η "αφήγηση"

κάτι που έχει αναλύσει πολύ πιο διεξοδικά ο Κριστιάν Σαλμόν.
Από την ανάγνωση της περίληψης του βιβλίου που υπάρχει στο λινκ σου, rogne, δεν μπορώ να πω ότι ενθουσιάστηκα. Δηλαδή, τι διαφορετικό κάναν οι παλιοί πολιτισμοί, όχι μόνο οι αταξικοί αλλά και οι ταξικότατοι, με τους μύθους τους; Δεν 'παραμύθιαζαν' και αυτοί; Απλώς, όπως όλα, έτσι και το storytelling έχει γίνει συστηματικό, βιομηχανικό, μανατζεροποιημένο κλπ. Γιατί πια όλα πρέπει να τα ξεκινάμε από τον κακό καπιταλισμό, όπου τώρα ακριβώς πράγματα πανάρχαια έχουν υποτίθεται αλλάξει άρδην χαρακτήρα, έχουν αλλάξει 'ποιοτικά' όπως λεγόταν συνήθως παλιά; Και κατά προτίμηση μάλιστα, τελευταία, να τα ξεκινάμε από τα τελευταία είκοσι χρόνια, όπου έχουν συμβεί τα πιο φοβερά πράγματα ενώ ως τότε κλπ. κλπ.; Μήπως κι αυτή είναι μια μαρκετίστικη τακτική για να πουλήσουμε παλιό κρασί σε καινούργιους ασκούς; Βέβαια δεν μπορώ να καταδικάσω ένα βιβλίο από το εισαγωγικό/διαφημιστικό σημείωμά του, αλλά πάντως η ανάγνωση ετούτου δεν με έπεισε καθόλου για το 'καινοφανές' και το 'πρωτοφανές' της όλης υπόθεσης. Καινοφανές και πρωτοφανές όσο και το Αριέλ σε σύγκριση με το Τάιντ. Rien de nouveau sous le soleil.
 

rogne

¥
Καινοφανές και πρωτοφανές όσο και το Αριέλ σε σύγκριση με το Τάιντ. Rien de nouveau sous le soleil.

Και μόνο αυτό να συμβαίνει, ανακαίνιση πανάρχαιων μορφών επικοινωνίας και προπαγάνδας με μοντέρνο κι εξορθολογισμένο περιτύλιγμα, δεν είναι καθόλου αδιάφορο. Άλλοι κάποτε το είπαν "διαλεκτική του διαφωτισμού" αυτό, και δεν το θεώρησαν καθόλου πηγή ανίας. Δεν είναι όλα τόσο προφανή όσο λέει το ρητό. Ούτε η επανάληψη είναι ποτέ σκέτο ριπλέι - εδώ ούτε καν το ριπλέι δεν είναι σκέτο ριπλέι! Ότι ο καπιταλισμός έγινε "αφηγηματικός" και θριάμβευσε ξανά, εκεί που έδειχνε να βαλτώνει - ε, πώς να το κάνουμε, μια σημασία την έχει.

Τέλος πάντων, δεν έχω ιδιαίτερη όρεξη να κάνω διαφήμιση στο βιβλίο (που καλό και χρήσιμο είναι, αλλά όχι και αριστούργημα), απλώς μου φάνηκε ότι ταιριάζει στη συζήτηση. Οπωσδήπτοτε πάντως ταιριάζει στην "αφήγηση" των κυβερνώντων...
 
