καμηλαύχι
- Thread starter pshleas
- Start date
Πάντως στις ιστοσελίδες για εκκλησιαστικά, εκκλησίες κτλ, καλυμαύχι το έχουν. Σχετική αναζήτηση (700+ ανευρέσεις ενώ το καμηλαύχι μόνο 4 και αυτά από εφημερίδες).
Καταρχάς είναι το μαύρο "καπέλο" των ιερέων. Όπως βλέπεις πέσανε παρετυμολογίες, γιατί έτυχε να μοιάζει το camella (ποτήρι) με το camelus (καμήλα), αλλά και το "κάλυμμα" και αυχένας να οδηγούν σε *καλυμμαύχι,
καλημαύχι το [kalimáfxi] & καμηλαύχι το [kamiláfxi] Ο44 : είδος καπέλου με κυλινδρικό σχήμα, που το φορούν οι ορθόδοξοι ιερείς. [καμηλ-: μσν. καμηλαύκι `επίσημο καπέλο΄ ( [f > fx] από λόγ. επίδρ. ίσως και παρετυμ. αυχένας) < υστλατ. camellaucium (camella `κούπα του κρασιού΄)· καλημ-: παρετυμ. καλύπτω] (ΛΚΝ)
και καμιλαύκι
καλημαύχι το [kalimáfxi] & καμηλαύχι το [kamiláfxi] Ο44 : είδος καπέλου με κυλινδρικό σχήμα, που το φορούν οι ορθόδοξοι ιερείς. [καμηλ-: μσν. καμηλαύκι `επίσημο καπέλο΄ ( [f > fx] από λόγ. επίδρ. ίσως και παρετυμ. αυχένας) < υστλατ. camellaucium (camella `κούπα του κρασιού΄)· καλημ-: παρετυμ. καλύπτω] (ΛΚΝ)
και καμιλαύκι
Ambrose
¥
Κι επειδή το gif δεν είναι αρκετά ευκρινές, βάζω το pdf.
Και για να μη βγάζετε τα μάτια σας, από το ΠαπΛεξ:
Το ΛΝΕΓ επιλέγει την απλούστερη γραφή καμιλαύκι.
καμηλαύκι
και καλυμμαύχι και καλυμμαύκι, το (Μ καμηλαύκι και καμηλαύκιν και καμηλλαύκιον και καμελαύκιον και καμελλαύκιον και καμηλαύχι[ο]ν και καλυμμαύχι[ν])· το μαύρο, ψηλό και κυλινδρικό κάλυμμα τής κεφαλής τών ορθόδοξων κληρικών· || (μσν.) κάθε κάλυμμα ανδρικής κεφαλής.
[ΕΤΥΜΟΛ. < μσν. καμηλλαύκιον < καμελλαύκιον < λατ. camellaucium < λατ. camella «είδος ποτηριού», με το σχήμα τού οποίου έμοιαζε το καμηλαύκι. Το -η- τού τ. καμηλαύκι οφείλεται σε παρετυμολογική σύνδεσή του με τη λ. κάμηλος (λατ. camelus), πιθ. λόγω τής ομοιότητας τών λατ. τ. camella, camelus. Ο σχηματισμός τού τ. καλυμμαύχι(ν) οφείλεται κι αυτός σε παρετυμολογική σύνδεση με τους τ. κάλυμμα και αυχήν. Ως β' συνθετικό θεωρήθηκε ο τ. αυχήν είτε λόγω ομοιότητας με το σχήμα τού καμηλαυκιού είτε επειδή αυτό μπορούσε να καλύπτει και τον αυχένα].
και καλυμμαύχι και καλυμμαύκι, το (Μ καμηλαύκι και καμηλαύκιν και καμηλλαύκιον και καμελαύκιον και καμελλαύκιον και καμηλαύχι[ο]ν και καλυμμαύχι[ν])· το μαύρο, ψηλό και κυλινδρικό κάλυμμα τής κεφαλής τών ορθόδοξων κληρικών· || (μσν.) κάθε κάλυμμα ανδρικής κεφαλής.
[ΕΤΥΜΟΛ. < μσν. καμηλλαύκιον < καμελλαύκιον < λατ. camellaucium < λατ. camella «είδος ποτηριού», με το σχήμα τού οποίου έμοιαζε το καμηλαύκι. Το -η- τού τ. καμηλαύκι οφείλεται σε παρετυμολογική σύνδεσή του με τη λ. κάμηλος (λατ. camelus), πιθ. λόγω τής ομοιότητας τών λατ. τ. camella, camelus. Ο σχηματισμός τού τ. καλυμμαύχι(ν) οφείλεται κι αυτός σε παρετυμολογική σύνδεση με τους τ. κάλυμμα και αυχήν. Ως β' συνθετικό θεωρήθηκε ο τ. αυχήν είτε λόγω ομοιότητας με το σχήμα τού καμηλαυκιού είτε επειδή αυτό μπορούσε να καλύπτει και τον αυχένα].
Το ΛΝΕΓ επιλέγει την απλούστερη γραφή καμιλαύκι.
Rogerios
¥
Γιατί έχω την εντύπωση ότι το ΛΝΕΓ (στην "πρεμούρα" του να προασπίσει την απλογράφηση, αφού ακολουθεί την άποψη ότι τα δάνεια απλογραφούνται εφόσον ανάγονται σε περίοδο ύστερη της ελληνιστικής - ΟΚ ξεχειλωμένης ελληνιστικής, αφού περιλαμβάνει και την περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας -) διαπράττει ένα μικρό unfair;
Κατά το λεξικό: "η γραφή με -η οφείλεται σε παρετυμολογική σύνδεση προς το ουσιαστικό κάμηλος, λόγω της ομοιότητας των λατινικών λέξεων camella και camelus". Εμένα, αντιθέτως, η γραφή "καμηλλαύκιον" μου φαίνεται φυσιολογικότατη προσπάθεια μεταγραφής της λατινικής λέξης (η απόδοση του -e ως -η είναι συνηθέστατη)
Αν δεν ταχθούμε αναφανδόν και άνευ όρων υπέρ της απλογράφησης ή αν θέσουμε διαφορετικό χρονικό όριο για την απλογράφηση των λέξεων ξένου ετύμου (π.χ μόνον οι δάνειες λέξεις που απαντούν κατά τους νεώτερους χρόνους), η γραφή "καμηλλαύκι" νομιμοποιείται απόλυτα.
Αν πάλι αποδεχθούμε την αρχή της απλογράφησης, μήπως τότε θα έπρεπε να προτιμηθεί το "καμελαύκι" (που δεν γνωρίζω αν απαντά καν);
Όλα αυτά, άνευ παρεξηγήσεως. Απορίες διατυπώνω απλώς, οπότε καθόλου δεν αποκλείω οι χαρακτηρισμοί μου να είναι άστοχοι.
Κατά το λεξικό: "η γραφή με -η οφείλεται σε παρετυμολογική σύνδεση προς το ουσιαστικό κάμηλος, λόγω της ομοιότητας των λατινικών λέξεων camella και camelus". Εμένα, αντιθέτως, η γραφή "καμηλλαύκιον" μου φαίνεται φυσιολογικότατη προσπάθεια μεταγραφής της λατινικής λέξης (η απόδοση του -e ως -η είναι συνηθέστατη)
Αν δεν ταχθούμε αναφανδόν και άνευ όρων υπέρ της απλογράφησης ή αν θέσουμε διαφορετικό χρονικό όριο για την απλογράφηση των λέξεων ξένου ετύμου (π.χ μόνον οι δάνειες λέξεις που απαντούν κατά τους νεώτερους χρόνους), η γραφή "καμηλλαύκι" νομιμοποιείται απόλυτα.
Αν πάλι αποδεχθούμε την αρχή της απλογράφησης, μήπως τότε θα έπρεπε να προτιμηθεί το "καμελαύκι" (που δεν γνωρίζω αν απαντά καν);
Όλα αυτά, άνευ παρεξηγήσεως. Απορίες διατυπώνω απλώς, οπότε καθόλου δεν αποκλείω οι χαρακτηρισμοί μου να είναι άστοχοι.
Τι να παρεξηγήσουμε; Το δικαίωμά σου να έχεις άποψη; (Επιτρέψτε μου εμένα, προς το παρόν, να μην έχω. Δεν τα πάω καλά και με τα εκκλησιαστικά...)
