Γράφει ο Ρωμαίος σατιρικός ποιητής Γιουβενάλης ότι «ο λαός, που κάποτε μοίραζε εξουσίες, τώρα ενδιαφέρεται για δύο πράγματα: άρτον και θεάματα». Στα λατινικά: panem et circenses (στα αγγλικά: bread and circuses — περισσότερα στη Wikipedia).
Στα αρχαία ελληνικά ο κυκλικός δακτύλιος ήταν κρίκος και κίρκος, και πιστεύουμε ότι απ’ αυτόν το δεύτερο τύπο βγήκε το λατινικό circus, αρχικά με τη σημασία του αστρονομικού κύκλου. Η σημασία του δακτύλιου και του κύκλου πέρασε στο υποκοριστικό του, το circulus, από το οποίο έχουμε τα αγγλικά circle, circular, circulate (αλλά και το ελληνικό τσέρκι). Από το circus έχουμε επίσης την πρόθεση circa (=περί), το συνθετικό circum-, που μόνο αυτό φτιάχνει έναν σκασμό λέξεις, και το circuit· χωρίς να ξεχνάμε το ίδιο το circus, που στα λατινικά σήμαινε κυρίως τον κυκλικό χώρο τέλεσης αγώνων, αυτό που οι Έλληνες ονόμαζαν ιππόδρομο και ιπποδρόμιο. Όμως το λατινικό circus έγινε και αμφιθέατρο που στέγαζε μονομαχίες, θηριομαχίες και άλλους αγώνες, και στους νεότερους χρόνους η κονίστρα που ονομάζουμε τσίρκο.
Η ελληνική λέξη κίρκος, που πιθανότατα έδωσε το circus, χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει και τον ρωμαϊκό ιππόδρομο (Πλούταρχος: «ὁ μὲν δῆμος ἔν τε τοῖς ἱππικοῖς θεάτροις, ἃ κίρκους καλοῦσι»). Όμως, από τότε μέχρι σήμερα, συνηθίζεται η απόδοση με τη λέξη ιππόδρομος. Έτσι το Circus Maximus είναι ο Μέγας Ιππόδρομος. (Μπεν Χουρ, κανείς;) και το Circus Flaminius είναι ο Φλαμίνιος Ιππόδρομος (έτσι, π.χ. στον Πλούταρχο και τον Κάσσιο Δίωνα).
Αυτός ο τελευταίος πήρε το όνομά του από τον Γάιο Φλαμίνιο (Gaius Flaminius), που έδωσε την εντολή να χτιστεί. Το ίδιο και η Φλαμινία οδός (Via Flaminia). Έτσι αποδίδονται και τα δύο στο λήμμα Φλαμίνιος του Παπύρου, αλλά στο λήμμα ιπποδρόμιο & ιππόδρομος διαβάζω *Φλαμινιανό ιπποδρόμιο, επειδή μεταφράζει το γαλλικό Cirque Flaminien της Λαρούς. Επίσης στη Βικιπαίδεια βλέπω *Κίρκους Φλαμίνιους και *Κίρκους Μάξιμους και ελπίζω να πάει γρήγορα κάποιος να τα διορθώσει.
* Να προσθέσω ότι το flaminius είναι επίθετο από το flamen, που ήταν ο στεφανηφόρος ιερέας.
(Η Κίρκη και το γεράκι κίρκος δεν έχουν ετυμολογική σχέση με τα παραπάνω. Έχει όμως το τσίρκουλο.)
