Erin McKean redefines the dictionary

[nickel]

Ήθελα να βάλω κάποιον τίτλο παρμένο από το κείμενο της παρουσίασης. Μήπως Paper is the enemy of words; Ή Words and enthusiasm are the recipe for lexicography; Τελικά έβαλα τον ίδιο τίτλο που έχει το βίντεο της παρουσίασης στη σελίδα του TED (Technology, Entertainment, Design). Δεν υπάρχει σε γιουτιουμπάκι, δείτε το εκεί· εδώ απλώς μεταφέρω το κείμενο της παρουσίασης και υπάρχουν πολλά και διάφορα που θα μπορούσε να συζητήσει κανείς σε σχέση με τα λεξικά, το ρόλο και τη λειτουργία τους σήμερα.

http://www.ted.com/talks/erin_mckean_redefines_the_dictionary.html

Now, have any of y’all ever looked up this word? You know, in a dictionary? (Laughter) Yeah, that’s what I thought. How about this word? Here, I’ll show it to you: Lexicography: the practice of compiling dictionaries. Notice — we’re very specific. That word “compile.” The dictionary is not carved out of a piece of granite, out of a lump of rock. It’s made up of lots of little bits. It’s little discrete — that’s spelled D-I-S-C-R-E-T-E — bits. And those bits are words.

Now one of the perks of being a lexicographer — besides getting to come to TED — is that you get to say really fun words, like lexicographical. Lexicographical has this great pattern — it’s called a double dactyl. And just by saying double dactyl, I’ve sent the geek needle all the way into the red. But “lexicographical” is the same pattern as “higgledy-piggledy.” Right? It’s a fun word to say, and I get to say it a lot. Now, one of the non-perks of being a lexicographer is that people don’t usually have a kind of warm, fuzzy, snuggly image of the dictionary. Right? Nobody hugs their dictionaries. But what people really often think about the dictionary is, they think more like this. Just to let you know, I do not have a lexicographical whistle. But people think that my job is to let the good words make that difficult left hand turn into the dictionary, and keep the bad words out.

But the thing is, I don’t want to be a traffic cop. For one thing, I just do not do uniforms. And for another — deciding what words are good and what words are bad is actually not very easy. And it’s not very fun. And when parts of your job are not easy or fun, you kind of look for an excuse not to do them. So if I had to think of some kind of occupation as a metaphor for my work, I would much rather be a fisherman. I wanna throw my big net into the deep blue ocean of English and see what marvelous creatures I can drag up from the bottom. But why do people want me to direct traffic, when I would much rather go fishing? Well, I blame the Queen. Why do I blame the Queen? Well, first of all, I blame the Queen because it’s funny. But secondly, I blame the Queen because dictionaries have really not changed. Our idea of what a dictionary is has not changed since her reign. The only thing Queen Victoria would not be amused by in modern dictionaries is our inclusion of the F-word, which has happened in American dictionaries since 1965. So, there’s this guy, right? Victorian era. James Murray, first editor of the Oxford English Dictionary. I do not have that hat. I wish I had that hat. So he’s really responsible for a lot of what we consider modern in dictionaries today. When a guy who looks like that — in that hat — is the face of modernity, you have a problem. And so, James Murray could get a job on any dictionary today. There’d be virtually no learning curve.

And of course, a few of us are saying: Computers! Computers! What about computers? The thing about computers is — I love computers. I mean, I’m a huge geek, I love computers. I would go on a hunger strike before I let them take away Google Book Search from me. But computers don’t do much else other than speed up the process of compiling dictionaries. They don’t change the end result. Because what a dictionary is, is it’s Victorian design merged with a little bit of modern propulsion. It’s steampunk. What we have is an electric velocipede. You know, we have Victorian design with an engine on it. That’s all! The design has not changed.

And OK, what about online dictionaries, right? Online dictionaries must be different. This is the Oxford English Dictionary Online, one of the best online dictionaries. This is my favorite word, by the way: Erinaceous: Pertaining to the hedgehog family; of the nature of a hedgehog. Very useful word. So look at that. Online dictionaries right now are paper thrown up on a screen. This is flat. Look how many links there are in the actual entry: two! Right? Those little buttons — I had them all expanded except for the date chart. So there’s not very much going on here. There’s not a lot of clickiness. In fact, online dictionaries replicate almost all the problems of print, except for searchability. And when you improve searchability, you actually take away the one advantage of print, which is serendipity. Serendipity is when you find things you weren’t looking for because finding what you are looking for is so damned difficult.

So now, when you think about this, what we have here is a ham butt problem. Does everyone know the ham butt problem? Woman’s making a ham for a big family dinner. She goes to cut the butt off the ham and throw it away, and she looks at this piece of ham and she’s like, “This is a perfectly good piece of ham. Why am I throwing this away?” She thinks, “Well my mom always did this.” So she calls up Mom, and she says, “Mom, why’d you cut the butt off the ham when you’re making a ham?” She says, “I don’t know, my mom always did it!” So they call Grandma, and Grandma says, “My pan was too small!”

So it’s not that we have good words and bad words — we have a pan that’s too small! You know, that ham butt is delicious! There’s no reason to throw it away. The bad words — see, when people think about a place and they don’t find a place on the map, they think, “This map sucks!” When they find a nightspot or a bar and it’s not in the guidebook, they’re like, “Ooh, this place must be cool! It’s not in the guidebook.” When they find a word that’s not in the dictionary, they think, “This must be a bad word.” Why? It’s more likely to be a bad dictionary. Why are you blaming the ham for being too big for the pan? So you can’t get a smaller ham. The English language is as big as it is.

So if you have a ham butt problem, and you’re thinking about the ham butt problem, the conclusion it leads you to is inexorable and counter-intuitive: paper is the enemy of words. How can this be? I mean, I love books. I really love books. Some of my best friends are books. But the book is not the best shape for the dictionary. Now they’re gonna think “Oh, boy. People are gonna take away my beautiful, paper dictionaries?” No. There will still be paper dictionaries. When we had cars — when cars became the dominant mode of transportation, we didn’t round up all the horses and shoot them. You know, there’re still gonna be paper dictionaries, but it’s not going to be the dominant dictionary. The book-shaped dictionary is not going to be the only shape dictionaries come in. And it’s not going to be the prototype for the shapes dictionaries come in.

