απλά - απλώς και άλλα επιρρηματικά ζεύγη

[nickel]

Παλαιός σύνδεσμος
http://vasargyr2.blogspot.com/2010/06/blog-post.html
Νέος σύνδεσμος
http://periglwssio.wordpress.com/2010/12/03/apla-aplws/

Από το άλλο μακροσκελέστερο σημείωμα του Βασ. Μ. Αργυρόπουλου, για τα επιρρηματικά ζεύγη, θα αποσπάσω ένα πολύ μικρό κομμάτι για τώρα και είναι πιθανό να επιστρέψω για να αξιοποιήσω και άλλα σημεία του.

Το ΛΝΕΓ σε πλαισιωμένα σχόλια μετά τα λήμματα απλώς και αμέσως επισημαίνει τη σημασιολογική διάκριση μεταξύ απλά - απλώς, άμεσα - αμέσως κ.ά. Ειδικά μετά το λήμμα απλώς ερμηνεύει τη χρήση του απλά αντί του απλώς ως εξής: «από εσφαλμένη αντίληψη της έννοιας της δημοτικής ή από μια τάση να υπαχθούν τα πάντα σε ανεξαίρετους κανόνες».

Με αφορμή το σχόλιο αυτό του ΛΝΕΓ, μπορούν να γίνουν δύο παρατηρήσεις. Πρώτον, δεν είναι βέβαιο ότι η ευρύτατη σήμερα χρήση του απλά αντί του απλώς οφείλεται σε «εσφαλμένη αντίληψη της έννοιας της δημοτικής». Δεν αποκλείεται να έπαιξε ρόλο και ο παράγοντας αυτός στην αρχή της συγκεκριμένης γλωσσικής μεταβολής, της διαδικασίας που οδήγησε στη συνηθέστατη σήμερα χρήση του απλά αντί του απλώς. Δεν πρέπει όμως να μας διαφύγει ότι σήμερα χρησιμοποιείται κατά κόρον το απλά αντί του απλώς από χιλιάδες ομιλητές ανυποψίαστους για τις όποιες κοινωνιογλωσσολογικές, ιδεολογικές ή άλλες παραμέτρους του θέματος. Η ίδια η γλωσσική εξέλιξη ευνοεί την επικράτηση των επιρρηματικών τύπων σε -α αντί σε -ως, αυτή είναι η κατεύθυνση της γλωσσικής μεταβολής. Δεύτερον, είναι κάπως ασαφές αυτό που σημειώνεται στο ΛΝΕΓ, ότι δηλ. μπορεί να χρησιμοποιείται το απλά αντί του απλώς «από μια τάση να υπαχθούν τα πάντα σε ανεξαίρετους κανόνες». Πάντως, δεν υπάγονται τα πάντα σε ανεξαίρετους κανόνες ακόμη και γι’ αυτούς που χρησιμοποιούν λ.χ. το απλά με τη σημασία «μόνο (που)», γιατί οι ίδιοι δεν θα χρησιμοποιήσουν λ.χ. το ευχάριστα αντί του ευχαρίστως ούτε το περίεργα αντί του περιέργως. Επομένως, οι ομιλητές αυτοί δεν υπάγουν όλα τα επιρρήματα σε απαρέγκλιτους κανόνες σύμφωνους με το τυπικό της δημοτικής, αν αυτό εννοείται από το ΛΝΕΓ.

Η λεξικογραφική αντιμετώπιση των επιρρημάτων απλά-απλώς, έκτακτα-εκτάκτως κτλ. θα πρέπει να βασιστεί στη διαμορφωμένη σήμερα γλωσσική πραγματικότητα. Η πραγματική χρήση των επιρρηματικών αυτών τύπων στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα είναι ανάγκη να αποτυπωθεί και στα νεοελληνικά λεξικά. ​

 

[jmanveda†]

Μάλιστα!

