όντας: κλίνεται;

[Count Baltar]

Η μετοχή ενεστώτα, λέει, του ρήματος είμαι.

Ωραία. Και εδώ προκύπτει η απορία. Έχει, ας πούμε, πληθυντικό;

Τι λέμε; Π.χ. "όντας βλαμμένοι" ή "όντες βλαμμένοι";

 

[stathis]

Το όντας φυσικά και δεν κλίνεται, όπως δεν κλίνεται το τρέχοντας ("έφυγε τρέχοντας"), ας πούμε. Κλίνεται όμως το τρέχον έτος. :)

Τι λέμε; Π.χ. "όντας βλαμμένοι" ή "όντες βλαμμένοι";

Και τα δύο. Είναι όμως διαφορετικά πράγματα, άσχετα αν μοιάζουν και στην πράξη έχουν ακριβώς το ίδιο νόημα.
Αν σε μπερδεύει η ομοιότητα, κάνε τη σύγκριση μεταξύ "όντας βλαμμένες" και "βλαμμένες ούσες".

 

[nickel]

Για να τελειώσω αυτό που άρχισε ο Στάθης: Η δημοτική δεν επιτρέπει να κλίνουμε το «όντας». Γράφω τι λένε τα λεξικά, για να δεις ότι αποφεύγουν να πουν τα πράγματα όπως είναι:

ΛΚΝ:
όντας μτχ. του είμαι : (προφ.) συνήθ.: α. χρονική: Πήγε στο στρατό όντας είκοσι χρονών, όταν ήταν. β. εναντιωματική: Δουλεύει όντας άρρωστος, αν και είναι. γ. αιτιολογική: όντας πολύ ψηλός φαίνεται μέσα στο πλήθος, επειδή είναι.

ΛΝΕΓ:
μτχ. (λόγ.) επειδή είμαι ή ήμουν ή θα είμαι: όντας σε δεινή θέση, αναγκάστηκα να το διακινδυνεύσω || όντας ο μεγαλύτερος στην οικογένεια, έπρεπε να φροντίζω και για τα παιδιά.

Το ΛΚΝ δεν αναφέρει ότι είναι άκλιτο. Θα βοηθούσε αν έδινε παράδειγμα «όντας πολύ ψηλή κ.λπ.». Ή αν το ΛΝΕΓ έγραφε «όντας η μεγαλύτερη στην οικογένεια». Όπως στο διαδίκτυο: όντας η μεγαλύτερη, όντας οι μεγαλύτεροι. Τα ούσα και όντες είναι της καθαρεύουσας. Όταν δεν μας κάνει το όντας, θυμόμαστε ότι υπάρχουν και σύνδεσμοι. Δίνουν το νόημα καλύτερα κι από τις μετοχές, άλλωστε. Αυτό σου λένε και τα λεξικά να κάνεις: κράτα το όντας με αρσενικό στον ενικό για να 'χεις ήσυχο το κεφάλι σου.

 

[Costas]

Εγώ θα έλεγα ότι το "όντας βλαμμένοι" είναι το σωστό και το στάνταρ και ότι το "βλαμμένοι όντες" (όχι "όντες βλαμμένοι") ανήκει στις συντάξεις της καθαρεύουσας, που χρησιμοποιούνται σε ειδικές περιπτώσεις.

 

[Zazula]

Αυτό σου λένε και τα λεξικά να κάνεις.

Πάντως οι χρηστικές παρατηρήσεις των δύο λεξικών («προφορικό» στο ένα, «λόγιο» στο άλλο) δεν είναι στα δύο άκρα τού φάσματος;

 

[Costas]

Το ΛΚΝ δεν αναφέρει ότι είναι άκλιτο. Θα βοηθούσε αν έδινε παράδειγμα «όντας πολύ ψηλή κ.λπ.». (...) κράτα το όντας με αρσενικό στον ενικό για να 'χεις ήσυχο το κεφάλι σου.

Μα όλες οι ενεργητικές μετοχές (σε -οντας ή -ώντας) είναι άκλιτες. Επίσης, δεν καταλαβαίνω τη σύστασή σου. Δηλαδή, συστήνεις να μην πει κάποιος "όντας άρρωστη, έκατσε στο σπίτι"; Για ποιο λόγο; Εκτός κι αν δεν σε κατάλαβα.

Παρατηρώ επίσης ότι το ένα λεξικό το έχει (προφ.) και το άλλο (λόγ.). --Α! με πρόλαβε ο Ζαζ--

 

[nickel]

Του προφορικού λόγου είναι, όχι λόγιο. Και επειδή ο Κόμης σπάνια ασχολείται με κείμενα που χρησιμοποιούν προφορικούς τύπους, η πρότασή μου είναι να αποφύγει μια σύνταξη σαν το «όντας βλαμμένοι» ή «όντας οικονομικώς κατεστραμμένοι» και να προτιμήσει μια δευτερεύουσα πρόταση. Το «όντες» δεν το συζητώ καθόλου.

 

[Zazula]

Επίσης, δεν καταλαβαίνω τη σύστασή σου. Δηλαδή, συστήνεις να μην πει κάποιος "όντας άρρωστη, έκατσε στο σπίτι";

Το ανάποδο συστήνει — δηλ. να μην λέμε «άρρωστη ούσα, έκατσε στο σπίτι», αλλά «όντας άρρωστη, έκατσε στο σπίτι». Ή ούτε εγώ κατάλαβα τι εννοεί;

 

[Costas]

Όσον αφορά το λόγ. ή προφ., προσωπικά το θεωρώ απλώς στάνταρ. Θα το χρησιμοποιούσα χωρίς τον παραμικρό δισταγμό σ' ένα θεωρητικό κείμενο. "Ο ιμπεριαλισμός, όντας το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού..." ή "Η φιλοσοφία του Χάιντεγκερ, όντας ένα εκτενής σχολιασμός στον (σε ποιον ; )"

 

[Zazula]

Του προφορικού λόγου είναι, όχι λόγιο.

Εγώ απ' την άλλη λέω ότι μια νορμάλ λέξη είναι, ούτε αποκλειστικά του προφορικού λόγου, ούτε αποκλειστικά των λόγιων διατυπώσεων. Θυμάμαι χαρακτηριστικά που τη μαθαίναμε στο σχολείο (στο είμαι, δηλ. απ' τα πρώτα πράγματα στη γραμματική), την ίδια ώρα που δεν διδασκόμασταν τίποτε άλλο προφορικό (π.χ. -όντουσαν) ή λόγιο. Τα παραδείγματα που βρίσκω σε γραπτό λόγο καλύπτουν το φάσμα και του προσεγμένου λόγου και του χαλαρού: http://www.altavista.com/web/results?itag=ody&kgs=0&kls=0&q=%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82&stq=10. Παλιότερη σχετική συζήτηση εδώ: http://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=4768.0.

 

[nickel]

ή "Η φιλοσοφία του Χάιντεγκερ, όντας ένα εκτενής σχολιασμός στον (σε ποιον ; )"

As Lexilogists say, we have a thread for that.

 

[nickel]

Ας γίνει πάντως σαφές και κάτι άλλο που έθιξε ο Στάθης (αν και δεν αφορά άμεσα την ερώτηση του Κόμη): ότι ενώ το τρέχω, εκτός από την άκλιτη επιρρηματική, έχει και εύχρηστη κλινόμενη επιθετική μετοχή (τρέχουσες τιμές, τρέχοντες λογαριασμοί) που είναι λόγιος τύπος αλλά χρησιμοποιείται απ' όλους και παντού, το είμαι δεν έχει επιθετική μετοχή.

