ρουφιάνος αλλά όχι ruffian

[Alexandra]

Στα αγγλικά ruffian σημαίνει a violent or lawless person, hoodlum, hooligan or villain, brutal bully.

Στα ελληνικά ο ρουφιάνος είναι κυρίως σπιούνος, καταδότης, αλλά σύμφωνα με το ΛΚΝ και μαστρωπός (δεν το ήξερα). Άρα ψευδόφιλες οι λέξεις ρουφιάνος και ruffian.

Στα ιταλικά ruffiano φαίνεται να σημαίνει μαστρωπός. Η παλιά γαλλική λέξη rufian, σύμφωνα με το Larousse σημαίνει επίσης μαστρωπός.

Έχει ενδιαφέρον ότι στα ελληνικά κατέληξε να σημαίνει σπιούνος, καταδότης (πώς άραγε;) και στα αγγλικά violent, lawless, hoodlum, brutal bully. Μπορούμε να εντοπίσουμε την πορεία της λέξης στα ελληνικά;

 

[Palavra]

Νομίζω ότι οφείλεται στο ιταλικό έτυμο. Στο ιταλικό Βικιλεξικό (γυρίζει και στα αγγλικά) δίνεται ως ορισμός και το δουλοπρεπής, γλείφτης, και στο λεξικό της Λα Ρεπούμπλικα βλέπουμε ότι έχει και την έννοια του διαμεσολαβητή σε λίγο πολύ βρόμικες υποθέσεις.

Ενδιαφέρον έχει ότι σύμφωνα με το ιταλικό Βικιλεξικό το απώτερο έτυμο είναι το rufianus, κοκκινομάλλης, ετυμολογία με την οποία δεν συμφωνεί το etymonline.

 

[rogne]

Λέει το slang.gr:

Είναι μιά άγρια παρερμηνευμένη λέξη, που συχνά χρησιμοποιείται με λάθος τρόπο και μάλιστα από αυτόν τον ίδιο τον Μπαμπινιώτη!

Ο Μπαμπινιώτης λοιπόν, στα χαλαρά και αβλεπί, γράφει ότι ρουφιάνος είναι ο καταδότης, ο προδότης, ο ραδιούργος, ο χαφιές, ο σπιούνος, ο δολοπλόκος, ο συκοφάντης, ο μαστροπός.

Άρτσι μπούρτσι και λουλάς!

Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η εννοιολογική φθορά της λέξης και όχι η πραγματική σημασία της.

Ρίζα της λέξης:
Στην ιταλική, ruffiano λεγόταν αρχικά το ψωράλογο που βάζουν μαζί με την φοράδα την εποχή του οίστρου της. Η φοράδα όμως είναι ζόρικο ον και δεν κάθεται εύκολα. Τις πρώτες μέρες κλωτσάει άσχημα, δαγκώνει και μπορεί να τραυματίσει άσχημα το αρσενικό. Γι' αυτό οι εκτροφείς, θέλοντας να αποφύγουν τυχόν τραυματισμό του καθαρόαιμου επιβήτορα, βάζουν πρώτα μαζί με την φοράδα τον ρουφιάνο. Όταν η φοράδα αρχίσει να «μαλακώνει», τότε βγάζουν τον κακομοίρη τον ρουφιάνο και ρίχνουν μέσα το άτι για τα περαιτέρω.

Πραγματική σημασία της λέξης:
Ρουφιάνος είναι ο αναλώσιμος άνθρωπος που εκτελεί μια ποταπή αποστολή για λογαριασμό άλλου, ώστε να μην εκτεθεί ο εντολέας του. Ο αχυράνθρωπος.

Συνηθέστερες αποστολές του ρουφιάνου είναι:
- η νύξη για σύναψη παράνομης ερωτικής σχέσης χωρίς να εκτεθεί ο εντολέας (βολιδοσκόπηση).
- η έκφραση απειλών, ο εκφοβισμός.
- η προβοκάτσια

Να σημειωθεί ότι μέχρι πριν όχι και τόσα πολλά χρόνια, η λέξη χρησιμοποιείτο με την σωστή έννοια...

Και τώρα μπορώ να το πω: Μπαμπινιώτη σε έσκισα!
Ένα όνειρο ζωής έγινε πραγματικότητα!
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

- Με μια δεκάρα κάλπικη χίλιους ρουφιάνους βγάζεις. (= αναλώσιμα ανθρωποειδή)

- Αλήτες, ρουφιάνοι, δημοσιογράφοι! (δηλαδή μεταφέρουν τα λόγια των αφεντικών τους)

 

[Alexandra]

Τα ιταλικά λεξικά λένε νταβατζής, μαστρωπός, και μεταφορικά γλείφτης, πάντως, όχι αναλώσιμος αχυράνθρωπος. Και εδώ επισημαίνεται ότι η λέξη ruffiano δεν μεταφράζεται με την αγγλική λέξη ruffian. Ψευδόφιλη, δηλαδή.

 

[daeman]

Λέει το slang.gr:

Είναι μιά άγρια παρερμηνευμένη λέξη, που συχνά χρησιμοποιείται με λάθος τρόπο και μάλιστα από αυτόν τον ίδιο τον Μπαμπινιώτη!

Ο Μπαμπινιώτης λοιπόν, στα χαλαρά και αβλεπί, γράφει ότι ρουφιάνος είναι ο καταδότης, ο προδότης, ο ραδιούργος, ο χαφιές, ο σπιούνος, ο δολοπλόκος, ο συκοφάντης, ο μαστροπός.

Άρτσι μπούρτσι και λουλάς!

Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η εννοιολογική φθορά της λέξης και όχι η πραγματική σημασία της.
...

Να σημειωθεί ότι μέχρι πριν όχι και τόσα πολλά χρόνια, η λέξη χρησιμοποιείτο με την σωστή έννοια...

Και τώρα μπορώ να το πω: Μπαμπινιώτη σε έσκισα!
Ένα όνειρο ζωής έγινε πραγματικότητα!
...

Σιγά μη σκίσουμε κάνα καλσόν!

Τι θα πει «όχι η πραγματική σημασία της λέξης»; Σήμερα χρησιμοποιείται ή νοείται η λέξη στα ελληνικά με τις σημασίες που γράφει ο σχολιαστής στο slang.gr; Ή μήπως κυρίως με τη σημασία που παραθέτει και το ΛΝΕΓ και το ΛΚΝ, του σπιούνου;

Usus norma loquendi, γιατί έτσι είναι η γλώσσα: πολλές λέξεις άλλα σήμαιναν κάποτε και άλλα σήμερα, κι ένα τρέχον γενικό λεξικό (πρέπει να) καταγράφει τις τρέχουσες σημασίες των ζωντανών λέξεων, όχι αυτές που κάποτε και υπό προϋποθέσεις ίσχυαν. Αυτές, και μάλιστα με τόση ανάλυση, είναι για τα ετυμολογικά.

 

[Palavra]

Κατ' αρχάς, από ό,τι βλέπω στα ιταλικά, πράγματι υπάρχει και το stallone (cavallo) ruffiano, όμως δεν είναι ψωριάρικο και τέτοια, αλλά απλώς ένα άλογο από το οποίο έχει αφαιρεθεί ο σπερματικός πόρος (ημικαστράτο, δηλαδή) και χρησιμοποιείται πράγματι για να μαλακώσει τη φοράδα ώστε να μην απορρίψει τον επιβήτορα. Χρησιμοποιείται μάλιστα ακόμα και όχι κάποτε, όπως γράφει το σλανγκ.γκρ.

Η ονομασία αυτή, κατά τη γνώμη μου, οφείλεται προφανώς στην πρώτη σημασία του ruffiano στα ιταλικά, δηλαδή εκείνου που διευκολύνει τις ερωτικές σχέσεις άλλων ανθρώπων, και η οποία χρονολογείται σύμφωνα με τις παραπάνω πηγές τουλάχιστον από τον Βοκάκιο. Υποθέτω πως από αυτήν την πρώτη σημασία προήλθε και η εννοιολογική μετακύληση προς το «νταβατζής».

