Διάβασα χτες σε καλή μετάφραση μυθιστορήματος: «την εποχή του Ιάκωβου του Δ΄». Τι σκέφτομαι:
Σε εγκυκλοπαίδειες και πραγματείες ο οικονομικός τρόπος είναι να γράφουμε χωρίς δεύτερο άρθρο: ο Ερρίκος Η΄, ο Κωνσταντίνος Β΄ (ο τέως, ντε).
Βάζουμε τον τόνο πατώντας το πλήκτρο του τόνου (δεξιά από το πλήκτρο του «Λ») και αμέσως μετά το πλήκτρο του διαστήματος. Έτσι στο κείμενό μας εμφανίζεται το σύμβολο ΄ (Alt-180). Όταν διαβάζουμε, πρέπει να βάλουμε και δεύτερο άρθρο και σωστή πτώση στο τακτικό αριθμητικό (το οποίο οφείλουμε να αποκωδικοποιήσουμε σωστά) μαζί με λίγη καθαρεύουσα, π.χ. διαβάζουμε ο Ερρίκος ο όγδοος, του Κωνσταντίνου του δευτέρου, τον Ιάκωβο τον τέταρτο. Κάποιες ευκολίες του είδους «ο Ερρίκος ο Η΄» ή «ο Ερρίκος ο 8ος» δεν αποκλείεται να πέσουν θύματα της επιμέλειας. Και «Κωνσταντίνος Βήτα» είναι μόνο ο μουσικός (όπου υποθέτω ότι το Β είναι αρχικό επωνύμου, όχι σειρά σε γενεαλογικό δέντρο γαλαζοαίματων).
Προτείνω ωστόσο στη λογοτεχνία να διευκολύνουμε τον αναγνώστη, τουλάχιστον την πρώτη φορά αν το όνομα του άρχοντα, του πάπα κ.λπ. εμφανίζεται πολλές φορές. Να γράφουμε το όνομα ολογράφως, με κεφαλαίο αρχικό στο τακτικό επίθετο αφού είναι μέρος του ονόματος, να μην υποχρεώνουμε τον άλλο να θυμηθεί ότι Ζ΄ είναι «ο Έβδομος» ούτε να καταφεύγει σε υποτονθορισμούς του είδους «ο Ζου». Μα το λέει και ο Τριανταφυλλίδης στη Γραμματική του (§691): «Για να δηλωθεί η σειρά των ιστορικών προσώπων, δυναστών, πατριαρχών κτλ. χρησιμοποιούμε πάντοτε το ταχτικό αριθμητικό έναρθρα: ο Βασίλειος ο Δεύτερος, ο Γρηγόριος ο Πέμπτος, Λουδοβίκος ο Δέκατος τέταρτος».
Η λογοτεχνία μπορεί να είναι έτσι μια πηγή να μαθαίνουμε πώς να τα λέμε σωστά εκεί που θα τα βλέπουμε κωδικοποιημένα. Άλλωστε, το κάνουμε και με τους αιώνες και όχι μόνο: «τον ΙΗ΄ αιώνα» ή «τον 18ο αιώνα» στο δοκίμιο, «τον δέκατο όγδοο αιώνα» στο μυθιστόρημα.
Σε εγκυκλοπαίδειες και πραγματείες ο οικονομικός τρόπος είναι να γράφουμε χωρίς δεύτερο άρθρο: ο Ερρίκος Η΄, ο Κωνσταντίνος Β΄ (ο τέως, ντε).
Βάζουμε τον τόνο πατώντας το πλήκτρο του τόνου (δεξιά από το πλήκτρο του «Λ») και αμέσως μετά το πλήκτρο του διαστήματος. Έτσι στο κείμενό μας εμφανίζεται το σύμβολο ΄ (Alt-180). Όταν διαβάζουμε, πρέπει να βάλουμε και δεύτερο άρθρο και σωστή πτώση στο τακτικό αριθμητικό (το οποίο οφείλουμε να αποκωδικοποιήσουμε σωστά) μαζί με λίγη καθαρεύουσα, π.χ. διαβάζουμε ο Ερρίκος ο όγδοος, του Κωνσταντίνου του δευτέρου, τον Ιάκωβο τον τέταρτο. Κάποιες ευκολίες του είδους «ο Ερρίκος ο Η΄» ή «ο Ερρίκος ο 8ος» δεν αποκλείεται να πέσουν θύματα της επιμέλειας. Και «Κωνσταντίνος Βήτα» είναι μόνο ο μουσικός (όπου υποθέτω ότι το Β είναι αρχικό επωνύμου, όχι σειρά σε γενεαλογικό δέντρο γαλαζοαίματων).
Προτείνω ωστόσο στη λογοτεχνία να διευκολύνουμε τον αναγνώστη, τουλάχιστον την πρώτη φορά αν το όνομα του άρχοντα, του πάπα κ.λπ. εμφανίζεται πολλές φορές. Να γράφουμε το όνομα ολογράφως, με κεφαλαίο αρχικό στο τακτικό επίθετο αφού είναι μέρος του ονόματος, να μην υποχρεώνουμε τον άλλο να θυμηθεί ότι Ζ΄ είναι «ο Έβδομος» ούτε να καταφεύγει σε υποτονθορισμούς του είδους «ο Ζου». Μα το λέει και ο Τριανταφυλλίδης στη Γραμματική του (§691): «Για να δηλωθεί η σειρά των ιστορικών προσώπων, δυναστών, πατριαρχών κτλ. χρησιμοποιούμε πάντοτε το ταχτικό αριθμητικό έναρθρα: ο Βασίλειος ο Δεύτερος, ο Γρηγόριος ο Πέμπτος, Λουδοβίκος ο Δέκατος τέταρτος».
Η λογοτεχνία μπορεί να είναι έτσι μια πηγή να μαθαίνουμε πώς να τα λέμε σωστά εκεί που θα τα βλέπουμε κωδικοποιημένα. Άλλωστε, το κάνουμε και με τους αιώνες και όχι μόνο: «τον ΙΗ΄ αιώνα» ή «τον 18ο αιώνα» στο δοκίμιο, «τον δέκατο όγδοο αιώνα» στο μυθιστόρημα.