Και εκείνα τα προηγούμενα που τόσο συχνά ακούγονται από "προοδευτικούς" βουλευτές και άλλους σε τηλεόραση και ραδιόφωνο αντί του προηγουμένως....;

 

[nickel]

Δεν επέστρεψα σ' αυτό το ζευγάρι, όπως είχα απειλήσει, αλλά επέστρεψε ο Σαραντάκος στο μπλογκ του, με πολλά παραδείγματα όπου το απλά χρησιμοποιείται στη θέση τού απλώς, δηλαδή με τη σημασία «μόνο». Για το αντίστροφο (το «απλώς» να χρησιμοποιείται με τη σημασία «με απλό τρόπο») ελπίζω να μην υπάρχουν σήμερα παραδείγματα.

http://sarantakos.wordpress.com/2011/05/24/aplwsapla/

 

[UsualSuspect]

Η ίδια η γλωσσική εξέλιξη ευνοεί την επικράτηση των επιρρηματικών τύπων σε -α αντί σε -ως, αυτή είναι η κατεύθυνση της γλωσσικής μεταβολής.

Για μένα αυτή η άποψη είναι μάλλον αυθαίρετη... δεν ξέρω αν την αιτιολογεί κάπου στο υπόλοιπο κείμενο (δεν το έχω διαβάσει ακόμη)

Η λεξικογραφική αντιμετώπιση των επιρρημάτων απλά-απλώς, έκτακτα-εκτάκτως κτλ. θα πρέπει να βασιστεί στη διαμορφωμένη σήμερα γλωσσική πραγματικότητα. Η πραγματική χρήση των επιρρηματικών αυτών τύπων στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα είναι ανάγκη να αποτυπωθεί και στα νεοελληνικά λεξικά.

Νομίζω το ΛΝΕΓ κάνει ακριβώς αυτό... αποτυπώνει τη νέα αυτή χρήση

 

[nickel]

Για την επικράτηση των επιρρηματικών τύπων σε –α αντί σε –ως, θα έλεγα ότι η διαφορά σας ίσως να βρίσκεται στον ορισμό της χρονικής περιόδου. Τα επιρρήματα σε –α ξεκίνησαν κάτω από την επιρροή κάποιων ουδέτερων τύπων επιθέτων, στον ενικό (συχνόν) ή στον πληθυντικό (συχνά), που χρησιμοποιούνταν σε θέση επιρρήματος (αντί για συχνώς). Στα ελληνιστικά χρόνια άρχισε να επεκτείνεται η συνήθεια αφού η κατάληξη –ως των επιρρημάτων δεν διέφερε πια στην προφορά από την κατάληξη –ος των επιθέτων. (Αντίστροφο πρόβλημα έχουμε σήμερα, όταν ένα επίρρημα σε –α μπαίνει μπροστά από πληθυντικούς ουδετέρων και νιώθεις τον πειρασμό να αποσαφηνίσεις τα πράγματα με ένα επίρρημα σε –ως, π.χ. αντί για πολλαπλά δύσκολα προβλήματα λες πολλαπλώς δύσκολα προβλήματα και ξέρει ακόμα και ο μηχανικός μεταφραστής τι εννοείς.)

Όταν από την καθαρεύουσα (που προτιμούσε τα επιρρήματα σε –ως) περάσαμε στη δημοτική (που προτιμά τα επιρρήματα σε –α), ζήσαμε αρκετές υπερβολές (π.χ. προηγούμενα) και καραμπινάτα λάθη (π.χ. *επισταμένα).

Όταν βλέπουμε να χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά το άμεσα εκεί που (κάποιοι) θα περιμέναμε αμέσως και το απλά εκεί που (οι ίδιοι κάποιοι) θα περιμέναμε απλώς, σημαίνει ότι δεν έχει εκλείψει η τάση αυτή. Ταυτόχρονα, ίσως έχουν εκλείψει οι υπερβολές, τα επιρρήματα σε –ως έχουν αποενοχοποιηθεί και οι προσεκτικές πένες δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν ένα λόγιο επίρρημα εκεί όπου δεν θα ξενίσει. Μόνο ως προς αυτό θα μπορούσε να πει κανείς ότι έχουμε κάτι διαφορετικό.