So think about it this way: if you’ve an artificial constraint, artificial constraints lead to arbitrary distinctions and a skewed worldview. What if biologists could only study animals that made people go, “Aww.” Right? What if we made aesthetic judgments about animals, and only the ones we thought were cute were the ones that we could study? We’d know a whole lot about charismatic megafauna, and not very much about much else. And I think this is a problem. I think we should study all the words, because when you think about words, you can make beautiful expressions from very humble parts. Lexicography is really more about material science. We are studying the tolerances of the materials that you use to build the structure of your expression: your speeches and your writing. And then often people say to me, “Well, OK — how do I know that this word is real?” They think, “OK, if we think words are the tools that we use to build the expressions of our thoughts, how can you say that screwdrivers are better than hammers? How can you say that a sledgehammer is better than a ball-peen hammer? They’re just the right tool for the job.”

And so people say to me, “How do I know if a word is real?” You know, anyone that’s read a children’s book knows that love makes things real. If you love a word, use it. That makes it real. Being in the dictionary is an artificial distinction. It doesn’t make a word any more real than any other way. If you love a word, it becomes real. So if we’re not worrying about directing traffic, if we’ve transcended paper, if we are worrying less about control and more about description, then we can think of the English language as being this beautiful mobile. And any time one of those little parts of the mobile changes, is touched — any time you touch a word, you use it in a new context, you give it a new connotation, you verb it — you make the mobile move. You didn’t break it; it’s just in a new position, and that new position can be just as beautiful.​

 

[nickel]

Now, if you’re no longer a traffic cop — the problem with being a traffic cop is there can only be so many traffic cops in any one intersection, or the cars get confused. Right? But if your goal is no longer to direct the traffic, but maybe to count the cars that go by, then more eyeballs are better. You can ask for help! If you ask for help, you get more done. And we really need help. Library of Congress: 17 million books. Of which half are in English. If only one out of every 10 of those books had a word that’s not in the dictionary in it, that would be equivalent to more than two unabridged dictionaries.

And I find an un-dictionaried word — a word like “un-dictionaried,” for example — in almost every book I read. What about newspapers? Newspaper archive goes back to 1759. 58.1 million newspaper pages. If only one in 100 of those pages had an un-dictionaried word on it, it would be an entire other OED. That’s 500,000 more words. So that’s — that’s a lot. And I’m not even talking about magazines, I’m not talking about blogs — and I find more new words on BoingBoing in a given week than I do in Newsweek or Time. There’s a lot going on there.

And I’m not even talking about polysemy, which is the greedy habit some words have of taking more than one meaning for themselves. So if you think of the word “set” — a set can be a badger’s burrow, a set can be one of the pleats in an Elizabethan ruff — and there’s one numbered definition in the OED. The OED has 33 different numbered definitions for set. Tiny little word, 33 numbered definitions. One of them is just labeled “miscellaneous technical senses.” Do you know what that says to me? That says to me it was Friday afternoon and somebody wanted to go down the pub. That’s a lexicographical cop-out, to say, “miscellaneous technical senses.”

So we have all these words, and we really need help! And the thing is, we could ask for help — asking for help’s not that hard. I mean, lexicography is not rocket science. See, I just gave you a lot of words and a lot of numbers, and this is more of a visual explanation. If we think of the dictionary as being the map of the English language, these bright spots are what we know about and the dark spots are where we are in the dark. If that was the map of all the words in American English, we don’t know very much. And we don’t even know the shape of the language. If this was the dictionary — if this was the map of American English — look, we have a kind of lumpy idea of Florida, but there’s no California! We’re missing California from American English. We just don’t know enough, and we don’t even know that we’re missing California. We don’t even see that there’s a gap on the map.

So again, lexicography is not rocket science. But even if it were, rocket science is being done by dedicated amateurs these days. You know? It can’t be that hard to find some words! So, enough scientists in other disciplines are really asking people to help, and they’re doing a good job of it. For instance: there’s eBird, where amateur birdwatchers can upload information about their bird sightings. And then ornithologists can go and help track populations, migrations, et cetera.

And there’s this guy Mike Oates. Mike Oates lives in the U.K. He’s a director of an electroplating company. He’s found more than 140 comets. He’s found so many comets, they named a comet after him. It’s kind of out past Mars — it’s a hike. I don’t think he’s getting his picture taken there anytime soon. But he found 140 comets without a telescope. He downloaded data from the NASA SOHO satellite, and that’s how he found them. If we can find comets without a telescope, shouldn’t we be able to find words?

Now, y’all know where I’m going with this. Because I’m going to the Internet, which is where everybody goes. And the Internet is great for collecting words, because the Internet’s full of collectors. And this is a little-known technological fact about the Internet, but the Internet is actually made up of words and enthusiasm. And words and enthusiasm actually happen to be the recipe for lexicography. Isn’t that great? So there are a lot of really good word-collecting sites out there right now, but the problem with some of them is that they’re not scientific enough. They show the word, but they don’t show any context: Where did it come from? Who said it? What newspaper was it in? What book?

Because a word is like an archaeological artifact. If you don’t know the provenance or the source of the artifact, it’s not science — it’s a pretty thing to look at. So a word without its source is like a cut flower. You know — it’s pretty to look at for a while, but then it dies. It dies too fast. So this whole time I’ve been saying, “The dictionary, the dictionary, the dictionary, the dictionary.” Not “a dictionary,” or “dictionaries.” And that’s because — well, people use the dictionary to stand for the whole language. They use it synecdochically — and one of the problems of knowing a word like “synecdochically” is that you really want an excuse to say “synecdochically.” This whole talk has just been an excuse to get me to the point where I could say “synecdochically” to all of you. So I’m really sorry. But when you use a part of something — like the dictionary is a part of the language, or a flag stands for the United States, a symbol of the country — then you’re using it synecdochically. But the thing is, we could make the dictionary the whole language. If we get a bigger pan, then we can put all the words in. We can put in all the meanings. Doesn’t everyone want more meaning in their lives? And we can make the dictionary not just be a symbol of the language — we can make it be the whole language.