Φυσικά, είναι λάθος αυτό:

Πραγματική σημασία της λέξης:
Ρουφιάνος είναι ο αναλώσιμος άνθρωπος που εκτελεί μια ποταπή αποστολή για λογαριασμό άλλου, ώστε να μην εκτεθεί ο εντολέας του. Ο αχυράνθρωπος.

Κατά τη γνώμη μου, η ελληνική σημασία προήλθε από την ιταλική και κυρίως από αυτήν:

2. fig. Chi cerca di acquistarsi il favore altrui con l’adulazione o con atteggiamento di ostentata sottomissione: fa il r. con i superiori.​

Ήτοι, εκείνος ο οποίος προσπαθεί να αποκτήσει την εύνοια κάποιου με κολακεία ή με συμπεριφορά που δείχνει προφανή υποταγή.

 

[drsiebenmal]

Ας προσθέσουμε και την αγγλική ετυμολόγηση, όπου ίσως βλέπουμε τις πηγές της ψευδοφιλίας:

ruffian (n.)
1530s, "a boisterous, brutal fellow, one ready to commit any crime," from Middle French rufian "a pimp" (15c.), from Italian ruffiano "a pander, pimp," of uncertain origin, perhaps from a Germanic source related to rough (adj.), but Dutch roffiaan, German Ruffian are said to be from French. English meaning might have been influenced by similarity of sound to rough. Related: Ruffianly.

 

[Palavra]

Να προσθέσω επίσης ότι ακόμα μια σημασία που έχει αποκτήσει το ρουφιάνος, ρουφιάνα και την οποία παρατηρώ συνεχώς είναι αυτή του ύπουλου ανθρώπου (κοινώς: κουφάλα :)), η οποία δεν είναι πάντα κακόσημη, π.χ. «Καλά, πώς τον κατάφερες να το κάνει αυτό; Είσαι μεγάλη ρουφιάνα!» «Καλά, είναι ένας ρουφιάνος αυτός!»

 

[daeman]

... η οποία δεν είναι πάντα κακόσημη, π.χ. «Καλά, πώς τον κατάφερες να το κάνει αυτό; Είσαι μεγάλη ρουφιάνα!» «Καλά, είναι ένας ρουφιάνος αυτός!»

Κακόσημη παραμένει, νομίζω, αλλά σ' αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιείται χαϊδευτικά, όπως λες για την κουφάλα, μεγάλη ή όχι, κι ακόμη περισσότερο για την κουφαλίτσα. Όπως το μούτρο («είσαι ένα μούτρο εσύ...», διαφορετικά από το μουτράκι όμως), ο μαλαγάνας, ο πονηρός («είσαι πολύ πονηρός, τελικά», «η κόρη σου η πονήρω ξεπόρτισε πάλι... είναι μια αλεπού αυτή») και σαφέστερα ο πονηρούλης κ.ά.π.

 

[SBE]

Με μπερδεύετε ακόμα πιο πολύ.
Εγώ ήξερα ότι σημαίνει αυτόν που μιλάει άσχημα για τους άλλους, και τον καταδότη.
Η ρουφιανιά π.χ. είναι η συκοφαντία.

 

[Alfie]

Αξίζει άραγε να προσθέσω ότι στη διάλεκτο των Ελληνοαμερικάνων η λέξη ρουφιάνος δηλώνει τον επισκευαστή της στέγης;

 

[Alexandra]

Αξίζει άραγε να προσθέσω ότι στη διάλεκτο των Ελληνοαμερικάνων η λέξη ρουφιάνος δηλώνει τον επισκευαστή της στέγης;

Εξαιρετικό!

