Σέλας, το μεγαλείο σου!

[Zazula]

Το ΛΚΝ λημματογραφεί:
σέλας το [sélas] O γεν. σέλαος και σέλατος : φαντασμαγορικό οπτικό φαινόμενο, που παρατηρείται στις περιοχές του βόρειου και του νότιου πόλου και οφείλεται στη διαύγεια της ατμόσφαιρας: Πολικό ~. Bόρειο / νότιο ~. [λόγ. < αρχ. σέλας `λάμψη΄ σημδ. γαλλ. aurore polaire]

Το ΛΝΕΓ λημματογραφεί:
σέλας (το) |σέλαος | χωρ. πληθ.| 1. η έντονη λάμψη, η φεγγοβολή 2. ΑΣΤΡΟΝ. φωτεινό φαινόμενο, ορατό κυρ. στις βόρειες ή στις νότιες πoλικές περιοχές τής Γης, που εμφανίζεται με διαφορετικά χρώματα και οφείλεται στην είσοδο φορτισμένων σωματιδίων, που πρoέρχoνται από τον Ήλιο, στα ανώτερα στρώματα τής ατμόσφαιρας: βόρειο / νότιο πολικό ~.
[ΕΤΥΜ. αρχ. λ., αρχαϊκού σχηματισμού σε -ας, αγν. ετύμου, κυρ. λόγω τού αρχικού σ-.]



Επομένως προκύπτουν τα ακόλουθα ζητήματα:

1. Το ΛΝΕΓ δεν δέχεται τη γεν. εν. (του) σέλατος, την οποία δέχεται το ΛΚΝ αλλά και ο Δημητράκος. Τα ευρήματα στο Διαδίκτυο, πάντως, είναι συντριπτικά περισσότερα υπέρ του σέλαος (13.600 σέλαος και 149 σέλατος). Δεν καταλαβαίνω, πάντως, το λόγο που το ΛΝΕΓ αποκλείει τον τύπο σέλατος.
2. Το ΛΝΕΓ μάς επισημαίνει ότι το σέλας δεν έχει πληθυντικό αριθμό (και καθαρίζει), ενώ το ΛΚΝ αφήνει να εννοηθεί ότι το σέλας έχει τελικά πληθυντικό — όμως με το να μην το εντάσσει σε κάποιο κλιτικό πρότυπο, μας παρατάει στο έλεος του Θεού για να τον σχηματίσουμε (που, το πιθανότερο είναι να πάμε κατά τα δέρας, τέρας —δέρατα, δεράτων, τέρατα, τεράτων— και, όπως θα δούμε αμέσως παρακάτω, να κάνουμε λάθος).

Για όσους επιθυμούν να αποκτήσουν εικόνα για την κλιτική συμπεριφορά τού σέλα(τ)ος, παραθέτω από τον Δημητράκο:

.

|ενικός|πληθυντικός
ονομ.|σέλας|σέλα
γεν.|σέλαος ή |σελάων ή . |σέλατος|σελών
αιτ.|σέλας|σέλα

ΣτΖ: Για όποιον συνεχίζει να τον ενδιαφέρει η δοτική, είναι σέλαϊ ή σέλα.

Τώρα το θέμα είναι πώς κλίνεται το δέμας. :)

 

[Costas]

Εγώ, στον πληθυντικό, θα το έκλινα σέλαα-σελάων, κι ας μην αναφέρεται το σέλαα (και τα ασυναίρετα ρήματα μέσα στην αρχαϊστική γλώσσα του Κάλβου, πολύ μου αρέσουν). Σέλα-σελών, με τίποτα (κρέα-κρεών, πάμε πίσω στην αρχαία). Όσο για τον τύπο "σέλατος", φρονώ ότι καλώς δεν τον αναφέρει το ΛΝΕΓ, προκειμένου για νέα ελληνικά. Αφού δεν το λέει κανείς έτσι;

 

[nickel]

Δεν θυμάμαι να μου έτυχε ποτέ η ανάγκη να γράψω κάποιο σέλας στη γενική πτώση. Καλά καλά δεν θυμάμαι πότε το έγραψα τελευταία φορά στην ονομαστική. Αν το χρειαζόμουν σήμερα, θα κοίταζα τα δύο λεξικά που ανέφερες, Ζαζ, θα έκανα και τη διαδικτυακή αναζήτηση και θα έγραφα του σέλαος για να έχω το κεφάλι μου ήσυχο.

Δικαιολογημένο λάθος το *σέλατος (έχει δύο και στην αρχαία γραμματεία), αλλά θα ζητάει κι άλλες θυσίες στο βωμό του, θα ζητάει πληθυντικό τα *σέλατα (βρήκα ένα παλιό), των *σελάτων (απ' αυτό δεν βρήκα) και παράγωγα (και κάπως έτσι καταντήσαμε από την κρεοφαγία στην κρεατοφαγία) και θα χαθεί όλη η αρχαία αίγλη της λέξης, όλο αυτό το σελασφόρον που τη διακρίνει. Άσε καλύτερα, αρκετές θυσίες έγιναν στο βωμό της δημοτικής, όχι άλλο αίμα.

 

[tsioutsiou†]

Εμένα φυσικότερο μου έρχεται το γεν. σέλατος, πιο στρωτό. Το ότι ο άλλος τύπος έχει τα ευρήματα στο γκουγκλ είναι μάλλον γιατί ζορίζεται ο κόσμος πριν το γράψει, πάει κοιτά το "εθνικό" λεξικό - γιατί είναι λέξη απ' αυτές που τις χρησιμοποιούν αυτοί που θα ρίξουν μια ματιά, δεν θα γράψουν κουτουρού - οπότε βγαίνει μόνο το αρχαίο-ΛΝΕΓ.

Αλλά βγαίνει κι άλλο θεματάκι: η σέλα ή η σέλλα (όπως τόνος, τόννος); Για να μην έχουμε *Σέλας ποδηλάτου μεγαλείο.

 

[Zazula]

Όντως, Κώστα, ο τύπος τα σέλα είναι συνηρημένος (έπαιρνε κι υπογεγραμμένη), οπότε ασυναίρετος είναι τα σέλαα. Ομολογώ ότι κι εμένα με γοητεύει περισσότερο έτσι γραμμένο.

Τώρα, τη γενική σέλατος τη δίνει και η Neurolingo. Αντιλαμβάνομαι, φυσικά, τη λογική που λέει πως είναι καλύτερα να εξοβελιστεί εντελώς, ώστε να μην μπαίνουμε στον πειρασμό της δημιουργίας λανθασμένων τύπων στον πληθυντικό (με -τ-).

Επομένως, αν κατάλαβα καλά, προκρίνουμε (πλην tsioutsiou) έναν ελαφρά διαφοροποιημένο κλιτικό πίνακα:

.

|ενικός|πληθυντικός
ονομ.|σέλας|σέλαα
γεν.|σέλαος |σελάων
αιτ.|σέλας|σέλαα

 

[Costas]

Ναι. ++++++++

 

[Zazula]

Το ΛΚΝ διαφωνεί και δίνει εναλλακτική κλίση δίπλα στην γνωστή (σέλατος).

To ΧΛΝΓ δίνει γενική σέλαος κ. (αδόκ.) σέλατος, δλδ χαρακτηρίζει το σέλατος αδόκιμο και προτείνει να αποφεύγεται.
Το ακατανόητο είναι ότι, προτού παραθέσει τη γενική πτώση, πετάει κι ένα «άκλ.» που αδυνατώ να καταλάβω πού κολλάει.

Το ΛΠΑΛ αναφέρει στο λήμμα σέλας τη γενική σέλαος, μέσα από παράδειγμα.

Κανένα απ' τα δύο δεν κάνει μνεία σε ύπαρξη πληθυντικού, ούτε φυσικά στην κλίση του.

 

[nickel]

Ως προς το «ακλ.», η εντύπωση που δίνεται από τον τρόπο παρουσίασης
{ακλ. | γεν. σέλαος κ. αδόκ. σέλατος}
είναι ότι μια επιλογή (πιο δόκιμη από την αδόκιμη) είναι να μην το κλίνουμε. Πράγματι, υπάρχουν αρκετοί που γράφουν «του σέλας» (με ευρήματα που αυξάνονται από το γεγονός ότι ΣΕΛΑΣ = Σπηλαιολογικός Ελληνικός Αθλητικός Σύλλογος) και «τα σέλας». Βολικό;

 

[Zazula]

Πράγματι, υπάρχουν αρκετοί που γράφουν «του σέλας» (με ευρήματα που αυξάνονται από το γεγονός ότι ΣΕΛΑΣ = Σπηλαιολογικός Ελληνικός Αθλητικός Σύλλογος) και «τα σέλας». Βολικό;

Ούτε βολικό ούτε αποδεκτό.