δα

[Theseus]

I am trying to understand the usage of δα and in Βικιλεξικό I find these not very helpful examples:

δα : επιτατικό της σημασίας δεικτικών αντωνυμιών ή επιρρημάτων

Η θάλασσα μαγερεύει κάτι / Οι κάμποι αλαφροΐσκιωτοι / Παντού εξύπνησαν τ’ άστρα / Στο στήθος μου στη θάλασσα στον ουρανό / Κ’ είναι μια τόση δα κλωστή που μας ενώνει (Γιώργος Σαραντάρης, Η θάλασσα μαγερεύει κάτι)

Κι έτσι δα τα μεγαλεία / λογοφέρνοντας ξεχνά, / κι ίσα ίσα στην πλατεία / γκρουτζανίσματα αρχινά (Αλέξανδρος Πάλλης, Γάτα και Σκύλος)

Και τώρα δα, τ’ αράθυμο πάτημ’ αργοπορώντας, / κατά το κάστρο το μικρό πάλε κοιτά, και σφίγγει (Διονύσιος Σολωμός, Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι/σχεδίασμα Γ)

επιτείνει άρνηση ή κατάφαση

— Και με τα ξυράφια που ξυρίζετε τους πεθαμένους ξυρίζετε έπειτα και ζωντανούς; / — Όχι δα, όχι δα! αυτό θα ήτο απάνθρωπον, διότι θα διέτρεχον μέγαν κίνδυνον οι άνθρωποι από το νεκρικόν μόλυσμα, την πτωμαΐνην. Τα εργαλεία, με τα οποία ξυρίζονται οι νεκροί, τίθενται εις αχρηστίαν, εγκαταλείπονται μάλιστα εις τον νεκρικόν θάλαμον. (Ιωάννης Κονδυλάκης, Ο κουρεύς των νεκρών) [I think I understand this!]

βεβαιωτικό, συγκαταβατικό

— Δε χρειαζότανε δα και μεγάλη φιλοσοφία! αυτό φάνηκε ξαρχής! — είπε, γελώντας περιπαιχτικά. (Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, Η κερένια κούκλα/Η)

I wish Βικιλεξικό would take simpler contexts but my obsessive(?) urge to understand these examples is very annoying. I need particular help with the words in bold.

 

[Themis†]

Θησέα, για την κατανόηση της (χαοτικής) χρήσης του σύγχρονου "δα" νομίζω ότι θα σε βοηθούσε να ανατρέξεις στη (χαοτική) χρήση του αρχαίου "δη".

 

[Neikos]

Θησέα ας ξεκινήσουμε με το πρώτο παράδειγμα, το ποίημα του Σαραντάρη, και σιγά σιγά θα δούμε και τα υπόλοιπα, επειδή είναι αρκετά.

Εδώ, το "μαγειρεύει" μάλλον σημαίνει ότι η θάλασσα προετοιμάζει κάτι κρυφά.
Μπορείς να δεις εδώ τις σημασίες του μαγειρεύω. Είναι το 2α.

Για το αλαφροΐσκιωτος εδώ. Στα αγγλικά ίσως moonstruck ή otherworldly, δεν είμαι σίγουρος.

Το δα όταν χρησιμοποιείται με τη δεικτική αντωνυμία τόσος-η-ο δείχνει πολύ μικρό μέγεθος. Για παράδειγμα :
Είναι ένα τόσο δα σκυλάκι. (ένα πολύ μικρό σκυλί)
Έκανα ένα τόσο δα λαθάκι και το κάνατε θέμα. (πολύ μικρό λάθος, ασήμαντο)
Ή όπως λένε οι Παπαροκάδες : Είναι ένα τσιπάκι τόσο δα που θα σ' οδηγήσει στη σκλαβιά. :)

Μπορεί να το συναντήσεις και σ' αυτήν τη μορφή :

τοσοσδά, τοσηδά, τοσοδά [tosozδá] & τόσος δα, τόση δα, τόσο δα [tósos δá] αντων. δεικτ. (βλ. Ε3) :τη μεταχειριζόμαστε για να δηλώσουμε ότι κάποιος ή κτ. είναι πολύ μικρό σε μέγεθος ή σε έκταση: Είναι πολύ κοντός, ~. Mένει σε μια τοσηδά καμαρούλα. Ένα τοσοδά παιδάκι.τοσοδούλης -α -ικο YΠΟKΟΡ. τοσοδούτσικος -η -ο YΠΟKΟΡ. τοσοδά ΕΠIΡΡ: Δε μ΄ αγαπάς ούτε ~;

[τόσος + δα· τοσοδ(ά) -ούλης, -ούτσικος]

 

[daeman]