 

[Palavra]

Έχει πάψει να μου κάνει εντύπωση το φαινόμενο από τότε που άκουσα τη φράση «βρέχει, κλείσε το παράθυρο, θα μπουν νερά και θα χαλάσουν τα φλόρια»

 

[nickel]

Στην επικαιρότητα των ημερών κατέβηκαν πάλι τα ετυμολογικά λεξικά για να βρούμε την προέλευση του hooligan και του χουλιγκάνου. Έτσι λοιπόν διαβάζω στα Νέα ότι «Η αρχική έννοια σήμαινε έναν παραβατικό νεαρό ρουφιάνo που ήταν μέλος μιας συμμορίας του δρόμου, σύμφωνα με το Λεξικό της Οξφόρδης (Oxford English Dictionary, ‘OED’)».

Ποια ήταν η αρχική έννοια της λέξης «χούλιγκαν», πώς απέκτησε την τωρινή της σημασία | ΤΑ ΝΕΑ

Η αρχική έννοια σήμαινε έναν παραβατικό νεαρό που ήταν μέλος μιας συμμορίας του δρόμου

www.tanea.gr

Πίστεψα ότι κάποιος έκανε το συνηθισμένο λάθος να νομίσει ότι ο ruffian είναι ο ρουφιάνος, αλλά το ζήτημα είναι μάλλον πιο περίπλοκο. Διότι το OED δεν χρησιμοποιεί τη λέξη ruffian στον ορισμό του. Το OED δίνει τον ορισμό: «A young street rough, a member of a street gang.» Και «rough» είναι ο βίαιος τύπος, ο τραμπούκος, ο νταής. Αν υπάρχει ετυμολογική σχέση του rough με το ruffian, είναι σε δυσεύρετο βάθος.

 

[Zazula]

Μπορεί να κοίταξαν αλλού κι όχι στο OED:

 

[nickel]

Μπορεί να κοίταξαν αλλού κι όχι στο OED:

Και να τα μπέρδεψαν στη διαδρομή. Εγώ πάντως μένω στη δική τους δήλωση (ευκαιρία να την ανεβάσω, να μη χαθεί):

 

[m_a_a_]

Καλά, έχετε νήμα για τον ρουφιάνο και λείπει αυτό το άσμα;

Ρίχνω το επίπεδο, ξέρω - μη με παρεξηγείτε...

Και τώρα ας τραγουδήσουμε τα τραγούδια που μ'αρέσουν

Πασά μου και αφέντη μας άσε το καραφάκι
Και μη μεθάς για θα σου πω που είναι το γιουσουφάκι
Εγώ φτωχούλης άνθρωπος γερολαδάς καρμίρης
Λίγους παράδες έχω για να ζήσω ο κακομοίρης
Τι συμφέρον να 'χω απ'τον καθε τον γκιαουρη
Αφού εχω λαγοπόδαρα για να μου φέρνουν γούρι
Εγώ μαζί σας είμαι το ταπεινό σκουλήκι
Για 'σενα παω πνίγομαι στη λίμνη την Υλίκη
Δως' μου πασά μου λίγο κι εμενα μου αξίζει
Κάποιον να 'χω σαν γέρνω την πλάτη να μου ξύσει
Κι έχω μάτια και αυτιά κι όλα στα καταδίδω
Δεν ξέρω φίλους και γνωστούς όλους θα τους εκδίδω
Που λες λοιπόν το γιουσουφά δεν στο 'κλεψαν οι Ούνοι
Μα εκείνος ο ψηλός που μοιάζει του Γκουσκγούνη
Το πήγε στον οντά του κι έγινε πανηγύρι
Του μίλησε για μέλισσες πως κλέβουνε την γύρη
Του 'κανε απλά μαθήματα του σεξ
Του έδειξε κινούμενα του Έιβερι του Τεξ
Μην πεις οτι σου το 'πα μα κάνε οτι το ξέρεις
Και το κεφάλι του σε πιάτο γρήγορα να φέρεις
Πάω πασά μου να συρθώ κι εγώ στο σπιτικό μου
Να δω τα slides τα χαρτιά και τ'αλλο υλικό μου
Γιατι 'ναι επίπονη δουλειά τους άλλους να προδώσεις
8ωρα στατιστικά για να τους καταδώσεις
Άλλος δίνει το αίμα του γιατί 'ναι αιμοδότης
Εγώ πληροφορίες γιατί 'μαι καταδότης

