κοτυληδόνα

Γεια σας

Στη λέξη 'κοτυληδόνα', από πού προέρχεται το ‘δόνα’; Υπάρχουν κι άλλες λέξεις με το ίδιο ‘δόνα’ / ‘δών’;

Με χαιρετίσματα

Σίμων
 
Ναι, υπάρχουν μερικές ακόμα, αρχαίες σε -δών και νέες σε -δόνα:

αλγηδών, σηπεδών, λαμπηδόνα, τερηδόνα, στιλβηδών.

Δεν είμαι σίγουρος αν το επίθημα -δών του αηδών (αηδόνι σήμερα) και χελιδών (χελιδόνι σήμερα) είναι το ίδιο.
 

nickel

Administrator
Staff member
Το ΕΛΝΕΓ, στο λήμμα για την τερηδόνα ειδικότερα, αναφέρεται σε παραγωγικό τέρμα -ηδών «που απαντά σε αρχαίες λέξεις για μικρά ζώα, π.χ. ανθ(ρ)ηδών, πεμφρηδών, τενθρηδών». Η τερηδόνα (caries) ήταν αρχικά σκουλήκι (προνύμφη) που κατέστρεφε τις κυψέλες.
 
'Αρα είναι άλλο το επίθημα της αηδόνας και άλλο της τερηδόνας;
 

nickel

Administrator
Staff member
Η αηδόνα με τις ετυμολογήσεις που δίνουν έχει το -δ- στο θέμα, οπότε δεν ανήκει σ' αυτή την παρέα.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Νίκελ, στο σημείο αυτό το ΛΝΕΓ-ΕΛΝΕΓ παρουσιάζει αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις: Παρότι στο αηδών δίνει το δέλτα να 'ναι θεματικό, στο χελιδών δηλώνει πως ολόκληρο το -δών είναι παραγωγικό τέρμα.
χελιδόνι [...] Η λ. παρουσιάζει επίθημα -δών, χαρακτηριστικό πτηνών (λ.χ. αη-δών), το δε επίθημα -δϝών, που απαντά σε αιολικό ανθρωπωνύμιο (Χελι-δϝ ōν), είναι μάλλον ψευδοαρχαϊσμός.
.
Ο Beekes πάντως συνδέει όλη την οικογένεια των εις -ηδών:
ἀηδών [...] ETYM From *ἀϝηδών; cf. ἀβηδόνα· ἀηδόνα (H.). Connection with ἀείδω and αὐδή (which is almost universally accepted) is difficult, since a lengthened grade *h[SUB]2[/SUB]uēd- is improbable. The word could therefore well be Pre-Greek; for the suffix, cf. birds and animals names like χελῑδών 'swallow', τενθρηδών 'wasp'.
.
Για την κοτυληδόνα ο Beekes παραπέμπει κατευθείαν στον Chantraine (1933: 361).
 
Καλημέρα,

Δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ των στοιχείων, απλώς δεν είναι εύκολο να αναπτυχθεί ολόκληρο το σκεπτικό σε περιορισμένο χώρο.

Το -δ στο αρχ. ἀηδών αποτελεί μέρος τού θέματος, όπως γίνεται ευρύτερα δεκτό. Ο Beekes αποδίδει απόλυτη ισχύ στις επιφυλάξεις που έχουν διατυπωθεί για τις μακρόφωνες ρίζες και τη φύση τού αρχικού λαρυγγικού, αλλά υπάρχουν και άλλες θεωρητικές απόψεις κατά τις οποίες η επανασύνθεση *ἀ-Fηδ-ών είναι αποδεκτή, αν το ἀ- εκληφθεί ως προθεματικό (σημειώνω ότι είναι συζητήσιμη η επιμονή τού Beekes σε ορισμένες πλευρές τής λαρυγγικής θεωρίας, η οποία τον έχει οδηγήσει σε αύξηση των προελληνικών λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής, επειδή δεν εντάσσονται στο σχήμα του· του λεξικού του προτάσσεται ειδική εισαγωγή με τα χαρακτηριστικά των προελληνικών λέξεων, η οποία καλύπτει ευρείες ομάδες λέξεων χωρίς στερεή πάντοτε βάση).

Ότι το -ων είναι το επίθημα στη λέξη ἀηδ-ών αποτελεί καλά εδραιωμένη άποψη (πβ. Schwyzer 1939: Griechische Grammatik, v.1, 487, 529). Ο Chantraine, όπως και άλλοι, συνέδεσε τη λέξη με τα αρχ. χελιδών, τενθρηδών, με την εύλογη υπόθεση ότι η λέξη ἀηδών επαναναλύθηκε και θεωρήθηκε παραγωγικό τέρμα το -δών ή και το -ηδών (Chantraine 1933: La formation des noms en grec ancien, σ. 360-1).

Ευχαριστώ.
 

nickel

Administrator
Staff member
Ο Chantraine, όπως και άλλοι, συνέδεσε τη λέξη με τα αρχ. χελιδών, τενθρηδών, με την εύλογη υπόθεση ότι η λέξη ἀηδών επαναναλύθηκε και θεωρήθηκε παραγωγικό τέρμα το -δών ή και το -ηδών (Chantraine 1933: La formation des noms en grec ancien, σ. 360-1).
Καλημέρα. Πολύ διαφωτιστικό το σημείωμα, Dr Moshe, ιδιαίτερα αυτό το κομμάτι. Ευχαριστούμε.
 
Top