου αν ξεχνάω κάποιο.
Τα έντυπα λεξικά έχουν γίνει ασύμφορα για τους εκδότες. Δεν έχουν το αγοραστικό κοινό που είχαν άλλοτε και γερνάνε γρήγορα. Ίσως θα πρέπει να στηρίζουμε προσπάθειες όπως του ΜΗΛΝΕΓ και της Lexigram, αλλιώς θα περιμένουμε χορηγούμενα έργα όπως της Ακαδημίας.
Περισσότερα δικά μου σχόλια μετά και από τα δικά σας.
Αντιγράφω το άρθρο γνώμης για την ελληνική λεξικογραφία, επειδή θέλω να το σχολιάσω, να προσθέσω τη δική μου γνώμη και να το συζητήσουμε:
H κατάσταση των πραγμάτων στην ελληνική λεξικογραφία
Πριν από σχεδόν έναν μήνα, μάθαμε ότι, με αφορμή τη δεύτερη έκδοσή του, το Χρηστικό Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας (ΧΛΕΓ) της Ακαδημίας Αθηνών απέκτησε και διαδικτυακή μορφή, και μάλιστα με δωρεάν πρόσβαση. Η είδηση έγινε δεκτή με μεγάλη ικανοποίηση από τον χώρο των γλωσσικών επαγγελμάτων, καθώς το ΧΛΕΓ είναι ένα εξαιρετικό λεξικό χωρίς αμφιλεγόμενες ρυθμιστικές απόψεις (όπως π.χ. το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη), ενώ το μέχρι πρότινος μοναδικό διαδικτυακό λεξικό με δωρεάν πρόσβαση, το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη, δεν αποτυπώνει πλήρως την τρέχουσα γλώσσα. Στη νέα του έκδοση το λεξικό περιέχει πάνω από 75.000 λήμματα, καταγράφει εναλλακτικές ορθογραφίες, αναγράφει την επιστημονική ονομασία ζώων και φυτών, παραθέτει τη χρονολογία πρώτης εμφάνισης πολλών αγγλικών και γαλλικών λέξεων και στερεότυπων εκφράσεων και συμπεριλαμβάνει εκατοντάδες νεολογισμούς.
Επαρκεί, όμως, αυτή η εξέλιξη για να είμαστε χαρούμενοι για τη λεξικογραφική παραγωγή στη χώρα μας; Κατά τη γνώμη μας, όχι. Οι λόγοι είναι αρκετοί:
- Η δημιουργία της διαδικτυακής έκδοσης του Χρηστικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας είχε ανακοινωθεί το 2014 από τον συντονιστή του έργου, καθηγητή και ακαδημαϊκό Χ. Χαραλαμπάκη, και χρειάστηκε να περάσει σχεδόν μία δεκαετία για να υλοποιηθεί.
- Η πλούσια σειρά λεξικών που έχει εκδώσει το Κέντρο Λεξικολογίας υπό την εποπτεία του καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη διατίθεται μόνο σε έντυπη έκδοση. Εν έτει 2023 δεν είναι πρακτικό, λογικό (ούτε και οικολογικό) να μην έχουν και διαδικτυακή μορφή τέτοια σπουδαία λεξικά.
- Το Μεγάλο Ηλεκτρονικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (ΜΗΛΝΕΓ) των εκδόσεων Πατάκη, ένα φιλόδοξο έργο που αναπτύσσεται επί 20 έτη, διατίθεται πλέον στο κοινό (με συνδρομητική άδεια). Αυτό σαφώς είναι μια θετική εξέλιξη, αλλά απομένει να δούμε εάν το κοινό θα στραφεί σε άλλες, δωρεάν λύσεις. Υπό αυτή την άποψη, το ΜΗΛΝΕΓ αποτελεί και ένα πείραμα για τη βιωσιμότητα τέτοιων εγχειρημάτων.
- Αξιόλογα λεξικά, όπως το Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας των εκδόσεων Πάπυρος ή το HyperLexicon των εκδόσεων Σταφυλίδη, ναι μεν κυκλοφόρησαν και σε ψηφιακή μορφή, αλλά δεν ανανεώθηκαν ποτέ, με αποτέλεσμα να λειτουργούν μόνο σε απαρχαιωμένα λειτουργικά συστήματα, όπως τα Windows XP.
- Κανένα, το ξαναλέμε, κανένα αγγλοελληνικό/ελληνοαγγλικό λεξικό ελληνικής παραγωγής δεν διατίθεται αυτήν τη στιγμή σε μορφή που εγκαθίσταται στον υπολογιστή μας! Όσο για λεξικά που καλύπτουν τον συνδυασμό των ελληνικών με άλλες δημοφιλείς γλώσσες, οι επιλογές είναι εξαιρετικά περιορισμένες.