You see, what I’m really hoping for is that my son — who turns seven this month — I want him to barely remember that this is the form factor that dictionaries used to come in. This is what dictionaries used to look like. I want him to think of this kind of dictionary as an eight-track tape. It’s a format that died because it wasn’t useful enough. It wasn’t really what people needed. And the thing is, if we can put in all the words, no longer have that artificial distinction between good and bad, we can really describe the language like scientists. We can leave the aesthetic judgments to the writers and the speakers. If we can do that, then I can spend all my time fishing and I don’t have to be a traffic cop anymore. Thank you very much for your kind attention.​

Erin McKean is Chief Consulting Editor, American Dictionaries for Oxford University Press, and the editor of VERBATIM: The Language Quarterly. She has wanted to be a lexicographer since she was eight years old, and calls herself a ‘dictionary evangelist’. She lives in Chicago and she’s terrible at Scrabble™. Her web site is: http://www.dictionaryevangelist.com/

TED stands for Technology, Entertainment, Design. It started out (in 1984) as a conference bringing together people from those three worlds. Since then its scope has become ever broader. Their motto is: Riveting talks by remarkable people, free to the world.

Το TED καλεί εθελοντές μεταφραστές να υποτιτλίσουν τις ομιλίες σε άλλες γλώσσες.
Σε αυτή τη σελίδα θα βρείτε ομιλίες που έχουν ελληνικό υποτιτλισμό.

 

[nickel]

Τελικά, υπάρχει και στο YouTube:

 

[daeman]

Το TED καλεί εθελοντές μεταφραστές να υποτιτλίσουν τις ομιλίες σε άλλες γλώσσες. Σε αυτή τη σελίδα θα βρείτε ομιλίες που έχουν ελληνικό υποτιτλισμό.

Καλημέρα!
Με εντυπωσίασε το γεγονός ότι αυτή η εξαιρετική ομιλία/παρουσίαση - όπως άλλωστε οι περισσότερες στο TED, όπου συγκεντρώνονται άνθρωποι με βαθιά γνώση αλλά και ευρεία άποψη του αντικειμένου τους - πέρα από το ότι ήταν μεστή, συναρπαστική, έξυπνα οργανωμένη και διατυπωμένη και συχνά-πυκνά αστεία για να διατηρήσει το ενδιαφέρον του κοινού (χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής των αρχών και μεθόδων υλοποίησης μιας παρουσίασης), ήταν επίσης απλά και εύστοχα διατυπωμένη, καθόλου πομπώδης, ελιτίστικη και αφ' υψηλού αλλά κατάλληλη τόσο για αρχάριους όσο και για προχωρημένους. Θα μπορούσε ίσως άνετα να σταθεί ακόμη και ως τηλεοπτική εκπομπή-εισαγωγή στο θέμα.
Δεν θα επιμείνω στην ουσία της, επειδή μπορεί να έγραφα σεντόνια ολόκληρα για το μάλλον αυτονόητο: ότι με την παγκόσμια δικτύωση μπορούμε πλέον να συμβάλουμε όλοι, άσχετα με σπουδές και ειδικότητες, ώστε να παραχθούν εκθετικά ποσά γνώσης, τεκμηριωμένης και "δουλεμένης" (μετά από ανάλυση και συζήτηση, δηλαδή) και να συμπληρωθεί και να ενοποιηθεί η ήδη υπάρχουσα με απώτερο σκοπό, στη λεξικογραφία τουλάχιστον, "το λεξικό να γίνει η γλώσσα", όπως καταλήγει. (Χαρακτηριστικά τα παραδείγματα που αναφέρει περί ορνιθολογίας και ανακάλυψης ουράνιων σωμάτων, αλλά και άλλα όπως το http://en.wikipedia.org/wiki/SETI@home, που όμως δεν απαιτεί καμία παρέμβαση του χρήστη, αλλά ίσως και γι' αυτό τον λόγο αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο συμμετοχικό υπολογιστικό σύστημα του πλανήτη). Το μόνο που απαιτείται είναι η αγάπη για το αντικείμενο και η θεωρητικά απαραίτητη σε όλους (αλλά και δύσκολη για πολλούς) ικανότητα της συ(νανα)ζήτησης. Κάτι παρόμοιο με τη Wikipedia, δηλαδή, ή σαν αυτό που προσπαθούμε τις περισσότερες φορές να κάνουμε εδώ, συνειδητά ή όχι.

Πάντως, αυτό που είδα στις σελίδες του TED όπου παραπέμπεις, Νίκελ, είναι απλή μετάφραση και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί υποτιτλισμός, λόγω παντελούς ανυπαρξίας χρονισμού. Βλέποντας εκείνο το subtitling made possible by NOKIA, υποψιάζομαι ότι η Νόκια έχει αναπτύξει κάποιο λογισμικό που παίρνει τη μετάφραση και τη σκορπίζει κάτω από το βίντεο. Είναι όμως απαράδεκτη η ποιότητα του υποτιτλισμού που παράγεται έτσι. (Η επαγγελματική διαστροφή με ώθησε να δω τη μετάφραση 2-3 ομιλιών και σε αρκετά σημεία δεν μπορώ να πω ότι ενθουσιάστηκα.) Εξάλλου, πολλές από τις ομιλίες είναι πολύ δύσκολο να υποτιτλιστούν, λόγω της ξέφρενης ταχύτητας ομιλίας.
Θα ήταν ευχής έργο αν μπορούσαμε να αφιερώσουμε χρόνο και κόπο για την εθελοντική μετάφραση των ομιλιών/παρουσιάσεων (όχι επειδή οι οργανωτές/χορηγοί κλπ δεν έχουν τα χρήματα να διαθέσουν για κάτι τέτοιο, αλλά γιατί είναι ενδιαφέρουσα πρόκληση), αλλά για πολλούς η μόνη ίσως περίοδος που αυτό θα ήταν εφικτό είναι εκείνη η ιερή και πολύτιμη των διακοπών...