...
δα μόριο επιφωνηματικό : (οικ., προφ.) 1. ύστερα από δεικτικές αντωνυμίες ή δεικτικά επιρρήματα επιτείνει τη σημασία τους: τόσος δα, εδώ δα, εκεί δα. Tη γνωρίζει από τόσο δα κοριτσάκι. || ύστερα από χρονικά επιρρήματα: τώρα δα, μόλις τώρα, μόλις προ ολίγου: Tώρα δα εδώ ήταν. 2. με βεβαιωτική σημασία· βέβαια, φυσικά: Θα χαρούμε πολύ αν μείνετε. Ξέρετε δα πόσο σας αγαπάμε. Δεν είναι δα και τίποτε σπουδαίο, βέβαια, άλλωστε. 3. επιφωνηματικά: α. όχι δα, απάντηση με την οποία συνήθως ο ομιλητής προσπαθεί να μετριάσει ή να χαρακτηρίσει ως υπερβολικά τα όσα προαναφέρθηκαν: Όχι δα, τα παραλές καημένε. β. πώς δα, έλα δα,βεβαιωτικά, ειρωνικά: Πώς δα, τώρα μεγάλωσαν οι δουλειές μας, εμ βέβαια… γ. προτρεπτικά: Προσπάθησε δα κι εσύ λίγο, κάνε κάτι!
[αρχ. δή με αλλ. -ή > -ά κατά το δεικτ. να]

δα, μόρ. Ως μόριο βεβαιωτικό ύστερα από αντων.: αυτά δα να λογιάζεις (Αλφ. 11[SUP]25[/SUP]).
[<αρχ. μόρ. δη. Η λ. και σήμ.]

Εδώ δα, εδώ δανά:
Κι αμ πώς δα, κι αμ τι δα;
Την προκοπή σ' την είδα

Η θάλασσα μαγερεύει κάτι: The sea is brewing something

γκρουτζανίσματα (γρατζουνίσματα) αρχινά: starts scratching

Και τώρα δα: And just now

αυτό φάνηκε ξαρχής (εξαρχής): that was obvious since the beginning (εκειδανά: Να τη πετιέται από ξαρχής)

Kαι τώρα δα, τ’ αράθυμο πάτημ’ αργοπορώντας,
κατά το κάστρο το μικρό πάλε κοιτά, και σφίγγει,
σφίγγει στενά τη σπάθα του στο λαβωμένο στήθος,
που μέσα αγρίκα την ψυχή μεγάλη και τη θλίψη.
http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=430&author_id=47

And at that moment, delaying the lazy (heavy, hesitant) step,
he looks again towards the small bastion, and clutches,
clutches tight the saber to his wounded chest,
wherein the great soul and sorrow he felt.

 

[Theseus]

A wonderful translation, 'Man! Thanks to Themis and Neikos for your help. Δή helps me to understand the meaning of δα but it can also be used with nouns and verbs. What is a παπαροκάς;
Lastly, does τα μεγαλεία λογοφέρνοντας ξεχνά mean "he forgets to criticise his preeminence"? That doesn't make much, if any, sense?!

 

[Neikos]

A wonderful translation, 'Man! Thanks to Themis and Neikos for your help. Δή helps me to understand the meaning of δα but it can also be used with nouns and verbs. What is a παπαροκάς;
Lastly, does τα μεγαλεία λογοφέρνοντας ξεχνά mean "he forgets to criticise his preeminence"? That doesn't make much, if any, sense?!

Είναι από ένα παιδικό τραγούδι.

Η γάτα επειδή λογομαχούσε (argue, spar) με τον σκύλο, ξέχασε ότι είναι σπουδαία και τρανή και άρχισε τα γρατσουνίσματα.

Λογοφέρνω : λογομαχώ, argue, spar

Παπαροκάς : παπάς + ροκάς

 

[daeman]

... That doesn't make much, if any, sense?!

Besides what Neikos appropriately writes above, the context should help to make sense and perhaps wonder some more:

Αλέξανδρος Πάλλης, «Γάτα και Σκύλος»

Με ένα σκύλο μια άσπρη γάτα
Περπατώντας μια φορα,
«Μην κουνας» του λέει «στη στράτα
»σ' όπιον τύχει την ουρα.»

«Μπρε χαρα στην την περφάνια!
»Οπιος» είπε το σκυλι
«σουρτουκέβει σε ταβάνια,
»τέτια γλώσσα δε μιλει.»

«Αν εγω στα κεραμίδια»
λέει η γάτα «περπατω,
»μα τη μύτη σε σκουπίδια
»σαν κι' εσένα δε βουτω.»

Κι' έτσι δα τα μεγαλεία
λογοφέρνοντας ξεχνα,
κι' ίσα ίσα στην πλατεία
γκρουτζανίσματα αρχινα.

Αλ. Πάλλης, Ταμπουράς και Κόπανος: Τραγούδια, (Παιδιάτικα), Τυβίγγη, Τυπογρ. Ερρίκου Λάουπ του Νεωτέρου, 1910, σ. 32
*Έχει διατηρηθεί ο τονισμός και η ορθογραφία του πρωτότυπου

http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/anthologies/new/show.html?id=199

 

[Theseus]

It is becoming clear thanks to both of you. What does ίσα-ίσα mean here? ''Narrowly ' doesn't fit this context.

 

[Earion]

Ίσα ίσα means "exactly the opposite".

 

[Theseus]

Θεγξ, Εάριων!:)