Το ΛΝΕΓ, πάντως, έχει και αυτή τη μετοχή, για επιρρηματική χρήση — και εδώ το λόγιο στέκει με το παραπάνω:

ων, ούσα, ον μτχ. {(σπάν.-μόνο σε ορισμένους τύπους) όντος (θηλ. ούσης), όντα | όντες (θηλ. δύσχρ. ούσαι κ. ούσες), όντων (θηλ. δύσχρ. ουσών)} (λόγ.) αυτός που είναι (κάτι), που υπάρχει: η κυρία, ούσα ασθενής, ανεζήτησε βοήθεια.​

 

[nickel]

Τα ούσα και όντες είναι της καθαρεύουσας. Όταν δεν μας κάνει το όντας, θυμόμαστε ότι υπάρχουν και σύνδεσμοι. Δίνουν το νόημα καλύτερα κι από τις μετοχές, άλλωστε. Αυτό σου λένε και τα λεξικά να κάνεις: κράτα το όντας με αρσενικό στον ενικό για να 'χεις ήσυχο το κεφάλι σου.

Επειδή μπορεί και να άφησα απορίες:
Μπορούμε να πούμε όντας η μεγαλύτερη, όντας οι μεγαλύτεροι.
Τα ούσα και όντες είναι της καθαρεύουσας και τα αποφεύγουμε.
Αν το κείμενό μας είναι τέτοιο που δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε όντας με θηλυκό ή ούσα της καθαρεύουσας, μπορούμε να γράψουμε μια δευτερεύουσα πρόταση με σύνδεσμο: επειδή ήταν η μεγαλύτερη, καθώς ήμασταν οι μεγαλύτεροι κτλ.

 

[daeman]

...
Τα ούσα και όντες είναι της καθαρεύουσας και τα αποφεύγουμε.
Αν το κείμενό μας είναι τέτοιο που δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε όντας με θηλυκό ή ούσα της καθαρεύουσας, μπορούμε να γράψουμε μια δευτερεύουσα πρόταση με σύνδεσμο: επειδή ήταν η μεγαλύτερη, καθώς ήμασταν οι μεγαλύτεροι κτλ.

Εσύ καλά τα λες, είναι όμως μερικοί που φοράνε μαζί και παντελόνι και χλαμύδα:

Τι ωραία που ταιριάζει η «ούσα» αμέσως μετά το «τιγκάρει»! Σαν το φάντη με το ρετσινόλαδο.
Φτου, να μη βασκαθεί! Φτου! Να βασκαθεί, να βασκαθεί!

Α, ναι, το δεκαδικό σημείο στα ελληνικά είναι το κόμμα, όχι η τελεία. Η «ούσα» σάς μάρανε....

Μα τότε που κομπιούτερ κυνηγούσα
είχες ντυθεί τα αρχαία σου τα λούσα
και ξαφνικά μού αμολάς την «ούσα»
και στο παζάρι με πήρες, γύφτισσα μαϊμού...

Σαν τον άλλο που μου άλλαξε σε επιμέλεια το όντας με ένα όντες εντελώς αταίριαστο με το ύφος της ταινίας και μου 'βγαλε το μάτι. Ακόμη πιο ωραία όμως ήταν η αιτιολόγηση: ungrammatical. Αγράμματο είν' το μάτι σου, νεοκαθαρευουσιάνε ψευτολόγιε, γιατί τους όντες τους ξέρω από πριν καν γεννηθείς εσύ και τους έχω σιχαθεί.

 

[Themis†]

Παράδειγμα χρήσης:
Του δίσκου σου όντος τιγκαρισμένου, της οθόνης σου ούσης ψοφοπιξελάτης και των νεύρων σου όντων τσαταλιασμένων, συνιστάται η αγορά κομπιούτορος όντως καινουργούς όντος.

 

[drsiebenmal]

Oh! DOS!

 

[daeman]

Oh! DOS!

...ημίν σήμερον και άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι. Αλλά ρύσαι αυτούς από του πονηρού. :inno: