Fugitive Pieces και φευγαλέες σκέψεις περί φυγής
Η τέχνη μπορεί να μας γιατρέψει, αν την αφήσουμε. Παραφράζω τον Ebert, που κλείνει τη δική του κριτική για το Fugitive Pieces λέγοντας: «If "Fugitive Pieces" has a message, it is that life can heal us, if we allow it». Και βαθμολογεί 3,5/4. Συμφωνώ με τον Ebert στη βαθμολογία, αν και δεν χρειάζεται να συμφωνήσω μαζί του στην υπόλοιπη παρουσίαση, μια και η ταινία μπορεί να πει πολλά σε πολλούς. Αν δεν είπε κάτι στον Μήτση, που της έβαλε 2 στα 5, αυτός χάνει — και όσοι κάνουν το λάθος να επηρεάζονται από τη βαθμολογία του. Γι’ αυτό του αφιερώνω την πρώτη πρόταση εδώ. Κατά τα άλλα, αν ήταν γιουτιουμπάκι, θα έπρεπε να τον βάλουμε στο νήμα για γέλια και για κλάματα.
Μερικά σκόρπια σημαντοασήμαντα για την ταινία:
Η μουσική του Κυπουργού είναι πραγματικό στολίδι, στον σωστό τόνο για την ποιητικότητα της ταινίας.
Το μυθιστόρημα της Αν Μάικλς στο οποίο βασίστηκε η ταινία μεταφράστηκε εδώ με τον τίτλο Κομμάτια φυγής. Η ταινία, Συντρίμμια ψυχής. Fugitive Pieces είχε ονομάσει ο λόρδος Βύρων την πρώτη του συλλογή με ποιήματα, που είχε γράψει στα 14 του και κυκλοφόρησαν στα 18 του. Περιμάζεψε και έκαψε όλα τα αντίτυπα όταν δικοί του άνθρωποι τού είπαν ότι κάποια ποιήματα παραήταν ερωτικά. Στα ελληνικά το «καμένο» μεταφράζεται Φευγαλέοι στίχοι. Δυσμετάφραστος, ταλαιπωρημένος τίτλος, δεν λέει να κάτσει σ’ ένα μέρος.
Το βιβλίο πρέπει να είναι ένα σεντούκι ολόκληρο, απ’ όπου ελάχιστα κομμάτια μπορούσαν να μεταφερθούν στην ταινία, αλλά καταλαβαίνεις πολλά από τους φευγαλέους διαλόγους. Έμαθα π.χ. πώς οι Ναζί επιχείρησαν να παραχαράξουν την «αρχαία» ιστορία των Πολωνών στο Biskupin — μια φαιδρή ιστορία που μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Έμαθα ότι υπάρχει μια ελληνική παροιμία που λέει «Light your candle before night overtakes you» (!). Όποιος την ξέρει, παρακαλείται να μας την πει. Από έναν στίχο, ανακάλυψα ένα πανέμορφο ποίημα της Αχμάτοβα (Broad and yellow is the evening light, 1915):
Broad and yellow is the evening light,
The coolness of April is dear.
You, of course, are several years late,
Even so, I'm happy you're here.
Sit close at hand and look at me,
With those eyes, so cheerful and mild:
This blue notebook is full, you see,
Full of poems I wrote as a child.
Forgive me, forgive me, for having grieved
For ignoring the sunlight, too.
And especially for having believed
That so many others were you.
The coolness of April is dear.
You, of course, are several years late,
Even so, I'm happy you're here.
Sit close at hand and look at me,
With those eyes, so cheerful and mild:
This blue notebook is full, you see,
Full of poems I wrote as a child.
Forgive me, forgive me, for having grieved
For ignoring the sunlight, too.
And especially for having believed
That so many others were you.
Ο Στίβεν Ντιλέιν, κατεξοχήν θεατρικός ηθοποιός, είναι αναπόφευκτα και σωστά συγκρατημένος στο ρόλο του. Ωστόσο, αφότου τον είδα στην τηλεσειρά Τζον Άνταμς, ο μέγας Τόμας Τζέφερσον έχει πια το πρόσωπό του για μένα.
Ειρωνεία: στην ταινία αυτή ο Ντιλέιν παίζει το ρόλο ενός θύματος του Ολοκαυτώματος. Πέρυσι κέρδισε ένα Bafta για το ρόλο του στην τηλεταινία The Shooting of Thomas Hurndall, όπου παίζει τον πατέρα του Βρετανού φοιτητή που σκότωσαν Ισραηλινοί στρατιώτες.
Θα ήθελα πολύ να μάθω από πού άντλησε η καναδέζα Ανν Μάικλς την έμπνευση και το υλικό για το βιβλίο της. Γεννημένη το 1958, πρέπει να ήταν τριαντακάτι όταν το έγραψε. Είναι δύσκολο για μας να ταυτιστούμε με την αγωνία των ηρώων του βιβλίου. Δεν ζήσαμε πόλεμο και εμφύλιο, άντε κάποιοι από εμάς να ζήσαμε ξώφαλτσα τα χρόνια της χούντας, μιας αφόρητης γελοιότητας για τους περισσότερους σε σύγκριση με την τραγωδία των πολέμων. Ίσως όμως και να μπορούμε. Ή θα έπρεπε να μπορούμε. Γιατί η αγωνία του Τζέικομπ πήγαζε τελικά από το ότι δεν ήταν εκεί. Από το ότι ήταν ένας φυγάδας. Και όλοι μας μπορεί να κουβαλούμε ενοχές για τις στιγμές που υπήρξαμε φυγάδες.
Έλσα, σε ευχαριστώ.