 

[Alexandra]

Έκανα registration και δήλωσα επιθυμία να μεταφράσω μια ομιλία. Δεν είναι δύσκολο, σου επιτρέπουν να αναλάβεις μόνο ένα πρότζεκτ τη φορά και σου δίνουν ένα μήνα προθεσμία. Ας κάνουμε και λίγη εθελοντική εργασία :)

 

[drsiebenmal]

Κάποια στιγμή πρέπει να το πάρω απόφαση περάσω από το εργαστήρι σου να μάθω να υποτιτλίζω (έχω πει ότι με τρομοκρατεί η ιδέα; ) Πάντως αν είναι να γίνεται έτσι η δουλειά, όπου επί μισό λεπτό στην αρχή παίζει κείμενο στην οθόνη στα αγγλικά και αντί για μετάφραση βλέπουμε απλώς ένα (μουσική) --επειδή, υποθέτω, δεν έχουν βαλει τους τίτλους στο σενάριο....

 

[Alexandra]

Όπως έχω πει πολλές φορές, για έναν καλό μεταφραστή ο υποτιτλισμός είναι παιχνιδάκι. Το πρόβλημα είναι όταν τα νέα παιδιά ξεκινάνε αυτή τη δουλειά πολύ νωρίς, πριν γίνουν καλοί μεταφραστές.

 

[daeman]

Κάποια στιγμή πρέπει να το πάρω απόφαση περάσω από το εργαστήρι σου να μάθω να υποτιτλίζω (έχω πει ότι με τρομοκρατεί η ιδέα; ) Πάντως αν είναι να γίνεται έτσι η δουλειά, όπου επί μισό λεπτό στην αρχή παίζει κείμενο στην οθόνη στα αγγλικά και αντί για μετάφραση βλέπουμε απλώς ένα (μουσική) --επειδή, υποθέτω, δεν έχουν βαλει τους τίτλους στο σενάριο....

Αυτό ακριβώς εννοούσα γράφοντας ότι αυτό το πράγμα δεν είναι υποτιτλισμός· το παραγόμενο αποτέλεσμα - από το λογισμικό της Νόκια, όπως εικάζω, γιατί είναι αδιανόητο να το έφτιαξε υποτιτλιστής - είναι σχεδόν άχρηστο για τον θεατή. Καλύτερα να είχε τη μετάφραση μπροστά του και να τη συμβουλεύεται.
Όσο για τον υποτιτλισμό έχει δίκιο η Αλεξάνδρα: μη μασάς.
Σκέψου το κάπως έτσι: Είσαι μεταφραστής λογοτεχνίας, π.χ. Κάποια στιγμή σου αναθέτουν να φτιάξεις ένα ευρετήριο. Στην αρχή μπορεί να πεις "Τι 'ν' τούτ;" και να σου φανεί βουνό, αλλά όταν το ψάξεις και ασχοληθείς λίγο σοβαρά, μαθαίνεις σιγά-σιγά τα κόλπα με την εμπειρία και πιο γρήγορα από τα λάθη, τα δικά σου και των άλλων. Άρα, αν το θέλεις, κάν' το και πρόσεξε τις δουλειές άλλων για να το μάθεις. Όλα αυτά είναι απλουστευμένα, βέβαια, κάθε δουλειά έχει τα μυστικά της, αλλά σε γενικές γραμμές ισχύουν. Εγώ τουλάχιστον, κάνοντας και μεταφράσεις και υποτιτλισμούς, καταλήγω ότι ο υποτιτλισμός είναι το λακωνίζειν της μετάφρασης, εξαιτίας των περιορισμών που επιβάλλει ο χρόνος, ο χώρος και η απαίτηση για απόλυτη σαφήνεια ώστε να μην προβληματίζεται ο θεατής. Η σχιζοφρένεια επέρχεται όταν την ίδια μέρα κληθείς και να μεταφράσεις και να υποτιτλίσεις. Απ' τα ψηλά στα χαμηλά κι απ' τα πολλά στα λίγα (όχι οικονομικά, αλλά από άποψη θεματολογίας, συνήθως, και των περιθωρίων που έχεις). Καλή αρχή, αν το δοκιμάσεις. Κι αν χρειαστείς βοήθεια, εδώ είμαστε, όσο μπορούμε!

 

[Isiliel]

(Ζητώ προκαταβολικά συγγνώμη για τη μεγάλη έκταση της δημοσίευσής μου)

Καλημέρα σε όλους.

Παρακολουθώ εδώ και καιρό το φόρουμ σαν επισκέπτρια, αφού οι συζητήσεις σας έχουν μεγάλο ενδιαφέρον για μένα που τα τελευταία χρόνια ωρίμασε μέσα μου η αγάπη για τη γλώσσα.

Αποφάσισα να γραφτώ με αφορμή αυτό το θέμα, μια που πρόσφατα ανέλαβα και έφερα εις πέρας την απόδοση της ομιλίας της Erin McKean στα Ελληνικά.

Δεν είμαι επαγγελματίας μεταφράστρια γι' αυτό κάθε παρατήρηση που θα είχατε να μου κάνετε, είναι για μένα πολύτιμη -αν φυσικά έχετε το χρόνο να δείτε την ομιλία στα Ελληνικά.
(http://www.ted.com/talks/lang/eng/erin_mckean_redefines_the_dictionary.html)

Ο υποτιτλισμός στο TED γίνεται μέσω μιας ιστοσελίδας (www.dotsub.com) που προϋπήρχε του θεσμού. Δεν ξέρω δηλαδή ποια είναι η συμμετοχή της Nokia, εκτός ίσως από τη χρηματοδότηση του έργου.
Ο χρονισμός δίδεται έτοιμος καθώς και η αγγλική απομαγνητοφώνηση και οι εθελοντές μεταφραστές βάζουν στα πεδία τη μετάφραση της γλώσσας τους.
Μπορείτε να δοκιμάσετε το σύστημα σε αυτή την ιστοσελίδα, όπου έχουν αναρτήσει ένα demo: http://dotsub.com/demo.jsp

Αυτό σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα, είναι όμως το καλύτερο που έχουμε αυτή τη στιγμή για να προσφέρουμε τις ομιλίες του TED σε Έλληνες που δεν γνωρίζουν Αγγλικά.

Μέχρι στιγμής έχουν ολοκληρωθεί 137 ομιλίες στα Ελληνικά, (όταν για παράδειγμα οι Ισπανοί έχουν γύρω στις 600...), πάντως το σύστημα είναι απλό και εύχρηστο.

Κάθε ομιλία, αφού μεταφραστεί, δίδεται σε δεύτερο εθελοντή για διορθώσεις. Μπορεί κανείς να αναλαμβάνει μόνο διορθώσεις εάν δεν έχει αρκετό χρόνο να ασχοληθεί με τις μεταφράσεις.

Φυσικά, επειδή οι περισσότεροι δεν είμαστε μεταφραστές, οι αποδόσεις μας ίσως είναι λίγο στεγνές ή άλλοτε φλύαρες. Προσωπικά προσπαθώ να αποδίδω το νόημα χωρίς να χάνεται η ροή του λόγου και η φράση να "στέκει" όταν διαβάζεται από Έλληνες.

Για παράδειγμα, αποφεύγω να μεταφράζω το "And" στην αρχή της πρότασης -κάτι που οι περισσότεροι ομιλητές χρησιμοποιούν κατά κόρον- αφού νιώθω πως κουράζει τον ακροατή/αναγνώστη. Τι θα είχατε να μου προτείνετε πάνω σ' αυτό;

Τέλος, για να επιστρέψουμε στην υπέροχη ομιλία της Έριν, έχω να σας προτείνω μια ακόμη ομιλία της που δόθηκε για τη Google. Πιστεύω πως θα τη βρείτε ενδιαφέρουσα:

http://www.youtube.com/watch?v=XCB50IGTeyQ&feature=player_embedded

10 πράγματα που η Έριν Μακίν, θα ήθελε να γνωρίζουμε για τα λεξικά

1. Τα λεξικά είναι εργαλεία. Δεν υπάρχει ένα λεξικό για όλες τις δουλειές. Βρείτε το λεξικό που ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες σας και τη νοοτροπία σας.
2. Το πρώτο πράγμα που θα έπρεπε να κάνετε –αλλά δεν το κάνει σχεδόν κανείς- είναι να διαβάσετε τα εισαγωγικά σημειώματα του λεξικού. Η εισαγωγή είναι το εγχειρίδιο οδηγιών του λεξικού που μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τη δομή του, τον τρόπο παρουσίασης των λημμάτων κτλ.
3. Το λεξικό δεν είναι το δημοτολόγιο των λέξεων και η ένταξη μιας λέξης στο λεξικό δεν είναι τιμητική διάκριση. Οι λεξικογράφοι προσπαθούν να συγκεντρώσουν τις λέξεις τις οποίες γνωρίζουν με βεβαιότητα ότι υπάρχουν επειδή έχουν ενδείξεις και θα ήταν χρήσιμες για όποιον μιλά ή γράφει. Είναι η εργαλειοθήκη των ομιλητών και των συγγραφέων. Δεν είναι όμως οι λέξεις που βρίσκουμε στο λεξικό οι μοναδικές λέξεις που υπάρχουν και χρησιμοποιούνται.
4. Οι λεξικογράφοι δεν αγαπούν απαραίτητα όλες τις λέξεις που συμπεριλαμβάνουν στα λεξικά. Εντάσσονται στο λεξικό επειδή οι άνθρωποι τις χρησιμοποιούν και οι λεξικογράφοι δεν μπορούν να τις αγνοήσουν. Ακόμη κι αν υπάρχουν λέξεις που προσβάλλουν μερίδα ανθρώπων, οι λεξικογράφοι τις περιλαμβάνουν στα λεξικά χρησιμοποιώντας σχετικές σημειώσεις για τη κακή χρήση που ενδεχομένως τους γίνεται.
5. Διαβάστε ολόκληρο το λήμμα ώστε να έχετε την πλήρη εικόνα της λέξης και της χρήσης της. Η έννοια που ψάχνετε μπορεί να βρίσκεται στο τέλος του λήμματος. Εξάλλου, κανένα λήμμα δεν χρειάζεται πάνω από μισή ώρα για να αναγνωσθεί ολόκληρο.
6. Τα λεξικά έχουν ημερομηνία λήξεως. Ανανεώνετε τακτικά τα λεξικά σας. Καθώς η γλώσσα εξελίσσεται νέα λήμματα και έννοιες προστίθενται και κάποιες λέξεις που δεν χρησιμοποιούνται πια, αφαιρούνται.
7. Προτιμήστε τα λεξικά που βασίζονται σε αποδεικτικά στοιχεία και όχι στις πίστεις των λεξικογράφων τους.
8. Τα λεξικά είναι σαν τα παγόβουνα. Μόνο το 10% της επιστημονικής έρευνας για τις ρίζες και την ετυμολογία των λέξεων φτάνει να εκτυπωθεί. Το μεγαλύτερο μέρος της μελέτης παραμένει στα αρχεία των λεξικογράφων επειδή δεν είναι δυνατόν να περιληφθεί στο εκτυπωμένο λεξικό.
9. Μην παρασύρεστε από γλαφυρές ετυμολογίες. Όσο πιο συγκλονιστική μοιάζει να είναι η ιστορία μιας λέξης, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να είναι ψευδής.
10. Με την ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και του πολιτισμού, γεννάται η ανάγκη δημιουργίας όλο και περισσότερων νέων λέξεων. Οι λέξεις που θα καταφέρουν όμως να ενταχθούν στο λεξικό είναι αναγκαίο να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια. Εάν αγαπάτε μια λέξη, χρησιμοποιήστε την. Οι λέξεις που φτάνουν να καταχωρηθούν στα λεξικά είναι συνήθως λιγότερο χιουμοριστικές και περισσότερο χρήσιμες.

Σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία.

 

[YiannisMark]

Καλώς ήρθες! (Δήμητρα; )
Ήθελα απλώς να πω ότι μου άρεσε πολύ ο υποτιτλισμός του αποσπάσματος και ότι δεν βρήκα λάθη χρονισμού. Υπόψη ότι δεν το είδα με κριτική ματιά, αλλά καθαρά ως απλός θεατής - δεν είμαι υποτιτλιστής.
Για να το θέσω διαφορετικά: ως απλός θεατής, δεν με απασχολεί αν και κατά πόσο ένας υποτιτλισμός πληροί τους όποιους κανόνες του υποτιτλισμού, που δεν τους γνωρίζω κιόλας. Με νοιάζει όμως να βγάζω νόημα, να μην χάνονται σημεία και να μην υπάρχουν γκάφες. Το αν ο κος Μπάμπης που μου έβαψε το σπίτι ακολούθησε τις σωστές διαδικασίες ανάμειξης των χρωμάτων ή χρησιμοποίησε τις καθιερωμένες κινήσεις του πινέλου, λίγο με απασχολεί. Μου αρκεί που έκανε σωστή δουλειά

 

[nickel]

Καλησπέρα, Isiliel. Θα ήθελα να σε καλωσορίσω κι εγώ στην παρέα, να συμφωνήσω με τον προλαλήσαντα και να σας ευχαριστήσω για τη δουλειά σας, όλους εσάς που κάνετε εθελοντικές μεταφράσεις. Υπάρχουν τόσες ιστοσελίδες μεταφρασμένες από μηχανές, που είναι παρήγορο όταν κάποιοι ιστότοποι δεν καταφεύγουν σ’ αυτή τη λύση. Ακόμα κι όταν μια εθελοντική μετάφραση δεν είναι άψογη, δεν παύει να είναι μια λύση και μάλιστα μια λύση χίλιες φορές καλύτερη από τη μηχανική. Άλλωστε, ένας χώρος σαν το Ted θα μπορούσε να λειτουργήσει και σαν χώρος άσκησης για μαθητευόμενους επαγγελματίες μεταφραστές.

Μια και συζητάμε πολύ αυτό τον καιρό για την απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων: Η μετάφραση ίσως είναι το πιο ανοιχτό επάγγελμα. Πολλοί νομίζουν ότι μπορούν να κάνουν μεταφράσεις, έστω και για ένα χαρτζιλίκι. Οι επαγγελματίες μεταφραστές, αυτοί που επιδιώκουν τον βιοπορισμό από τη μετάφραση και που έχουν επενδύσει αρκετά για να γίνουν καλοί μεταφραστές, συχνά θυμώνουν όταν βλέπουν τους λάθος ανθρώπους να κάνουν μεταφράσεις με λάθη.

Ο θυμός τους είναι δικαιολογημένος όταν άνθρωποι που δεν έχουν επενδύσει χρόνο και μεράκι κάνουν τους μεταφραστές ρίχνοντας τις τιμές και φέρνοντας αναστάτωση στην αγορά. Ίσως κι όταν οι λάθος άνθρωποι κάνουν τις λάθος μεταφράσεις (αλλά εδώ έχουμε συχνά τους λάθος ανθρώπους να κάνουν τους υπουργούς, οι μεταφραστές μάς μάραναν; ). Δεν συμφωνώ ωστόσο όταν στοχοποιούνται οι εθελοντές που μεταφράζουν από μεράκι, όπως π.χ. στην περίπτωση των υποτίτλων. Πειρατές είναι και αυτό μπορεί να ενοχλεί κάποιους, αλλά δεν μπορούμε να έχουμε την απαίτηση να κάνουν και άψογες μεταφράσεις. Κακά τα ψέματα: η μετάφραση είναι μεράκι, είναι δικαιολογημένος αυτός που αγαπάει το παιχνίδι με τις γλώσσες να θέλει να δοκιμαστεί με την εθελοντική μετάφραση, ενώ ταυτόχρονα έχει και την ικανοποίηση της προσφοράς στην κοινότητα.

Εμείς οι επαγγελματίες μπορεί να γινόμαστε καμιά φορά σκληροί απέναντι στον συνάδελφο, τον άλλο επαγγελματία, όταν αντιλαμβανόμαστε ότι πασάλειψε τη δουλειά, έκλεψε στο ζύγι, δηλαδή δεν έκανε τον κόπο να ανοίξει το λεξικό όσο συχνά το επιβάλλει η τέχνη ή δεν αναρωτήθηκε τι μπορεί να σημαίνουν τα γλωσσικά παραληρήματα στα οποία κατέληξε μεταφράζοντας ένα δυσνόητο απόσπασμα. Δεν μπορούμε ωστόσο να έχουμε απαιτήσεις από τους εθελοντές και, αν υποδεικνύονται κάποια λάθη, είναι γιατί τα ίδια λάθη κινδυνεύουν να κάνουν και οι επαγγελματίες. Μη μας παρεξηγείτε λοιπόν αν δεν είμαστε πάντοτε όσο τρυφεροί θα έπρεπε.

Για την ομιλία της Μακίν νομίζω ότι έχετε κάνει πολύ καλή δουλειά (το λέω στον πληθυντικό γιατί δεν ξέρω τι αναλογεί στον καθένα). Πρώτα απ’ όλα, δεν βρίσκεις ορθογραφικά λάθη (προσέξτε μόνο εκείνο το «χρησιμοποιείστε» — έτσι γραμμένο σημαίνει ότι «κάποιοι σας χρησιμοποιούν». Δείτε αυτό το νήμα.)

Πού και πού δεν έχετε βρει την πιο εύστοχη απόδοση, π.χ. «Εάν αναλογιστούμε το λεξικό σαν το χάρτη» — ένα «φανταστούμε» θα ταίριαζε καλύτερα.

Δεν αντιλήφθηκα να υπάρχουν προβλήματα αποκωδικοποίησης, δηλαδή άλλα να λέει και άλλα να καταλαβαίνετε.

Σε γενικές γραμμές νομίζω ότι ίσως θα πρέπει να γίνεται αυτή η μετάφραση με αρχές υποτιτλισμού, δηλαδή να μεταφράζονται λιγότερα απ’ αυτά που λέγονται, για να προλαβαίνει το μάτι (και το μυαλό). Π.χ. έχει κάπου το αγγλικό «And any time one of those little parts of the mobile changes, is touched -- any time you touch a word, you use it in a new context, you give it a new connotation, you verb it -- you make the mobile move».
Δεν χρειάζεται εκείνη η άσχημη παθητική στη μετάφραση. Θα μπορούσατε να το κόψετε σε «Κάθε φορά που αγγίζετε μια λέξη…». Μου άρεσε από την άλλη που γράψατε «τη χρησιμοποιείτε μέσα σε ένα νέο γλωσσικό περιβάλλον» αντί για «συγκείμενο» ή «περικείμενο».

Σε ολόκληρο το κείμενο νομίζω ότι μόνο μία παράγραφος θέλει καταφανώς αυτή την πιο χαλαρή προσέγγιση:

And of course, a few of us are saying: Computers! Computers! What about computers? The thing about computers is -- I love computers. I mean, I'm a huge geek, I love computers. I would go on a hunger strike before I let them take away Google Book Search from me. But computers don't do much else other than speed up the process of compiling dictionaries. They don't change the end result. Because what a dictionary is, is it's Victorian design merged with a little bit of modern propulsion. It's steampunk. What we have is an electric velocipede. You know, we have Victorian design with an engine on it. That's all! The design has not changed.

Δες πώς θα το μετέφραζα (αν και οι επαγγελματίες υποτιτλιστές θα έκαναν ακόμα πιο καλή δουλειά):

Μερικοί από εμάς αναφωνούν: Υπολογιστές! Τι έχεις να πεις για τους υπολογιστές; Εγώ τους λατρεύω. Είμαι μανιώδης κομπιουτεράκιας. Θα κατέβαινα σε απεργία πείνας αν ήταν να μου στερήσουν την αναζήτηση βιβλίων του Google. Όμως οι υπολογιστές απλώς επιταχύνουν τη διαδικασία σύνταξης των λεξικών. Δεν αλλάζουν το τελικό αποτέλεσμα. Διότι ένα λεξικό σήμερα είναι το παλιό βικτοριανό μοντέλο με ολίγη σύγχρονη προώθηση. Είναι μια ρετροκατασκευή. Ένα ηλεκτρικό πεδιλοστρόφιο. Καταλαβαίνετε. Έχουμε βικτοριανό σχέδιο, με κινητήρα. Αυτό είναι όλο. Το σχέδιο μένει το ίδιο.

Η αλλαγή από «ηλεκτρικό ποδηλατάκι» σε «ηλεκτρικό πεδιλοστρόφιο» δεν με ικανοποιεί. Το «ποδηλατάκι» δεν είναι σωστό, δεν δείχνει ότι πρόκειται για ένα από τα πρώτα μοντέλα του ποδηλάτου. Από την άλλη, το «πεδιλοστρόφιο» δεν είναι καθόλου γνωστό στα ελληνικά, όπως το velocipede στα αγγλικά. Σε υπότιτλο είναι ακόμα μεγαλύτερο το πρόβλημα, γιατί κάνεις τον αναγνώστη να κοντοσταθεί.

Ίσως δεν είναι και το μοναδικό «λάθος» που έχω κάνει στις αλλαγές. Αυτή είναι άλλωστε η γοητεία της μετάφρασης. Όσο και να την πλάθουμε, ποτέ δεν είμαστε βέβαιοι ότι έχουμε φτάσει στο τέλειο. Η επανάπαυση δεν ταιριάζει στον μερακλή της μετάφρασης.

Επειδή, λοιπόν, αγαπητή Isiliel, επιδεικνύεις στην προσέγγισή σου αυτή την επιθυμία για συνεχή βελτίωση, σου εύχομαι να ευχαριστιέσαι πάντα αυτά με τα οποία απασχολείσαι, είτε για χόμπι τα κάνεις είτε για βιοπορισμό.

 

[Alexandra]

...δεν βρήκα λάθη χρονισμού.

Μια μικρή τεχνική λεπτομέρεια: Οι εθελοντές δεν χρονίζουν τους υποτίτλους, μόνο τους μεταφράζουν — δίνονται από το πρόγραμμα στα αγγλικά, κομμένοι και χρονισμένοι.

 

[Isiliel]

Καλώς ήρθες! (Δήμητρα; )

Ναι, εγώ.

Καλώς σας βρήκα! Σας ευχαριστώ όλους για τις απαντήσεις σας και ιδιαίτερα τον nickel για τις πολύτιμες συμβουλές του.

Εκτός από τους δύο εθελοντές, βοήθησε και μια τρίτη μεταφράστρια η οποία είχε αναλάβει την ομιλία πριν από εμάς, αλλά δεν κατάφερε λόγω φόρτου εργασίας να την τελειώσει. Βαλεντίνη, αν διαβάζεις αυτό το νήμα σε ευχαριστούμε.

Πρέπει να πω ότι είχα μεγάλη αγωνία για τις αυθαιρεσίες που χρειάστηκε να κάνουμε όπως για παράδειγμα: Erinaceous= Ακανθοχοιροειδής ή το un-dictionaried = αλεξικογράφητη.

 

[nickel]

Πρέπει να πω ότι είχα μεγάλη αγωνία για τις αυθαιρεσίες που χρειάστηκε να κάνουμε όπως για παράδειγμα: Erinaceous= Ακανθοχοιροειδής ή το un-dictionaried = αλεξικογράφητη.

Καλημέρα. Η αλήθεια είναι ότι κοντοστάθηκα στη δεύτερη. Σκέφτηκα ότι θα ταίριαζε περισσότερο να πείτε αλημματογράφητη (δηλ. το μεταβατικό λημματογραφώ ταιριάζει περισσότερο από το λεξικογραφώ εδώ). Ωστόσο, το συγκεκριμένο παιχνίδι που κάνει η Μακίν με το ρηματοποιημένο dictionary απαιτεί ίσως τολμηρή λεξιπλασία, π.χ. *λεξικώνω, *αλεξίκωτη. Πάλι όμως κάτι τέτοιο θα έκανε τον αναγνώστη να κοντοσταθεί, ίσως δεν πρέπει να είμαστε υπερβολικά τολμηροί. (Σημ. Η δόκιμη λέξη είναι αθησαύριστες.)

Ο ακανθοχοιροειδής δεν με ενόχλησε καθόλου. Στους αρχαίους ο εχίνος ήταν ο σκαντζόχοιρος και ο αχινός (όπως έγινε αργότερα η λέξη). Και όχι μόνο, αλλά αυτές οι σημασίες με ενδιαφέρουν εδώ. Μια πιθανή προέλευση της λέξης είναι η έχις «φίδι, οχιά» (δηλ. ο εχίνος είναι το ζώο που τρώει φίδια). Η έχιδνα σήμερα δεν είναι μόνο η λόγια λέξη για τη οχιά αλλά και η λέξη για τον «ακανθώδη μυρμηγκοφάγο» (echidna).

Πίσω στον εχίνο, που είναι η λέξη που αντιστοιχεί στη λατινική erinaceus. Θα έλεγα ότι η αντίστοιχη για το επίθετο erinaceous είναι η λέξη εχινώδης «ακανθώδης, που μοιάζει με εχίνο». Όμως οι περισσότερες λέξεις με εχινο– σήμερα έχουν να κάνουν με αγκάθια και αχινούς και δεν θυμίζουν ακανθόχοιρους.

Για παράδειγμα, τα εχινόδερμα (π.χ. οι αστερίες) έχουν αγκαθωτό δέρμα. Για τον εχινόκοκκο διαβάζω: «So called because forming little granular bodies, each armed with hooklets and disposed upon the inner wall of the hydatid cysts». Οι αφάνες είχαν σαν επίσημο όνομα το εχινόποδες (στην Κρήτη τις λέμε αχινοπόδια).

Οι όροι εχινίδες, εχινόμορφα, εχινοειδή χρησιμοποιούνται όλοι για τους αχινούς. Ο σκαντζόχοιρος βολεύεται με τη μεσαιωνική του ονομασία (λέει στη Σούδα «ἀκανθόχοιρος, ἐχῖνος χερσαῖος») και έτσι τα Erinaceomorpha βλέπω να μεταφράζονται ακανθοχοιρόμορφα. Οπότε δεν με ξένισε το δικό σας.

 

[nickel]

Όσο για την κακομοίρα την echinacea (The genus name is from the Greek echino, meaning "spiny," due to the spiny central disk), εχινάτσια την ανεβάζουν, εχινάτσεα την κατεβάζουν.

 

[Zazula]

Ναι, αλλά δώσε κι εσύ καμιά απόδοση να σταματήσει το ανεβοκατέβασμα!

 

[Cadmian]

To un-dictionaried μπορεί να μεταφραστεί και ως μη λεξικογραφημένος, -η,-ο χωρίς να προκαλέσει σημάδια απορίας, ή κάνω λάθος;

 

[nickel]

To un-dictionaried μπορεί να μεταφραστεί και ως μη λεξικογραφημένος, -η,-ο χωρίς να προκαλέσει σημάδια απορίας, ή κάνω λάθος;

Το λεξικογραφώ και το λημματογραφώ είναι και τα δύο δόκιμες λέξεις, ενώ το un-dictionaried είναι παντελώς αδόκιμο (στην ομιλία λέει «And I find an un-dictionaried word --a word like "un-dictionaried," for example-- in almost every book I read»), οπότε θα έπρεπε να φτιάξουμε κάτι καινούργιο. Που να μην είναι τόσο προκλητικό όσο αυτά που σκέφτηκα. Προς το παρόν, συμβιβάστηκα κι εγώ με το «αλεξικογράφητη».

 

[Cadmian]

Το αναφέρω σε αντιδιαστολή με το αθησαύριστος, το οποίο ενδεχομένως να παραξένευε αυτούς που βλέπουν το βιντεάκι. Φυσικά και είναι ο δόκιμος όρος, αλλά δεν πάυει να είναι τεχνική ορολογία της λεξικογραφίας και το ζητούμενο είναι να δοθεί λίγο πιο εκλαικευμένα -κατά τη γνώμη μου πάντα.

Απ' την άλλη, η διαφορά που διακρίνω εγώ μεταξύ της λεξικογράφησης και της λημματογράφησης είναι πως η δεύτερη αφορά περισσότερο τη διαδικασία συγκέντρωσης και σορταρίσματος των λημμάτων, ενώ η πρώτη αφορά περισσότερο το τελικό προϊόν αυτής της διαδικασίας, δηλαδή το έτοιμο λεξικό. Δεν είμαι λεξικογράφος, αλλά κάπως έτσι τα'χω στο μυαλό μου -και μ'αυτό το σκεπτικό προσανατολίστηκα στην απόδοση ως μη λεξικογραφημένος.

Ενδέχεται να κάνω και λάθος, οι γνώσεις μου όσον αφορά τον τομέα είναι εντελώς εγκυκλοπαιδικές.

 

[nickel]

Κάτσε να δω αν θα τα πω έτσι που να γίνω κατανοητός τώρα. Δεν υπάρχει κάποιο λάθος σ' αυτά που λες, και ίσως να έχεις δίκιο ότι το αθησαύριστος είναι λιγότερο γνωστός όρος. Η λημματογράφηση είναι προφανώς η διαδικασία καταγραφής σε λήμματα και ο όρος αλημματογράφητος είναι δόκιμος, υπάρχει και στο ΛΝΕΓ. Το ρήμα λεξικογραφώ και η λεξικογράφηση είναι επίσης δόκιμοι όροι, με μια σημασία το «πέρασμα» μιας λέξης σε λεξικό. Ως εδώ συμφωνούμε. Η λέξη αλεξικογράφητος δεν υπάρχει σε λεξικά αλλά υπάρχει σε χρήση. Η αγγλική λέξη που λέει η Μακίν, un-dictionaried, όχι μόνο είναι αδόκιμη, αλλά δεν έχει και πιθανότητα να προκύψει πέρα από παραδοξολογικές διατυπώσεις όπως της Μακίν. (Θα μου πεις, βέβαια, εδώ έπιασε το unputdownable...) Αν θέλαμε λοιπόν να είμαστε ακριβείς, θα έπρεπε να προτείνουμε επίσης μια απίθανη λέξη. Η πρώτη που μου ήρθε στο μυαλό σαν αντίστοιχη του αγγλικού to dictionary ήταν το *λεξικώνω. «Πρέπει να τη λεξικώσουμε αυτή τη λέξη». :) Έπειτα σκέφτηκα ότι ο Εγγλέζος ακροατής μπορεί να τα δέχεται πιο εύκολα αυτά, ενώ αν πετάξουμε εμείς εκεί στη μέση ένα *αλεξίκωτη θα το συζητάμε μετά επί πέντε μέρες στο φόρουμ... και είπα «μια χαρά η αλεξικογράφητη».