σουπερνόβα: θηλυκό, αρσενικό, ουδέτερο;

[AoratiMelani]

Στο διαδίκτυο τα συναντώ όλα, αν και όχι σε ίδιες αναλογίες: λιγότερα αρσενικά, περισσότερα θηλυκά και ουδέτερα. For what it's worth, στο Ευγενίδειο προτιμούν το θηλυκό. Όλα πάντως έχουν τη λογική τους. Ξέρετε τι χρησιμοποιούν τα βιβλία αστρονομίας; Εσείς τι χρησιμοποιείτε ή τι προτιμάτε να δείτε σε ένα κείμενο;

 

[drsiebenmal]

Θα ήθελα να βοηθήσω με κάτι «πιο βαρύ», αλλά στα «Νετρίνα» μου τελικά επικράτησε ο υπερκαινοφανής («αστέρας»). Προσωπικά προτιμώ το θηλυκό για τη σουπερνόβα, πάντως.

 

[Themis†]

Νομίζω ότι το καθοριστικό είναι ποιο ουσιαστικό υπονοείται. Εδώ συνήθως έχουμε τον "αστέρα", οπότε θα περίμενα το "σουπερνόβα" αρσενικό, όπως είναι ανεξαίρετα και ο "υπερκαινοφανής". Αν βέβαια μιλάει κάποιος για "αστέρι", θα έπρεπε να πάμε σε ουδέτερο. Η τυπική ομοιότητα του "σουπερνόβα" με θηλυκό είναι σαφώς λιγότερο ισχυρή από το κριτήριο του υπονοούμενου ουσιαστικού.

 

[dharvatis]

Έχουμε δηλαδή:
α) αρσενικό επειδή ο «αστέρας» είναι αρσενικός, όπως λέει και ο δόκτορας,
β) θηλυκό επειδή το «nova» είναι θηλυκό στα Λατινικά (αφού η stella είναι θηλυκό),
γ) ουδέτερο γιατί είναι ξένη λέξη.

Εγώ θα ψήφιζα το (α) γιατί σίγουρα σε κάποιες περιπτώσεις θα γράψουμε «ο αστέρας σουπερνόβα», άρα ας έχουμε μια ομοιομορφία.

ΥΓ: όπως τα λέει και ο Θέμης

 

[Zazula]

Πάντα αρσενικό, δεν είχα καν αντιληφθεί πως μπορεί να χρησιμοποιείται και σε άλλα γένη.

 

[AoratiMelani]

α) αρσενικό επειδή ο «αστέρας» είναι αρσενικός, όπως λέει και ο δόκτορας,
β) θηλυκό επειδή το «nova» είναι θηλυκό στα Λατινικά (αφού η stella είναι θηλυκό),
γ) ουδέτερο γιατί είναι ξένη λέξη.

Ακριβώς! Μόνο που στο (γ) προσθέτω και το "γιατί το άστρο και το αστέρι είναι ουδέτερα".

Η δική μου γνώμη είναι ότι ναι μεν στον υπερκαινοφανή εννοείται ο αστέρας (στην πραγματικότητα ανάποδα πάει, το υπερκαινοφανής έχει ελληνική μορφολογία και είναι αρσενικό επειδή ακριβώς αναφέρεται στον αστέρα), αλλά στο σουπερνόβα δεν εννοείται τίποτα. Το "σουπερνόβα" είναι συνώνυμο του "υπερκαινοφανής αστέρας". Λέμε "υπερκαινοφανής αστέρας" αλλά δεν λέμε "σουπερνόβα αστέρι" ούτε "σουπερνόβα αστέρας" λέμε σκέτο "ένας/μία/ένα σουπερνόβα". Ελάχιστα τα ευρήματα για "αστέρας σουπερνόβα" όπου το σουπερνόβα πάει μετά από τον αστέρα, σαν ουσιαστικό, όπως θα λέγαμε "ένας αστέρας τυρόπιτα" (συγγνώμη δεν μου ήρθε καλύτερο παράδειγμα, μάλλον πεινάω).

Εγώ θα χρησιμοποιήσω τη λέξη σε παιδικό βιβλίο με αυτοκόλλητα, όπου μιλάω για άστρα, όχι για αστέρες. Το ουδέτερο μου βγαίνει πιο φυσικό. Συζητώ και το θηλυκό, αλλά το αρσενικό με ξενίζει πολύ.

 

[Zazula]

Τότε το ουδέτερο είναι μια καλή εναλλακτική.

 

[AoratiMelani]

Λέω να κρατήσω μάλλον το ουδέτερο για το συγκεκριμένο βιβλίο.

Αναρωτιέμαι αν "πειράζει" να το χρησιμοποιούμε πότε έτσι και πότε αλλιώς. Όχι μέσα στο ίδιο κείμενο, βέβαια. Αν πάντως πρέπει να το "καθηλώσουμε" σε μια μορφή, υποθέτω ότι τα επιχειρήματα συγκλίνουν μάλλον υπέρ του αρσενικού (κι ας μην μου αρέσει εμένα προσωπικά), μια που υποδηλώνεται "ο υπερκαινοφανής αστέρας".