Οπότε, για παραπάνω τεκμηρίωση, προσθέτω απλώς από το Μεσαιωνικό του Κριαρά:
Οπότε, για παραπάνω τεκμηρίωση, προσθέτω απλώς από το Μεσαιωνικό του Κριαρά:
καμηλαύκιν το· καλαμαύχιν· καλυμμαύχι· καλυμμαύχιον· καμαλαύκι· καμελαύκι· καμελαύκιν· καμελαύχιν· καμηλαύκι· καμηλαύχι· καμηλαύχιν· καμηλαύχιον· καμηλάχιον. α) Είδος καλύμματος της κεφαλής: έβαλον και σγουρούτσικον, κόκκινον καμηλαύχιν Διγ. Ζ 3616· β) (εκκλ.) κάλυμμα της κεφαλής των ορθόδοξων ιερέων και μοναχών: Περί ιερέως δευτεροπανδρεμένου, ότι δεν του εβγάζουν το καμηλαύχι Βακτ. αρχιερ. 155· Επήρεν ο καλόγερός του ένα καμηλαύχιον καινούργιο Σεβήρ., Τελ. Σημειωμ. 34ε. [<ουσ. καμηλαύκιον (Σούδα, Du Cange, λ. καμε-, Somav.) <ουσ. καμελαύκιον (7. αι., L-S Suppl., Ζωναράς, Lampe, Meursius, λ. ‑χιον, Du Cange) <μεσν. λατ. camelaucium (Du Cange, Lat., λ. camelaucum, Niermeyer). Οι τ. καλυμμαύχι, καμηλαύκι και ‑χι και σήμ.]
Rogerios
¥
Νίκελ, ευχαριστώ πολύ!
Η παράθεση του σχετικού λήμματος από το Μεσαιωνικό του Κριαρά είναι χρησιμότατη. Πρώτον, απαντά καταφατικά στην απορία μου για το αν απαντά τύπος "καμελαύκι". Δεύτερον, καθιστά δυσχερέστερη την απάντηση στο πρόβλημα, δεδομένου ότι οι χρησιμοποιηθέντες τύποι που δεν οφείλονται σε παρετυμολογική σύνδεση είναι μάλλον πολλοί. Τρίτον, δημιουργεί κάποιες απορίες για τη γραφή του λατινικού (ήδη σχηματισμένου) τύπου της λέξης, που είναι (κατά τις παραπομπές Κριαρά) camelaucium (και όχι camellaucium, όπως στα ΠαπΛεξ και ΛΝΕΓ).
Νομίζω ότι σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πολύ δύσκολο να υποστηριχθεί μία και μοναδική ορθογράφηση της λέξης, με παράλληλο χαρακτηρισμό των λοιπών ορθογραφήσεων ως εσφαλμένων.
Η παράθεση του σχετικού λήμματος από το Μεσαιωνικό του Κριαρά είναι χρησιμότατη. Πρώτον, απαντά καταφατικά στην απορία μου για το αν απαντά τύπος "καμελαύκι". Δεύτερον, καθιστά δυσχερέστερη την απάντηση στο πρόβλημα, δεδομένου ότι οι χρησιμοποιηθέντες τύποι που δεν οφείλονται σε παρετυμολογική σύνδεση είναι μάλλον πολλοί. Τρίτον, δημιουργεί κάποιες απορίες για τη γραφή του λατινικού (ήδη σχηματισμένου) τύπου της λέξης, που είναι (κατά τις παραπομπές Κριαρά) camelaucium (και όχι camellaucium, όπως στα ΠαπΛεξ και ΛΝΕΓ).
Νομίζω ότι σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πολύ δύσκολο να υποστηριχθεί μία και μοναδική ορθογράφηση της λέξης, με παράλληλο χαρακτηρισμό των λοιπών ορθογραφήσεων ως εσφαλμένων.
Το πρόσεξα κι εγώ. Και συμφωνώ ότι είναι η μεταγραφή του e, που δίνει την ορθογραφία καμηλ-, κι εκ των υστέρων, όταν έχει αποσπασθεί από την προέλευση camellaucium, η γραφή οδηγεί στην παρετυμολόγηση. Κανένας ...χριστιανός δεν θα ανακάτευε αλλιώς την καμήλα στην ιερατική καλύπτρα.
