Στον αστερισμό του "ως"

[sarant]

Στο Βήμα το σημερινό (29.6.2008) διαβάζω αντικριστά δυο συνεντεύξεις, τη μια του Β. Πολύδωρα και την άλλη του Αλέκου Παπαδόπουλου. Και το μάτι μου πέφτει στα αποσπάσματα που επέλεξε να ξεχωρίσει και να αναδείξει η εφημερίδα:

Οι λειτουργούντες με τα κριτήρια της ηθικής και της εντιμότητας, της αξιοσύνης και της προσφοράς, θεωρούνται απλά ως τα κορόιδα της πολιτικής.
λέει ο Βύρωνας Πολύδωρας. Ενώ:
Η αναγέννηση θα έλθει από το πρωτοποριακό κομμάτι του λαού μας, το οποίο νιώθει σήμερα ως «σχολάζον τμήμα» της κοινωνίας μας.
τονίζει ο Αλ. Παπαδόπουλος.

Μόνο στα πεταχτά θα σχολιάσω το «απλά» στο πρώτο απόσπασμα, που ενισχύει κάτι που έχω ξαναγράψει, ότι ακόμα κι η χιλιοτραγουδισμένη διάκριση ανάμεσα στο «απλά» = με απλό τρόπο και «απλώς» = μόνον, είναι πολύ δύσκολο να διατηρηθεί στην πράξη• διότι όταν ένας πολιτικός που πολλοί (όχι εγώ) τον θεωρούν άριστο χειριστή της ελληνικής, γράφει στο Βήμα, την εφημερίδα που βρίσκεται στο προπύργιο του γλωσσικού ευπρεπισμού σήμερα, και δεν τηρεί μια διάκριση, παναπεί πως η διάκριση αυτή τα έχει φάει τα ψωμιά της.

Πάμε όμως στα δυο ως που έχω μαυρίσει. Παλιότερα θα τα θεωρούσα περιττά (και όχι ως περιττά) και θα τα απέδιδα, όπως ίσως και να είναι ενμέρει, σε επίδραση της αγγλικής (considered as…, feel like…).

Ωστόσο δεν είναι τόσο απλό. Άλλο είναι να πεις «θεωρούνται κορόιδα» ή «θεωρούνται σαφώς κορόιδα» κι άλλο είναι να πεις «θεωρούνται απλά τα κορόιδα». Κι άλλο είναι να πεις «νιώθει ξοφλημένος», «νιώθει άχρηστος» (κανείς δεν θα ’λεγε νιώθει σαν άχρηστος/ως άχρηστος εξόν κι αν κακομετάφραζε), παρά να πεις «νιώθει σήμερα σχολάζον τμήμα». Θέλω να πω, όσο περισσότερο φορτώνουμε τη φράση με προσδιορισμούς και παρελκόμενα, τόσο λιγότερο αφύσικο και περιττό φαντάζει το «ως/σαν». Κάποιος άλλος θα έλεγε πως αυτό που διευκολύνει την προσθήκη του «ως» είναι τα λόγια στοιχεία της πρότασης (π.χ. σχολάζον τμήμα) αλλά πιο σημαντική μου φαίνεται η απομάκρυνση του κατηγορούμενου (κορόιδα, σχολάζον τμήμα) από το ρήμα. Τι λέτε εσείς;

 

[Zazula]

Καταρχάς, Νίκο, να συμφωνήσω μαζί σου ότι, μπορεί μεν ο Βύρωνας Πολύδωρας να χρησιμοποιεί υπέρμετρα περικοκλάδες και στοιχεία που κυμαίνονται από βαθύτατα αρχαιοπρεπή πομπώδη έως περίτεχνα πλουμιστά λογοτεχνικά, αλλά ούτε ο καλύτερος χειριστής της ελληνικής είναι, ούτε βγαίνει πάντα νόημα από τα λόγια του. Πάντως εγώ προσωπικά θαυμάζω εκείνους που μπορούν να εκφραστούν απλά, λιτά, πυκνά, λογικά και —το κυριότερο— με άμεσα κατανοητό τρόπο. Αυτούς που, ακόμη κι αν ο λόγος τους κάπου απαιτεί αμφισημία ή λογοπαίγνιο, το δένουν με ανάλαφρη χάρη κι όχι με περιττό στόμφο.

Για τη διάκριση απλώς / απλά ίσως να σε στενοχωρήσω, αλλά εγώ την υπηρετώ ακόμη ευλαβικά. :)

Τώρα για τη λανθασμένη χρήση τού "ως" στα δύο κείμενα, θα χρειαστώ πρώτα μια διεκρίνιση: Υπάρχει διορθωτής που κοιτά και τα κομμάτια που υπογράφουν πολιτικοί όπως ο Πολύδωρας κι ο Παπαδόπουλος; Υπάρχει δηλαδή περίπτωση, μιας και το λάθος είναι ακριβώς το ίδιο, να είναι αποτέλεσμα επέμβασης ενός διορθωτή;

Τώρα, στο «θεωρούνται απλά ως τα κορόιδα» η δική μου διάγνωση είναι αγγλισμός (απόδοση του "as" στο considered as). Εδώ δεν έχουμε λόγια στοιχεία που να δικαιολογούν επαρκή συσκότιση η οποία να επιτρέπει στο "ως" να παρεισφρήσει χωρίς να χτυπήσει άσχημα στ' αφτί — ούτε το "απλά" μού φαίνεται τόσο δα τεράστιο παρέμβλητο στοιχείο που να καθιστά αφύσικη την κατασκευή χωρίς το (περιττό) "ως". Προσπάθησα να πω δεκάδες φράσεις με το θεωρούμαι + επίρρημα + κατηγορούμενο, κι ούτε μία φορά δεν κατάφερε το "ως" να μη μου γρατσουνίσει τ' αφτιά.

Τέλος, στο «νιώθει σήμερα ως σχολάζον τμήμα» η δική μου διάγνωση είναι συνδυασμός των εξής παραγόντων: εν μέρει ο αγγλισμός feels like, κι εν μέρει τα πολλά λόγια στοιχεία. Η παρεμβολή τού σήμερα δεν φρονώ ότι επηρεάζει, διότι ακόμη κι όταν είπα: «το οποίο σήμερα νιώθει ως σχολάζον τμήμα της κοινωνίας μας» (ή, ακόμη εντονότερα: «το οποίο σήμερα αισθάνεται ως σχολάζον τμήμα της κοινωνίας μας»), το "ως" συνέχιζε να παραμένει στη θέση του αποπνέοντας έναν ψευδεπίγραφο αέρα φυσικότητας (μην πω ακόμη και ορθότητας!). Για το λόγο αυτόν κι εγώ κατέληξα στη διάγνωση που προανέφερα.

 

[nickel]

Πρώτα να θυμίσω ότι συζήτηση για το «ως» έχει γίνει και στο «ελέγχεται ανακριβής».

Μεταφέρω από το νήμα του Ισοκράτη τον πιο φρέσκο προβληματισμό του sarant:

Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται, διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία

[...]Όμως για λίγο να σταθούμε στο "να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα..."

Λοιπόν, εδώ, όσο κι αν το θεωρώ λάθος, δεν μ' αρέσει να βγάλω το "ως" και να πω "να θεωρούν την αυθάδεια δικαίωμα". Μόνο αν το αναποδογυρίσω: να θεωρούν δικαίωμα την αυθάδεια, ελευθερία την παρανομία, ευδαιμονία την αναρχία.

Δεν βρήκα τότε την ώρα να πω και τη δική μου γνώμη εδώ, ξεχάστηκα μετά. Αλλά και τώρα δεν προλαβαίνω να φλυαρήσω. Μόνο δυο-τρία παραδείγματα που δείχνουν πότε γίνεται απαραίτητο αυτό το «ως» (που ο Μπαμπινιώτης στη Γραμματική που έχει γράψει με τον Κλαίρη το θεωρεί προαιρετικό στην περίπτωση των «ετεροσυνδετικών» ρημάτων — τέτοιο είναι το θεωρώ).

Θεωρώ τον Έντισον έναν από τους μεγαλύτερους εφευρέτες όλων των εποχών. (μια χαρά)
Θεωρώ τον Έντισον τον μεγαλύτερο εφευρέτη όλων των εποχών. (το θέλει και δεν το θέλει το «ως» — φταίει η επανάληψη τού «τον»)
Θεωρώ τον Έντισον, τον εφευρέτη της ηλεκτρικής λάμπας, ως τον μεγαλύτερο εφευρέτη όλων των εποχών. (το θέλει, το θέλει)
Θεωρώ τον Έντισον, που εφηύρε την ηλεκτρική λάμπα, ως τον μεγαλύτερο εφευρέτη όλων των εποχών. (καλύτερη διατύπωση — και πάλι το θέλει)

1. Θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα.
2. Θεωρούν την αυθάδεια δικαίωμα.
3. Θεωρούν δικαίωμα την αυθάδεια.
Τα προτιμώ με την ίδια σειρά που αναφέρει κι ο sarant: 3, 2, 1. Το δύο δεν με ενοχλεί πολύ, το 1 με ενοχλεί. Αλλά:
Θεωρούν την αυθάδεια αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε πολίτη μιας δημοκρατικής χώρας.
Η αντιστροφή εδώ γίνεται πιο δύσκολη. Αλλά δεν έχει τίποτα το αφύσικο, έχει;

Έπεται συνέχεια...

 

[sarant]

Καλά το πας. Να δώσω άλλα δύο παραδείγματα του "θεωρώ ως" από έναν ακαδημαϊκό κι έναν άγιο.

Ποιος σου είπε ποτέ ότι κι εγώ θεωρώ τη δημοκρατία ως το καλύτερο πολίτευμα; Βλάχος, Ο κύριός μου Αλκιβιάδης, σελ. 197
Μπορεί εδώ να φύγει το ως; Είναι το άρθρο "το" που του ανοίγει την πόρτα. Ενώ: Ποιος σου είπε ότι θεωρώ τη δημοκρατία ιδανικό πολίτευμα; Εδώ το "ως" δεν στέκει. Και ακόμα καλύτερα, Ποιος σου είπε ότι θεωρώ ιδανικό πολίτευμα τη δημοκρατία;

Και: Εθεώρει τον εαυτόν του ως άχρηστον.
Παπαδιαμάντης, Γουτού γουπατού. Αλλά εδώ είναι καθαρεύουσα.

 

[Zazula]

Να δώσω κι εγώ με τη σειρά μου ένα παράδειγμα του "θεωρώ ως" από λεξικό (και συγκεκριμένα από το ΛΚΝ):

εκλαμβάνω [eklamváno] -ομαι P αόρ. εξέλαβα, απαρέμφ. εκλάβει, παθ. αόρ. γ' πρόσ. (λόγ.) εξελήφθη, εξελήφθησαν, απαρέμφ. εκληφθεί : (λόγ.) αντιλαμβάνομαι κτ. ως άλλο από αυτό που είναι· το παίρνω για κτ. άλλο: Παρακαλώ να μην εκλάβετε τις επιφυλάξεις μου ως προσπάθεια υπεκφυγής, να μην τις ερμηνεύσετε ή να μην τις θεωρήσετε ως υπεκφυγή. Eκλαμβάνει το ορθό ως λάθος. || (για πρόσ.): Tον εξέλαβαν για θήραμα και τον πυροβόλησαν. [λόγ. < αρχ. ἐκλαμβάνω]

Υποθέτω ότι στο παράδειγμα του ΛΚΝ τη ζημιά την κάνει το ερμηνεύσετε που προηγείται (και δεν μπορεί χωρίς το ως), αλλά αν είχαν αντιμετατεθεί τα δύο ρήματα δεν θα 'χαμε ούτε γάτα ούτε ζημιά — τώρα διαβάζει κάποιος το «μην τις θεωρήσετε ως υπεκφυγή» κι ενδεχομένως να νομίσει (ή να επιβεβαιώσει μια λανθασμένη προσέγγιση) ότι το ορθό είναι «θεωρώ ως υπεκφυγή».

ΥΓ Τούτο 'δώ το νήμα δεν είναι το μοναδικό στον αστερισμό τού «ως» — υπάρχει και το http://www.lexilogia.gr/forum/showthread.php?t=1505. :)