Το κεντρικό νόημα του αρχικού σημειώματος (που έχει μεταφερθεί σε νέα σελίδα, βλέπε νέο σύνδεσμο) είναι λεξικογραφικής φύσης. Επιλέγω από το πλήρες κείμενο τη διατύπωση (αν και επαναλαμβάνεται με διάφορους τρόπους) «Στα σύγχρονα λεξικά που αναφέρονται πιο κάτω (ΕΕΛ, ΛΚΝ, ΛΝΕΓ, ΝΕΛ) δεν καταγράφεται εντός λήμματος η αποκλίνουσα ή νεότερη χρήση του απλά». Και είναι αλήθεια ότι σε πολλές περιπτώσεις τα ΛΚΝ και ΝΕΛ επειδή πάλιωσαν και το ΛΝΕΓ επειδή είναι συντηρητικό (ακόμα και σε σχέση με το Σχολικό του Κέντρου Λεξικολογίας) δεν παρακολουθούν τις εξελίξεις των τελευταίων ετών και δεν καταγράφουν τις επικρατούσες σημασίες εκεί που τις καταγράφουν τα λεξικά: στα λήμματα, όχι στα σχόλια για το σωστό και το λάθος. Δες το ΛΚΝ: «απλά EΠIPP στις σημ. I3-5, II». Τίποτ' άλλο. Το ΛΝΕΓ κάνει τουλάχιστον την κουβέντα, αλλά κι αυτό εξοβελίζει τη σημασία από το λήμμα, παρότι τη γνωρίζει.

 

[Spyros_]

Ποια η διαφορά στις φράσεις «δύο εξαιρετικά πρωτότυπα βιβλία» και «δύο εξαιρετικώς πρωτότυπα βιβλία»; Είναι από τη σελίδα 94 στη Γραμματική της ελληνικής γλώσσας.

 

[nickel]

Ποια η διαφορά στις φράσεις «δύο εξαιρετικά πρωτότυπα βιβλία» και «δύο εξαιρετικώς πρωτότυπα βιβλία»; Είναι από τη σελίδα 94 στη Γραμματική της ελληνικής γλώσσας.

Δεν ξέρω ποιο απ' όλα τα βιβλία γραμματικής είναι αυτό, αλλά:
1. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, αν θεωρήσουμε ότι και οι δύο παρόμοιες λέξεις είναι επιρρήματα, τότε η σημασία είναι ίδια. Όμως:
2. Το σωστό θα ήταν να προσέχουμε γενικά/γενικώς πώς χρησιμοποιούμε επιρρήματα σε -α σε συνδυασμό με ουδέτερα ουσιαστικά στον πληθυντικό. Συχνά δυσκολεύεται κανείς να καταλάβει αν η λέξη σε -α είναι επίθετο ή επίρρημα που προσδιορίζει κάποιο άλλο επίθετο που ακολουθεί: π.χ. εξαιρετικά ενδιαφέροντα βιβλία - ιδιαίτερα γνωστά ποιήματα.

Έτσι που είναι τα παραδείγματα, θα έλεγα ότι το πρώτο σημαίνει «δύο πρωτότυπα βιβλία, εξαιρετικά και τα δύο» και το δεύτερο «δύο βιβλία με εξαιρετική πρωτοτυπία».

 

[Spyros_]

Είναι των Holton, Mackridge, Φιλιππάκη, στο τέλος της σελίδας 94.

 

[Spyros_]

Ίσως στο πρώτο θα έπρεπε να έχει κόμμα μετά το «εξαιρετικά» ώστε να είναι καλύτερα κατανοητό.