Ρουφιάνος - αυτός ήταν που το 'κανε εφέντη
Αλυσοδέστε τον
Ρίξτε τον ευθύς αμέσως μέσα στο μπουντρούμι
Και μαστιγώστε τον
Σπιούνος και ρούφουλας μαζί μα και προδότης
Τρίβω τα χέρια μου
Κάθε όνομα που θα ξερνάς θα είναι και λιρίτσα
Μες στο πουγκάκι μου

Nein ja

Μίλα Παναγιώταρε στο λέω για να σωθείς
Να βρείς και 'συ καμία τρυπίτσα να χωθείς
Αφού είσαι έξυπνο παιδί φέρσου και 'συ ανάλογα
Ποιός σεκερεσαμποτάρισε τον στάβλο με τα άλογα
Οι Γερμανοί είναι φίλοι μας και θέλουν το καλό τους
Λιγάκι απ'τον τόπο μας να έχουν για δικό τους
Κι εγώ που συνεργάστηκα τη βγάζω σαν πασάς
Εσύ από το ξύλο θα γίνεις σαν πατσάς
Γιατι κοιτώ την πάρτη μουκοιταζω τον my ass
Κι όταν με ρωτάνε δεν λέω was ist das
Γιατι 'μαι ενας δοσίλογος ένας ξεπουλημένος
Γι'αυτό τους άσχημους καιρούς είμαι ευνοημένος
Εμένα με αφήνουν να πουλάω souvenirs
Και τα Τα shampoo αλλά και party creeks
Κι έχω τέτοια εποχή το φράγκο της αρκούδας
Κι ας με λένε οι κουτοί πως είμαι ενας Ιούδας
Μην με κατηγορείτε πρέπει κι εγώ να ζήσω
Σε λίγα χρονια όλα τα χρέη σας θα σβήσω
Μα όσο αντιστέκεσαι πρέπει να σε προδώσω
θα βάλω την κουκουλίτσα μου και θα σε καταδώσω
Αυτός ήταν που έκλεβε χρυσέ μου comandante
Μπήκε μες στο studio και άρπαζε τα dat
Κι εκείνος ο my men τα χαράματα νωρίς
Τον άκουσα ψυθίριζε στιχάκια των Ημίζ
Μην μου κρατάτε μούτρα κι ας σας δειχνω εγω
Ειναι πάντα μπίζνα ποτέ προσωπικό

Ρουφιάνος αυτός ήταν που το 'κανε εφέντη
Αλυσοδέστε τον
Ρίξτε τον ευθύς αμέσως μέσα στο μπουντρούμι
Και μαστιγώστε τον
Σπιούνος και ρούφουλας μαζί μα και προδότης
Τρίβω τα χέρια μου
Κάθε όνομα που θα ξερνάς θα είναι και λιρίτσα
Μες στο πουγκάκι μου

Θα βάλω την κουκουλίτσα μου και θα σε καταδώσω
Ποιός τόλμησε να με ρουφιανέψει
Στον ρουφιάνο ρουφιανιές
Οχι οχι δεν θα σε σκοτώσω εγω οι Γερμανοί θα σε σκοτώσουν
Κουνηθείτε γιατί σας πετάω έξω και σας καταδίδω και στους
Γερμανούς

Ρουφιάνος αυτός ήταν που το ΄κανε εφέντη
Αλυσοδέστε τον
Ρίξτε τον ευθύς αμέσως μέσα στο μπουντρούμι
Και μαστιγώστε τον
Σπιούνος και ρούφουλας μαζί μα και προδότης
Τρίβω τα χέρια μου
Κάθε όνομα που θα ξερνάς θα είναι και λιρίτσα
Μες στο πουγκάκι μου

 

[Zazula]

Και να τα μπέρδεψαν στη διαδρομή. Εγώ πάντως μένω στη δική τους δήλωση (ευκαιρία να την ανεβάσω, να μη χαθεί):

View attachment 7680

A δεν είχα αντιληφθεί πως η αναφορά στο OED ήταν δική τους.