Η προσωπική μου γνώμη είναι πως όλες οι 'αφηγήσεις' (ακόμα και οι αφηγήσεις χωρίς εισαγωγικά, πβ. την ταινία Ρασομόν) παραμύθια είναι. Και από κει και πέρα ο καθένας διαλέγει εκείνην που του ταιριάζει, που ταιριάζει στις ιδέες του, στον ψυχισμό του, που εξυπηρετεί τα συμφέροντά του, τόσο τα καλώς όσο και τα κακώς εννοούμενα. Καπιταλισμός, σοσιαλισμός, σοσιαλδημοκρατία, κομουνισμός, αναρχισμός, νικημένοι και νικητές, θριαμβευτές και κατατροπωμένοι, όλοι αφηγούνται. Απλώς, οι αποπάνω έχουν τα τεχνικά (με την ευρύτατη έννοια του όρου) μέσα να αφηγούνται κυριαρχικά, χωρίς ποτέ η αφήγησή τους να εξαφανίζει τις κάτωθεν αφηγήσεις, αλλά οπωσδήποτε τις διαπλάθει έντονα, ίσως γιατί δεν διαφέρουν εντέλει και τόοοσο ριζικά, και στο φινάλε...όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος. Τα οργουελικά που επικαλείται ο συγγραφέας στο διαφημιστικό σημείωμα του βιβλίου, έχω βαρεθεί να τ' ακούω. Έγινε και το 1984 τσιχλόφουσκα, η στάνταρ 'αφήγηση' όχι μόνο του κάθε κυνηγημένου (δικαιολογημένα εκεί) αλλά και του κάθε συγγραφέα που θέλει να ξεχωρίσει από τη μάζα της προσφοράς. Στην πραγματικότητα (δηλ. στη δική μου αφήγηση) εκσυγχρονίζεται ο έλεγχος, εκσυγχρονίζεται και ο αντέλεγχος. Ριπλέι.
 
Αυτή όμως η μεταμοντέρνα αφήγηση, Κώστα, αυτή η εντέλει «μεγάλη αφήγηση» (grand narrative που λέγαμε παραπάνω) που παρουσιάζεις, αντιμετωπίζοντας με τον ίδιο τρόπο και τις κυρίαρχες και τις από κάτω αφηγήσεις, τελικά ευνοεί σαφώς τις κυρίαρχες. Όταν στα ράφια αυτού του σούπερ μάρκετ αφηγήσεων στέκονται δίπλα-δίπλα οι αφηγήσεις των Ναζί και οι αφηγήσεις των Εβραίων που έγιναν σαπούνι, ή οι αφηγήσεις καταπιεστών και οι αφηγήσεις καταπιεζόμενων, κι εμείς, οι καταναλωτές αφηγήσεων, μπορούμε να διαλέξουμε όποια ταιριάζει στον ψυχισμό και τα γούστα μας, τελικά νομιμοποιούμε τις αφηγήσεις των πρώτων. Αυτές ωφελούμε γιατί αυτές έχουν τη δύναμη και τα μέσα, όπως λες. Άρα η δική σου αφήγηση δεν είναι ουδέτερη, έχει διαλέξει πλευρά. (Η θεωρία των αφηγήσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον σου, κοινώς :D)
 
Δεν τις ευνοώ εγώ, anef, εκ των πραγμάτων είναι ευνοημένες, συμφωνούμε σ' αυτό. Και ναι, δίπλα-δίπλα στέκουν οι αφηγήσεις, το βλέπουμε κάθε μέρα. Και οι σαπουνιασμένοι (αλλά και όλοι οι άλλοι) στο άψε-σβήσε μετατρέπονται σε θύτες. Κι εμείς σαφώς είμαστε καταναλωτές (ή και ενεργοί λάτρεις ή θιασώτες) αφηγήσεων και πράγματι διαλέγουμε κατά τα γούστα μας (γούστα εν μέρει ετεροκαθορισμένα και εν μέρει έμφυτα). Εκτός αν πιστεύεις ότι ο π.χ. ναζί είναι οντολογικά κατώτερος από τον π.χ. βάλε ό,τι θες εσύ. Ή ο 'συντηρητικός' από τον 'προοδευτικό'. Ή ο 'αντιδραστικός' από τον 'επαναστάτη'. Και οι δύο άνθρωποι είναι, και όμως διαλέγουν δύο αφηγήσεις αντίθετες, τουλάχιστον στα χαρτιά, και νιώθουν και οι δύο απολύτως δικαιωμένοι στην επιλογή τους. Έτσι δε συμβαίνει; Δεν το κάνω εγώ να συμβαίνει. Τώρα, το ότι η δική μου αφήγηση δεν είναι ουδέτερη, σαφώς και δεν είναι ούτε υποστήριξα ότι είναι. Και ιστορικά καθορισμένη είναι, αλλά και προσωπικά. Αλλά ότι έχει διαλέξει πλευρά, αυτό είναι αυθαίρετο. Είναι η θεωρία τού "αυτή η άποψη αντικειμενικά υπηρετεί την αντίδραση". Ποιος μπορεί να αποδείξει ότι ο σκεπτικισμός είναι 'αντικειμενικά στην υπηρεσία των κρατούντων'; Και ποιος μπορεί να αποδείξει ότι μια 'κάτωθεν αφήγηση' δεν κυοφορεί μια μελλοντική 'άνωθεν αφήγηση';
Το ακανθώδες θέμα τού αν υπάρχει ή έστω αν μπορεί να υπάρξει αντικειμενική γνώση στα ανθρώπινα είναι...ακανθώδες. Σίγουρα πάντως δεν το λύνει η λογική τρικλοποδιά που ισχυρίζεται ότι "εγώ έχω διαλέξει πλευρά, δεν το παίζω ουδέτερος και υπεράνω, μιλάω εν γνώσει μου μεροληπτικά, άρα έχω δίκιο. Θα το δείτε στην πράξη, όταν θα με έχει δικαιώσει η πραγματικότητα. Ως τότε, η κάθε τυχόν διάψευσή μου είναι προσωρινή, και το ότι δεν το βλέπετε δείχνει απλώς ότι σας λείπει η διαλεκτική σύλληψη, το αφτί σας δεν είναι αρκετά οξύ ώστε ν' ακούσετε το χορτάρι που φυτρώνει". Ας σημειωθεί ότι το ίδιο ακριβώς μπορούν να ισχυριστούν, και πράγματι ισχυρίζονται, οι χιλιαστές που περιμένουν κάθε τόσο τη Δευτέρα Παρουσία.
 
- Με το «εκ των πραγμάτων», Κώστα, κάνεις επίκληση σε μια πραγματικότητα που υπάρχει εκτός αφηγήσεων, ενώ παραπάνω αυτό το αναιρείς (λες «στην πραγματικότητα, δηλ. στη δική μου αφήγηση»). Γιατί, λοιπόν, είναι ευνοημένες «εκ των πραγμάτων» οι κυρίαρχες αφηγήσεις, και όχι (και) επειδή αφηγήσεις, π.χ. σαν τις δικές σου ή τις δικές μου, τις στηρίζουν, τις επιτρέπουν να υπάρχουν, τις τροφοδοτούν;

- Προσωπικά, όχι, δεν πιστεύω πως οι άνθρωποι είναι άδειοι από αφηγήσεις (αν πρέπει να συνεχίσουμε να μιλάμε με όρους αφηγήσεων) και ξαφνικά αισθάνονται πως πρέπει να ψωνίσουν, να διαλέξουν μερικές. Το λες και συ εξάλλου με άλλο τρόπο. Αλλά αυτά είναι βαθιά νερά και δεν έχω τα εφόδια να βουτήξω.

- Κατά την ταπεινή μου γνώμη, μεγάλο μέρος των όσων λες, Κώστα, είναι ήδη μέρος των κυρίαρχων αφηγήσεων, δεν τις στηρίζουν απλά. Να, εδώ π.χ. η εξιστόρηση του Καλύβα (αυτός που μας έλεγε ότι με την κρίση μπορούμε απλά να κόψουμε τα πολλά σούρτα φέρτα στη Νέα Υόρκη) -αν και δε μιλάει για χιλιαστές, αλλά για προφήτες (και εδώ ένα κείμενο του Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου με το οποίο συμφωνώ)

- Το δίκιο που έχω ή δεν έχω δεν το στηρίζω στην παραδοχή μου πως είμαι μεροληπτική. Αυτήν την πλευρά την προβάλλω γιατί πολλοί ισχυρίζονται πως είναι ουδέτεροι και αμερόληπτοι μόνο εκ του γεγονότος ότι καταδικάζουν εξίσου τα «άκρα». Ούτε, φυσικά, επειδή πιστεύω πως στο μέλλον θα με δικαιώσει η ιστορία και θα τρώω σοσιαλιστικά πιλάφια μαζί με τα ουρί του παραδείσου στη δευτέρα παρουσία του κομμουνισμού (Υπάρχουν ακόμα τέτοιοι άνθρωποι; Δεν γνωρίζω κανέναν). Για μένα κάθε χειραφετητικό αίτημα (όχι απλά «κάτωθεν» όπως λέγαμε παραπάνω – η κάτωθεν αφήγηση μπορεί να είναι και του τύπου «η σκλαβιά είναι φυσικό φαινόμενο») είναι δίκαιο από θέμα αρχής, καθαρά ως προς την ουσία της χειραφέτησης. Αυτό δεν είναι κάτι που αποδεικνύεται. Ούτε είναι θέμα ιστορίας. Π.χ. ακόμα κι αν στον αιώνα τον άπαντα εκατομμύρια άνθρωποι στην Αφρική εξακολουθήσουν να πεθαίνουν από AIDS γιατί οι φαρμακοβιομηχανίες θέλουν να διασφαλίζουν τα κέρδη τους, το αίτημα για δωρεάν φάρμακα, για το δικαίωμα της ζωής των ανθρώπων, ουσιαστικά, θα παραμείνει δίκαιο για μένα. Ακόμη κι αν μετά για τους χ λόγους οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι, θεραπευμένοι από το AIDS, αρχίσουν να σφάζουν στις πλατείες -πράγμα που βέβαια δεν θα μου αρέσει καθόλου. Καμιά, λοιπόν, οντολογική κατωτερότητα ή ανωτερότητα. (Και τον σκεπτικισμό τον καταλαβαίνω απόλυτα και τον συμμερίζομαι, αν π.χ. οι σφαγές στις πλατείες είναι ιστορικό γεγονός που συνδέθηκε άμεσα με τα δωρεάν φάρμακα. Δεν με οδηγεί όμως σε σκεπτικισμό απέναντι στο αίτημα για δωρεάν φάρμακα καθαυτό, μόνο απέναντι στους τρόπους που θα διεκδικηθεί το αίτημα. Και για μένα το ρίσκο αξίζει, γιατί αντί για το ενδεχόμενο σφαγής στις πλατείες στο μέλλον, έχω την πραγματικότητα των θανάτων από AIDS στο σήμερα.)

Και για να είμαστε και λίγο εντός και όχι εκτός θέματος: στα δικά μας χωράφια, η Μόνα Μπέικερ έχει γράψει ένα βιβλίο για τη μετάφραση και διερμηνεία με βάση τη θεωρία των αφηγήσεων. Είναι το Translation and Conflict – A Narrative Account (To οπισθόφυλλο του βιβλίου εδώ)
 
Last edited by a moderator:
Ενδιαφέρον θα είχε να είχαμε ένα παράδειγμα εμπλοκής της μεταφραστικής διαδικασίας με τις 'αφηγήσεις', από το παραπάνω βιβλίο. Το άλλο κομμάτι, απ' ό,τι είδα, αφορά απλώς τα δίκτυα αριστερών ακτιβιστών-αντιπολεμικών μεταφραστών (εξ ου και το εξώφυλλο; ), χωρίς κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον, εκ πρώτης όψεως, για τη μεταφρασεολογία.

Αλλάζω δίσκο: το master narrative θα μπορούσαμε να το πούμε υπεραφήγηση; (τα meta- και grand είναι πιο εύκολα.)
 

nickel

Administrator
Staff member
master narrative = κυρίαρχη αφήγηση
Καθιερωμένο, αν δεν κάνω λάθος.
 
Ναι; Δεν μπορώ να πω ότι μ' αρέσει. Το κυρίαρχη θα το χρησιμοποιούσα για το dominant, ή και το prevailing (επικρατής). Το master εδώ το βλέπω όπως βλέπω το master του master document, και όχι σαν 'κυρίαρχο'.
 
Έψαξα για hypernarrative και είδα ότι έχει να κάνει με την hypertextual narrative, hypertext fiction (ετούτη δουλεύει πηδώντας από λινκ σε λινκ). Αλλά αυτό δεν με αποθαρρύνει από τη δική μου σκέψη 'master narrative -> υπεραφήγηση', γιατί το πρόβλημα με τα -hyper και όλα τα άλλα ελληνικά προθήματα είναι γνωστό και δεν μπορεί να μας κάνει να αποφύγουμε π.χ. το μεταμοντέρνο για το post-modern μόνο και μόνο επειδή υπάρχει το metamodern (γνωστή και πονεμένη αυτή η συζήτηση).
 
Top