Ο Μπαμπ. προτείνει ορθογραφία «καμιλαύκι», ενώ κανονικά θα πρόκρινε το λατινογενές «καμηλαύκι», ακριβώς λόγω του πλήθους των τύπων, την απλογραφημένη. Γι’ αυτό και διαφέρει εδώ από τον Ανδριώτη (τον οποίο ακολουθεί συστηματικά στην ετυμολογία στο ΛΝΕΓ) που στα «καλυμμαύκι» και «καλιμαύκι» βλ. καμηλαύκι. Τέλος, το ζήτημα με το «καλυμμαύκι» / «καλυμμαύχι» είναι ότι είναι ομόφωνα «εσφαλμένο» βάσει καταγωγής, αλλά εξίσου δικαιολογημένο όχι μόνο από την παγιωμένη παρετυμολογία του, αλλά ιδίως φωνητικά. Και για όσους δεν έχουν σχέση με ενορίες, θυμίζω και το πρώτο βραβείο στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, "Αν ήμουν πλούσιος", του Δώρου Γεωργιάδη, στίχοι Σ. Τσώτου ...
Ξημέρωμα στη γειτονιά,
τρέχει ο παπάς στη λειτουργιά,
το καλυμμαύχι του στ' αυτιά
μες το βοριά. (sic :))
Ξέθαμα, μια και η λέξη αποτελεί το θέμα του σημερινού σημειώματος της Άσπρης λέξης:
Το καμηλαύκι (ή καμελαύκι, καμελαύκιν, καμελαύχιν, καμηλαύχι, καμηλαύχιν, καμηλαύχιον, καμηλάχιον) είναι το μαύρο, ψηλό, σκληρό και κυλινδρικό κάλυμμα της κεφαλής των ορθόδοξων ιερέων και μοναχών. Το καμηλαύκι των ιερέων διαθέτει γωνιώδες γείσο, ενώ των μοναχών είναι πιο χαμηλό χωρίς γείσο. Οι ιερείς το φορούν πάντοτε εκτός από την ώρα της θείας λειτουργίας.
Το καμηλαύκι, λόγω του σχήματός του, προέρχεται από το λατινικό camellaucium, το οποίο παράγεται από το camella, που σήμαινε «κούπα του κρασιού». Εξαιτίας της ηχητικής ομοιότητας ανάμεσα στις λέξεις camella και camelus, δηλαδή «καμήλα», προέκυψε παρετυμολογική σύνδεση της λέξης καμηλαύκι με την καμήλα, γι’ αυτό και η γραφή που επικράτησε είναι με −η−. Συχνότερα απαντάται ο τύπος καλυμμαύκι εξαιτίας πάλι παρετυμολογικής σύνδεσης με τις λέξεις κάλυμμα + αυχένας, επειδή το συγκεκριμένο ένδυμα σκεπάζει και τον αυχένα των ιερέων.
Το Λεξικό Μπαμπινιώτη προτείνει την απλούστερη γραφή καμιλαύκι, ενώ το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής τη γραφή καλημαύχι και καμηλαύχι.
Στην Ιεράπετρα της Κρήτης βρίσκεται το χωριό Καλαμαύκα. Πιθανολογείται ότι το χωριό πήρε το όνομά του από το καλυμμαύκι, επειδή ο βράχος στην κορυφή του Κάστελου, που είναι χτισμένο το χωριό, μοιάζει με το καλυμμαύκι του παπά.
Το καμηλαύκι, λόγω του σχήματός του, προέρχεται από το λατινικό camellaucium, το οποίο παράγεται από το camella, που σήμαινε «κούπα του κρασιού». Εξαιτίας της ηχητικής ομοιότητας ανάμεσα στις λέξεις camella και camelus, δηλαδή «καμήλα», προέκυψε παρετυμολογική σύνδεση της λέξης καμηλαύκι με την καμήλα, γι’ αυτό και η γραφή που επικράτησε είναι με −η−. Συχνότερα απαντάται ο τύπος καλυμμαύκι εξαιτίας πάλι παρετυμολογικής σύνδεσης με τις λέξεις κάλυμμα + αυχένας, επειδή το συγκεκριμένο ένδυμα σκεπάζει και τον αυχένα των ιερέων.
Το Λεξικό Μπαμπινιώτη προτείνει την απλούστερη γραφή καμιλαύκι, ενώ το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής τη γραφή καλημαύχι και καμηλαύχι.
Στην Ιεράπετρα της Κρήτης βρίσκεται το χωριό Καλαμαύκα. Πιθανολογείται ότι το χωριό πήρε το όνομά του από το καλυμμαύκι, επειδή ο βράχος στην κορυφή του Κάστελου, που είναι χτισμένο το χωριό, μοιάζει με το καλυμμαύκι του παπά.