- Ως προς τα λεξικά που καλύπτουν την ορολογία εξειδικευμένων πεδίων, μπορούμε να πούμε χωρίς υπερβολή ότι η παραγωγή τους σταμάτησε τον πρώτο καιρό της οικονομικής κρίσης. Με δυσκολία μπορεί κανείς να βρει τεχνικό λεξικό που έχει εκδοθεί μετά το 2010 και, αναπόφευκτα, η νέα ορολογία που προκύπτει καθημερινά σε δεκάδες εξειδικευμένα πεδία δεν καλύπτεται.
- Τέλος, σε ό,τι αφορά τα λεξικά για φορητές συσκευές (κινητό και ταμπλέτα), υπάρχουν μεν διάφορα, αλλά τα περισσότερα είναι αμφίβολης προέλευσης και ποιότητας. Μετά το Word Reference το χάος! Υπάρχουν, μάλιστα, αρκετές εφαρμογές που αυτοδιαφημίζονται ως λεξικά, αλλά στην πραγματικότητα είναι υποτυπώδεις διεπαφές μηχανικής μετάφρασης.
Τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε από τα παραπάνω; Η παραγωγή λεξικών, ένα εξ ορισμού δύσκολο και χρονοβόρο εγχείρημα, φαίνεται να περιορίζεται στα μεγάλα μονόγλωσσα γενικά λεξικά. Οι λόγοι είναι πολλοί και ποικίλοι: η ευρεία διάδοση ορολογικών πόρων όπως η ΙΑΤΕ και το φόρουμ της πύλης translatum, η οικονομική κρίση αλλά και η μικρής κλίμακας οικονομία της χώρας μας, η έλλειψη λεξικογραφικής εκπαίδευσης, η ολοένα και πιο έντονη αίσθηση ότι μπορούμε να βρούμε οτιδήποτε θέλουμε με μια αναζήτηση στη μηχανή της Google κ.ά. Ίσως αυτή η εξέλιξη να φαίνεται λογική, αλλά κατά τη γνώμη μας κρύβει τον κίνδυνο να αποξενωθεί η νέα γενιά μαθητών από το λεξικό ως εργαλείο έρευνας και να φτωχύνει κατά πολύ η εργαλειοθήκη όσων ασχολούνται με τα γλωσσικά επαγγέλματα. Κι αυτό μόνο θετικό δεν είναι...
Καλωσορίζουμε, λοιπόν, τη διαδικτυακή έκδοση του Χρηστικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας, καθώς και το συνδρομητικό Μεγάλο Ηλεκτρονικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, και ελπίζουμε να δούμε σύντομα και κάποια από τα δημοφιλή αγγλοελληνικά/ελληνοαγγλικά λεξικά της αγοράς να αποκτούν και ψηφιακή έκδοση. Γιατί δεν μπορούμε να διανοηθούμε ότι οι επόμενες γενιές μαθητών θα μάθουν αγγλικά μόνο με το Word Reference!
Πρώτα δικά μου σχόλια:
Θεωρώ απαραίτητο να γίνουν μερικές προσθήκες για χρήσιμα λεξικά που κυκλοφορούν. Στα διαδικτυακά λεξικά πρέπει να προσθέσω τη lexigram του Γιώργου Μαλακού, με συνώνυμα, αντίθετα και κλίση λέξεων, που είναι απαραίτητα εργαλεία για μεταφραστές (εκτός από άλλα εργαλεία για εκπαιδευτικούς) και ανανεώνονται συνεχώς. Συντηρείται με μια πολύ μικρή ετήσια συνδρομή, όπως άλλωστε και το ΜΗΛΝΕΓ.
Στα διαδικτυακά βοηθήματα θα προσέθετα τις σελίδες του ελληνικού Wiktionary και το slang.gr, αν και είναι έργα πληθοπορισμού, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της προσέγγισης.
Βοήθεια σε μεταφραστές δεν δίνει μόνο το φόρουμ του translatum, αλλά επίσης το ProZ.com, η Lexilogia, το φόρουμ του WordReference, η Ομάδα Greek Translation Professionals στο Facebook, και το Hellenic Network for Terminology στο Facebook και στο διαδίκτυο). Πείτε μου αν ξεχνάω κάποιο.
Τα έντυπα λεξικά έχουν γίνει ασύμφορα για τους εκδότες. Δεν έχουν το αγοραστικό κοινό που είχαν άλλοτε και γερνάνε γρήγορα. Ίσως θα πρέπει να στηρίζουμε προσπάθειες όπως του ΜΗΛΝΕΓ και της Lexigram, αλλιώς θα περιμένουμε χορηγούμενα έργα όπως της Ακαδημίας.
Περισσότερα δικά μου σχόλια μετά και από τα δικά σας.