 

[drsiebenmal]

Νομίζω ότι σήμερα το θηλυκό άρθρο δεν «έλκεται» από τα λατινικά αλλά από τη «φυσιολογικά» θηλυκή κατάληξη. Επίσης, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι χρησιμοποιείται θηλυκό και για τη Νόβα (ναι «την» εταιρεία, ομολογουμένως, αλλά...).

«Το νόβα/σουπερνόβα» με ενοχλεί γιατί μου φαίνεται ότι λειτουργεί (γλωσσικά) αποξενωτικά. Εκτός αν το κλίνεις :devil: κατά το στόμα... (Με ενοχλεί επίσης και επειδή έχω καταλήξει ότι σε όλη την αστρονομία πρέπει να χρησιμοποιούμε τη λέξη «αστέρας», αλλιώς θα έχουμε να διαλέξουμε μεταξύ άστρου/αστεριού και δεν θα ξέρουμε τι να κάνουμε με τον Πολικό Αστέρα.)

Αλλά φυσικά όλα αυτά είναι προσωπικές ενοχλήσεις :), δεν υπάρχει κάτι ουσιαστικό που να τις στηρίζει.

Ανάλογα επιχειρήματα έχω και εναντίον του «ο» νόβα. Χώρια που μου θυμίζει τον Αθανασιάδη-Νόβα, τον «Γαργάλατα».

 

[AoratiMelani]

Ρώτησα το μαντείο (την 15χρονη κόρη μου) και μου είπε αμέσως "η σουπερνόβα", επειδή τελειώνει σε α και της ακούγεται θηλυκό. Όταν της είπα για αρσενικό, γούρλωσε τα μάτια της και είπε "Ο σουπερνόβα; Σιγά μην είναι και ο Σούπερμαν!" Δεν είχε σαφές επιχείρημα κατά του ουδετέρου, αλλά δεν της ακουγόταν πειστικό. Αμέσως μετά όμως κουβάλησε το βιβλίο Αστρονομία που έχει από τις εκδόσεις Ερευνητές και εκεί το είχαν αρσενικό. Μύλος...

Για τον αστέρα, μια που το έθιξες, το θέμα μου είναι ότι σε ένα βιβλίο για μικρά παιδιά προτιμώ την πιο απλή και οικεία γλώσσα που μπορώ να επιλέξω, γι' αυτό προτιμώ το άστρο από τον αστέρα (και ας σημαίνει αυτό ότι θα κάνω εξαίρεση για τον Πολικό όταν χρειαστεί).

Το σουπερνόβα δεν το κλίνω γενικώς, ό,τι γένος και να έχει, το θεωρώ άκλιτο. Μη μου βάζεις και τέτοια φιτίλια τώρα!

 

[Themis†]

Τότε το ουδέτερο είναι μια καλή εναλλακτική.

Προσυπογράφω. Όχι μόνο γιατί μπορούμε να εννοήσουμε άστρο ή αστέρι, αλλά κι επειδή σε περίπτωση αμφιβολίας το ουδέτερο έχει προβάδισμα.

 

[nickel]

Δεν με ενοχλεί το αρσενικό, αλλά να προσθέσω ότι στο λεξικό της Ακαδημίας είναι ουδέτερο, το σουπερνόβα.

 

[drsiebenmal]

Ανεβάζω με την ευκαιρία το λήμμα του Πατάκη (που το δίνει θηλυκό/ουδέτερο) επειδή και τα δύο παραδείγματα χρήσης θα ταίριαζαν μια χαρά και για αρσενικό...

 

[nickel]

Ομολογώ ότι το θηλυκό, η σουπερνόβα, δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό μου (αντίθετα από τη σουπερβόμβα).

Όσο για το «σουπερνόβα 1987Α», αν ποτέ το ήθελα αρσενικό, θα είχα προσθέσει ένα ν με υπογράμμιση, «τον σουπερνόβα».

 

[AoratiMelani]

Εντάξει, μετά απ' όλ' αυτά, σίγουρα ουδέτερο για μένα.

 

[Earion]

Μίλησαν οι εμπειρότεροι εμού, αλλά εγώ θέλω να σταθώ στη φράση του Δόκτορα: το θηλυκό άρθρο δεν «έλκεται» από τα λατινικά αλλά από τη «φυσιολογικά» θηλυκή κατάληξη. Πολύ σωστά. Εγώ μάλιστα αφαιρώ τα εισαγωγικά και μεταχειρίζομαι τη λέξη σαν ελληνική, όπως λίγο πολύ όλες τις ξενικές όσες τελειώνουν στην ονομαστική ενικού σε -α. Η σουπερνόβα (της σουπερνόβας), η κοκακόλα (της κοκακόλας), η γκρανόλα (της γκρανόλας).
Για να μην επεκταθώ στα τοπωνύμια...

 

[drsiebenmal]

Και γι΄αυτό έγραψα δήθεν ανπασάν «πώς» κλίνεται. Ο σουπερνόβα θα μείνει άκλιτος (ή θα γίνει «σουπερνόβας» για να κλιθεί) και «το» σουπερνόβα θα μείνει άκλιτο ή θα γίνει περιττοσύλλαβο: του σουπερνόβατος. Ψηφίζω με τα τέσσερα να κλίνουμε (δηλ. να ενσωματώνουμε στο τυπικό της γλώσσας μας) ό,τι μπορούμε, άρα...

 

[Earion]

:upz: